Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

En snaorig⁽¹⁾ stuksken van meister Maorten Baordman. (De lijmers: Zevenaar en Duiven.)

Gisbert-naef (zoo nuumde um het gansche darp, umdat i goedsmoeds en oprecht was en zeer gul in het naefschap, went bei um was al naef, wai⁽²⁾ met en schaepel arwten kost begooien), - Gisbert-naef dan was en rieke boer en en eerenman was i zeker ook gewest, as i niet mank ging an en fout, daor men met onrecht den naom van een dierlike gewoonte an gegeven het, went de dieren worden er bei te kort gedaon. Deze toch doen 't slechts as ze dorst hebben; maor hei deei't as i ook geen dorst had, veul meer en dukker as 't neudig waor; deze doen 't ook slechts in klaor water, maor hei niet anders dan in dat water, dat in smaerige kelders in tonnen leit, in zukke huuskes, waor en biister lelike plank met en jommerlik gesmaer ou zeit, dat et misverstand er thuus is! - Alleen um zien tungsken in eeren te holden, waor i eeuwig en horribel veul van hiel, was i hoe langer hoe meer verzot op rood, klaor of bitter, terwiel i gans en gaor niet naor zien kopstuk of naor de maag vrieg; 't was net of i hollend achter de laege kar zich dood most loopen. Dan oaverkwiem 't um wel es niet zeldzaom, dat i zulk en huus uutbommelde, zonder te weten, hoe i er in gekommen waor, of hoe i zien eigen huus mocht weer vinden; dan lei i zich ook wel es in en modderige sloot of karspoor neer en meende, dat i thuus in 't bed lag en hield er zien slaepken uut zoo goed as 't kost. In den beginne, as i wakker wier, schaomde hei zich wel, as i zien veldbed wat van naobei bekeek, en nam dan et manvaste besluut, en andere laevens-

(1) Snaorig, kluchtig, grappig.

(2) Wai, wat je.

[p. 444]

wies te beginnen; maor de eerste keer dat i en heilig huuske passeerde, was i waorlik as of i betooverd waor, went hei kost er niet veurbei kommen; er in te gaon en te blieven zitten, dat was zoo zeker as er beneveld uut te gaon. 't Is ook moeielijk iemand, die en berg atdraoft, in den gang te stuiten. - Alle verstandige lu, die Gisbert-naef vroeger gekend hadden, zeien ook: ‘'t Is jommer van den man!’ De snaken dochten er anders oaver, ze priesden um ummer vort en maokten um wies, dat i en kaerel was, daor niemes tegen an kost. Och! en dronken mins is zoo lichtgeleuvig!

Ens op en aovend kwiem meister Maorten, den darpsscheerezien, goedsmoeds langs den weg kuieren; hij had in 't naoste darp en patient of wat motten trepanieren, visetieren of courieren (de schriever weet het niet recht, maor den laezer die Fransch kent, begriept et best). Hei had zien instrementen bei zich, en Willem, zien oldste zeun, was bei um; ze gingen samen langs den weg, praotende oaver veul dingen. ‘Wat leit daor as en takkebosch in den weg?’ zei meister Maorten. - ‘Né,’ zei Willem, ‘'t is Gisbert-naef, zoo dol en zoo vol as en jannevervat; hei meent zeker, dat i in zien bed leit te slaopen.’

‘Wat te doen?’ zei meister Maorten, die 't hart op de rechte plaats zat en nooit vergat, dat i met en mins te doen had, al dat i ook nog zoo verkeerd was, ‘laoten liggen kunnen we um niet, en opnemen nog minder; went twee honderd pond waegt i zoo zeker as en half lood. - ‘Ai er niet tegen heb,’ zei Willem, ‘loop ik nao 't darp en haol en kruikar, en dan zuwe wel klaor kommen met Gisbert-naef, al waor i ook nog zoo zwaor.’ - ‘Braof zoo, Willem,’ zei meister Maorten, ‘doe dat, en ik zal zoo lang bei um de wacht holden, dat um geen kar of paerd oaverriedt, went hi leit krek in 't spoor.’

Doe Willem weg waor en de scheerezien zich op en post had gezet, dacht ie as en wies man oaver 't groot ongeluk nao, dat en mins al oaver kommen kan, en 't jommerde um van de brave vrouw van Gisbert-naef en zien schoonre dochters. ‘Wa zal dat en treurig gezicht zien en en laeven waezen, as we um krek als en geslacht varken thuus brengen.’

Daor krabde hei zich achter de ooren, en dat had i nog geen driemaol gedaon, of i humde es, en nog es hm, en nog es hm.

‘Krek zoo,’ zei i, en knipte op den duum - ‘ik zal doen, net of i en been te broaken het,’ en lachte hardop en zei: ‘'t is te probieren; eenige maonden rust brengt den armen sukkel misschien tot naodenken.’

Flink trekt i um en schoen en en kous uut en neemt en paor spalken en spalkt het gezonde schienbeen van Gisbert-naef net of 't gebroaken was, en wel zoo vast, dat i er van in de slaop steunde en naor 't been greep, maor dadelik weer neer viel, went hei had van niks weet meer.

‘Da was en geluk, Willem,’ zei meister Maorten in allen ernst, en gelukkig was et zoo duuster, da men den lach op zien gezicht niet zien kost, ‘dai⁽¹⁾ daor an en kruiwagen docht, went, denk es an, doe 'k um zoo straks uut et spoor wol rollen, markte ik, da zien been gebroaken was. Gelukkig had ik alles bei me en daor het recht was blieven zitten, heb ik

(1) Dai, dat je.

[p. 445]

't maor anstonds gezet, ter dege goed gespalkt en er en verband um geleid.’

Willem sloeg de handen in makaer - en was er waorlik mee begaon, en veurzichtig namen ze Gisbert-naef op en leien um op de kruiwagen. Da was en opstand in 't darp - alles liep de deur uut: ‘Gisbert-naef’, riepen allen, ‘is weer in 't Rooie Hart an den gang gewest en het zien been gebroaken!’

In Gisberts huus was alles in rep en roer; ze schreijden en lamenteerden, en de arme vrouw riep: ‘Ik ongelukkig mins, wat mot mien toch niet oaverkommen en wat staet me nog te belaeven!’

‘Zuut! zuut!’ zei meister Maorten, ‘noe niet gejammerd, maor geholpen, en goed geholpen, went ge weet ummers niet waor 't goed veur is.’

‘As i es recht had,’ dacht de vrouw, doe ze acht dagen later bei Gisbert stind, die op den rug in bed lag en zich nog nauwelijks verruren dorst, uut angst, dat zien been zich mocht verzetten; went zie, hij was zoo anders geworden. Pien deei't um niet veul, maor en beetje, krek zoo veul as meister Maorten neudig achtte, - ‘maor diëet holden, das de heufdzaok,’ zei meister Maorten, ‘as je niet al je laeven dage mank loopen wilt. An jannever is niet te denken. Eerst den dikken buuk plat, eer de natuur zoo veer kommen kan, dat ze an et zoo arg gebroaken been denken kan.’

Den anderen dag, doe Gisbert-naef tot klaore oogen gekommen waor, riep i al: ‘Ach, die schand, ik mag me nooit meer laoten zien!’ Den derden dag had i de jannever al veur altied vaorwel gezeid. Maor meister Maorten schudde den kop en zei: ‘Zoo'n slimme breuk eischt ten minste en kwart jaor.’

Altied zuchtte Gisbert-naef oaver et bot, dat et nog niet weer vast wol hechten. ‘Né,’ zei i dan, ‘ik zal ze naeven, die me nog ens met klaore jannever “toe naef, pruuf es” toeroepen; is dat en geduld hebben en en straf liejen?’ - Kortum, de vrouw schreide traonen van pleizier, as ze den man zoo heurde raedenieren, en de beide schoone deernes hielpen den armen vader zoo trouw, dat um et hart er van meende te barsten; zoo jommerde et um, dat i er schuld van was, dat zei er zoo veul hartzeerte van hadden.

‘Klaor water en anders niks; voorts dunne soep en veural niks as laepelkost,’ zei meister Maorten alle dagen.

Zoo ging et tot den honderdsten dag. ‘Nou genog,’ zei Maorten; ‘nou moi es loopen.’

't Ging zeer slecht. Hei dorst et niet anders te waogen es op en kruksken en en stöksken. ‘Nou, goed zoo,’ zei meister Maorten, en glimlachte es. ‘Nou bei⁽¹⁾ weer gezond, en ik fileseteer ou van harten.’

‘Dank ou,’ zei Gisbert-naef; ‘vergelden, meister, kan ik ou niet, wai an mien gedaon heb, maor (hei strumpelde naor de kast), hier hei tien harde zeeuwen, neem die tot en prezent.’

‘Né,’ zei meister Maorten, went hei was en man, die en eerlik karakter had, ‘ditmaol uut zuvere liefde! Ik deei et gaerne en umsonst; i heb genog

(1) Bei, ben je.

[p. 446]

geleeien!’ Alle man⁽¹⁾ stond verzet, maor meister Maorten wist goed wat i deei.

Vier jaoren later gebeurde et, dat de oldste zeun van meister Maorten op trouwen stond met de oldste dochter van Gisbert-naef; doe zaten ze samen op de bank veur de deur, rookten en piepken en spraken oaver den olden tied. Doe was et, dat Gisbert-naef an den beenbreuk kwiem. Bei die gelaegenheid zei meister Maorten um alles ronduut. Gisbert wier niet kwaod, snikte, drukte de hand van meister Maorten en wier van dien dag af nog baeter mins.

Zoo geet et, laezer, as en verdwaold schaop in goeie handen valt.

(1) Alle man, ieder en een.