Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 436]

De oude Lammert en zien koei.
(Uit: ‘Oan 't kleine revierke.’) (Over-Betuwe.)

In het huisje van den ouden Weijer brandt een helder vuurtje onder den breeden schoorsteen.

Zie, de flikkerende vlammen verlichten er gedurig den blanken schedel en de zilveren haarvlokken van den stokouden man, die - as 'et koolzoad weer riept, met de hulpe van God, krek zien honderdste joar zal belêven Da's oarigheid hê? en ge griept noar oe hoed a'j 'em toeknikt: Hoe geet 'et?

Moar stil, dat moj' 'em niet vroagen, dan kan ie de noald ien de moas' van zien knoopsnet niet kriegen; dan bêft ie, en as ie dan sprêkt met zien oud ouwe stem: ‘Goddank, nog gezond van harte,’ dan trilt hum zien heufd, dan schiet hum 'et net uut de hand, en kiekt ie zoo strak ien 'et vuur, da'j afziet van 't vroagen.

Begrepen? Nee, ge begriept 'et nog niet. Luuster: Gunds achter op de kleine dêl doar steet de mooie roodvoale koei ien 't stal. Mergen kumt Levie um 't beest noar zien slachthuus te hoalen. Levie - wel zeker - brengt specie op toafel, krek! krek zoo.

Moar Lammert, den weggejoagde van 't Putterserf, Lammert het ien 't harfst geen wark kunne kriegen, - zoo zeidie - en nou, bij wienterdag, die niet vast op den boer zat, kos loopen ien 't honderd; drie moanden schuld valt slecht te betoalen: zie, mergen kumt Levie um 't koeibeest.

‘Heur j'em niet, Geurtje?’ vraagt de oude, terwijl hij luisterend het hoofd ter zijde buigt.

‘Mein ie Lammert, grootvoader?’ zegt Geurtje en ziet van het stopwerk op, waarmee zij zich bij 't keukenlampje aan de tafel onledig houdt.

‘Nee, Geurtje, 'k docht, da'k de voale stark heurde snuuven,’ zegt de oude.

‘'k Heb niks geheurd, grootvoader,’ is Geurtjes antwoord.

Weijer knoopt weer voort aan zijn net, en Geurtje stopt weer. Na eenige oogenblikken herneemt de grijsaard: ‘'t Kon toch wêzen, Geurtje, dat de koei nog heuj ien de krib wou....?’

‘Dat kan niet, grootvoader, 'k het heur eiges nog 'en wiske meer as anders gegeven.’

‘Zoo, Geurtje, dan is 't goed, kiend.’ - Iets later:

‘Nou geleuf ik toch zeker, Geurtje, da'k ze heur schuuven ien 't stal; misschien dat ze de horns ien 't touw het geward; ko'j niet is êfkes, heel êfkes goan kieken?’

‘'t Touw is te kort, grootvoader, 'k weet zeker, dat de koei niks van nooi het.’ Straks vragend: ‘Moar zal ik....?’

‘Nee, blief dan moar zitten,’ is Weijers antwoord: ‘Anders, 'k wil niet zeggen....Lammert is zoo slofs, as ie misschien vergêten had um 't stalluukske achter de voale op 't hoakske te doen....?’

‘Moar, grootvoader, Lammert is al vroeg de deur uutgegoan, en 'k het oe gezeid, da'k heur eiges bezurgde.’

[p. 437]

‘Zoo, Geurtje, ha'j dát gezeid; joa, dan zal 't goed wêzen, dan zal 't heel goed wêzen.’

Weinige seconden later staat Geurtje op, neemt een steenen kan van den vloer, en nauwelijks is zij er mede naar buiten gegaan om voor de avondkoffie water uit de Linge te scheppen, of de grijze hangt haastig zijn knoopwerk terzij aan een spijker, verlaat zijne zitplaats, treedt zoo spoedig hij kan op het tafeltje toe, en vat het keukenlampje in de bevende hand.

Zie, daar gaat hij, de bijna honderdjarige grijsaard. In den laatsten tijd is zijn gang minder vast geworden; de rug schijnt meer gekromd dan toen wij hem vroeger zagen, en het hoofd, dat hem vooral bij het gaan, dieper op de borst hangt, is gestadig in trillende beweging. Nog even omziende, als vreest hij, dat Geurtje reeds terugkomen en hem weerhouden zal, gaat hij naar de deur, die de kleine deel van de keuken scheidt; de klink wordt gelicht, en een oogenblik later werpt het flikkerende lichtje, op het deksel van den broodtrog geplaatst, een weifelend schijnsel in de donkere ruimte.

Wat de oude er doet? Niets! hij staat er bij den laag steenen voerkrib van het roodvale koebeest; hij staat er en kijkt maar. En het koebeest, dat heel goed bezorgd op zijn stroo lag, het richt zich, zoodra het den man bemerkt, terstond overeinde. Rechts en links schuurt hij de breede horens langs de palen der kribbe; met langgerekten kop snuift hij al sterker en verder vooruit naar den grijze, en lekt met de raspige tong naar de hand - de hand, die zoo dikwijls hem krauwde in het kroezige kophaar.

Daar staat hij, de stokoude Weijer, en zijn schrompele vingers ze krauwen ook nu weer den kroezigen kop van het goedige dier: ‘Veur 't letst, menneke, alles veur 't letst,’ mompelt de man schier onhoorbaar: ‘Mergen zal 't gedoan zin, mergen zal de stal lêg stoan, heelegoar lèg. Dat zal veur 't erst wêzen, zoo lang as Weijer zien heugenis geet, veur 't allererst! Joa, menneke, lek moar; lek moar, erm beest. Hier, nog 'en goeie wis heuj! mergen hei'j 't niet meer van nooi. Toe, vrêt dan....kiek, altied lekken. Zou'j 't ook begriepen? Nee, begriepen dat duut ie 't niet. Zoo'n beest het geen weet van zien lot, dat, dát het de mins moar alleen, krek, de mins moar alleen. Joa, toen de letste oogst noar binnen wier gehoald, toen mocht den ouwe zien God nog danken, dat ie't nog ens en alweer mocht belêven, gezond en kloar van begriep; moar nou, nou mot ie vroagen: woarum - woarum is ie óok niet gevallen geliek met de dorre bloai' van de boom'...? woarum....?’

Zie, ongemerkt is Geurtje den grijsaard ter zijde getreden: ‘Grootvoader, kom: wat doei'j hier en stoa'j ien de kou?’ spreekt ze liefderijk vermanend. En de stokoude man - wat ie dee....? Niks, heelegoar niks! Hie stond en hie keek moar. Joa krek, hie stond en hie keek moar.

J.J. Cremer.