Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 496]

En veugeltien^(*). (De graafschap.)

't Was in 't midden van den heuibouw. En aovend, zoo mooi, zoo lif, as 't maor wèzen kon. Nit al te frisch, gien spierken wind, en toch zoo lekker, heremense zoo lekker.

Gunds op den straotweg geet Aorend Kwappenbarg. Aj⁽¹⁾ um is goed anzit, dan zoei nit zeggen, dat e den heelen dag op 't heuiland gewest is, zoo welgedaon en tevrèjen zut e der uut en zoo sneege⁽²⁾ stapt e op huns an.

Jao, mense! en toch hef e et warm gehad, Godsbarmelek warm; maor nit alleene van buten, nee ook van binnen: daor hef et getikt en gebonsd, krek as 't uurwark in gunnen darpstoren; daor het en veugeltjen gezongen van allerlei deuntjes, zoo vremd en toch zoo lìf, as e et vrogger nooit geheurd hef. Nog ens: 't was warm gewes, maor gehinderd hef et um nit. ‘De hitte van binnen had wisse⁽³⁾ de hitte van buten verdreeven,’ zoo dachte, en Kwappenbarg's Aorend⁽⁴⁾ wist et wel.

Zi, al sneeger stapt e deur. Nog en endjen den straotweg....daor slöt e bie den hoogen peppel rechs af de zandweg in.

‘Wat er toch weinig vergank⁽⁵⁾ 's aovens buten is,’ denkt hij, ‘men zut God of goed mense.’

Of um dat eigenlik völle schèlen kan? Nee, rechtuut gezegd, schèlt et um geen spier. Hì kan zien weg alleene wel vinden....

Maor, eene is der toch, di e um en lif dink wel hier is teegen zol willen kommen; eene, daor e wel mee gaon wol....hoe wied? Jao, dat weet Aorend zelf nìt rechte; maor wel den heelen langen weg deur 't lèven hen; en as der dan an dì gunne kante⁽⁶⁾ nog verder ruumte mochte wèzen, nog wel wi'jer.

Alleene 't was waor, kon e zien weg best vinden, maor met Hanneken Mulder, de dochter van den timmerman, zi, heremense! wat wol dat bèter gaon.

As Aorend dech⁽⁷⁾ an heur heldere eugjes, an heur lìf, vrindelik snuutjen, och heere! dan wurd et um zoo benauwd um et harte, dan begint dat veugeltjen daor binnen te slaon en te raozen, zoo lange en zoo hard, dat e zich gien raod meer weet.

Mulder's Hanneken!

‘Gunds bìe den drèj⁽⁸⁾ van den weg kui 't huus zin,’ denkt Aorend, ‘kom, angestapt!’

(*) De klauk è wordt uitgesproken als in 't Fransche verre. Overal waar in 't Geldersch ee of oo staat, hebben deze klinkers den klank der Nederlandsche ee of oo, die door eene r gevolgd wordt. Zoo heeft de Geldersche ee in geet den klank der Nederlandsche ee in weer, de Geldersche oo dien der Nederlandsche in voor. Het accent op de i (ì) duidt aan, dat de uitspraak iets gerekter moet zijn, dan de schrijfwijze voorstelt.

(1) Aj, samentr. voor als gij.

(2) Sneege, vlug.

(3) Wisse, gewis, zeker.

(4) Zeer gebruikelijke omzetting.

(5) Vergank, geloop, vertier, leven.

(6) Gunne kante, overzijde.

(7) Dech, denkt.

(8) Drèj, draai.

[p. 497]

Meschien steet ze wel an de deure; en dat dut ze wisse, want ze weet, dat Aorend nog op 't land is, dan praot e nog en sturmken⁽¹⁾ met heur en dan zal e heur zeggen wat zien plan is.

‘Hanneken,’ zal e dan zeggen, ‘wat was et warm van dage,’...maor nee, dat was gien goed begin....‘Genaovend Hanneken!’ as e zoo is begon?....dat was bèter. Maor hoe dan wi'jer? Dat zol zich wel vinden....‘kom, angestapt!’

Dus bij zich zelven overleggend, stapt Arend Kwappenburg voort, den weg tot aan den draai ten einde.

‘He!’ hef e et nìt gedacht! ‘De deure bi Mulder steet oapen en Hanneken steet der veur. Kom, angestapt!’

Met reuzenpassen stapt Arend voort. De hagedoornen heg langs, die den bongerd⁽²⁾ van 't voetpad scheidt; nu een klein eind 't klinkerpad gevolgd, dat van den weg naar Mulder's woning loopt, 't hondenhok voorbij....daar is hij er.

‘Hanneken,’ zoo begint hij, ‘hoe geet? Good?’

Hanneken glimlacht en ook bi heur begint et veugeltjen te zingen.

‘'k Dachte,’ dus vervolgt Arend, ‘gunds toe 'k bi den hoogen peppel afsloog, 'k wedde, dat Hanneken an de deure steet, en zì, 't kump net zoo uut. Das raar he?’

‘Das et net,’ spot zij; ‘hoe is 't meugelik!’

‘Jao, noe,’ herneemt Arend, ‘ie hadden dan toch nìt gedacht dat ik denken zol, dat ie an de deure staon zollen. Maor noe,’ en hier daalt zijn stem tot gefluister, ‘noe is wat anders. Wet ie nog wel, Hanneken, wak oe vergangen wèke met de kaarmse gezegd hebbe?’

Hanneke kleurt.

‘'k Zei oe ummers toe, dak zoo raozend gek op oe wasse, dak oe zoo lìf hadde, dak en eereleke verkeeringe met oe wol angaon. Wet ie dat wel, Hanneke?’ zoo besluit Arend.

En Hanneke? Och ja, ze wist het wel. En ze wist ook wel, hoe ze op Aorend's anzuuk gien ‘nee’ gezegd hadde; want völle holden dat dee ze van um. As kinder hadden ze samen gespölt⁽³⁾, later op dezelfde schoole in 't èven hooge book gelèzen, en uur wied vief jaor lange nao dezelfde karekesaosie⁽⁴⁾ gegaon: en zì, aj dat alles bì mekare nammen, dan koei⁽⁵⁾ gerust zeggen, dat, as der eene olde brìven hadde, et Aorend was. En Aorend zol et wèzen. Dat was vaste.

Dat alles vertelden um Hanneke. En Aorend? Hì had et uut heur mundjen al dukkels⁽⁶⁾ geheurd, maor altied lusterden hì weer èven lìf.

‘Noe, Hanneken,’ zoo valt hij eindelijk in, ‘ikke en ieje, zì, en wilie⁽⁷⁾ beijen, lok⁽⁸⁾ maor zeggen, wie weeten 't noe ens⁽⁹⁾, maor noe motten oe olders der ook weetenschap van hebben.’

‘Boe⁽¹⁰⁾, das niks,’ antwoordt zij; ‘vader zal der nìt op en⁽¹¹⁾ teegen hebben. Daorveur kent hì oe te lange en mooder ook.

(1) Sturmken, oogenblik.

(2) Bongerd, boomgaard.

(3) Gespölt, gespeeld.

(4) Karekesaosie, katechisatie.

(5) Koei, kon men.

(6) Dukkels, dikwijls.

(7) Wilie, wijlui.

(8) Lok, laat ik.

(9) Wie weeten 't noe ens, wij zijn het nu eens.

(10) Boe, wel, och.

(11) En, oude ontkenningsvorm.

[p. 498]

‘Daor haj allemaole geliek an,’ herneemt Arend, ‘maor weetenschap dìnt e der toch van te hebben. 'k Zal margen vrog bie um gaon.’

‘Nee, komp dan nao den èten, as vader 't middagslöpken uut hef, dan is e bèter te passe⁽¹⁾,’ dus zij.

‘Genaovend, Hanneken!’

‘Aorend!’

En zacht geluudjen klinkt lìf en vrèjig⁽²⁾ in den stillen aovend. Och, zoo lìf: en Aorend geet langs Mulder zien huus de weije in, op 't Rienderink an, waor e knecht is.

Af en too kik e nog is umme naor Hanneke, knikt dan nog is ‘genaovend’, en 't live derentjen⁽³⁾ lacht en knikt weerumme en wenkt met heur hendjen van ‘Adjuus!’

‘Adjuus, Hanneken! Dreum is van Aorend!’

Margen hef e en zoeren⁽⁴⁾ dag. Maor den olden Mulder kent um jummers zoo good? 't Zal wel gaon!

‘Adjuus, Hanneken! Dreum is van Aorend! Adjuus!’ zoo stapt hij naar 't Rienderink.

En den middag van den anderen dag steet Mulder's Hanneken bie 't huus te drentelen, achter 't timmerschuurken, waor ze net op de deure zin kan. Ze is niks op heur gemak, want Aorend is binnen bie vader. 't Zal wel gaon, maor toch is ze jachterig⁽⁵⁾ en raar. Heremense, zoo raar. -

En Aorend was binnen. In de opkamer zit e met Hanneke's vader alleene. Dat et wel gaon zal, kui op zien gezichte moar in 't geheel nìt zìn, zoo beduveld kìk e.

‘Heur is, Aorend,’ zoo spreekt Mulder, ‘laowe⁽⁶⁾ noe is verstandig praoten.’

Arend knikt bevestigend en schuift zijn stoel dichter bij.

‘Ik kenne oe meer as lange,’ vervolgt de timmerman, ‘en en beste kerl bij. Ie hebt gien geld, maor ikke ook nìt, dus kon et best gaon.’

Arend lacht.

‘Maor,’ gaat Mulder voort, ‘waor kui Hanneken op vraogen. Ie hebt gien eigen spul⁽⁷⁾ of zoo. Ie warkt as knecht op 't Rienderink, best, en das ook niks gien schande, maor daor kan de schorstien nìt van rooken, mien jonge.’

Aorends gezichte betrekt. Hi kìk net of e arge balgpiene⁽⁸⁾ krìg.

‘Heur is, Mulder,’ zoo begint hij nu, ‘ik vraoge alleene maor van oe, daj der nìt tègen bunt. Zeg maor hoe lange ok⁽⁹⁾ noch wachten zal, ik....’

‘Boe,’ valt Mulder hem in de rede, ‘dat geet nìt. In die tied kon der en ander kommen: daor kan ik as vader mien dochter nìt veur opholden.’

‘Ie kent mien toch zoo good,’ dus verschiet Aorend zijn laatste kruit.

‘Jao, dat wet ik allemaole wel, maor dat nemt nìt weg, dak toch gien “jao” kan zeggen,’ besluit Mulder.

(1) Te passe, te spreken.

(2) Vrèjig, vreedzaam.

(3) Derentjen, meisje.

(4) Zoeren, zuren, zwaren.

(5) Jachterig, gejaagd.

(6) Laowe, laat ons.

(7) Eigen spul, eigen bouwplaats.

(8) Balgpiene, buikpijn.

(9) Ok, of ik.

[p. 499]

‘Wat ze daor binnen toch sprèkt?’ denkt Hanneke. ‘'t Duurt en blìf duren.’

Of der nooit en ende an zol kommen? Jao, gunds haj Aorend. Wat lìp e raar! Met de pette op de neuze en de handen in de zak, krek en hoenderdif....Vader zal toch gien ‘nee’ gezegd hebben?

Hanneken kump um in 't gemoed⁽¹⁾: ‘Aorend, hoe is et?’ zoo vraagt ze.

‘Beroerd!’ antwoordt hij. ‘Oe vader wil der nìt van weeten, zoo lange ak gien eigen spul hebbe; en völle vieven en zessen⁽²⁾ meer. 't Is beroerd!’

Zì, toe Hanneken dat heurden, toe was ze èven naar as Aorend.

‘Hi gong van 't Rienderink weg,’ zei e, ‘en hì zol nìt weerkommen veur e en eigen plaatse of plètsken hadde.’

Goed! 't Mocht gaon hoe 't wol, Hanneken zol Aorend trouw blieven, dat was wisse⁽³⁾.

En Aorend zol heur af en to is schrieves⁽⁴⁾ sturen, hoe 't met um wasse, en zoo zollen ze wachten, met en veur mekare wachten, tot er en bètere tied kwam.

Zoo scheidden Aorend en Hanneken.

De veugeltjes in beider hartjes zongen drì tonen leeger....maor, ze zongen toch nog.

Een paar dagen later treden wij opnieuw de woning van Mulder den timmerman binnen. 't Is etenstijd. Vrouw Mulder en Hanneke zitten aan tafel en wachten op de komst van den man, om met eten te beginnen.

‘Waor mag vader blieven?’ vraagt de moeder. ‘'t Is oaver twaleven. Anders is e allied op de tied. Wet ie waor vader is?’

‘De nìje boer, di kortens⁽⁵⁾ op “den Pol” is gekommen,’ antwoordt Hanneke, ‘hef um laoten roopen.’

‘Dat mot en rieken schobbert⁽⁶⁾ wèzen,’ herneemt vrouw Mulder. ‘'t Zeg nog al heel wat, zon⁽⁷⁾ gedooite⁽⁸⁾ te koopen as de Pol is.’

‘Jao, rieke is e wisse,’ spreekt Hanneke, ‘maor verstand van de bouwerije hef e niks, zeggen ze. Het mot zon heerboer wèzen, di geet rossen en rijen, maor 't wark an de knechs löt.’

‘Boe, daor heffe geliek an,’ meent de moeder. ‘Dì 't breed hef, mot et breed laoten hangen, en de Biesterbosch's zitten der dikke bie⁽⁹⁾.’

De deur gaat onderwijl open en baas Mulder treedt binnen.

‘Jandorie⁽¹⁰⁾ vrouw,’ spreekt hij, ‘was 't warm! 'k Heb der en zweitjen van gehaald van hier naor den Pol en weerumme; maor toch,’ vervolgt hij, ‘'k mog lijen, dak alle dagen zoo'n leupken hadde. En rejale kerl, den Biesterbosch!’

‘Zoo,’ valt zijne vrouw in, ‘wat had he?’

‘Jao,’ antwoordt de timmerman vergenoegd, ‘en aardig karreweiken.

(1) Kump um in 't gemoed, gaat hem tegen.

(2) Völle vieven en zessen, veel uitvluchten.

(3) Wisse, zeker.

(4) Schrieves, een brief.

(5) Kortens, onlangs.

(6) Schobbert, schavuit.

(7) Zon, zoo een.

(8) Gedooite, buitenplaats.

(9) Zitten der dikke bie, hebben veel geld.

(10) Jandorie, basterdvloek.

[p. 500]

'n Nìje kappe op 't huus, nìje raams in de veurgèvel en en nie hekwark um den kruudhof. En mooi karrewei.’

‘Wat 's menschen lèven toch ongeliek is,’ peinst Hanneke, ‘den Biesterbosch zoo lomp⁽¹⁾ rieke, dat e alles kan laoten maken, wat zien harte begeert en Aorend te arm um en eigen pletsken te koopen. IJselik ongeliek!’

Van 't èten kwam nìt völle. Mulder had et met zien vrouw te druk oaver Biesterbosch, en Hanneken, ze dacht te völle an Aorend um zinnigheid tot èten te hebben.

En half jaor is der al weer ummegegoan.

De Pol het de nìje kappe op 't huus gekreegen, de nije raams in de veurgèvel, den kruudhof hef en nie hekwark, en Biesterbosch is in dat half jaor dikke vrinden met den timmerman geworden.

Of et lìve Hanneken daor ook de rèden van wasse? Mulder en zien vrouw dachten et wel en ze dachten good.

Mulder was der maor wat blie mee, dat e nit grif⁽²⁾ weg ‘jao’ teegen Aorend gezegd hadde: Hanneken was den eersten tied wel wat snippig teegen um gewes en ze had um wel voel⁽³⁾ op 't liet gekeeken, maor hì had et verdragen, met lìfde verdragen, um dat hì wist, dat e et veur heur eigen beste dee.

De heerboer van den Pol, dat was toch vrie wat bèter veur heur dan Aorend. Hanneken begreep et zelf noe ook wel, want ze sprak oaver um nìt meer.

Nee, Mulder, dat dut ze ook nìt, maor ze deg⁽⁴⁾ en ze schrìf zoo völle te meer an um. Nog kortens hef ze um geschreeven hoe Biesterbosch um heur lìp, hoe e heur gevraogd had en zì um kort en goed gezegd hef, dat zì van um niks nimmedalle⁽⁵⁾ wol weeten.

En Aorend hef weerumme schrieves gestuurd, dat ze zich maor good mos holden, dat e tuinmansknecht op en groot buten bie Diepen⁽⁶⁾ was geworden, dat de olde tuinbaas veur en paar dagen gestorven was en dat e misschien wel in zien plaatse zol kommen: dan had e en huusken, veur heurlie beien groot zat, um te woonen.

Zì, dat starkt heur. ‘Toe, Biesterbosch! doot waj könt, maor Hanneken kriej nìt, en vader mag heur noe nog teegen warken, as e dì brìf van Aorend lèst, dan gef e heur wis geliek,’ zoo denkt ze en 't veugeltjen daor binnen, et zingt van mooie, vrindelikke dagen di kommen zölt, dagen van lìfde en vree.

't Is dan en half jaor later. Biesterbosch is langer as⁽⁷⁾ anders bì Mulder geblèven, en eindelìk, nao den timmerman met en knipeugjen de hand gedrukt te hebben en vrouw Mulder en Hanneken lachend ‘genachsamen’ en ‘welterusten’ te hebben gewenscht, vertrokken.

‘Wat kump e hier toch altied loopen,’ spreekt Hanneken bits. ‘Ak

(1) Lomp, erg, zeer.

(2) Grif, glad.

(3) Voel, donker, kwaad.

(4) Deg, denkt.

(5) Niks nimmedalle, volstrekt niets.

(6) Diepen, Diepenheim.

(7) Een comparatief wordt steeds gevolgd door as, als.

[p. 501]

geweeten hadde, dat e nog hier zat, was ik stille op de dèle⁽¹⁾ gebleeven.’

‘Boe, waorumme?’ vraagt de moeder. Hì zal oe nìt opèten.’

‘Dat zeg ik ook,’ spreekt Mulder, en zijn stem klinkt verstoord als hij zich tot Hanneke richt: ‘Kind, aj oe eigen beste wiste, dan dee ie zoo nìt.’

Hanneke kleurt. ‘Want zì, ze hef muite um zich in te holden; maor teegen heur vader wil ze zich nìt hellig maken. Al dut e is wat verkeerd, hì meent toch, dat e et veur heur beste dut. Ze zwiegt maor.

Mulder neemt dit zwijgen aan als een teeken van toenadering en vervolgt op milder toon: ‘Geleuf mien, kind, ik meen et good met oe. Biesterbosch is van aovend nog ispres⁽²⁾ um oe hier gewes. 'k Zegge van Aorend niks, maor das toch gien veuruutzicht, dì....’

‘Maor, vader,’ pleit Hanneke, ‘hì hef mien geschreeven, dat e meschien gauw tuinbaas op 't Nyenhuus zol worden.’

‘Hef hì oe dat geschreeven?’ vraagt vrouw Mulder. ‘Kriej dan wel is schrieves van um?....Foei, kind! dat hak nit van oe gedacht!’

‘Boe, hek noe van mien lèven!’ zoo lucht Mulder zijne verwondering. ‘Hanneken, wat haj toch weinig lìfde veur oe olders. Aj wisten wat veur verplichting wie an Biesterbosch hadden, dan dee ie zoo nìt. Nee, dan dee ie mien zin en 't was veur oe eigen beste.’

Toe Hanneken den aovend in bedde lag, toe kon ze de slaop maor nìt vatten. De anders zoo heldere eugjes, ze stonnen noe dof, en de waterdröppeltjes dì der uutsprongen, biggelden langs heur aardige wengeskes.

‘Ze had weinig lifde veur heur olders,’ had vader gezegd. Jao, dat dee heur lippen⁽³⁾. Veur heur olders? O, maor daor zol ze alles veur doon willen....Alles?....Jao, aj dat geval met Aorend der buten lìten....Maor as vaoder et noe waorlik is an 't rechte ende hadde....Hì had verplichting an Biesterbosch, zei e....Goed, maor mos zì dan daorveur Aorend der an geeven?....Och, dat vader dat noe van heur vroog, 't was te völle....meer dan ze geeven kon....Ze zol vader margen alles zeggen....ze zol um vraogen naor de verplichting an Biesterbosch....ze zol um zoo mögelik in alles de wille doon....behalven met Aorend....‘Vader,’ zol ze zeggen, ‘lìf hek oe, dat weet ie zelf ook wel, maor dwing mien nìt Aorend te verstooten, laot mien keuze vrie.’ - O, en dan zol heur vader nìt langer nee zeggen. Daorveur had e heur te lìf.

't Veugeltjen van binnen löt weer en zwak teuntjen heuren, de veurslag van en lìdjen van lifde en geluk, en Hanneken slöp in.

En den anderen margen hef ze heur vader alles gevraogd. En hi hef heur toe iets gezegd, dat ze nooit gedreumd en völle minder gedacht zol hebben, iets dat heur 't heufken dee duzelen.

Vader had an den nìjen heer van den Pol verplichting....jao, van 't timmeren had ze gemeend. Maor dat dì nìje buurman heur vader ook al geld in de bouwerìje had geschoaten en um kon noodzaken zien eigendom te verkoopen, as e et geld weerumme wol hebben, dat had ze nooit gedacht.

(1) Dèle, deel; plaats waar de grond uit vastgestampte en gedroogde klei bestaat; daar wordt gedorscht en staan de beesten.

(2) Ispres, expres.

(3) Lippen, schreien.

[p. 502]

Noe wier et heur van binnen zoo wonder naar; want ze ston in fellen tweestried. Lìfde veur Aorend en lìfde veur heur vader, ze vochten daor binnen um 't hardste.

't Veugeltjen van binnen zweeg....Of et nog weer zingen zol?....Hanneken wist et nìt.

Aj van den Goorschen straotweg rechts afslaot, dan zìj veur oe en lange lane, an iedere kante met twee rijen boomen bepoat. Hooge, zwaore beuken, harejennig zoo mooi!

Vlak an 't ende van die lane ligt 't Nyenhuus, en kapetaol kasteel met twee toorns, an iedere kante eene Vlak veur 't huus haj en mooien blommenhof en daor tegen oaver, en heel ende langs de lane, löp⁽¹⁾ en hooge, steenen mure; zoo hooge, daj der nìt oaver her könt zìn.

Das noe den kruudhof zollen wì zeggen, maor daor numt ze et ‘den moestuin.’

Dat Aorend hier en besten dìnst hef kui wel marken. Aj den hof binnengaot, dan zij um zitten met en grooten zwarten strooien hoed op, en blauw boezeroen an en en wit slubbeken veur. Heremense, zoo vief!

Zitten? vraog ie. Jao, zitten dut e op en tuinbenksken. En knechjen van en jaor of dattien⁽²⁾, veertien snìt slaai⁽³⁾ en Aorend zit er naor te kieken; zoo liekt et. Eigenlik dut e wat anders. Hi hef en brìf in de hand, en brìf, dì e van margen al an Hanneken geschreeven hef. Dì mot e nog is oaverlèzen veur e um in 't brìvezeksken⁽⁴⁾ dut.

Allerlìfste Hanneken!
zoo lèst e.
Hierbij Laat ik uw weeten, dat ik fris en Gesont ben en Hoopen gij, lieve Hanneken ook zijn mogen. hoe Dikwijls denk Ik nit an oe lieve heldre Oogjens en oe aardige Tronie⁽⁵⁾. Wat zouden ik blij wesen as ik uw Eens spreken kon, maar Ik durven het Niet waagen. Meneer heef mijn De plaas van tuinman geGeeven. Ik zou Uw zoo graag voor Goed bij mijn zien. Nu allerlifste Hanneken, mot ik eindiGen met de pen maar Nìt met het Harte en teeken mijn

Uwe opRegte en waarAchtig Liefhebbende
Arent Klumer.

‘Zì, dat ston op pooten!’ dacht Aorend. Al was e nit wies geleerd, hì was dan toch maor wat knap met brìven schrieven. Der zol der nog eene kommen, dì um dat uut de handen nam.

‘Baas!’ zoo wekt het knechtje hem uit zijn gepeins, motten de ritmatten nìt op de breuikasten?’

‘O, te blaksem!’ roept Aorend, terwijl hij snel opspringt en den brief haastig wegsteekt, ‘boe wisse⁽⁶⁾ motten de matten der oaver, de zunne steet er stik⁽⁷⁾ op. Allo! loop!’ en beiden snellen heen.

(1) Lōp, loopt.

(2) Dattien, dertien.

(3) Slaai, salade.

(4) Brìvezeksken, enveloppe.

(5) Tronie, gelaat.

(6) Boe wisse, wel zeker.

(7) Stik, vast.

[p. 503]

Aorend zol met den brif de heele boel in de gekheid laoten loopen. Pas had e de ritmatten der op, of daor kwam Hanne de keukenmeid al um de slaai. De jonge had vergèten in de alteraosie de kroppen naor de keuken te brengen.

Jao noe, Aorend zag wel uut den hook⁽¹⁾ waor e ston, dat ze zich wel redden zol. Wat e nit gezìn hadde was, dat Hanne zoo lange bleef drentelen en treuzelen. De jonge was al met de mande slaai veuruut en nog ston ze daor as en paoschkèrse bie 't benksken, waor Aorend 's margens gezèten hadde.

Stille! ze hef wat gevonden!....En pampierken, netjes dichte gevolden....Ze dut et oapen.....Schrieves!? Jao....en brif. Laowe lèzen:
‘Allerlìfste Hanneken!

De keukenmeid slaat het bloed naar 't hoofd. En brìf an heur? Dat kan ze slecht geleuven. Maor 't steet er toch:
‘Allerlifste Hanneken!

Dat zì zoo lif wasse, dat hef ze nooit eiges geweeten, dat hef en ander heur nooit gezegd, maor....'t kon daorumme toch wel waor wèzen. Ieder had zien eigen goesting⁽²⁾.

Hanne lèst wijer:
‘hoe Dikwijls denk Ik nit an oe lieve heldre Oogjens en oe aardige Tronie.

Hanne kleurt nog sterker. “Wie duvel hef dat geschreeven?” denkt ze; lok et ende zin.’

‘Uwe opRechte en waarAchtig liefhebbende
‘Arent Klumer.’

De tuinbaas! Kiek, daor gong heur en licht op! Noe begreep ze, waorumme hi heur al is en paar maol 's aovends zoo had angestooten. Jao, noe begreep ze et.

Dat Aorend heur in 't duster teegen 't lief geloopen wasse, zoo as e et mien en oe zol können doon, daor dacht Hanne nit an.

Heur live, heldre eugjes en aardige tronie, schreef e. Ze had altiëd gemeend, dat heur oogen en bietjen traonden, en as ze 's aovends alleene was, gebruukten ze ook af en toe al wel is en brille. Daorbie had ze völle last van de zoomersproeten. Of dì heur soms mooier maakten? ‘Maor allo!’ redeneerde ze, ‘'t kump deur de oavergroote geneegenheid en 't behagen, dat Aorend in mien hef.’

Hì wol heur zoo graag is sprèken, maor hì durfden nit, schreef he....Bestig, noe ze 't maor wis, noe zol ze um wel en endjen in 't gemoed kommen.

Aorend de tuinbaas op heur verlìfd, op Hanne de keukenmeid, di, zoo old as ze was (achter in de dartig), nooit en vrìjer gehad hadde! Gek was 't eigenlik nìt. Nee. Al was ze noe is tien jaor older as hi, daorveur was ze zoo völle te bèter in de huusholding. Dat wist Aorend ook zeeker.

Zoo bij zich zelve overleggend gaat ze naar 't kasteel.

't Eten was dien middag niet naar behooren. Hanne zei: ‘dat ze de slaai

(1) Hook, hoek.

(2) Goesting, smaak.

[p. 504]

zoo late gekreegen had, dat et vuur nìt had willen branden.’ - Van 't gevonden briefje sprak zij niet.

Arend heeft zijn brief ‘dì op pooten ston’ nog niet gemist. Zijne bezigheden hebben hem belet er de laatste hand aan te leggen, dat wil zeggen: den brìf in 't brìvezeksken te doon en um dan dichte te plekken; dan met penne en inkelt op 't brìvezeksken te schrieven:
An Hanneken Mulder,

Achter Dollemanskempken, bie de sloezewìje, in de drì kuulder allee.

Dat geet e, noe t wark veur van dage gedaon is, is op zien gemak in huus doon.

‘Zì, daor zit Hanne de keukenmeid op en banke, an 't ende van de lane. En zwarte zìjen boezelaar veur, en schoone knipmutse op. Wel verdrèjd, 't mankeert heur,’ deg⁽¹⁾ Aorend.

Jao, daor zat Hanne Nao den èten hef ze zich ‘en betjen opgeknapt,’ en noe de klokke op 't huus half achte slöt, noe zit ze Aorend op te passen⁽²⁾, Aorend, dì zoo bleu wasse, maer dì zì wel te gemoed zol kommen.

‘Gunds kump e an. Wat kikke vremd,’ denkt Hanne; ‘hì had mien hier nìt verwacht. En knap pestuur anders! En flinke kerl! Wel wat jonk bì heur, maor toch en knappe jonge. Daor zol ze 't andere gustegood⁽³⁾ op 't huus de oogen mee uutstèken.’

Aorend is inmiddels de plek genaderd, waar Hanne hem opwacht als de spin de vlieg.

‘Zoo, Aorend,’ begint de keukenmeid den aanval, ‘haj oe wark gedaon?’

‘Jao,’ antwoordt de tuinbaas, ‘'t is van dage wel geweest,’ en voort wil hij gaan.

‘Das van bleuigheid,’ denkt Hanne, ‘lok um en beetjen helpen. - Haj zon haost?’ vervolgt ze, ‘ie gaot toch nìt meer heuìjen⁽⁴⁾?’

‘Nee, dat noe wel nìt,’ is Aorend's antwoord, ‘maor....’

‘Noe dan,’ valt Hanne in, ‘waorumme dan zoon haost te maken, vrouw en kinder wachten oe ummers ook nìt?’

Nee,’ zucht Aorend, ‘dat wok dat waor wasse!’

‘Aha!’ denkt Hanne, ‘noe kom ik waor 'k oe hebben mot,’ en zalvend antwoordt zij: ‘Dat wik ook wel geleuven, en good wief is veur en man völle wèrd.’

‘Pas op!’ herneemt Aorend, die het goed doet eens met iemand te kunnen spreken over 't punt, dat hem zoo na aan 't harte ligt. ‘Pas op! en good wief das net völle wèrd.’

‘Maor,’ dus Hanne weer, ‘t gebrek van völle manspersoons is, dat ze zich verschandeleseeren⁽⁵⁾ an zuk gustegood van derens, dì niks nimmedalle gien benul⁽⁶⁾ hebben van huusholding of huusholdeleke zaken.’

‘Jao,’ herneemt Aorend, die inmiddels tot Hanne's groot genoegen op de

(1) Deg, denkt.

(2) Passen, wachten.

(3) Gustegood, jong vee; hier voor de jongere bedienden gebezigd.

(4) Heuìjen, hooien.

(5) Verschandeleseeren, verbinden; verbastering van engageeren.

(6) Benul, verstand.

[p. 505]

bank is gaan zitten (de beene wieren um zoo lank, maor dat wist zì nìt), ‘jao, das noe ieder zien goesting.’

‘Maor ìje dan, jandorie!’ roept de keukenmeid luchtig, ‘kön ie der dan geene van oe goesting vinden?’

‘Ejao,’ zucht de tuinbaas, ‘dat vinden dut et um nìt, maor om ze mee te kriegen.’

‘Och kom,’ spreekt Hanne verliefd, ‘dat geet ook wel. Aj ze maor is vrindelik ankiekt en ze zoo,’ terwijl ze de daad bij het woord voegt, ‘en zoo is beet pakt, he? en ze....’

‘Heur is!’ schreeuwt Aorend, opspringend, ‘ie mot mien nit kiedelen⁽¹⁾, want dat kan 'k nit hebben!’

‘Kom, kom, Aorend!’ gaat zij verliefd voort, ‘holt oe maor zoo nit. 'k Weet ummers wel bèter. Gaot maor gerust weer bie mien zitten. Hier zut ons toch gien mense.’

‘Wat werelich! wat zol ze meenen?’ denkt Aorend. - ‘Heur is, Hanne,’ zoo spreekt hij, ‘'k begriepe nìt best, waj meent.’

‘Och kom,’ vleit zij, ‘wat hold ie oe onneuzel. Haj mien dan nìt geschreeven daj zon behagen in mien hadde, in mien tronie, mien pestuur en alles?’

‘Hek oe dat geschreeven?’ schreeuwt Aorend. ‘Ikke? Oe? Zuj⁽²⁾ gek, of loop ie met 't mölleken!’

‘Noe geet et toch wat al te wied met zien bleuigheid,’ denkt Hanne. - ‘Wisse haj mien dat geschreeven,’ spreekt ze, en den brief, verkneuterd als hij is, te voorschijn halend, gaat zij voort: ‘Zì maor, hier steet et!’

‘Te blaksem!’ raast Aorend, ‘mien brìf, daor ik zoo bleujig⁽³⁾ op heb zitten schrieven! Wat werelich en gien ende! Hier den brìf, zek oe! allo, hier!’ Met eenen forschen ruk heeft hij hem Hanne uit de hand gegrepen. ‘Hoe kom ie der an? Zeg,’ snauwt hij, ‘hoe kom ie der an!?’

En Hanne, ze vertelt um, hoe ze um gevonden hef in den hof en nog völle meer; maor Aorend met den brìf in de hand, die e noe weer mot oaverschrieven, löt heur alleene.

Hanne ston op, zoo rood as en kalkoensche hane van verdrìt, van spiet en van kwaodheid, en in huus gekommen, smeet ze de mutse en de boezelaar in de kaste en bromden ze in heur zelf: ‘Dat manslugood bunt allemaole beesten, en den Aorend⁽⁴⁾ is 't grootste beest van allen.’

En Aorend zat in zien huusken en lachte; want zien helligheid was al weer oaver, en tusschen zien tanden zei e: ‘Hoe older, hoe gekker! Wat zal Hanneken lachen ak heur dat schrieve! Hanne verlìfd! Hoe older, hoe gekker!’

Hanneke lachen? Nee, ze lachte nìt, toe ze Aorend's brìf kreeg. Vader had heur alles nog is naoder uutgelegd, en 't maakten heur zoo bedroofd. Vader had zörge op zien olden dag, nare zörge: geldzörge. En zì⁽⁵⁾, ze kon heur vader daorvan verlössen. Ze kon um gelukkig maken....maor,

(1) Kiedelen, kittelen.

(2) Zuj, zijt gij.

(3) Bleujig, bloedig.

(4) Den Aorend; minachtende wijze van spreken.

(5) Zì, zij.

[p. 506]

dan mosse heur eigen geluk der an geeven. Nit meer denken an Aorend, dì ze lìf had, en teegen Biesterbosch, dì ze nìt lijen mog, ‘jao’ zeggen.

Vader meende, dat et maor heufdigheid van heur wasse, dat ze niks gien lìfde veur hum en heur moeder hadde....nee, dat kon ze nìt dragen. Liver eigen geluk pries geeven, dan heur olders van zörge en verdrìt te zìn wegkwienen en het oldershuus te zìn verkoopen. Biesterbosch zol heur vader nìt meer manen, nee, hì zol heur vader 't geld schenken, maor....dan most zì ‘jao’ zeggen. Noe, ze zol et doon.

Vier maanden later woonde ze reeds op den Pol als Biesterbosch's vrouw.

Mulder was verheugd, dat zijn kind ten slotte den goeden weg was opgegaan en naar hem geluisterd had. Ze had immers alles wat ze wenschen kon: ze was immers gelukkig?

Jao, Mulder, 't is good, daj de traonen nooit zìt, dì 't live Hanneken schreit um 't verdrìt en de verwietingen dì Biesterbosch heur andut.

Ze zal et vader nìt laoten marken, zoo heeft zij vast besloten, hoe ze 't geluk van heur lèven gegeeven hef um 't ziene vrèjig te laoten uutgaon.

't Veugeltjen van binnen, 't is het köpken ingedrukt. 't Laatste deuntjen dat et zong was van ‘vergèten, vreede en lìfde.’

‘Dat vrouwluvolk! der deugt der gien eene van! 't Bunt valsche slangen, van moeder Eva af, tot Hanne Mulder toe! Allemaole valsche slangen!’ ziedaar Aorends oordeel over 't zwakkere geslacht, sedert hij Hanneke's huwelijk vernomen heeft. Noe zol e heur laoten zìn, dat e um heur nog nìt verlègen wasse; en uut helligheid trouwden hì met Hanne van 't Nyenhuus.

En 't arme kind hef et verdragen: 't plaogen van Biesterbosch, 't schimpen van Aorend, eigen hartzeer, alles, alles hef ze verdragen en gezweegen. En toe heur vader deur en schieleken dood wier weggenommen, toe hef ze um met en gerust harte de oogen können toedrukken. Zien veugeltjen had tot den lesten toon zien lìdjen können uutzingen, 't lìdjen van tevrèjenheid en ruste.

Dat was heur lesten uutgang gewes. Hanneken wier bedlégerig en ze hoapten, net as heur man, dat ze der maor nìt weer van opstaon mochte.

Drie maanden later leiden wij u op den huize ‘den Pol’ binnen. De luiken zijn gesloten. In de opkamer, schaarsch verlicht door een enkel zonnestraaltje, dat door de vensteropeningen dringt, staat een geheele apotheek van fleschjes en kopjes op een tafeltje, vlak bij een bedstede met stijf dichtgeschoven gordijnen.

Schuif die bedekking weg. Sla 't lijkwa open. Daar ligt zij, die ge vermoeddet er te zullen vinden. De oogen en lippen stijf gesloten, met gevouwen handen, als marmer zoo koud, van kleur gelijk aan witte was.

[p. 507]

Daar ligt Hanneke. De onschuldige, de reine, die voor 't geluk haars vaders zich zelve gaf als prijs.

De komst van Arend, weinige uren te voren, heeft op dat sterfbed een enkele straal lichts geworpen, die haar, de engelreine, 't harte goed deed en verwarmde. Arend is van haar verzoend, als vriend gescheiden, en heeft met heete tranen zijn berouw gelucht over de onverdiende kwellingen de onschuldige aangedaan, die daar voor u den doodslaap slaapt.

O, slaat er een vogeltje in uw eigen hart, in uw woning, in het hart van den broeder, een vogeltje, dat zingt van geluk, liefde en vrede, hoor dan naar zijn zangen, maar - dood het niet.

A.L. Otto.