Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

November, Slagtmaand.
Getuigenis van en vremdeling en gin vremdeling. (Tiel.)

Da kan 'k oe nou vur de vaste waorhed verzekeren, mijn lieve Läzer! da 'k, waor 'k gewist bin of nie, nievers aardiger volk gevonden heb dan in da klinne stedje - Tiel mäen ik - en da zul de ok nie veinden, al trokten⁽⁷⁾ al de zeuven Provincies deur. Daor ge noot van gehurd het, da vernimde dáór. Wa ge nievers ziet gebeuren, da's dáór niks vremds. 'k Wil nie zeggen, da 't allemaol plezier is; mar ge zoudt der oe toch tusschen bäijen van lagchen um motten bedoen. Kekte⁽⁸⁾ nao oud of jonk, 't is net krek 't zelfde. Ze zijn altemaol met één sop overgoten. De jongens - za'k nou mar is zeggen, om mar iets te numen - speulen daor, 't heele jaor deur, zonder makkeeren, allerlei spullekes. Het 't eene spul en wäâk of wa geduurd, dan volgt er knap⁽⁹⁾ wir en ander; en, da's net of 't afge-

(7) Trokten, trokt gij.

(8) Kekte, kijkt gij.

(9) Knap, dadelijk.

[p. 426]

sproken werrik is, dan speulen ze overal 't ägiste spulleke, en da's dan net ingerigt nao den ted van 't jaor. Zoo as de kijnder doen, doen ok de ouwers. En da's natuurlik, zulde zeggen:

‘Zoo as de ouwen zongen,
Piepen de jongen!’

Nou, die kunnen dan ook wa giebelen en gekschären. Da zoude nie kunnen geleuven, hoe ze daormeê bij de pinken zijn. Van daag is et dit, en merregen wir wat anders. Ge mot er al netjes oppassen, as g' er 't een of ander doet of ondernimt, om der zonder kleêrscheuren af te kommen. Bij de klänste mispas, dan zit et er dadelik op; en ielik mot er en vlerk laoten, hij mag wäzen wie i wil.

'k Bin er is gewist in 't lest van November, dat 't er overal druk was mit de slagterij; - want da's dáór strijk en zet bij ieder-en-deen⁽¹⁾, die 't mar effentjes doen kan. Dan is 't er wat aan 't händje: en drukte en en bewäging as ter en toe. Den veurigen dag was et de beste beestenmerrik gewist. Da was 's maondags. Dijnsdags 's middags zat ik stillekes in huis de krant te läzen; want ik zie nog al is gäärn, wat er al zoo in de wäreld te verhabstukken⁽²⁾ valt; - daor heur ik oe nou op ins op straot en läven of de Waol krooi⁽³⁾. Ik sprong op, om te zien, wat dat toch te beduijen had, en raoi ins, wat er te doen was? Simpel en invoudig mar - en gruun gemakte koei, die deur de stad wier gelääid. - Groot en klän verdrong mekander host, om um te zien. Ze was moddervet, zeejen ze; en de man, die um lääide, en de man, die er achter gink, ge wit nie, wie 't hardst zwetste en zwoer, dat er noot gin vetter zou zijn geslagt, in gin tien uren in 't rond.

Ik vur mijn heb wel niks gin beestenverstand; mar 'k begreep toch, dat da wel veul prötjes zouwen zijn, en docht: ‘'t Is bäter hard geblaozen, as de mond gebrand!’ - In plek van nao de koei, keek ik dan ok meer nao de krans, die um om den hals hing; keurig netjes was die gemakt van gruun, en blommen, en bont lijnt, en sits pampier, en klatergoud.

‘Da beest kan nie meêvallen!’ hurde ik en invoudig männeke tot zen buurman zeggen, toe de koei en oogenblikske verbij was. - ‘Ze maken der vul te veul ophef meê.’ - ‘De ted zal 't leeren, buurman!’ was 't antwoord; en de ted het et ok geleerd.

Den volgenden merregen al beteds ging ik de straot ins op, om die vette koei ins te zien, die al in de vroegte geslagt was. Toe ik bij de schuur kwam, daor i hing, docht ik de deuren wagenwijd open te veinden; mar da was mis. Ze waszen zoo digt as en pot, en wie 't gedaon ha, weet ik nie, mar met en stukske krät stond er op geschreven:

‘Te veur gedaon, en nao bedocht,
Het mennig een in 't leed gebrogt!’

(1) Ieder-en-deen, ieder en(de) een.

(2) Verhabstukken, behaspelen.

(3) Krooi, (ijs) kruide.

[p. 427]

‘Is hier da beest nie te zien, da ze giesteren zoo bestrikt en bekransd deur de stad hebben laoten kijken?’ vroeg ik aan en minsch, die daor schuin teugenover wonde, en met de erremen over de onderdeur lag.

‘Nie mir!’ zeei de man: - ‘ze hebben de deuren toegemakt. 't Was zoo bitter teugen gevallen; want daor zat en kalf in, dat host kon loopen. En da zou et um nog nie gedaon hebben; mar nou zijn me daor strakjes en paar duvekaterse schuine karnuiten stillekes heengegaon, en hebben en rouwmantel wissen huren, en toe der niemes bij was, hebben ze hun kans waargenomen en hebben um er netjes overheen gehangen, zoodat et ten spot hing van jan-en-alleman, die hier heen kwam. Daorom is de deur nou op slot.’

‘Zit um daor de kneep!’ zei ik, en ging toe mar verder deur, denkende: ‘Gisteren is van daag nie!’ - ‘Vreugde in rouw gekeerd!’ - ‘Hoogmoed vur den val!’ - Zoo gaot et in de wäreld. Wanneer zullen de minschen toch ins wijs worden! -

Toe 'k tuis kwam, docht ik ins wa nijs te vertellen; mar ik kwam al te laat: ze wiesten et al. 't Was al as en brandend vuurke de stad deurgegaon.’ - ‘Nee mar, lok ou ins vertellen - zeejen ze teugen me, - wat er vleeje wääk nog vur en andere grap is gebeurd met de slagterij; da's hier in de buurt veurgevallen. Ze waszen daor aan de morserij⁽¹⁾, en daor waszen nog wel en paar goeie kennissen verzocht, om de slagt meê aan kant te maken. Nou zouwen ze ins en plezierke hebben met de meid; die was der met Allerheiligen erst kommen wonen. 't Meske ha noot gediend; ze wiest niks van die stadsche knepen. Ze waogen er den aovend aan, en sturen, met en effen gezigt, de dern uit, om het patroon van de rolpens te halen. Daor ze 't erst kwam, zeejen ze, da's 't uitgeleend hadden, en stuurden der ondertusschen al verder. 't Gink van den een nao den ander, totdat er endelik en ten langen leste iemes teugen der zeej: ‘Dern! wa lot oe duvekaters vur de gek houwen! Gaode gij mar wir nao huis, en zeg da g' et al wit!’

‘De Juffer met heur kennissen hadden der zich regt op gespitst, wa ze toch wel zeggen zou, as ze tuis kwam. Ze hadden onderwijlen ins goed gepruufd. Jenever met stroop, dat hurt zoo bij de slagterij. Da's zoo goed vur de versche lucht, zeggen ze ummers deurgaons; en buiten en behalve dat, ze waszen allemaol zoo verkouwen. Wel twee uur was de meid uitgewist, en toe ze wir thuis kwam, wierd er om de erreme dern gelagchen, en ze geplaogd as der en toe: daor was gin uitschäijen aan. Mar de ted staot nie stil. Toe ze zagen, hoe laat het was, toe moest er gehost, en gejaagd, en gestokt, wa me kon: de läverworst most in de kätel. - “Mie!” zeei de juffer, “lop ins gaauw nao 't provisie-kamerke en hal ins en bietje appels af, die motten gescheld en gehakken vur de worst!”’

‘Mie gink en deej zoo. De worst was gestopt, de worst was in den kätel; mar toe de juffer ze probeeren wou of ze gaar was, toe was 't lagchen over; - al de worst was uitgekropen. Mie had zure appels gebrogt, in plek van zute; want daor had de juffer niks van gezeed, en Mie ha gin

(1) Morserij, alles te zamen wat het slachten meebrengt voor eene huismoeder.

[p. 428]

verstand van de slagt, anders ha ze heur, in den veuraovend, nie zoo laoten bedotten.’

‘'t Was zund en jammer; mar 't geval lag der toe; daor was niks mir aan te doon. 't Was en miserabele slagtpartij! - “En nou van me läven gin gekheid mir, as me zen dingen goed wil doen!” zeejen ze teugen mekander - toe Mie der nie bij was; mar die hurde 't ävenwel - “want da's gin plezier, as 't zóó endigt!”’

‘Da hebben ze goed begrepen,’ zeei ik toe; ‘want

Als de drank is in de man,
Dan is de wijsheid in de kan!

en

Die en ander jagen wil,
Stao zellevers ok nie stil!’

S.