Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

De sage van Valkenburg. (Maastricht.)

In lang vergangen tijen,
Wie Valkenberg, es⁽¹⁾ stad
En kroen van Euvermaose,
Zen eigen hieren had,

Doe waoren oppe búrreg,
Dee boven 't steedje laog
En dee de streekbewoener
Neet es⁽²⁾ mét angst bezaog,

Twie zeúns die greuiden rijzig,
Wie takken van 'nen eik,
Um hunnen ed'le vajer,
Door jaorendrúk gebleik^t(3).

Ze gongen altiid zamen
In rid of oppe jacht,
En eederein bewonderde
Hun hendigheid en kracht.

Ze waoren in de waopens
Al even good bekwaom,
En hoopden haost in 't vechten
Te winnen ier en naom.

En heer⁽⁴⁾, de grijze kreeger,
Dee in hun frisse jeúgd
Zen eigen zaog herleven,
Dee voolt zich neet van vreúgd.

Er winsde zich allein mer,
Es léste gunst op eerd,
Hun ins met ridderspaoren
Te magen⁽⁵⁾ zien geseerd⁽⁶⁾.
Mer nein! Gods hand zou vallen
Zwoer⁽⁷⁾ neer op dat geslacht,
Want heer had in ze leven
Al déks⁽⁸⁾ Gods woord veracht,

En zi vermaak gevonden
In rouf op klein en groet,
In kérreken⁽⁹⁾ t' ontheil'gen.
In 't maoren⁽¹⁰⁾ zonder noed⁽¹¹⁾.

Doch God zou heúm dat reek'nen
Zen wraak die liet neet aof;
Die kaan zich laoten wachten,
Toch vindt et koed⁽¹²⁾ zen straof.

Ins, wie op jacht gereijen,
Eus jonkers, gaans verdwaold,
Aon vreemde búrreg kaomen
En dao woorten onthaold,

Doe zaogen ze de dochter
Dao⁽¹³⁾ van dee búrreghier,
E beeld van deúgd en schoenheid,
Van adelikke zwier.

Noe wist men wat hun sintert⁽¹⁴⁾
Zoe nao dee búrreg dreef,
Want alle twie de jonkers,
Ze hadden 't meidske leef.

En alle twie, ze vrogen
Van heúr e leefdepaand.
De freúle koos de jongste
En schonk heúm hart en haand.

(1) Es, als.

(2) Es, als, dan.

(3) Gebleikt, gebleekt, grijs.

(4) Heer, hij.

(5) Magen, mogen.

(6) Geseerd, gesierd.

(7) Zwoer, zwaar.

(8) Déks, dikwijls.

(9) Kérreken, kerken.

(10) Maoren, moorden.

(11) Noed, noodzaak.

(12) Koed, kwaad.

(13) Dao, daar.

(14) Sintert, sinds.

[p. 379]

 

Et houw'liksfiest waos prechtig;

 

Dao waos van wiid en breid

 

Den adel op gekommen

 

En vierde lústigheid.

 

 

 

Och errem! rouw móst vallen

 

Woe⁽¹⁾ vreugd had geregeerd;

 

Want somber waos den audste,

 

Et hart door niid verteerd.

 

 

 

En 's nachts? de jonggetrouwden,

 

Geweegd door leefd' en hoop,

 

Die sleepen, wie⁽²⁾ in stélte

 

Heer⁽³⁾ in hun kamer kroop.

 

 

 

Door jaloezij verwélderd,

 

Door heúren hélsen doorst

 

Tot raosernij gemarteld,

 

Doorstaok er hun de boorst.

 

 

 

Mer zeet! zen ougen klaörden⁽⁴⁾

 

Bij 't spatten van hun blood;

 

En bitter scherpe knaoging

 

Die snooi⁽⁵⁾ heúm door 't gemood.

 

 

 

Er vlúgde: lange daogen

 

Doorzweefden heer⁽⁶⁾ et laand,

 

Gejaogd en oetgehongerd;

 

Gein rúst mie die er kaant⁽⁷⁾.

 

 

 

Tottat te lange léste

 

Heer⁽⁸⁾ ein'gen troest verkreeg;

 

'Nen ermiet, dee heilig leefde,

 

Ontvong zen woere beech^t.

 

 

 

Dee lag em op, es boete,

 

Te goon door weer en wind,

 

In rechte Noorderrichting,

 

Zoe lang tot heer aon 't ind

 

 

 

Zou bij de zie⁽⁹⁾ geraken,

 

Woe, veur ze veerder lot,

 

Heúm wachten zou e scheepke;

 

Daan, op genaoi van God!

 

Er gong - 't berouw dat dreef em -

 

Door velder en vallei,

 

En euver berg en waters,

 

Door bos en barre hei.

 

 

 

Er gong door duuster nachten

 

En brannend zonneleech^t;

 

En hits noch onweersvlaogen,

 

Niks heel⁽¹⁰⁾ em van z'ne weeg.

 

 

 

Er gong al veer en veerder;

 

Wie ouch verzwaakt en meui,

 

Gein rúst die wou er gunnen

 

Aon ziin gewonde veui⁽¹¹⁾.

 

 

 

Mer ind'lik zaog er 't scheepke,

 

Dat dansden oppe zie,

 

Woe wind en water huilden

 

In störremharmonie.

 

 

 

En oppet over stond ouch

 

'Ne schipper, dee em reep;

 

En heer⁽¹²⁾, de Kaïn, voolt toen

 

Den angst dee em bekneep.

 

 

 

Mer et berouwgeveulen

 

Waos sterker es de vreis⁽¹³⁾;

 

Er stapden in et bootje

 

Veur d' onbekinde reis.

 

 

 

De bliksem scheúrt de wolken!

 

En 't scheepke vloog van laand,

 

En onder 't donderraat'len

 

Weg in de störrembraand.

 

 

 

En sintert heet mie⁽¹⁴⁾ niemand

 

Gehuurd van heúm op eerd.

 

God gief, dat veur ze lijen

 

Heer⁽¹⁵⁾ waor vergiff'nis weerd.

 

 

 

Mer noe nog, alle nachten,

 

Um twellef ooren pront⁽¹⁶⁾,

 

In 't auwd kastiel zen ruienen

 

Twie vlemkes zweven rond.

(1) Woe, waar.

(2) Wie, toen.

(3) Heer, hij.

(4) Klaörden, gingen open (fig.).

(5) Snooi, sneed.

(6) Heer, hij.

(7) Kaant, kende.

(8) Heer, hij.

(9) Zie, zee.

(10) Heel, hield.

(11) Veui, voeten.

(12) Heer, hij.

(13) Vreis, vrees.

(14) Mie, meer.

(15) Heer, hij.

(16) Pront (prompt), juist.

[p. 380]

 

Ze zweven....en verdwijnen!

 

En wee ze weurd gewaar,

 

Dee beit⁽¹⁾ zich veur de zielen

 

Van 't jonkgetrouwde paar.

 

Want zij ziin et die kommen

 

De plaots dao nog herzien,

 

Woe dat hun leefde meinde

 

Gelúkkig ins te ziin.

 

 

 

G.D. Franquinet.

(1) Beit zich, bidt. Het ww. beijen, bidden, is in 't Maastrichtsch reflexief.