Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 410]

Itterse^(*) kal⁽¹⁾. (Neeritter.)

Wè zoäten ins bie Tentje achter op te steine trepkes, die m'n aafgeit ôm in de mooshoof⁽²⁾ te kòmme. 't Waas 's aoves òm ein oor og neuge; den hiëlen daag waastj benauwdj werm gewèstj en noe naog, waastj zoä laf es ig weit neet wie. De deur van 't keukske⁽³⁾ stòng ope en Tentje, de vrouw van Kupers, waas dao aan 't sjòttele⁽⁴⁾ wasse.

‘Ig gluif, det wè dees nacht get⁽⁵⁾ kriege,’ zag Wolles Doorke, det eine vaste klantj waas bie òs eeder aovendj nao 't ète.

‘Woärom?’ vroog Kupers.

‘Dao euver de Laak hingtj er ein⁽⁶⁾, zuuste⁽⁷⁾ neet, dettel wèrleegtj?’

‘Doe wèrleegst oug, pinke van ei menke⁽⁸⁾, det is ziëbrandj.’

‘Heh, heh, ziëbrandj, de zië zel toch neet branje; 't is geine petrol detter in is. Det zoo anges waal aardig zeen en den zooie de vēs⁽⁹⁾ zeker gebraoje ròndjzwumme.’ (Det zag Doorke espres, ômdet Kupers zoä gèr vēsdje.) ‘Kiek, zuuste waal, dao duiët⁽¹⁰⁾ 't weer, doe kôns goot zeen dettet opkumtj; ig heuër oug dôndere.’

‘Doot te vinsters mer toew, Hannes!’ reep Tentje, die sjrikkelik bang waas veur onwèr, al waastj oug mer ei wölkske zoä grooät es eine sjolk⁽¹¹⁾.

‘Bēste noew neet wiezer, beuts van ei vroumes⁽¹²⁾, estj tied is, zel ig ze waal sloete,’ zag Kupers; ‘laot ze noew naog mer get ope, den kumtj'er get veesse⁽¹³⁾ locht in 't hoes.’

‘Jao,’ zag Köëpke van de bruier⁽¹⁴⁾, det oug persies eeder aovendj kwaam kalle, ‘laot ze mer gerösdj ope; 't duit eine mins ins goot, detj get keulder⁽¹⁵⁾ is, en det wèr drieftj toch aaf, det geit de Maas in.’

‘Bie dig gaon ze allemaol de Maas in,’ zag Doorke, ‘doe höbster van ze lève al get in opgehuiptj⁽¹⁶⁾. Ig staon 't dig toch, dettet dezen aovendj naog rèngeltj⁽¹⁷⁾.’

‘Jao, get rèngel, det zoo kònne zeen,’ zag Koäp, wie der zienen toebaksbujel⁽¹⁸⁾ oethooldje en zien doorruikerke stobdje. ‘Gèf mig ins ei zwèvelke, den zel ig ug ins get anges vertelle.’

‘Jeh, waat zeltj zeen?’ vroog Doorke hiël verwònjerdj.

‘Ig höb strak gezwômme in Siemes kuikske⁽¹⁹⁾,’ verteldje Koäp, ‘det waas lekker, 't water waas weregtig werm.’

(*) De è moet worden uitgesproken als in 't Fr. woord mère, de ē als in belle. De ö als in 't Duitsche woord Götte. De ao als in 't Eng. woord braod. De oä, öë en ië worden uitgesproken als oo, ö en ie, gevolgd door de korte klank a of e. De ô klinkt als eene korte oe in 't Duitsche woord dumm, kort uitgesproken.

(1) Kal, praat.

(2) Mooshoof, moeshof, tuin.

(3) Keukske, keukentje.

(4) Sjôttele, schotels, borden.

(5) Get, iets.

(6) Hingtj er ein, hangt (er) eene (bui).

(7) Zuuste, ziet ge.

(8) Pinke van ci menke, kalf van een jongen, onnoozele hals.

(9) Vēs, visch.

(10) Duiët, doet het.

(11) Sjolk, voorschoot.

(12) Beuts van ei vroumes, gekkin, die gij zijt.

(13) Veesse, versche.

(14) Bruier, brouwer.

(15) Keulder, kocler.

(16) Opgehuiptj, opgehoopt.

(17) Rèngeltj, regent.

(18) Toebaksbujel, tabakszak.

(19) Siemes kuikske, Symen's kolkje. Eene breede en diepe plaats in de beken heet hier altijd kolk.

[p. 411]

‘Vreuger,’ zag Door, ‘ging ig oug naog al ins, mer noew höb igtj lang neet mië gedaon. - Woären der veul in, Koäp?’

‘Jao, ein hiël pertie. Piërke van Siemes-Hannes waas ter oug in, det kantj wèrleegs goot. Det blieftj zoä ein vief menuten ônger en den kum met ein twintjig trèj⁽¹⁾ wiejer⁽²⁾ weer bove.’

‘Van zwumme gesproke,’ zag Kupers, ‘wie⁽³⁾ ig naog in Wiërt⁽⁴⁾ woändje, höb ig ter ins eine gezeen, dè kosset. 't Waas einen aoje metroäs; dé staak op te kenaalbrök⁽⁵⁾ zien piep aan, trogt⁽⁶⁾ ins ei paar kiëre, dat ze goot roukdje en heel toe mēt zien ein handj de kop toew en mēt 'ne vinger van d' anger handj 't gètje van de steel; en toe sprong der zoä perdaaf⁽⁷⁾ van de brök aaf mòrs onger in 't water, des te n' um⁽⁸⁾ ein tiedje neet mië zoägs, en wie der weer bove kwaam, roukdje der weer dapper op.’

‘Det is ei sterk stök op ein aoi bôks⁽⁹⁾,’ zag Door.

‘Zoä höb ig ter ins eine gezeen,’ zag Köëpke, det altied van alles wol⁽¹⁰⁾ gezeen höbbe en leege kost es eine ketter, ‘dè kostj bèter. Det waas wie ig in Luuk⁽¹¹⁾ woändje. Dao ging der eine moornaaks⁽¹²⁾ op te Maasbrök staon; det is naog al ein hiël heuëgdje⁽¹³⁾; laot ins kieke, zoä get zoä hoäg esset hoes van Nelle-Rieke-Wulmke. Afeng⁽¹⁴⁾, dè sprông zoä perdaaf poedelnaaks in de Maas, kaal⁽¹⁵⁾ ònger, en wie der weer bove kwaam, zatter zich mēt te bein euverein op 't water, en doe hooldje der 't ketsgetuug⁽¹⁶⁾ oet zien tes⁽¹⁷⁾ en hè vinkdje⁽¹⁸⁾ ins aan.’

‘Doe - wèrleegs - leuge - Köëpke - meinste mig zoä ein dikke op te binje⁽¹⁹⁾!’ reep Doorke, ‘du luugs waaste zees⁽²⁰⁾.’

Köëpke beet zich ins op zien luppe om zelf neet te môtte lache en keek mer nao zie piepenhuuske⁽²¹⁾, detj om de steel van zien piep leet rôndjdreje, net wie de wichter doon met eine kèvert⁽²²⁾, dè mēt ein spang⁽²³⁾ in ziene poät ôm ei stekske rondjvluugtj.

Ein tiedje⁽²⁴⁾ zagt neemes⁽²⁵⁾ niks. Toe keek Doorke ins ômhoäg en zagt: ‘Kiek ins, de locht is al hiël euverloupe; ig vèul oug natigheid. Ig dacht waal, det wê get kreege; mer ig heuër toch geinen dônder.’

‘Det weurtj ein sjoän⁽²⁶⁾ nacht,’ zag Kupers, ‘es te zin höbs, Koäp, gaon wè mörge vreug ins vēsse aan Beker-brökske⁽²⁷⁾.’

‘Dao bēn ig mēt in⁽²⁸⁾, Jeang⁽²⁹⁾,’ zag Köëpke, ‘den zulle wè ôm ein oor⁽³⁰⁾ og veer⁽³¹⁾ weggaon. Mer höbbe wè oug peerike⁽³²⁾? Anges mòtte wê der deez'n aovendj noag get vange mette lucht⁽³³⁾.’

‘Nè,’ zag Kupers, ‘det hoofdj neet, ‘wè höbbe peerike zaat. Es te bèrskes⁽³⁴⁾ goot biete, zulle wè mēt kleintjes op snook⁽³⁵⁾ prebeere.’

(1) Trèj, treden, passen.

(2) Wiejer, wijder, verder.

(3) Wie, toen.

(4) Wiërt, Weert.

(5) Kenaalbrök, kanaalbrug.

(6) Trogt, trok.

(7) Perdaaf, pardoes.

(8) Des te n' um, dat gij hem.

(9) Ei sterk stök op ein aoi bôks, een sterk stuk op een oude broek, 't is kras.

(10) Wol, won, wilde.

(11) Luuk, Luik.

(12) Moornaaks, moedernaakt.

(13) Heuëgde, hoogte.

(14) Afeng, enfin.

(15) Kaal, geheel en al.

(16) Ketsgetuug, ketstuig, d.i. staal, vnursteen en tonderdoos.

(17) Tes, zak.

(18) Vinkdje, vonkte, stak aan.

(19) Op te binje, wijs te maken.

(20) Waaste zees, wat gij zegt.

(21) Piepenhuuske, pijpedop.

(22) Kèvert, (Mei)kever.

(23) Spang, speld.

(24) Tiedje, tijdje.

(25) Neemes, niemand.

(26) Sjoän, schoon.

(27) Beker-brökske, Beker-brugie.

(28) In, eens.

(29) Jeang, Jan.

(30) Oor, uur.

(31) Veer, vier.

(32) Peerike, pieren.

(33) Lucht, lantaarn.

(34) Bèrskes, baarsjes.

(35) Snook, snoek.

[p. 412]

‘Zooie wè òs gein dröpke mētpakke? Ig höb naog get lekkeren eelsbitter⁽¹⁾.’

‘Dao bēn ig mēt in,’ zag Kupers; ‘want waaste alwiel⁽²⁾ in de herberg kuips⁽³⁾, det is neet veul; des allemaol Belse⁽⁴⁾, en, behalve det, duipe⁽⁵⁾ ze hum naog ins goot.’

‘En waat naog 't ergste is,’ zag Doorke, ‘de glèskes zeen zoä klein, det ze vol zeen, este der den doem⁽⁶⁾ in stiks, en zie kosten ewaal⁽⁷⁾ naog ei knepke⁽⁸⁾.’

‘Jao,’ zag Köëpke, ‘me zooi aan 't veutje ei tuike⁽⁹⁾ deene⁽¹⁰⁾ vast te binje, deste bang bēst van 't glèske mēt in te slikke.’

‘Ig môt naog lache, es ig er aan dink,’ zag Kupers, ‘wie ze dèn Toämessen-Ties ins gekuldj höbbe. Det wetdjer⁽¹¹⁾ ummes waal?’

‘Nè, waat waas det?’ vrooge Doorke en Koëpke allebei.

‘Ties,’ zoä verteldje Kupers, ‘heet er ein hendje⁽¹²⁾ van òm ziene sneever⁽¹³⁾ te geisele⁽¹⁴⁾. Noe kumtj verleeje Goonsdaag⁽¹⁵⁾ Nollen-Hanneske dao en vreugtj ein dröpke⁽¹⁶⁾. Ties gaaftj. Mer wie der⁽¹⁷⁾ zich ômdrejdje ôm de kraft weg te zētte, dië⁽¹⁸⁾ Hanneske gauw twië blèdjes èngjemoos⁽¹⁹⁾ in 't glêske en toe zagget hiël serieus aan Ties: ‘Zèk, este weer water in de fles duis⁽²⁰⁾, môste sapperloät make deste gein èngjemoos der bie duis.’ Ties sjaamdje zich, wie der det heuërdje en oug wirkelik zaag. Hè zagt mēt ei beteutertj gezicht tegen Hanneske: ‘Dao, preuf mer ins oet, den sjöd⁽²¹⁾ ig dig naog ein in, mer zēk der neemes niks van.’

‘Des ein gooi⁽²²⁾!’ reep Doorke.

‘Die waas sjermant,’ zag Koëpke; ‘mer apperepoä⁽²³⁾, wie laat istj?’

‘Ig zel ins kieke op mien erlozie⁽²⁴⁾,’ zag Kupers; ‘net kerteer veur ēlf.’

‘Den gaon wè heives⁽²⁵⁾,’ zag Doorke, en wè stongen allemaol op.

Het rèngeldje naog altied hiël effekes⁽²⁶⁾; 't waas eine netten aovensrèngel, goot veur 't veldj.

Kupers dacht naog ins aan de vēsserie en reep op⁽²⁷⁾ Köäp. ‘Om veer oore, waor?’

‘Jao,’ reep Köäp, ‘slaoptj waal! Nacht Kupers, nacht Tentje!’

Door winsdje⁽²⁸⁾ ôs oug gooie nacht en wè pakdje de steul⁽²⁹⁾ mēt nao binne en zagten ouch: ‘Slaop waal, van's gelieke⁽³⁰⁾!’

Jarq. Cuypers.

(1) Eelsbitter, alsembitter.

(2) Alwiel, tegenwoordig.

(3) Kuips, koopt.

(4) Belse. Belgische jenever is hier algemeen veracht en wordt evenwel veel gesmokkeld.

(5) Duipe, doopen = water bij gieten.

(6) Doem, duim.

(7) Ewaal, evenwel.

(8) Knepke. Verkleinw. van knab. Hier wordt algemeen in Belgisch geld gerekend, met francs en stökke (vijffrancsstukken). Een stuk van 10 centimes heet knab, een van 5 centimes heet knepke. Men telt hier ook nog wel met stuvers en sjillinge. Een stuver doet 2 en een sjilling 20 cents. Een halve cent heet algemeen eurtje (oortje).

(9) Tuike, touwtje.

(10) Deene, doen.

(11) Wetdjer, weet gij. Meervondsvorm. (Wetste is de enkelvoudsvorm.)

(12) Hendje, handje.

(13) Sneever, jenever.

(14) Geisele, geeselen = water bij doen. Men bezigt ook nog in dezelfde beteekenis de uitdrukking: er mēt te knieën op kroepe (kruipen).

(15) Goonsdaag, Woensdag.

(16) Dröpke, borreltje.

(17) Wie der, toen hij.

(18) Dië, deed.

(19) Engjemoos, eendenkroos.

(20) Duis, doet.

(21) Sjöd, schud = schenk.

(22) Des ein gooi, dat is eene goeie (poets).

(23) Apperepoä, à propos.

(24) Erlozie, horloge.

(25) Heives, heemwaarts = 't Duitsche heimwärts.

(26) Effekes, eventjes.

(27) Op, tot.

(28) Winsdje, wenschte.

(29) Steul, stoelen, meerv. (Enkelv. stool.)

(30) Van's gelieke, van des gelijken = insgelijks.