Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

De knecht van den reus. (Veluwe: Uddel, Uddelermeer.)

'n Hort⁽¹⁾ joaren verle'ent⁽²⁾, 't kost er wel meer dan hunderd sind, woonde te Uttelt bii de Uttelerheegde⁽³⁾ 'n stoere, zwoare ker'l, 'n ker'l as 'n boom en stârk, stârk, as 'r moar sommigen bint. Ze noemden⁽⁴⁾ 'm in de stad van Harderwiik den reus, en ze hadden liik, zimme⁽⁵⁾! A's bii 'r were op 'n Zaterdag en hii gong euver den Breure⁽⁶⁾, of hii kweem bii de Vischmark her, of hii stong bii de banke in 't botterhuus, wat had de vent 'n bekiiks! Likewels altiid op de rugge, want elk gung veur 'm op ziid, tot 't kwoadste en vuulste⁽⁷⁾ wiif toe. Te Apeldoorn was 't al liike. Wat weren 'r in ziin tiid 'n kremmen⁽⁸⁾ van jongens en deerns, en wat moste mennig minsch en mennig peerd en mennig gerii⁽⁹⁾ 'n pol⁽¹⁰⁾ leeïgheid⁽¹¹⁾ van ze liiën! Veur hum wilden ze best uut de weeg. Hii kweem 'r nie vake, zoo'n enkele keer es, weet i. En wanneer dan? Wel, as hii 'n vet kuusje⁽¹²⁾ had veur den slachter, of 'n vrachtje boekent veur den grutter, of a's hii de brieven moste betalen an 't kantoor⁽¹³⁾, of de koeken halen, die hii te zomer al gekott hadde. En dan kweem hii 'r nog eens in 't joar op de kaarm'se⁽¹⁴⁾.

(1) Hort, poos, verscheiden.

(2) Verle'ent, geleden.

(3) Uttelerheegde, het Uddelsche bosch.

(4) Als de oe van een l, m of n gevolgd wordt, helt de uitspraak over naar die van de klanken eu en ui, daar zoo wat tusschen in.

(5) Zimmel, uitroep van overtuiging en ook van verwondering. Van gelijken aard zijn nog de expressies: te blinder! te joksem! wel labendig! te duker! en, in meer trivialen zin, wat démon!

(6) Breure, de markt, of eigenlijk het marktplein.

(7) Vuul, brutaal, ondeugend, wat mans.

(8) Krem, letterl. valk, in overdr. beteekenis deugniet, rakker.

(9) Gerii, een boerenwagen of dito kar.

(10) Pol, menigte.

(11) Leeïgheid, (leed-igheid), lastigheid, zucht tot plagen, verdriet, plagerij.

(12) Kuusje, kalf. Een vet kunsje is een kalf, bol of veerse, door de boerin of de meid met zoete melk voor den slachter geweterd, vet gemaakt in 't weterhokke.

(13) Kantoor, het huis of eigenlijk de kamer, waar de rijks- en de gemeente-ontvanger zitting houden tot 't in ontvangst nemen der verschuldigde belastingpenningen. De zoogenoemde aanslagbiljetten heeten in de Veluwsche spreektaal de brieven.

(14) Kaarm'se, kermis, jaarmarkt. In 't algemeen wordt elke feestviering van eenig belang, elke noemenswaarde soort van pleizier kaarm'se genoemd. Zoo heeft men bij 't scheren van schapen schaapskaarm'se, bij de intreê of 't afscheidpreeken van een ‘hàrder en leeraar’ domenieskaarm'se, enz. enz.

[p. 508]

Moar nie om 'm te loaten zien in 'n kiikespul⁽¹⁾! Ook nie om zelvers in zoo'n ding te goan. Doar was hii te wiis en te riike toe. Is 't nie woar? Van 't gemeene en ârme volk môt 't op zoo'n tiid kommen. Dat geeft 'r de dubbeltjes, de lieve dubbeltjes uut. En dat is 'r reurig⁽²⁾ en bringt 'r de drukte an. En 't roakt de duuten geweldig⁽³⁾, zoo nie heel kwiit, en de kast in. En doarumme is 't best, noar best, te joksem! dat de geleerde en hooge luui in den Haage en in de steeën de kaarm'se willen an de kante heb'n. Wat hef 'n minsch 'r an? Dan is 'n schaapskaarm'se of 'n domenieskaarm'se vrii wat oariger. Moar zoo'n oare kaarm'se, 't is geen puup tabak weerd. En doarumme heup ik, dat die heeren van den stoat en die burgemeisters en die leeën van den road noe 'r 's heur zin kriigen. Ze kunt oars wel 's roar doen, en ze kunt 't met heur wetten en heur kunsten 'n minsch soms wel bang maken; moar de kaarm'se vort, 't is 'n keurlijke zake, keurlijk voor de jongens, voor de deerns nie minder.

Woar binne ik gebleven met miin vertelling? 'k Zol door zoo'n redenoasie verbiisterd roaken. Doar hef 'k den droad weer. 'k Hebbe 't lest ezegd, dat onze reus alle joar ook 'n peusje op de Apeldoornsche kaarm'se was, nie woar? 't Was zoo'n old gebruuk 'r her te goan, en woarumme zol hii nie? De piepels⁽⁴⁾ weer 'r uut; hii had de meste er onder. Met Sinte Marten nog 'n huukje zaaien, en de rogge was 'r in. Hii kost de drukte best an. Woarumme zol hii nie? Was 't volk er ook nie her? Zol dan de boer t' huus bliiven? Zat hii nie altiid bii 't wiif? Doarbii kweem nog, dat hii op de kaarm'se zulke noare mooie puupenroeren kriigen kost, en zulke sneege⁽⁵⁾ kârns en zulk sneeg oar melkgerei, en zoo gekke duur ook nie. Met die koopluui van Dev'nter en Zutfeen kost hii noar best. Noar de kaarm'se 'n hortje, 't was geen zund, dacht 'm. Hii nam 't gerii met en was meestal veur de zoone weêr t' huus.

'k Hebbe oe, bekende of onbekende vrund of vrindinne, meer van dien Uttelschen reus verteld^(*). I wete 't nog wel, zol 'k leuven. Hoe hii es zol brood bakken op den Hardenbârg bii Elspeet. ‘Toe hii 'm versloapen hadde?’ zegge i. ‘Toe hii zoo noar hârd leupe met de plank met wegges⁽⁶⁾ op z'n schoer, en zoo'n pol zand in ziin klompen kreeg, dat hii 'r tusschenweegs uut dei?’ Juust, juust! Krek zoo. Wii verstoan mekoare al oarig. D'r kweem toe van dat zand dat uut die klompen bodde⁽⁷⁾, twee bârgen, twee hooge bârgen op 't veld tusschen Elspeet en Uttel, de groote Hulde en de kleine. Dat weet i dan ook nog wel. Ik wil ze oe wel 's wiizen a's jii hier her komt en jii hebben den tiid om 's op te steken en 'n uurtje te proaten. Greeg, noar greege wil ik dat doen.

Heb i al vaste zinnigheid in nog zoo'n oarigheid van dien reus? 'k Hebbe 'r weêr een 'eheurd. 'k Zol, zimme! liegen, 'k moste zeggen van z'n knecht! Dat was 'n vuulik! Die was nie minne! dat zeg ik oe. 'n Vleeg⁽⁸⁾ ker'ltje,

(1) Kiikespul, kermistent.

(2) Reurig, druk, baldadig, roerig, opgewonden.

(3) Geweldig, bijna.

(4) Piepels, aardappels.

(5) Sneeg, schoon.

(*) Geldersche Volks-almanak voor 1870.

(6) Wegge, eigen gebakken brood. De wegge, ook kleiarogge, elders stoete of mik genoemd, is een baksel van 't fijne, van 't bloempje, uit de gemalen rogge gezuft, gebuild. Van 't overblijvende wordt brood gebakken.

(7) Bodde, stoof, van bodden, stuiven.

(8) Vleeg, klein, zwak.

[p. 509]

moar bii de hand, bii de hand, heb ik oe doar! Hii kost 'm hebben z'n boer, moar de boer hum nie. En pretaal en vriipostig was hii, noar, noar ârg! 'n Minsch zol er kopzeert van kriigen. Dat zal oe bliiken.

'k Motte, om te beginnen, nog 's zeggen, dat de reus an de bosch woonde. Doarbii had hii z'n land en ook erinne voor 'n deil. 't Leste, 't land tusschen de boomen en de struuken, noemden ze in dien tiid al de Heetkamp. Woarumme? Wel, om 't van oare huuken te onderscheiën. I wete toch, dat elk huukske grond in veld of bosch ziin name heft? Zoo weer 'r bii die ploatse nog 'n Schotkamp, 'n Steenrots, 'n dooven Lubbert, 'n Velddriest en 'n Docterskamp. Oarige noamen! Moar woarumme Heetkamp, om bii dien noam te bliiven? Wat zal 'k oe zeggen? Volgens olde beschriivingen was 't een stuk grond van 'n biister schroa⁽¹⁾ heetveld⁽²⁾ tot land an'emoakt, zoo schroa a's i moar 'ezien hebbe. In de steeën hebben ze voor heet 'n oar woord. Ze noemen 't hei of heide; moar alweêr gevreugen: woarumme? 'n Buul tabak voor 'n kauwtje a's ze 't weten, ook al roepe i 'r de hoogereburgerschoeljonges en de middelbare deerns bii mit al 'r geleerdheid. Dan motte 't op de boeken an. In 't eene boek veurin en achter in 't oare! Boeken a's biibels, en 'n gekiik, 'n gebloajer er inne van heb 'k oe doar! En a's ze dan hier ofte doar wat viind, dat 's nog 'n fiids⁽³⁾ weerd. 't Komt mit mekoare nie uut, 't sluut nie. Die schriiver heft liik of dien oare, moar....Zoo is 't zimme! Sind we noe 'n tree veerder? Onze meister zegt, dat vake de geleerde luui euver 'n klein woord, euver 'n nullige zake mekoare wel droadnegelen⁽⁴⁾ dat 't noar is, dat oe de haren 'r van te bârge riizen, dat i er leed om worde. Muggezifteriië, oars nie! Wat hef 't te beduuiën? Wii noemen dat dorre, drooge, schroaje gerei, dat hier op 't veld groeit, dat de schaap en de koeën vreten, dat we in den stal streuiën, doar we de dekens⁽⁵⁾ van moaken op de huuzen en de bessems om te schrobben, wii noemen dat spul, dat zoo vlugge brandt in den ovend en zoo noar het⁽⁶⁾, wii noemen 't heet. Zoo hef wii 't van onze moeier 'eleerd. 't Is onze moeiersprake. Te duuker, die 'r an stunderen⁽⁷⁾ wille!

Bii de Kârkenhegge had de reus ook 'n kamp land, 'n bovenste grond voor boekent. Ken i de Kârkenhegge? 't Is 'n akkermaalsboschje. Veur driehonderd joar noar olde beschriivings was 't veld. Toe leup, woar 't noe steet, 'r 'n weg her, zoo'n bliind poadje as wel vake in de velden sind. 't Kweem van Hattem en gunge de buurte van Uttel schriks⁽⁸⁾ deur tot Garder⁽⁹⁾ toe. Op de leste ploatse kweem in dien tiid al 't volk van Hattem en Heerd' en Eep⁽¹⁰⁾ en van die kante ter kârke. 't Was me 'n leup, 'n gezegende kârkgange! Moar die 't om de woarheid, om de zuuvere woarheid te doen is, heft 'r ook wat veur euver. Zoo is 't noe, zoo was 't toe ten tiide, zoo zal 't wel bliiven bii 't vrome volk. Ze zuuken mekoare op

(1) Schrao, mager, schraal.

(2) Heetveld, heideveld.

(3) Fiids, fids, kleinigheid. Een gups is ook een bagatel.

(4) Droadnegelen, dwarsdrijven, twisten, plagen. 't Woord heeft ook wel den zin van 't bekende treiteren. Een negel in 't gad slaan is iemand bebabbelen.

(5) Dekens, daken van boerenhuizen.

(6) Het, hitte geeft.

(7) Er an stunderen, er aan tornen, aanmerking maken, de eer te na komen.

(8) Schriks, schuin.

(9) Garderen, een uur gaans van Uddel. 't Dorp heeft, in den tijd der reformatie, door zijn ‘pastor’ eenige vermaardheid gekregen. Zie Schrijvers opstel over Johannes Anastasius Veluanus, in den Geld. Volks-Almanak v. 1880.

(10) Heerd' en Eep, Heerde en Epe.

[p. 510]

en ze hangt an mekoare a's dikke brii. Weg 'ent 'n weêr⁽¹⁾ sind ze bii mekoare. 't Is oarig! Moar hoe kweem ze an Garder? Hoe? Garder was almee in disse streeke de eerste ploatse die 'n kârke had, 'n kârke, woar i in dien tiid de woarheid, de zuuvere, de otterdoksche⁽²⁾ woarheid heuren kost, de reformeerde biibelleere zonder droaiers, 't eerst van ziin olden pastoor, loater van ziin opvolgers. Noe, noar dien kârkweg hebben ze dat hout 'enoemd, 'n bovenste noam en juust van passe ook, wat zegge i?

Moar ik wol oe van dien knecht vertellen en ik hale 'r weêr wat oars bii; neemt me nie kwellike! 'k kost toch zoo moar nie schrap⁽³⁾ staan in eens. Bii de kamp dan bii de Kârkenhegge was 'n jong'n an 't koe-huuiën. 't Zel om Sint Jan 'ewest sind of 'n weke later. Dat steekt 'm op geen dag of wat. De schaap weer kaal⁽⁴⁾, dat 's vaste. Noe, om dien tiid! De rogge was mooi an 't riipen, en de boekent, die eerst 'n hortjen gepod⁽⁵⁾ hadde, stong wel zoo sneege⁽⁶⁾, zoo sneege, te bruuschen euver 't land. Wat gebeurt 'r? Omdat de jong'n nie te best op 't vee paste - de koejong'ns hebben 't nog wel in de botten⁽⁷⁾ - omdat de jong'n nie bii ziin koeën bleve, goan ze van 't veld den akker op en beginnen te vreten, dat 't zoo klaetert. Dat gong er deure dat malsche boekentje! Dat smoakte wat beter dan die toaie, schroaie heetstrumpels! Moar 't was zund, zund zimme! want ze vertreeiden en knikten ook 'n pol. Die leeë⁽⁸⁾ jong'n! Woarumme bliive hii dan nie bii de koeën, en wat dei hii bii dat hommelsnest⁽⁹⁾?

De reus, in de noaïgheid⁽¹⁰⁾ aan 't spurrie-meien⁽¹¹⁾, verneemt wat 'r goande is. Mit gooit hii de zichte⁽¹²⁾ vort en runt noar z'n akker. Wat was hii niidsch! Hii busselde⁽¹³⁾ de koeën vort dat 't zoo'n oard hadde. Weg 'ent'n weer kweem ze de kamp uut. Mit komt de jong'n anleupen. ‘Ik woarschoeë oe, jong! miseroable jong!’ zegt de reus, ‘dat jii beter op joe vee passe! Loat ze op 't veld bliiven! Loat joe voar of joe boer ze te vreten geven, zii hef 't melk er ook van. Nog 's! As jii nie beter oppasse, zel ik oe!’ Mit griipt hii 'n stuk steen van den weg en breekt 't in tweeën. ‘As jii nie beter oppasse, noare jong! schop ik oe onder de kondte en breek ik oe de botten, a's ik hier dit steentje doei, heur i?’

Moar de jong was lang nie beduusd. Mit hii de koeën vortjeug, nam hii 'n kluutjen eerd van den grond. ‘A's jii miin wat doen durft, a's jii miin an 't liif komp, lange Hannes! joe lillike pennesniiër⁽¹⁴⁾! dan vriif ik oe zoo fiin a's dit kluutje. Zol i denken dat ik bange veur oe weer? Dan bin i nie te rechte, man!’

(1) Weg 'ent 'n weer, overal.

(2) Otterdokse, orthodoxe.

(3) Schrap, gereed. In de gedichten van Vondel en in de geschriften van P. Cz. Hooft wordt 't woord meer dan eens gevonden.

(4) Kaal, geschoren.

(5) Gepod, gesukkeld, van podden, sukkelen, treuren, niet vooruit en niet achteruit gaan. 't Woord wordt ook van menschen gebezigd. Podderig wordt iemand genoemd, die niet ziek en toch ook niet gezond is, zoo tusschen pruimen en krenten.

(6) Sneeg, voordeelig, mooi.

(7) In de botten hebben is een echt Veluwsche uitdrukking. In eigenlijken zin duidt ze een zware verkoudheid aan met al den aankleve van dien. In figuurlijke beteekenis komt ze overeen, als boven 't geval is, met 't bekende: hij heeft ze [streken, kuren] achter den elleboog.

(8) Leeë, kwade, akelige.

(9) Hommelsnest. De Uddelsche en in 't algemeen alle Veluwsche jongens hebben veel op met hommelsnesten. Ze jagen, als ze ze vinden, er die dieren uit en vergasten zich aan den honig. 't Zoeken van die nesten is soms een manie.

(10) Noaïgheid, nabijheid.

(11) Meien, maaien.

(12) Zichte, de sikkel.

(13) Busselen, jagen, drijven.

(14) Pennesniiër, een scheldnaam.

[p. 511]

Griinnig gong de reus vort. Kost 't oars? Deur zoo'n oap van 'n jong, zoo'n eigengereide⁽¹⁾ koescheper zoo nierlijk⁽²⁾ behandeld te worden, wie wol 't liiën? 't Was hem slimme! Moar geet 't nie nog zoo in de maatschappiië? En hebben jong'ns en deerns, die pas komp kiiken, soms nie 'n wiisheid en 'n proats boven minschen van joaren en van ondervindinge dat i 'r noar van worde? En durf ze nie tegen heur voar en heur moêr te zeggen, dat zii 't beter weten a's heurluui? 't Is 'n noar wârk a's i zulk soorte tot kiinders heft, of zulk volk in oe dienste. 'n Minsch is moar 'n minsch, en hii zol ze in 'n vlage van helschigheid den nek ummezetten. En doarumme, hold er u buuten, vrunden!

Tot eer van den reus kan 'ezegd worden, dat hii hups kârksch was en 't kârkgoan nog al oarig bii 'm betiide⁽³⁾ ook. En dat 's 't woare bii 'n minsch, die noar de kârke geet. Wat helpt oe oars 't salmen zingen en de redenoasie van den domenie? Zoo was 't met hum. Hii was nie boatdregend. Hii kost vergeten, en vergeven deei hii greege. ‘Die jong van lest,’ dacht hii 'n hort noa datem, ‘dat 's 'n vuulik! Die loat 'm den honig nie van 't brood likken! Zoo'n jong liikt me! Die kwoajong'ns sind, zimme! de beste in 't wârk! Zii bint van alle marken t' huus, zii bint goar, zii bint uut'esloapen. Bii de peerden, op de deele, an de mestgreep, met de plaggezicht, met de zeissem, i kunt ze an alles zetten, en 't kump alles op ziin tiid ree. Zii sind labendig ondeugend, dat 's woar, moar droa of slofhoaken⁽⁴⁾, um den dunderdag nie!’ En noa euver en her proaten met 't wiif, zuukt hii den jong'n op en huurt 'm a's knecht. Hii langde⁽⁵⁾ 'm wel 'n ploegrad⁽⁶⁾ tot meepenning⁽⁷⁾.

De jong'n kweem te Mei. Hii is 'r 'n poar doagen. 't Geet beste. Hii hef schik bii z'n nieën boer en de boer van hum. Likewels⁽⁸⁾, 't bliive zoo moar 'n hortjen, nie lange. Wat kweem 'r dan in de weege? Er motte woater 'ehoald worden. Moar de putte is nog al 'n oarig endjen van huus. De iong'n wordt 'r toe kommendeerd.

‘Dat is 'n meuit', 'n laste,’ zegt hii, ‘dat woaterhoalen, dat gesleup met die nemmers, en dan weêr met zoo'n tonne op de kruui⁽⁹⁾. Te blinder! ik zal er wat oars op weten!’ Mit hii noar de deele en an 't zuuken van 'n achtertouw. Weet i wat 'n achtertouw is? 't Is zoo'n lang, dik touw. I hef 't wel 'ezien. Ze biind 't wel op wage of karre euver 'n vracht heui of stroo om de boel bii mekoare te holden. Op de vracht ligt dan 'n lange boom, de weezenboome. I weet wel. Doar zit 't van boven an vaste en van onder an 't gerii. Noe, noa zulk een touw was hii an 't zuuken. Hii heft ten leste 'r een.

‘Wat zol dat touw?’ vreug de boer. ‘Wat hef jii doar met in zinne?’

‘Wat dat touw zol? Wel, 'k wille 'r de putte mee biinden en hier her trekken bii de geut⁽¹⁰⁾ of bii de deele. Dan bint wii van dat leeë leupen en

(1) Eigengereid, eigenzinnig, onbeschoft, onbeschaafd, lomp in den superlatief.

(2) Nierlijk, leelijk.

(3) Betiide, hielp, ingang vond. Betiiën kan ook de beteekenis hebben van doen, begaan.

(4) Slofhoak, slof, achteloos mensch.

(5) Langde, gaf, van langen, geven.

(6) Ploegrad, rijksdaalder.

(7) Meepenning, godspenning, 't Amsterdamsche goospenning.

(8) Likewels, evenwel.

(9) Kruui, kruiwagen.

(10) Geut, goot. Een vertrek in een boerenwoning, meestal ‘up ziid’, waarin ‘'t melkgerei’ wordt geborgen, waarin gekarnd wordt, gewasschen, ‘den aker’ (de varkenspot) gekookt, enz.

[p. 512]

sleupen om woater of. Te blinder, boer! 't zal oe liiken, en de vrouw en de meeg⁽¹⁾ ook, zoo de putte bii huus.’

Op 'n oaren tiid motten sprokken 'ehoald worden. Sprokken, i zol 't wel weten, is grof dood holt uut de bosch. A's 't van de boomen valt, hef i 't veur 't raopen; oars utotte 't 'etrokken worden met zoo'n hoake en dan geet 'r wel 's 'n stuk gruun holt mee deur. Te joksem! a's de scheuter⁽²⁾ of de boschvoa'er⁽³⁾ of de holtrechter er oe meê snappen. I worde an'ebracht, zoo goed ben i nie, of i motte 't afmoaken voor 'n vuufje of wat. Dat wil ze ook wel doen die mannen. Alle bemeur⁽⁴⁾! 't is nog veerreweg 't beste! Moar....krek! er moste holt wezen. 't Worde den jongen besteld; en hii alweêr met dat touw te gange.

‘En wat wil i 'r noe meê doen?’ zeeg de boer. ‘I ligge toch altiid met dat touw te wonderen, oap van 'n jong!’

‘Wel, 'k zal 't sloan um 'n koppeltje boomen die miin liiken. Dan het wii ze bii huus en ook geen geleup en gekruui meer. Dat alle doagen brand hoalen, boer, steet miin biister slecht an! 't Liikt woarlik of ik de woater- en de holtjongen bint! I hef miin 'ehuurd om te wârken, moar dat wârk liikt me nie. Loat de fruuiluui die den pot koken, ook veur brand zorgen! Te blinder! 'k verlange oar wârk, of oars motte i 't zeggen, of oars goa 'k, heur i?’

‘Te duker!’ dachte de reus in ziin eigens, ‘die jong'n is wat mans! 't Is 'n krem⁽⁵⁾; 'n onwat⁽⁶⁾ van heb 'k oe doar! Noe ârmoed⁽⁷⁾ omdat er holt gebrek is, en dan ârmoed om 't woater, en dan weêr om wat oars. Alle dagen die leeïgheid en die leeë streken van zoo'n zeikert⁽⁸⁾, dat lii 'k nie langer! 't Is 'n eigengereide! 'k Wol 'k 'm kwiit weer!’ En hii zeeg den jong'n dat hii goan koste.

‘Best, boer, beste! Zoo'n dienst, woar 'k altiid met woaternemmers en de sprokkenkruui motte sleupen, kan ik buuten oe wel kriigen. 'k Hadde toch 'egoan, want de kost is ook zoo noar best nie. Achterof vrete jii en 't wiif er goed van en drinken juuiluui goeie koffie, moar 't opteutsel is veur 't volk. Loat de honden de botten kluuven, denke jii moar. 't Is niets, nimmendal ârg, dat jii miin kwiit wille. Moar miin loon?’

‘Hoeveul heb i wel verdiend in 't hortjen dat i bii miin 'ewest bint?’

‘Wat zal 'k oe zeggen? Toe jii miin huurde, hef wii 't zoam nie in de rii⁽⁹⁾ 'ekregen. En doarumme vrage 'k noe veur miin loon zoo veule 'k droagen kan.’

‘Zoo veule jii droagen kost. Hoe motte ik dat begriipen? Hoeveul is dât? Hoeveul kan i wel dragen?’

‘Zoo veule 'k droagen kan, boer, en noe voor den démon geen vraogeriië meer, heur i?’

Hoe leup 't af met ze? Kweem de zake nog in de riië? Bedoarde 't busselen en bekken⁽¹⁰⁾ tegen mekoare? Oarig vlugge en oarig goed schikten

(1) Meeg, de maagd, meid.

(2) Scheuter, scholter, opzichter van een heideveld.

(3) Boschvoa'er, boschwachter.

(4) Alle bemeurl 't Fr. à la bonne heure! het zij zoo!

(5) Krem, slimmerd.

(6) Onwat, deugniet.

(7) Armoed, ellende, twist.

(8) Zeikert, scheldnaam.

(9) Rii, orde.

(10) Bekken, met elkander oneens zijn.

[p. 513]

ze 't. De reus zol den jong'n 'n schepel zulvergeld geven. 'n Schepel zulvergeld veur 't schoftjen dat hii bii 'm 'ewoond hadde? Joa, zimme! 't Stong 'm biister an, en 't wiif nie minder - de wiiven bint noar ârg op geld - moar wat zol hii doen?

‘'n Schepel zulvergeld,’ zeeg de jong'n, ‘'n schepel zulvergeld, nie meer? Zoo'n fiids? 't Is miin de meuit' nie weerd om meê te nemen. Breng 't miin moar 's, a's jii nie te drukke bint! Kost i 't nie droagen, stârke man, neem dan gerii!’

Dat wol de reus best doen, a's 't zoo uutkweem. En hii dong 't op 'n pas⁽¹⁾. De peerden stong er toch en 't was altiid beste, a's ze 's van stal kweem. Ze weer oars zoo ril⁽²⁾. Blii was hii, miseroabel blii, dat de nieë knecht vort was. Hii had 'm hups geld 'ekost, dat 's woar, moar z'n leeïgheid en z'n droaie⁽³⁾ streken hadden 'm ook al lang krang⁽⁴⁾ 'ezeten. 't Was nie om te liiën. 't Wiif en 't oare dienstvolk weer den jong'n ook zoo zat. Lag hii nie vake met den scheper en den bouwmeester te worstelen⁽⁵⁾? En de meeg en de koedeern? Hii kost ze ook nie met rust loaten. Vervliimd⁽⁶⁾ blii was de reus. 'n Minsch moste wat doen om ruste en vreê in huus te holden; moar zoo'n krem zol heerd en geut en deele, zol weg 'ent 'n weer alles in 't hunderd moaken.

En de jong'n? Wat had hii 'n schik! Wat was hii riike! Wat kreeg hii noe 'n somme in de kiste! Wat was hii dien stàrken man oarig an 't buultje 'ewest! Moar, moar - zoo 'n minsch te droadnegelen a's hii dong, op zoo 'n wiize an 'n fiids geld te komen a's hi 'r ankweem, - 't is noar! 't is noar! Geld te hebben is goed, moar 't op 'n eerlijke wiize te kriigen, dat 's rechtevoort⁽⁷⁾ van 't beste.

Oan 't Uttelermeer, Sinte Peter 1880.

A. Aarsen.

(1) Pas, op een keer.

(2) Ril, wild, lastig, onhandelbaar.

(3) Droaie, akelige, onbetamelijke, gekke.

(4) Krang, verkeerd, dwars in de maag.

(5) Worstelen, vechten.

(6) Vervliimd, bijzonder.

(7) Rechtevoort, waarlijk.