Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

De naam doet er nie toe.
(Fragment.) (Tiel.)

't Was een aardig man, die ouwe heer van B. en hij wiest er zoo iets van te zeggen, as i aan de praot kwam. Gin wonder! Hij was vur niemendal zoo oud nie geworden, en wat had i met een porsie minschen te doen, rijk en errem - groot en klään. Hij was aptheker en sjurezijn, en da's een affaire, waorin tusschenbäije al zoo iets komt kijken van de misériën en katijvigheden⁽¹⁾ des minschelikken lävens. Hij kon er dan ok wa van afdoen, as i regt op zen dreef was; mar nooit kwam i iemes te nao. Hij had daoromtrent zen ägen goeije sentimenten; en as i dan wa vertelde, daor hoûvast aan was, dan droeg i alted netjes zurg, da me der nie achter kwam, wien 't gold, deur er bij te vugen, as of 't er zoo bij hurde: ‘De naam doet er nie toe!’ of - ‘de naam doet nie ter zaak!’ - Mar zoo as et gaot: de miste minschen hechten toch nog al aan den naam. Menigendeen, as i den naam mar wit, dan denkt i de zaak ok al te kennen, en naamgekken zijn der veul; daor is nievers gebrek aan, 't is net krek 't zelfde waor ge komt.

't Zal zeker niemes verwonderen, as ik zeg, dat de ouwe heer van B. de aangehaalde woorden: ‘De naam doet er nie toe!’ of: ‘de naam doet nie ter zaak!’ deur 't veulvuldig gebruik ok wel ins invuugde, waor 't nie noodig was, en dat i ok nog andere, soms vremde woorden in zen verhalen gebrökte, die gedurig terug kwamen, b.v. ‘summa summarum!’ - woorden, die de heer van B. bezigde, niet om der meê te toonen,

(1) Katijvigheden, ellenden.

[p. 429]

dat i 't potjeslatijn nog nie vergäten was, dat i ha geleerd; mar om alle verdere aanwijzingen en omschrijvingen in ins en glad af te snijjen, waorum men ook van um bij de mindere klasse gewoon was te zeggen: ‘As de aptheker smirum semarum zeit, dan is i gaauw aan 't end!’

't Mag nou zoo vremd wäzen as 't wil, omdat er niks gin kwaod of erg in stekt, al ävel gafve zijne woorden: ‘De naam doet er nie toe!’ aanstoot. Mar waor vitten de minschen duk⁽¹⁾ al nie op, en wa schouwen ze al nie kwaod?’ Die een hond zuukt te slaon, veindt ommers ligt een' knuppel? - D' een zeej: ‘'t Waszen mar zoo wa viezevazige⁽²⁾ stopwoorden van den aptheker!’ - Een ander zeej: ‘Hij gebrökte ze mar as een duukske vur 't blujen!’ - Een derde mäände: ‘Hij leej er knaphandig een plesterke meê op de wond!’ - enz.

Zoo was 't ins op een goeijen aovend - 't heug me nog as de dag van giesteren, - 't was op een dijnsdag, tusschen Korsemus en Neijaor - midden in den wijnter, 't vroor da 't knapte. De buren wassen dien aovend bij den zilversmid op een pepke gevraogd; want zen vrouw was jaorig, en dan was da zo'n oud gebruik, en half mottens⁽³⁾, dat de buren kwammen: ävenwel as 't was, dat iemes te klään was behösd, of te druk met de kijnder bezet, dan kos i daor gemekkelik van af, deur een daalder in de bus te gooijen; da was dan om de pot te smären, daor de buurt, ins in 't jaor, van täärde m de Gouwe Luiw. De aptheker was de leste buur, die kwam; mar de erste man in de praot. Ge kun nie geleuven, wat i al wiest te vertellen, - duvekaterse aardige dingen; - mar onder de hand had i al wel tienmaol zoo goed as ins der onder laoten loopen: ‘De naam doet er nie toe!’

‘Ge zegt dat zoo gedurig, beste buurheer!’ zeej endelik en ten langeleste de zilversmid: ‘de naam doet er nie toe! mar daor denken wij heel anders over. In ons vak doet de naam veul af, en daor komt gin stukske werk uit onze hand, al is 't ok nòg zoo petiet, of het mot ons naammerk hebben. En gij schreft ommers ok alted ouw naam op de briefkes aan de fleskes, op de poeijerkes en pillendeuskes?’

‘Lieve ted! Da's een heel ander ding. - Al had 't ok gemakt, wie 't gemakt had, 't zou probatum deugdelik en goed kunnen zijn, as den maker de handen mar nie verkeerd staon, en eerlik is en trouw. Mar daor zit 't hier sjuust in. De naam makt de zaak nie erger of bäter; mar as ze den naam weten, dan is ter ok verhaal op de zaak: 't schiet een schötje veur vergissing, en ze hebben dan den knoeijer of bedrieger in een momentje bij de boks!’

‘Da's waor; daor hedde gelijk in! Mar de naam is toch een aardig iets, en de minschen motten er toch altied iets bezonders in gezocht en gevonden hebben, bijkans zoo lank as de waereld staot; want ge lääst immers al van véúr den zondvloed van mannen van naam.’

‘Alles goed en wel! Mar ik zeg en ik blijf er bij, dat de naam niks afdoet, as de persoon en de zaak nie dugt. Zijn die mar goed, dan komt 't er niet op aan, hoe 't hiet! - Kek te wel, menneke! ge mot straoten

(1) Duk, dikwijls.

(2) Viezevazige, onbeduidende.

(3) Mottens, moeten.

[p. 430]

en stegen van mekander weten te onderschääijen, anders binde gaauw de plank mis. Zukke minschen van naam alléén zijn net as 't stof uit de vijzel. 't Kriemelt alléén mar een bietje in den neus, as ge er te digt boven komt, en daor mot oe vur in acht nemen.’ -

Al twimmaol had de bakker, die meê in 't gezelschap was, en met al zen verstand zat te lösteren, ok ins een wordje willen meê doen; mar i teutelde⁽¹⁾ te lank. 't Gink um nou vlugger af, en i had er ok meer okkasie toe; want ielikeen wreef zich ins langs den neus; net as of ze het stof vuulden kriemelen, daor de aptheker van gesproken had.

‘Dat de naam niks af doet, - zoo as ge zegt, menheer van B.! - da wil der bij mijn nog mar nie in. Daor komt te veul teugen op, da'k zoo gemekkelik mar nie op zij kan schuiven.’

‘Bel nou, korn aan! da wik wel ins van ou heuren, buurman.’

‘'k Weet wel, dat een sprekwoord nie alted een waor woord is; dat hefve nog van dominé van der Willigen geleerd; mar 't sprekwoord: “Die den naam het van vruug opstaon, slopt nooit te laat!” mo'k toch wel geleuven. Alted - zeggen ze - zijn de bollen bij een ander vroeger gaar as bij mijn, al staoi'k ok nòg zoo vruug op, en al bin'k ook nòg zoo vlug bij de pinken. Zou daor de naam ok niks toe doen?’

‘Hebben ze 't nooit bij ou getroffen, dat de bollen nog in den oven zatten, as z'er om kwammen?’

‘Nooit!...Da wik nie zeggen. 't Is meugelik! Mar da zal bij een ander ok wel ins 't geval zijn gewist.’

‘Die kunnen 't gelukkiger getroffen hebben as ikke! - wilde zeggen. - Alävel ziede wel, menneke! dat de naam ok hier niks ter zaak doet; mar dat de zaak zelf 't bedörven het? Hier kumt 't sprekwoord te pas: “Daor hiet gin koe bont, of daor is een pleksken aan!” - Mar nou is 't warempeling nie noodig, dat die ins stäält, alted een dief hoeft te zijn. As ge nou mar oppast, da ge alted vruug bij de hand zijt, en ze ou nie wir overloopen kunnen eer ze gaar zijn, - steurde gij oe dan mar verder aan gin prötjes, de minschen zullen 't dan nie langer zeggen of geleuven. Deur goeije daden doet men een kwaoijen naam sterven!’

‘Dan zou ik host zeggen,’ sprak de zilversmid, ‘da gij van de leer waart van Jentje van O., den orlosiemaker!’

‘Hoe zoo?’ zeej de aptheker, die heel neisgierig opkeek.

‘Da zak oe zeggen. Ge kent ommers Jentje? 't Is een olik kerlje, zoo kort en kneuterig as i daor heen lopt. Lest 's Maondags was ik bij um in den winkel. Met een kwam daor inloopen....och! hoe hiet i nou ok wir? Ge kent um wel. Hij wont daor veuraan in de Papesteeg!’

‘Gao mar vort! De naam doet er nie toe!’ zeej de aptheker.

‘“Nou dan! Jentje!” zeej i, “'k most ins bij oe kommen. 'k Weet tegenswoordig van ted noch uur, as de zon nie schijnt. Ge mot ins naor men orlosie zien. Ik kan op da ding net zoo veul räkenen, as op een handvol vliegen. 't Gaot alleenig mar, as ik gaoi, en anders staot het pal stil!” - Jentje nam 't orlosie, deej er de kasten af, ligtte 't werk der

(1) Teutelde, draalde.

[p. 431]

uit, zette een loup vur 't regter oog, die i daormeê zoo wiest te knijpen, dat i vast stind, en keek toe een oogenblikske, met al zen verstand, deur 't werk.

'k Het al gezien, man! - was 't toe, - waor um de schoen wrinkt. Een vuile boel, vies, foei! zoo vuil.’

‘En toch was 't nog gin jaor gelejen, zeej de man, dat 't schoon was gemaakt, te Aarem of te Nimwägen, daor wou i afwäzen, - daor dorst i nie op te vluken.

‘“Wa za'k oe zeggen, man!” zeej Jentje, “slechten olie! - Salomon het wel gezeid: Een goeije naam is bäter as goeije olie! mar as de orlosiemakers, al hebben ze ook nòg zo'n goeijen naam, gin goeijen olie hebben, dan kan 't nie missen of ze maken slecht werk, en de minschen zitten met 't werk bedrogen; 't is gin duit werd; 't is geld weggegoid!” En Jentje zette zo'n grimassig gezigt, toen i da zeej, en i zat zich zóó op zen stuultje te vergrietselen⁽¹⁾, as of i docht, dat i veul wijzer was dan Salomon.’

S.

(1) Vergrietselen, verkneukelen.