Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 521]

Utrecht.

Woartoe garrit de heeren van de sniekoamer⁽¹⁾ kapoabel achtte. (Soest.)

‘Jezemers Kriestemers, Garrit, wat hè 'k in 'n noarigheid ezeten; wat bin 'k blie, da je-d-ar bin, kèrel!’ riep Tring⁽²⁾ uut, as ze der man in 't engd⁽³⁾ uut de kark zag tuus kommen.

‘Wel mings,’ zei Garrit, ‘je moakt me stik beduusd; wat is ar voorevullen? 'k Hijje van me levensdoagen nog nooit zoo hooren vleuken.’

‘Ongze Joap is vort,’ zei Tring.

‘Joap vort? Dat 's Gosbiester't⁽⁴⁾ wat te zeggen! Loopen of krupen kan ie niet: hie is dus vast estolen en dat hebben die slamieren van Utert⁽⁵⁾ edoan!’

Moar jie weet niet wie die slamieren van Utert woaren, en doarom zè 'k je dat noeng⁽⁶⁾ eerst zeggen.

Garrit en Tring woonden Afferneng⁽⁷⁾ op 't Gierengd⁽⁸⁾, een oarig boerenspulletje an den veenkant. Rongdom 't huus hà je 't bouw- en weiland, moar varderop was 't allemoal hei met struken en stravellen⁽⁹⁾, waartusschen Joost, 'n luje weêrgoai, zen schapen heude⁽¹⁰⁾.

Garrit had 'n miseroabele jong tuusehoald, een breur⁽¹¹⁾ van zen wuuf. Hie hiette Joap en was dwoas eboren. Dat jong was krom in mekoar edreid⁽¹²⁾ en zen beenen zatten tot an de knieën met een vel an mekoar egreud.

Op een mooien margen kwammen der twee venters op 't Gierengd. Ze woaren wezen joagen en vroegen an Tring of ze wat uutrusten moggen. Tring wou ze in 't voorhuus loaten, moar doar mosten ze niks van hebben⁽¹³⁾; ze gongen op den deel bie Tring en der kèrel zitten en zaggen toen doadelijk Joap, die derlu⁽¹⁴⁾ mit zen roare bakkes zat an te kieken. Die twee joagers zeien, dat ze van Utert kwammen en dat ze zoo veul as an de Sniekoamer tuus hoorden. Ze vroegen, of ze Joap is noakend⁽¹⁵⁾ bekieken moggen, en toen Garrit dit na veul spuls⁽¹⁶⁾ had toeëstoan, zeien ze in 't engd, dat ze Joap wel wilden koopen, om 'm, as ie dood was, op de Sniekoamer stuk te snieën. Ze wouën Garrit en Tring vuuf gulden in de week geven, as ze 'm, na zen dood, moggen kommen weghalen. Moar doar hadden Garrit en Tring den duvel of ezien. In 'n wip stongd Garrit overeingd en zei mit 'n vinnig⁽¹⁷⁾ gezicht: ‘Wat denk jelu wel van ongs! Denk jie, lange slamieren, dat wullie Zoesders geen geveul in 't lief

(1) Heeren van de sniekoamer, anatomisten.

(2) Tring, Trijn.

(3) In 't engd, eindelijk.

(4) Gosbiester't, God betere het.

(5) Utert, Utrecht.

(6) Noeng, nu.

(7) Afferneng, achter den Eng, eene buurtschap onder Soest.

(8) Gierengd, Giercind (van gieren), een vierzijdig stuk grond zonder rechte hoeken.

(9) Stravellen, struweelen.

(10) Heude, hoedde.

(11) Breur, broer.

(12) Edreid, gedraaid.

(13) Moar doar mosten ze niks van hebben, maar dat wilden ze niet.

(14) Derlu, hen.

(15) Noakend, naakt.

(16) Spuls, na veel over en weer praten.

(17) Vinnig, boos.

[p. 522]

hebben? Vort, men deur uut! A je snieën wil, kun je een dood keu⁽¹⁾ of een verlegen⁽²⁾ kalf van me koopen, moar een mings!....hoe krieg je 't in je harsens! As de weergoai men huus uut of ik zel je d-er uut smieten!’

Garrit was geen mings om mee te mallen as-t-ie vinnig was, en hie had een poar knuusten an 't lief van woar bèje-me! Dat zaggen die venters van Utert ok wel en doarom sneën ze noa wat eskuusjes al gauw uut.

En noeng juust vuuf weken noa 't bezeuk van die lu was Jaop vort.

Toe Garrit noa de kark egoan was; had Tring er breur veurdeur⁽³⁾ in 't zonnetje ezet en was an der wark egoan. Moar hoe roar sting ze te kieken, toe ze 'm loater weer in huus wou droagen. Eerst was ze arg verwongderd, moar doarna ward ze totoal disperoat. ‘Goskriestemers!’ riep ze uut, ‘doar het de duvel mee espeuld⁽⁴⁾, en wat zel Garrit noeng wel zeggen!?’

Wel hongderdmoal gong ze noar den karkweg om te kieken of ze der kèrel nog niet zag, en je zal 't noeng ok wel niet dwoas meer vingden, dat ze zoo geoaziteerd⁽⁵⁾ op 'm anvloog, toe ze 'm in 't engd zag ankommen.

‘Dat hebben die slamieren van Utert edoan,’ zei Garrit en hie liep as 'n roazende over 't arf. Overal ging ie zeuken: in de woagenloos, in den tuung⁽⁶⁾, affer den barg⁽⁷⁾, moar zongder dat 't wat gaf. Doarnoa trok-t-ie mit Tring de hei op, moar ok al voor niks. ‘Bin ik ok niet dwoas,’ riept-ie in 't engd uut, ‘hie kàn hier niet wezen! Loopen of krupen het ie nog nooit edoan: ze moeten 'm dus estolen hebben, en dat kan geen mings angders edoan hebben as die vilders uut de stad; moar doar zellen ze gendag van hebben, hoor!’

Daagsteransmargens⁽⁸⁾ zette-d-ie 't peèrd voor de hoskar⁽⁹⁾ en ree mit een buurman van 'm noar Utert.

‘Ze zullen 'm toch niet dood emoakt hebben,’ docht ie, ‘dat hebben ze 't hart in der lever niet. Ik wed, dat ze 'm, tot ie dood is, bie de gekken denken te bewoaren, en doarom zè 'k moar regelrecht noar 't gekkenhuus rieën.’ En zoo deed ie.

Toe die voor dat huus ekommen was, bleef zen buurman bie 't pèerd en stapte Garrit kordoat noar binnen. Een kèrel met een schulk⁽¹⁰⁾ voor, vroeg 'm wat ie hebben most, en Garrit, die zen eigen noeng niet langer boas kost, zette 't op een vleuken en zei, dat ie kwam om Joap terug te hoalen, die de heeren van de Sniekoamer estolen hadden. De kèrel zette een lachende bakkes, riep teugen den man bie 't pèerd, dat ie alles begrepen had en zei toen teugen Garrit, dat ie moar mit 'm mee most goan. Ze gongen een mennigte gangen deur en kwammen in 't engd an een soort van afferhuus, waer de knecht een deur open dee en zei, dat Garrit doar moar binnen most goan en doar Joap wel vingden zou.

Garrit lachte in zen vuusje en docht: ‘Noeng zal ik derlu dat dieven wel afleeren!’ Moar hie had niet lang tied om zoo te denken, wangt de

(1) Keu, bigge.

(2) Verlegen, te vroeg geboren.

(3) Veurdeur, buiten.

(4) Doar het enz., daar steekt wat achter.

(5) Geoaziteerd, geagiteerd.

(6) Tuung, tuin.

(7) Barg, hooiberg.

(8) Daagsteransmargens, des anderen morgens.

(9) Hoskar, kar zonder veeren.

(10) Schulk, boezelaar, slootje.

[p. 523]

kèrel sloot de deur affer 'm toe en liet 'm moêrziel alleen in zooveul as een gekkenhok affer.

Hie moakte noeng een alleroakeligs misboar, moar dat hielp nievers⁽¹⁾ voor: de knecht liet 'm der niet om uut. - Eerst noa een goed uur gong de deur open en kwammen ar een poar heeren binnen, die zeien, dat ze 't goed mit 'm voor hadden en zen pols is wilden veulen. Garrit, die zaffies an begon te begriepen, dat ze 'm voor 'n dwoas anzaggen, raokte noeng mit erlu an de proat; hie vertelde alles en de geleerde lu lachten, dat ze der buuk vasthielen. Ze lieten Garrit veulen, dat 't dwoas was te meenen, dat de heeren van de Sniekoamer zen Joap zouen estolen hebben en zoo gongen ze in de beste arremenie⁽²⁾ van mekoar of.

Garrit z'n buurman had in den tusschentied in 'n kroegie 'n borreltje enomen en 'n jong voor een poar centen 't pèerd loaten vasthouën; en mooi blie, dat Garrit in 't engd kloar was, vroeg-t-ie 'm of-t-ie⁽³⁾ ok geen bekkie⁽⁴⁾ vatten wou; moar Garrit had er noa al 't voorevullene⁽⁵⁾ niks geen zinnigheid in.

Zongder boe of ba reën ze noeng weer noar 't Gierengd en ze woaren nog niet goed en wel op de warf of Tring riep al uut de varte: ‘Kiek moar niet langer zoo zunig⁽⁶⁾, Joap is al terecht; de luje Joost het 'm van margen, toen-d-ie entennesten⁽⁷⁾ zocht, ongder een struuk evongden.’

Joap was voor 't eerst van zen leven an 't krupen egoan! -

Garrit had ar geen schik of, dat ie te Utert zoo te pas ekommen was, en as de een of de angder, die ar zoo ietwat of ehoord had, hum ar mee ploagen wilde, zei-d-ie in 't engd: ‘Hou ar noeng je mongd moar over en denk moar is an Jakobus III vars 2:

“We strukelen allen in veule.”’

Franeker.

J. Knoppers, W.Kzn.

(1) Nievers, nergens.

(2) Arremenic, harmonie.

(3) Het Soestersch dialect is, als zoovele andere, bijzonder rijk aan euphonische letters.

(4) Bekkie, slokje.

(5) Voorevullene, voorgevallene.

(6) Zunig, droevig.

(7) Entennesten, eendennesten.