Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 397]

Vör dréi wäkə Gōd wä'r⁽¹⁾. (Heerlen).

So 'nə vlëlige⁽²⁾ win^gtər hant⁽³⁾ vər⁽⁴⁾ sär⁽⁵⁾ jo^arə nët gəha·t, en do^a is nëmən⁽⁶⁾ in 't Gülkərlank, dä 't sich erinnrə kan, dat óits dər schnë so hōg lo^ag, en dat hə so lāt in 't vörjo^ar is blivə liggə. En dū hä op 't letst 's middegs van də son wechgeleckt wo^ar, du wéəde ömme·sch futsch 'nə vréə ōstwink, en 't gras wóll nët ūt, en wat noch ongər dər schnë scht ōk⁽⁷⁾, gon^g ōch te gron^g. Dər sötə Mei wo^ar all lan^g in 't lank, en noch kó·st ge vë⁽⁸⁾ ūtgədrëvə wä·de, nët éns e scho^ap. St. Job en Pancratius wo^aren all vərbéi, en doch lo^ag noch alle mörgə·s īs⁽⁹⁾ op dər wéiər. Häi 't so noch lang mótte go^a, da ko·st gənə minsch bəschto^a(10). Dər Gülkerlänker lët sich äver nët lich ban^g māke. Wen an^gər lü' də hän^g in de brōktäsch⁽¹¹⁾ en də nās éns būtə schtäke, da schlónt⁽¹²⁾ sī de hank ā⁽¹³⁾. Schlömm⁽¹⁴⁾ sint s' ōch, en drömm⁽¹⁵⁾ nóits van hún läve vərlägə öm te wétə, wat te dōn is.

Wie nū 't wä·r gār nét an^gəs⁽¹⁶⁾ wóll wä·de⁽¹⁷⁾ dū wóo·d de ganzə gəmində igen⁽¹⁸⁾ herberg béiégerope öm ro^ad te slo^an, wie mən e bäter wä·r möch krīgə. Do^a hont sə dan hót en hār geklapt⁽¹⁹⁾: dər énnə wo^ar alltid schlömmər äs dər an^gərə; mār ūt lūtər schlömmighēd wörə sə bóu⁽²⁰⁾ tot niks gəkómmə en wéə·r ūt é gelōpe.

Do^a kōm schnīdər Arens: dä hóu noch gé wo^a·d gesacht. Hä wo^ar witt⁽²¹⁾ in de welt gerēsd, en wie de an^gərə ūtgeklapt wo^are, du wo^ar hä jüst het geschéitste⁽²²⁾. ‘Op de översī,’ sacht hä, ‘do^a wónnt 'nen aptheker, dä ka· méə⁽²³⁾ äs brōd äte, en went gōd wä·r te krīgen is, van dem kónnd·'r 't hann⁽²⁴⁾,’ en glicks móst der veldwächtər in é schüt en övervarə.

Wie nū Jupp dər bo^a béi der apthéker kömpt, fro^agt é ‘vör dréi wäkə gōd wä·r.’

Der apthéker dréədə jüst pille; wie é dat ävel⁽²⁵⁾ hört, wöscht e sin^g téən vin^gərə in ene hankdōk āf, pitscht⁽²⁶⁾ sinne brill, dä all ganz fast op sing nās sit, noch faster en kickt der veldbo^a över der brill stīf ā. ‘Wä hāt dich héiər geschickt?’ féltt-ən⁽²⁷⁾-op əm ūt.

Jupp der bo^a wä·d än^gstlich, wie è sütt, dat der apthéker si gesicht verfronselt en achtər 'm all die glāsər en dōse.

Der apthéker wóll mar wétə, off hä dat gōd wär vör sing räkenin^g gäve

(1) Wä·r. De schrijver heeft vele woorden Hoogduitsche karakters gegeven, om de klanken af te beelden: b.v. vör, wäke, schnë enz. De omgekeerde e vertoont eene too nlooze letter. De kleine letters worden zacht uitgesproken en smelten met de voorafgaande samen. De stip achter een' klank of een dwarsstreepje er boven wijst eene gerekte uitspraak aan.

(2) Vlëlige, strenge.

(3) Hant, hadden.

(4) Vər, wij.

(5) Sär, sedert.

(6) Nëmən, niemand.

(7) Schtōk, stak, verscholen was.

(8) Ge vë, geen vee.

(9) Is, ijs.

(10) Bəschto^a, bestaan.

(11) Brōktäsch, broekzakken.

(12) Schlónt, slaan.

(13) Ā, aan.

(14) Schlömm, slim.

(15) Drömm, daarom.

(16) Angəs, anders.

(17) Wä·de, worden.

(18) Igen, in de.

(19) Geklapt, gepraat.

(20) Bóu, spoedig (Hd. bald).

(21) Witt, wijd, ver.

(22) Geschéitste, slimste.

(23) Méə, meer.

(24) Hann, hebben.

(25) Avel, evenwel.

(26) Pitscht, kneep.

(27) Ǝn, hij.

[p. 398]

sóa, off off 't so get⁽¹⁾ wie möggefett⁽²⁾ wör, dat ä dem off dem in sə bōk kost schrīve.

Du vertelt em Jupp der bo^a, wie kōm en gong⁽³⁾.

‘Nū,’ sät der apthéker, ‘went et soo is, da sal ich dich én^g doos gōd wä·r midgäve. Gewönliche lü krīgen 't an^ges nét, en went s'ōch en^g(4) tónn gó·d dərvör bətalde.’ Du gon^g ä wech en sacht, hä sóa é bitschke wachte, hä möst et éəscht in de köke vädig⁽⁵⁾ māke. Bóu⁽⁶⁾ kōm ä wéər trök mit en^g ganz nöu dōs, die go^af 'n 'm en sacht: ‘Dóch se mār nét o^ape, angəst vlücht het schōn wä·r wech, dat ich nét méə äs émo^al in't jo^ar ka māke.’

Do is gnə bätre veldwächter äs Jupp der bo^a, en dä so op s'ne dēnst past; mār ē din^ge kóst ä nét lo^ate, dat jüst nét⁽⁷⁾ dərtóu pasdə. Van't kantōr af, was hä 't so gewend alles te wēte, wat in de geminde ömgin^g, dat ä minde, hä möst jüst so gōd äs der schōtes⁽⁸⁾, der schápe⁽⁹⁾ of der pastór wéte, wat in de läre brēvtäsch of in de brēve mit de grōte ségels te läsen stong; en so hóu⁽¹⁰⁾ men'm somtemits betrapt, äs 'n⁽¹¹⁾ achter in^g heck ston^g, en schüns in de täsch of in der brēv kéek. Drömm brendə 'n 'm ōch süver de dōs in de hän^g(12), en hä héi se verdüveld gär all in 't schüt⁽¹³⁾ open gedo^a; mār do^a wo^ar hä nét alléng⁽¹⁴⁾. So bóu ən ävel över der dīk wo^ar, so^ag ä sich öm, of em émes⁽¹⁵⁾ gewār wö·d, en ä gon^g achter in^g strömīt⁽¹⁶⁾. Recht versichtig will ä de dōs o^ape māke, mār jüst verfällt der letste schuffel⁽¹⁷⁾, en mit émo^al is de dōs ganz o^ape. Het schōn wä·r vlücht ūt, en niks is méə drin. Wat v'r əne schreck! Hä ävel nét vūl⁽¹⁸⁾, get 'm achter no^a en röpt: ‘Op Häle⁽¹⁹⁾ tóu!’ Wie hä nu in Häle kōm, wör doch het schōn wä·r nét angekomme, wie⁽²⁰⁾ häll⁽²¹⁾ hə ōch dər achter geschreid hóu⁽²²⁾.

Du lépen ōch de angr' ūt; der inne no^a der inne, der an^gərə no^a der an^gərə kank⁽²³⁾ en répet: ‘Op Häle tóu, op Häle tóu!’

Némes lēt sich gérə get sag'n of commandérə, en vörall het schōn wä·r nét; dat kömt went het əm belēft, en gēt went et əm belēft; het is gelūnd⁽²⁴⁾ en égesinnig wie é schōn mädge, do alle jong lü öm vréie.

Acht dāg dərno^a ëvel kōm hət doch. Du freudə⁽²⁵⁾ sich de minsche, dāt se nét omsös⁽²⁶⁾ gelópen en geschreid hóuwe; en se sachte⁽²⁷⁾, se wölle, went et noch éns so köm, bäter oppasse.

J.M. Dautzenberg.

(1) Get, wat.

(2) Möggefett, vliegevet.

(3) Wie kom en gong, de toedracht van de zaak.

(4) Eng, een.

(5) Vädig (vaardig), klaar.

(6) Bóu, spoedig.

(7) Nét, niet.

(8) Schōtes, schout.

(9) Schäpe, schepen.

(10) Hou, had.

(11) 'N, hij.

(12) Häng, handen.

(13) Schüt, schuit.

(14) Alléng, alleen.

(15) Émes, iemand.

(16) Strömīt, stroomijt.

(17) Schuffel, schoof.

(18) Vūl, (Hd. faul), traag.

(19) Häle, Heerlen.

(20) Wie, hoe.

(21) Häll (hel), luid.

(22) Hóu, had.

(23) Kank, kant.

(24) Gelund (Hd. gelaunt), luimig.

(25) Freudə, verheugden.

(26) Omsös (Hd. umsonst), tevergeefs.

(27) Sachte, zeiden.