Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 400]

De futel⁽¹⁾. (Sittard.)

De Nüschtad⁽²⁾, èns en plaatsch mit wäl⁽³⁾

En mit e schterk kasteel,

Al is ze nu e simpel dörp,

Vereerde zeer fideel⁽⁴⁾

Es⁽⁵⁾ pâtrones sinte-Birgit,

En koumaad⁽⁶⁾ op te welt;

Mä hieveur waor bie boerelü

Hör fees^t nog al geteld.

Van alle kanjtjeⁿ koumeⁿ zie

Där här⁽⁷⁾ in höer oktaaf⁽⁸⁾

En reipeⁿ veur. hün kui en ös

Birgitte's zängheⁿ⁽⁹⁾ aaf.

Zie koumeⁿ mit heel vöel vertroe'n

En gein läeg⁽¹⁰⁾ henj daobie,

Waat waor in 't veurdeil van de kirk

En van de börgerie

Nu woord^t waal èns al dat profiet

Totaal veur hün mankeirt

Door 't wäer⁽¹¹⁾, dat nu ouch nog zo dèks⁽¹²⁾

De lü hün hoap rüïneirt.

Want eine nate weinjtjer noum

De Nüschtädter graof mit⁽¹³⁾;

Gein angher lü bezuikdeⁿ dan

D'octaaf vaⁿ sint-Birgit.

Dit överkoum hün ménnig jaor

En maakde hün bedrökt;

Het fees^t vervéil⁽¹⁴⁾, nu het zo dèks

Door 't wäer al waor mislökt.

(1) Futel van futelen = verkwanselen, voor een appel en een ei verkoopen. - De klank oe is op Duitsche wijze door u voorgesteld.

(2) Nieuwstadt, eene gewezen Geldersche vesting, is gelegen aan den voet der heuvelen, waarop de kerspels Millen en Havert van het voormalig ambt Millen, thans kreits Heinsberg, zijn gebouwd, in eene vlakte die het water ontvangt, dat van de hoogten nabij Sittard en de aangrenzende dorpen zich langs Susteren een weg baant naar de Maas. Deze plaats was vroeger bij ongunstig wêer niet genaakbaar, daar de toegangswegen naar de stad, door het vocht doorweekt, vooral des winters onbegaanbaar waren. Vóór eeuwen - dus verhaalt ons de sage - werd te Nieuwstadt de H. Brigida vereerd; haar feest viel echter in een slecht seizoen (1 Februari), wanneer de geloovigen niet dan moeielijk in de stad konden komen. Men verruilde daarom, niet zonder groot nadeel voor het offer der kerk, de H. Brigida met den H. Johannes van Broeksittard, die op 24 Juni wordt gevierd. Sedert dien tijd heeft Nieuwstadt den naam van futel (foetel).

(3) Wäl, wallen.

(4) Fideel, getrouw.

(5) Es, als.

(6) Koumaad, koemeid.

(7) Där här, daarheen.

(8) Oktaaf, een tijd van acht dagen, gedurende welken het feest van een voornaam heilige of van den kerkpatroon gevierd wordt.

(9) Zängheⁿ, zegen.

(10) Läeg, ledige.

(11) Wäer, weder.

(12) Dèks, dikwijls.

(13) Graof mit nümme of mit laote, beet nemen. Hier dus met andere woorden: de Nieuwstadters hadden van een natten winter veel te lijden.

(14) Vervéil, verviel.

[p. 401]

 

De Wiesheid van de schtad begreep

 

Dat dit neit zó koos gaon,

 

En brouk zich lang de kop dörmit

 

Waat hie⁽¹⁾ mous zeen gedaon.

 

Het fees^t verzètteⁿ koos⁽²⁾ ze neit,

 

Mä, es het muig'lik waor,

 

Zou het toescheⁿ⁽³⁾ mit en angher plaatsch

 

Höer helpeⁿ ut 't gevaor.

 

Ze zuikde nu ene patroon

 

Dä in de zomer koum,

 

Wotäenghe⁽⁴⁾ 't dörrep, dat höem haauw,

 

Höer patrones dan noum⁽⁵⁾.

 

Nu koos⁽⁶⁾ me zeen wie⁽⁷⁾ sint Birgit

 

Door anghere woord^t begeert;

 

Broukzittert bouw⁽⁸⁾ veur höer sint-Jan

 

Dä 't vruiger haauw vereerd.

 

De Nüschtad noum höm daadlik aan;

 

Zieⁿ fees^t veil in den tied

 

Wo ze vaⁿ groote natigheid

 

Haopde te zeen bevried.

 

Mä⁽⁹⁾ wenig wun ze bie den toesch,

 

Al haauw⁽¹⁰⁾ ze vöel verwach^t;

 

Waar 't wäer ouch dreug wie zaod, sint-Jan

 

Woord^t toch neit erg bedach^t.

 

Mär sint-Birgit iⁿ Broukzittert

 

Bezuikdeⁿ junk en aauwt;

 

De groote luip⁽¹¹⁾ nao höer oktaaf

 

Is nu nog neit verflaauwt.

 

 

 

Doa⁽¹²⁾ 't doon van eineⁿ schlechten toesch

 

Verfutlen heisch^t in 't plat,

 

Is futel al sär langen tied

 

De bienaam van Nüschtad.

 

 

 

M. Jansen.

(1) Hie, hier.

(2) Koos, kon.

(3) Toeschen, ruilen; toesch, ruil. Te Sittard, even als in de meeste plaatsen van Limburg, wordt de sch als Duitsche sch (gelijk in schreiben) uitgesproken.

(4) Wotäenghe, waartegen.

(5) Noum, nam.

(6) Koos, kon.

(7) Wie, hoe.

(8) Bouw, onv. verl. tijd van bouwen, bieden.

(9) Mä, maar.

(10) Haauw, had.

(11) Groote luip, toeloop.

(12) Doa, daar.