Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 391]

Weei⁽¹⁾ de krkele⁽²⁾-n-eine⁽³⁾ gelukkig konne make^*), (Amby, bij Maastricht.)

Mene⁽⁴⁾ kameraod Kobus gong ins beei⁽⁵⁾ ene bekker binne, vuèr⁽⁶⁾ e klei bruëtshe⁽⁷⁾ te gèlle⁽⁸⁾, dat-ter vuèr de kīēk-ōēt⁽⁹⁾ hauw⁽¹⁰⁾ zeen likge⁽¹¹⁾. Dat brueteke⁽¹²⁾ wol er aan e klei kind giève, dat nōēts⁽¹³⁾ geinen hoonger hauw en dat mèr⁽¹⁴⁾ aot⁽¹⁵⁾, es et zich amezeerde. E dach, dat zōē schōēn wèkske⁽¹⁶⁾ waal⁽¹⁷⁾ eene kranke mòs⁽¹⁸⁾ verleie.

Intùsshe⁽¹⁹⁾ dat de vrouw um geld mòs trùkgiève⁽²⁰⁾, kaom zōēne kleine shtraank⁽²¹⁾ eine, van e jaor of ziève de winkel een. He waor èrremeujetig⁽²²⁾ mè proipel⁽²³⁾ gekleid.

‘Medam⁽²⁴⁾,’ zach-er⁽²⁵⁾ aan de vrouw, ‘me moider⁽²⁶⁾ shik⁽²⁷⁾ mich⁽²⁸⁾ vuèr e brōēd....’

De vrouw krêg⁽²⁹⁾ en mik⁽³⁰⁾ van twintig cent van e plaank en lag ze 't kind in z'n èrmkes⁽³¹⁾.

Mene kameraod Kobus zaog noow⁽³²⁾, weei maager en tristig⁽³³⁾ het mènneke⁽³⁴⁾ waor. E zaog zōē ellendig drōēt, dat-ter en gooi vrach aan de mik hauw.

‘Hùbs-te⁽³⁵⁾ gein cente?’ vraogde de vrouw van de bekker aan 't keend.

Z'n uigskes⁽³⁶⁾ woirte⁽³⁷⁾ bedreuf.

‘Nein, jòffrouw,’ zach-er⁽³⁸⁾ en heel⁽³⁹⁾ de mik ferm tiėnge⁽⁴⁰⁾ zich aan; ‘mè moider hêt mich gezag, dat z't⁽⁴¹⁾ mùrrege zou koome tegooi maake⁽⁴²⁾.’

‘'t Is good, jungske, num 't dan mèr mèt.’

‘Danke, medam,’ zag 't huipke⁽⁴³⁾.

Mene kameraod Kobus hauw⁽⁴⁴⁾ ze geld terùk gekriège. Hiè haauw ze wèkske⁽⁴⁵⁾

(1) Weei, hoe; (Hgd. wie).

(2) Krīēkele, krekels.

(3) Eine, iemand.

*) De meeste der volgende aanteekeningen zijn van den heer Smeets.
Uitspraakregels voor dit stukje: īē wordt uitgesproken als in pier, dus gerekt; ōē als in boer; ù als in 't Eng. but (maar); è als in 't Fr. avec (met); oi als in 't Fr. loi; ê als in 't Fr. tête. De sh spreke men uit als in het Hoogduitsch de sch in schön.

(4) Mene, mijn.

(5) Beei, bij.

(6) Veuèr, voor; hier; om.

(7) Eklei bruetshe, een klein broodje.

(8) Gèlle, koopen.

(9) Kiīēk-ōēt, kijk-uit, uit-stalraam.

(10) Hauw, had: Vervoeging van 't werkwoord hebben (hùbben):

ich hùb (ik heb)	vuèr hùbbe	} Hierin zijn de voornw. met nadruk uitgesproken.	ich hauw (ik had)	ver hauwe
doow hùbs	gièr hùbt	} Hierin zijn de voornw. met nadruk uitgesproken.	de hais	ger hait
hiè hêt	zeei hùbbe	} Hierin zijn de voornw. met nadruk uitgesproken.	e hauw	ze hauwe.

(11) Likge, liggen. Aan kg geve men de uitspraak der Engelsche gg in beggar (bedelaar).

(12) Brueteke, broodje.

(13) Nōēts, nooit.

(14) Mèr, maar; hier: slechts.

(15) Aot, at; de ao als de a in 't Eng. small (klein).

(16) Wèkske. Verklw, van wèk of mik, wittebrood.

(17) Waal, wel.

(18) Mòs, moest. De o spreke men uit als in blom.

(19) Intússhe, intusschen.

(20) Trùkgiève, teruggeven.

(21) Shtraank, knaap, deugniet.

(22) Erremcujetig, armoedig.

(23) Proipel, proper, zindelijk.

(24) Medam, gewone titel eener burgervrouw.

(25) Zach-er, zei hij.

(26) Moider, moeder.

(27) Shik, stuurt.

(28) Mich, mij.

(29) Krèg, kreeg, nam.

(30) Mik, wittebrood.

(31) Èrmkes, armpjes.

(32) Noow, nu.

(33) Tristig, triest, droevig.

(34) Mènneke, manneke, ventje.

(35) Hùbs-te, hebs-du, heb je.

(36) Uigskes, oogjes; verklw. van ouch, oog.

(37) Woirte, werden.

(38) Zach-er, zei hij.

(39) Heel, hield.

(40) Tiènge, tegen.

(41) Z't, ze het.

(42) Tegooi maake, te goed maken, betalen.

(43) Huipke, verklw. van houp, hoop; huipke = stumper.

(44) Hauw, had.

(45) Wèkske, tarwebroodie (cadetie).

[p. 392]

in z'n tesh⁽¹⁾ geshtoike en wol heiversh⁽²⁾ goin, doow er 't keend met de mik nog achter zich zaog shtoin en e⁽³⁾ meinde, dat it al wīēd ewëg⁽⁴⁾ waor.

‘Wat deits-te⁽⁵⁾ dao toch?’ vraogde de vrouw aan 't jungske, doow z'm zaog shtoin. ‘Bès-te⁽⁶⁾ neet kontent met dīēne wèk?’

‘Jaowaal, joffrouw!’ zag 't kind.

‘Gaank⁽⁷⁾ tan mèr gauw heiversh⁽⁸⁾ nao moidere, andersh meint-se das-te⁽⁹⁾ op te shtraot hùbs⁽¹⁰⁾ blīēve likge en dan grump-se⁽¹¹⁾ mèèr⁽¹²⁾.

Et shên⁽¹³⁾ dat-tet keend dat neet vershtong⁽¹⁴⁾. 't Dach ùrreges⁽¹⁵⁾ andersh aan. De vrouw ging vruntelik⁽¹⁶⁾ nao-em toow⁽¹⁷⁾, gaof-em e klei kletske⁽¹⁸⁾ op z'n wang en vraogde-n-em: ‘Boevuèr⁽¹⁹⁾ geis-te⁽²⁰⁾ neet en shpootstich⁽²¹⁾?’

‘Huurt ins,’ zag 't keend, ‘wat zinkt tao⁽²²⁾?’

‘Ich huur niks zinge,’ zag de vrouw.

‘Neet?’ zag 't mènneke; ‘huurt: Tshrrit! Tshrrit! Tshrrit! Tshriet!!’

Kobus en de vrouw loesterde bièter⁽²³⁾ en ze hoirte niks es e paar krīēkele peeipe⁽²⁴⁾, deei dao ùrreges zaote.

‘Is tat e vuègelke⁽²⁵⁾,’ vraogde den èrreme shtumpel⁽²⁶⁾, ‘of 't brōēd dat zink, es 't gebakke wuèrd⁽²⁷⁾, persheeis⁽²⁸⁾ weei de appele?’

‘Mè nein, leeveke⁽²⁹⁾,’ zag hum de vrouw; ‘et zeen krīēkele. Ze zitte-n-onder de shtaof⁽³⁰⁾ en noow zinge ze, umdat ze de vlam zeen.’

‘Zeen ze noow bleei⁽³¹⁾, deei erm krīēkelkes?’

‘Jao, leeveke,’ zag de vrouw, ‘jao, me keend.’

't Gezich van et jungske woird klaorder.

‘Och, joffrouw,’ zag er, en e dorsh bekaans neet⁽³²⁾, ‘ich zou zoe gère⁽³³⁾ e krīēkelken hùbbe.’

‘Wat zos-te⁽³⁴⁾ doa met-toen?’ vraogde de vrouw; ‘wat wols-te met ene krīēkel aanvange, leeve jong? Es ich ze dich allemaol kos giève, deei heei in 't hōēs zeen.⁽³⁵⁾, kos-te ze gêre krīēge.’

‘Och, jòffrouw, gêf mich taan zōē bēēske⁽³⁶⁾, ezzugbleef⁽³⁷⁾,’ bêde-n-et keend⁽³⁸⁾, en 't heel z'n henneke⁽³⁹⁾-n-al op. ‘Ze hùbbe mich gezag, dat de krīēkelkes eine gelùkkig make. Moider heuilt⁽⁴⁰⁾ altīēd, ochchêrrem⁽⁴¹⁾, gêf mich toch eint⁽⁴²⁾.’

(1) Tesh, tasch, zak.

(2) Heiversh, naar huis.

(3) E, hij (zonder klemtoon), hij (met klemtoon) hiè.

(4) Wīēd eweg, ver weg.

(5) Deits-te, doe je. Vervoeging van dōēn (doen):

ik doon (ik doe)	ver dōēn	} De voornw. zonder klemtoon.	ich doog (ik deed)	vuèr dooge	} De voornw. met klemt.
de deis	gee doot	} De voornw. zonder klemtoon.	doow doogs	gièr doogt	} De voornw. met klemt.
e deit	ze dōēn	} De voornw. zonder klemtoon.	hiè doog	zeei dooge	} De voornw. met klemt.

(6) Bès-te, bist du, ben je.

(7) Gaank, ga.

(8) Heiversh, naar huis.

(9) Das-te, dat je.

(10) Hùbs, hebt; hier: zijt.

(11) Grump-se, gromt ze.

(12) Mèèr, maar.

(13) Shên, scheen.

(14) Vershtong, verstond.

(15) Urreges, ergens.

(16) Vruntelik, vriendelijk.

(17) Toow, toe.

(18) Kletske, klapje, tikje.

(19) Boevuèr, waarom.

(20) Geis-te, ga jc.

(21) Shpootstich, spoeds-dich, spoedt u.

(22) Tao, daar.

(23) Bièter, beter.

(24) Peeipe, piepeu, sjirpen.

(25) Vuègelke, vogeltje.

(26) Shtumpel, stumper.

(27) Wuèrd, wordt.

(28) Persheeis, juist.

(29) Leeveke, liefje.

(30) Shtaof, stoof, altijd gebruikt voor kachel. Een stoof kent men niet.

(31) Bleei, blij.

(32) Edorsh bekaans neet, hij durfde bijna niet.

(33) Gêre, gaarne.

(34) Zos-te, zou je.

(35) Zeen, zijn.

(36) Zōē bīēske, zoo'n beestje.

(37) Ezzugbleef, asjeblief.

(38) Bêde-n-et keend, smeekte (bad) het kind.

(39) Henneke, handje.

(40) Heuilt, huilt, weent.

(41) Ochehêrrem, och arme.

(42) Eint, eentje.

[p. 393]

Mene kameraod Kobus kièk⁽¹⁾ de vrouw aan. 't Waor e frish minsh⁽²⁾, deei vrouw van de bekker, en ferm pùl⁽³⁾. Ze wishde⁽⁴⁾ zich-te aogen aaf met-ten tup van hēūre⁽⁵⁾ shollik⁽⁶⁾. Es Kobus einen um hauw g'ad⁽⁷⁾, hauw er et ouch gedoin.

‘En woevuèr⁽⁸⁾ heuilt teein⁽⁹⁾ moider?’ zag mene kameraod Kobus, dê zich neet nīē kos inhauwe.

‘Vuèr⁽¹⁰⁾ moote nog zoevēūl betoale, meister⁽¹¹⁾,’ zag 't jungste. ‘Vaader is lang krank gewês, en doow hùbbe ver zōē vēūl op-te pof⁽¹²⁾ mooten hoile. Ooze vaader kaan noow neet vēūl verdeene met wèrreke.’

Kobus buigde zich en pakde 't keend in zenen èrm met 't brōēd debeei⁽¹³⁾ en puuende⁽¹⁴⁾ het èrrem shaop. He haw kompasse⁽¹⁵⁾ met hem.

De vrouw van de bèkker waor nao de bèkkereei gegange en hēūre maan voeng⁽¹⁶⁾ veer krīēkele, deei dao leepe⁽¹⁷⁾. Hiè⁽¹⁸⁾ zat ze in en duueske, en in den déksel maakden-hiè luèkskes⁽¹⁹⁾ met en shpang⁽²⁰⁾, dat ze kosten aosseme⁽²¹⁾. De vrouw goof 't duueske aan het keend, dat bleei heiversh leep⁽²²⁾.

Toow er eweg waor, goove de vrouw van de bèkker en mene kameraod Kobus zich-te haand. ‘Errem shēūpke⁽²³⁾!’ zachte ze⁽²⁴⁾ te gelīēk.

De vrouw krêg toow 't book oette winkelbaank⁽²⁵⁾, en op 't blaad⁽²⁶⁾, wōē⁽²⁷⁾ 't errem keend z'n moider opshtong⁽²⁸⁾, shrêf ze: ‘Betaald!’

Kobus drêijde⁽²⁹⁾ 't geld, dat-ter beei zich hauw, in e pampirke⁽³⁰⁾ en verzeukde⁽³¹⁾ de vrouw, um et nao deei erm leui⁽³²⁾ te shikke mètte kwetaansie van 't brōēd en e breefke, dat 't keend met de krīēkelkes ins z'n auwersh⁽³³⁾ gelúkkig zouw maake. Ene bekkershknech⁽³⁴⁾ brach 't dadelik en e waor dao vuèr⁽³⁵⁾ et keend.

Weei⁽³⁶⁾ dat kaom, voond et ze moider sinds lang vuèr den īērshte kīēr⁽³⁷⁾ met e bleei gezich en druueg ouge⁽³⁸⁾ aan hēūr wèrrek.

E meinde, dat de veer greeis krīēkele⁽³⁹⁾ dao de rêije⁽⁴⁰⁾ van waore, en ich gluif⁽⁴¹⁾ dat-ter gein ongelīēk hauw.

J.R. Smeets, Rz.

(1) Kièk, keek, zag.

(2) Minsh, mensch.

(3) En ferm pùl, een flinke vrouw; pùl = jonge kip.

(4) Wishde, wischte, veegde.

(5) Hēūre. De ēū als de i in 't Eng. bird.

(6) Shollik, voorschoot.

(7) G'ad, gehad.

(8) Woevuèr, waarom.

(9) Teein, dijn, uw.

(10) Vuèr, wij.

(11) Meister, gewone titel voor boeren en pachters.

(12) Op-tc pof, op krediet.

(13) Debeei, er bij.

(14) Puuende, kuste.

(15) Kompasse, medelijden.

(16) Voeng, ving.

(17) Leepe, liepen.

(18) Hiè, hij.

(19) Luèkskes, verklw. van loik (Hgd. Loch); luèkskes = gaatjes.

(20) Shpang, speld.

(21) Aosseme, ademen.

(22) Heiversh leep, naar huis liep.

(23) Shēūpke, schaapje.

(24) Zachte ze, zeiden ze.

(25) Winkelbaank, 'oonlank.

(26) Blaad, blad.

(27) Woe, waar.

(28) Opsthong, opstond.

(29) Drêijde, draaide, wikkelde.

(30) Pampirke, papiertje.

(31) Verzeukde, verzocht.

(32) Leui, lieden.

(33) Auwersh, ouders.

(34) Bekkersknech, bakkersknecht.

(35) Vuèr, vóór.

(36) Weei, toen.

(37) Īērshte kīēr, eerste maal.

(38) Ouge, oogen.

(39) Krîēkele, krekels.

(40) Rêije, reden, oorzaak.

(41) Gluif, geloof.