Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 359]

Wouter de geldwolf. (Goorle.)

Wouter spreekt den plat-Goolschen tongval. Tot recht verstand van dit fragment dit: Francis Lonk, kleermaker van 't dorp, is ten gevolge van grove verteringen en dengrooten-Piet-spelen in geldverlegenheid geraakt. Hij heeft een oom in de Oost, die schatrijk is en hem heel zijn vermogen heeft toegezegd; daarom acht hij zich een rijken mijnheer, die niet behoeft te werken. Om uit zijne tegenwoordige verlegenheid te geraken, zal hij 't crediet nog eens beproeven bij Wouter, bij wien hij reeds in 't krijt staat. Hij zendt zijn knecht Jan, om te vragen, of Wouter voor Francis te spreken is.

(Het tooneel verbeeldt eene boerenkeuken.)

wouter (de pijp aanstekende).

Trees, zulde gij de koei bezurge?

trees.

Jè, Wout!

wouter.

En as ge dè gedaon het, dan motte mar aachter de schuur de knùllekes aafsnije, hurre!

trees.

Jè, Wout!

wouter (alleen).

Me⁽¹⁾ mot zooal zien, dè me die wefkes bezig haauwt, aanders zitte z' in heus aaltij in de weeg, on as er is iemes kumt om oe te spréke, dan lustere ze alles aaf, en as 't niet nao dere⁽²⁾ zin is, dan zitte ze naoderhand mar te knoppere⁽³⁾. En ook d'aafère⁽⁴⁾ mot vuruit gaon, daor mot geld gewonne worre, me mot vur den aauwen dag zurge. Klaoge hoef ik aanders nie: daor kumt tegeswórrig nóg al wèt in 't pùtje⁽⁵⁾; mar oe kan 't aanders? Wurmen en spaore, dan mottet wel vuruit gaon. Och, Hirrekes⁽⁶⁾! wè ken ik er veul in ons dùrpke, die kósse wel vaore as z' opgepaassen hôn, en naauw hebbe ze gin leus⁽⁷⁾ in de maars⁽⁸⁾; en 't is ginne wonder! ze doen mar net of 't geld règende; ze zien nie aon; tèren en smère; draoge fèn jeskes en ronde hukes en as g'er⁽⁹⁾ om deute kumt, laote z'oe op de hiele kèke⁽¹⁰⁾....Mar wè heur ik daor, 't is net offer volk aon de deur is.’

wouter. jan.
jan (komt op).

Goeien dag in 't huis.

wouter (na oplettend gekeken te hebben).

Dag vriendschap, wè kumde hier doen?

jan.

Komplementen van Baas Lonk.....

(1) Me, men.

(2) Dere, hun.

(3) Knoppere, pruttelen.

(4) Aafère, Fr. affaire.

(5) Pùtje, zakje.

(6) Hirrekes (Heerekes), Heer in den verklein. vorm.

(7) Gin leus, geen luis, niets.

(8) Maars, mars.

(9) G'er, gij er.

(10) Kèke, kijken.

[p. 360]

wouter.

Kontelemente, die kenne we hier nie; ik vraog oe: wè kumde hier doen?

jan.

Baas Lonk heeft mij gezonden om u te vragen, of hij over een half uurtje eens komen mag om u te spreken.

wouter (voor zich.)

Baos Lonk!....o, dè 's⁽¹⁾ Sus de snijer. (Luid.) Wè zó die wir motte hebbe, denk ik?

jan.

Dat weet ik niet, Wouter.

wouter.

As gij dè nie en wit, dan en weet ik ook nie, wet ik er van zegge mot. Witter⁽²⁾ zoo niks aaf?

jan.

Neen, Wouter!

wouter.

Zó 't zèn um te brengen, of um te haole?

jan.

Ik weet het niet, Wouter! Ik ben maar knecht en heb mijn baas niet te vragen, wat hij hier te doen heeft. Dat zijn mijne zaken niet.

wouter.

Nee, nee, det en zijn ou zaoke zeker nie, daor hoefde gij oe fok nie tussche te steke: daor hedde gij niks niemendal mee noodig; mar wilde wel geleuve, Jan, dè'k wó⁽³⁾, dè'k er ook nie mee noodig hô⁽⁴⁾?

jan.

Dat kon wel zijn, Wouter; maar veel tijd heb ik niet; wat mag ik mijn baas antwoorden?

wouter.

Zegt 'em dan, dèt ie mar kumt....Mar ie mot binne 't ketier hier zèn, want 'k hè nog druk aafères.

jan.

Goed, Wouter! Dag, Wouter!

wouter.

Saluuskes, Jan, spoeit oe mar! (Jan af.)

wouter (alleen).

(Loopt in gedachten op en neer en zegt eindelijk:)

Naauw zè'k⁽⁵⁾ alèvel toch benuuwd⁽⁶⁾, wè Sus de Snijer awir⁽⁷⁾ te zegge zal hebbe. Ik vrees en ik hoop: ik hoop, de't brenge zal zèn, mar ik vrees, dè't um te haole zal zen. Brenge? jao, wè zoi⁽⁸⁾ kunne brenge? Ik geleuf, dettie zo èrm is als Job, mar haole, haole, en al taachetig riksdaolders staonder te kraaie⁽⁹⁾; mar 'k zo 'm nog liever de leeje kroke⁽¹⁰⁾, as dè'k em nóg en deut zó lange. Mer 'k wo, dettie mar gaauw kwaamp, aanders hé ons Trees der wèrk gedaon en die hoeft er niks van te wéte. Wocht is, ik heur volk,....jè, daor kumt ie aon.

(1) Dè's, dat is.

(2) Witter, weet ge er.

(3) Wó, wou.

(4) Hô, had.

(5) Zè'k, zij (ben) ik.

(6) Benuuwd, benieuwd.

(7) Awir, al weer.

(8) Zoi, zou hij.

(9) Staonder te kraaie, roepen om betaling.

(10) Kroke, kraken.

[p. 361]

wouter en francis.
francis (komt op).

Bonjour, beste vriend!

wouter.

Dag, Sus! wè, wè.....wè hodde te zegge?

francis.

Wouter, ik had mijn knecht gestuurd.

wouter.

Dè weet ik al, 'k he'm gezien. Ik vraog, wè hodde te zegge?

francis.

Wouter, ik heb laten vragen.....

wouter.

Dè weet ik al. Ik vraog, wè hodde te zegge?

francis.

Wouter, ik meende eens te komen......

wouter.

Gij zijde gij al gekome! Ik vraog nóg eens: wè hodde te zegge?

francis.

Wouter, ik meende u te spreken......

wouter.

Gij kunt al sprèke, sprikt op, wè hodde te zegge?

francis.

Wouter, ik wil u dan spreken over geld.

wouter.

Over geld spréke, over geld spréke! dè wordt onderhaand wel tèd, degge daor over kumt spréke! 'k Hèw al laank verwocht.

francis.

Wouter, gij verstaat mij niet goed; ik zit vast. Ik heb geld noodig.

wouter.

Noodig? Ik ook; ik heb ook geld noodig.

francis.

Wouter, ik zou zoo goed honderd gulden kunnen gebruiken.

wouter.

Dè geleuf ik genog: ik ók wel; ik zo ok wel honderd gulde kunne gebreuke.

francis.

Wouter, ik zou zoo gaarne hebben, dat gij mij honderd gulden gaaft.

wouter.

Die zonder⁽¹⁾ wel meer zèn, die honderd gulde van mèn wille. Nimmer⁽²⁾, dè geleuf ik genóg.

francis.

Wouter, ik zit geweldig vast.

wouter.

Dan motte zien, degge los kumt.

francis.

Kunt gij mij dan niet helpen?

(1) Zonder, zouden er.

(2) Nimmer, neen maar.

[p. 362]

wouter.

Kunnen helpe? Zéker zó'k dè kunne.

francis.

En willen ook wel, niet waar?

wouter.

Dè segde gij wel, mar....

francis.

Och, Wouter! gij hebt toch altijd zooveel vriendschap onderhouden met mijn moeder-zaliger.

wouter.

Jao, jao, die vriendschap is ammol goed en wel, as 't mar gin geld kost.

francis.

Och, Wouter! dan laat mij niet langer in onzekerheid; zeg, dat gij mij ditmaal nog helpen zult. Ik geef toch goeden intrest?

wouter.

Daor he'k gin klaogen aaf; mar de som teruggeve, hoe zal dè wel gaon?

francis.

Wel, 'k verdien toch alle dagen geld, en als ik zachtjes aan spaar, dan.....

wouter.

As ge 't van oe daggeld terug mot geve, dan zal 't dunnen afgaank⁽¹⁾ zèn. Daor kan ik nie op schiete⁽²⁾.

francis.

Wel, Wouter! heb dan geduld tot oom Frederik terug komt, die is rijk, schatrijk, en alles is voor mij. Dan kan ik u zeker alles teruggeven.

wouter.

Van dè umke heb ik oe meer heure praote. Zo-i nog lève; misschien is ie al laank nao 't pierelaand, en daor nog geld op schiete, nee, nee!

francis.

Zou mijn oom Frederik niet meer leven? Wie heeft u dat gezegd, Wouter?

wouter.

Ik en zeg nie, dettie dood is, mar al lèfden ie naauw nog is?

francis.

Wel, dan krijg ik eenmaal geld genoeg. Oom Frederik telt zijne schatten bij tienduizenden.

wouter.

Jao, jao, 't zal wel wè zèn, dè begrèp ik wel. Mar as ie mé zen tienduzende is wè laank weg blèft, wè dan gedaon? Dan zodde Wouter mé zen driehonderd gulde mar op zen hiele laote kèke.

francis.

Mijn oom komt binnen kort naar hier, daar ben ik bijna zeker van.

wouter.

Bijnao, jao, jao! kort aaf, daor schiet ik nie op; 't is ammol zo wèd⁽³⁾ van heus, zo wisgevallig⁽⁴⁾, zo onzeker. Suske, jonge, as ge daor van lève mot, dan zulde van 't vẹt in 't vuur nie schète....

(1) Dan zal 't enz., dan zal er niet veel van terecht komen.

(2) Schiete, voorschieten, betalen.

(3) Wèd, wijd.

(4) Wisgevallig (wisselvallig), onvast.

[p. 363]

Francis.

Maar, Wouter-lief, help mij toch, of ik ben een verloren man. Vertrouwt ge niet op mijn oom, dan heb ik toch nog een huisje met een kleinen inboedel.

wouter (bedenkt zich).

Daor zegde iet, dè me beter aonstao....Lustert is....umdèt vur den drieden keer is....aacht percent.

francis.

Goed, Wouter, zeer goed!

wouter.

Wegge doe, gao daor veur in den stal staon, en as ons wèf summetèds⁽¹⁾ kumt, haauw se dan aon den praot, want die maag er niks aaf wete. (Francis af.)

wouter (alleen.)

Zie zoo, den snijer hoeft er ok nie mee sen neus bij te staon, as ik 't geld vur den daag haol. (Neemt een hamer met een breekijzer, breekt een gat in den vloer, waaruit hij een kruik met geld haalt. Hiermede bezig, hoort hij onverwacht zijne vrouw met Francis praten. Wouter stopt alles haastig weg.)

eene vrouwenstem (van buiten).

Zoo, Sus, moste gij onzen Wouter hebbe?

francis (buiten).

Ja, vrouw Kruns, maar ik heb Wouter al gesproken: blijf maar rustig aan uw werk.

de vrouw

O, dès goed, want 'k heb zoo geweldig haacht⁽²⁾. Och, 't is hier zo'n slemeurig⁽³⁾ heus, degge 's aoves gin been mir kent⁽⁴⁾.

wouter (hervat zijne werkzaamheid, telt het geld, stopt de kruik weg en roept:)

Kom mar, Sus! (zachtjes tot Sus:) 't is gereed; gaauw een pompierke geschreve en marsch! Mar denkt op den intrest!

francis (schrijft en daarna:)

Ziedaar, Wouter! 't was maar goed, dat ik in den stal stond, anders had uwe vrouw ons verrast.

wouter.

Die aauw lang heeter niks mee noodig.....Sus, denkt op den intrest!

francis.

Wouter, ik dank u hartelijk. Vaarwel! (Af.)

wouter.

Denkt op den intrest, op den intrest, op den intrest, hurre!

wouter (alleen).

Zoodoende zal zen huske gaauw 't mèn zèn. Ereme sukkelèr, onneuzele bloed! hij tiert en zwiert er mar aaf en ie hópt mar op diën oom Frederik. Ik vrees, ik vrees, as umke te lange liste⁽⁵⁾ kumt, dè't dreuge schitte zulle zèn. Mar dè brudt⁽⁶⁾ me nie, as ie mar op den intrest denkt.

J.B. Appels.

(1) Summetèds, somtijds.

(2) Haacht, haastig, druk.

(3) Slemeurig, met veel beslommeringen, veel werk veroorzakend (slameur = drukte).

(4) Degge 's aoves enz., dat ge 's avonds de beenen niet meer voelt.

(5) Liste, leste.

(6) Brudt, bruit.