Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Mooi truike. (De Meijerij.)

't Waar innen êsselik heeten daag vaan de maond Juli; de zon waar nog mar efkes opgegaon. Op den stinweg, die vaan de staad nor 't durp B. gaot, waar daan ok mar 'n enkel mensch te zien. 't Waor 'n jong boerevrommes⁽⁶⁾, mit 'nen zwaoren kurf an urren êrm. Aal stond 't zweet op ur gezicht, toch staapte ze ferm deur. 't Waar 'n stêrk en knaap durske⁽⁷⁾ en ielkeen in ur durp nuumde ur ‘mooi Truike’. Verschaaije boerejonges hà ze aal kunne krêge, mar naouw waar⁽⁸⁾ ze paas drie maonde getraouwd mi Driek, den boschwaachter. ‘Mooi Truike haad 'nen dommen streêk gedaon,’ zin de waord ut ‘De rustende Jaoger’. ‘Ze hà mar te paake en tien vur innen vaan de rèkste boerejonges hâ ze kunne krêge mit 'n ferme steei⁽⁹⁾ op den koap toe, en naauw hà ze den êrremen boschwaachter genomme, die niks haad as 'n miseraobele hut en aamper⁽¹⁰⁾ zooveul verdiende om urre gezonde maog an den gaank te haauwe.’ Mar Truike zin: ‘t Is veul bêter liefde zonder wonning, aas 'n wonning zonder liefde,’ en ze wies ok wel, dèt urren Driek genog verdiende om ur aalles te bezurge, wè ze noadig hà, en ze hà mar in klên bietje noadig.

Toen ze 'n hil ênd gegaon waar, sloeg ze links vaan den stinweg 'n pèdje in, dè deur 'n rogveld liep. Dit pèdje brocht ur verder dur 'n groat bosch en op 't lest kwaam ze an 'n klên open plots, waor ur hùske stond. 't Zaag er wel hil êrremoeiig ùt, mar vur hullie waar 't toch in klên parredèske⁽¹¹⁾. Toen ze ur kùrfke, dè aalles bevaatte wè ze mit ur baaie vur

(6) Boerevrommes, verbasterd van boerenvrouwmensch.

(7) Durske, deernke.

(8) Waar, was.

(9) Steei, boeren hofstede.

(10) Aamper, bijna.

(11) Parredèske, paradijske.

[p. 341]

'n hil wêk noadig han⁽¹⁾, op taofel gezet hà, begos ze op ins te laachen. Driek ha naomelik in groate krêtletters op de taofel geschrêve: ‘Truike, Driek gruut aou, tô vaan aovend.’ Laank kik ze nor dè schrift vaan urren goeien. Driek. Op 't lest rolden er 'n paor groote traone laangs ur waange. ‘Jao,’ zin ze stillekes bij ur êge, ‘Driek haouwt veul vaan zun Truike, mar ie wit ok wel, dek⁽²⁾ um vur hil de wirreld nie zaou wille misse.’

Toen Truike 'n lutske⁽³⁾ ùtgerust waar, gong ze 't hùske wè an den kaant doen en aalles vur 't aovendête klaor zette. Ze waar hiermee bekaant klaor, toen ze op ins in de verte iemes⁽⁴⁾ heurde ankomme. Vaan blêderhoop liep ze de deur ùt, om te kèke wie 't waar. 't Waar Driek, die dèzen aovend laoter aas ie gewend waar, ankwaam.

En Truike mog wel vreêt⁽⁵⁾ zên op urren Driek. 't Waar innen stêrken, knaapen, groaten kèrel. 'N bêl, 'n schuup⁽⁶⁾ en 'n dikke taouw, diet ie⁽⁷⁾ over zun breei schaauwers droeg, mar vuraal 't zweêt, det um laangs zun gezicht liep, dinne genog zien, det ie zunnen têd in 't bosch nie mi luierikke durgebrocht hà.

Truike liep um tège, en terwêl ze aal laachend mit urren vinger um dreigde, riep ze: ‘Driek, Driek! wè hedde⁽⁸⁾ me toch laank laote waachte!’

En om 't naauw mit ur verwêt⁽⁹⁾ niet aal te veul te verpeutere⁽¹⁰⁾, vloog z' um om den haals en trok um mi geweld in 't hùske, waor aalles vur um kaant en klaor stond. Mar vur ie an zun aovendête trok, taastte ie irst in zunnen zaak en naauw kwaomen er twintig vêftigers vur den daag, diet ie Truikes⁽¹¹⁾ in urren schoot gooide. Truike verschrok er vaan; ze kik Drieke an, aasof ze nie wiest, hoe ze 't mit um hà, mar ze dêrfde toch niks zegge.

Driek waar leêp⁽¹²⁾ genog om te raoje, hoe de vurk bij Truikes an den steêl zaat en dorom zin ie: ‘Truike, lùster naauw is, daan zaal ik aau is vertelle, hoe 'k an aal dè geld gekomme ben. Vaan daog vond ik in 't bosch 'n gaauwe bros. Om dè 'k naauw giestere onzen burgemister mi twee juuffraauwe in 't bosch ha zien waandele, docht ik dollik⁽¹³⁾: Dè schoan dink zaal bij onzen burgemister thuis heure.’ Ik gong toen nor zun huis en vertelde wè 'k gevonde hà. Eên vaan de juuffraauwe kende ze dollik en ze gaaf me, - zoo blij waar ze - dees twintig vêftigers tô belonning. En witte wel, Truike, wè wellie naauw zulle gaon doen? Anstaonde Maondaag is 't kêrmis in 't durp en dor gaon we saome nor toe. Vende dè ok nie goed?’

En Truike gaaf gin aantwoord, mar klaapte vaan plezier in ur haande.

't Waar daan Mondaag. Ons porke vênne⁽¹⁴⁾ we aal vruug op den aaftermiddaag op weg nor 't durp. De wènter begos zun ège naauw en daan aal is te laote kêke, mor in baai ur haarte⁽¹⁵⁾ waar 't nog volop lente.

(1) Han, verkorting van hadden.

(2) Dek, dat ik.

(3) Lutske, poosje.

(4) Iemes, iemand.

(5) Vreêt, trotsch.

(6) Schuup, spade.

(7) Die hij klinkt hier overal: diet ie.

(8) Hedde, hebt gij.

(9) Verwêt, verwijt.

(10) Verpeutere, bederven.

(11) Truikes. De s is in dit geval zeer gebruikelijk.

(12) Leêp, slim.

(13) Dollik, dadelijk.

(14) Vênne, vinden.

(15) Baai ur haarte, beide heur harten.

[p. 342]

Op 'nen groaten aafstaand vaan 't durp konne ze over de èkkers de meziek aal heure. De kêrmis waar er aal vur goed an den gaank. Driek staapte aas 'nen konning mî zun vraauw de daanszaol vaan ‘De rustende Jaoger’ binne. 't Waar er gepropt vol. Mar Driek drong er mi geweld deur en 'n bietje laoter waalste ie mi zun Truike in volle gelop deur de zaol. Toen ze 'n paor ure ur haart er an opgehaold han en braof muug⁽¹⁾ waore, gong Driek mi zun wêfke in de aafterkaomer en liet zun ège 'n kruik bier mi suiker brenge. Onderwêl ze hier saome wê zaote te praote, heurde ze op ins roepe: ‘Kêk, dor is mooi Truike!’ Truike kik dollik nuwsgierig op en zaag in 't durgebont⁽²⁾ Rom⁽³⁾ Sluikers staon. Mar dollik kik ze vur ur en wier zoo verbaouwerird⁽⁴⁾, aas of ze innen kaoijen gist⁽⁵⁾ gezien hà.

Rom Sluikers waar 'nen schaatrêken boerejongen uit ur durp, die vruuger bij Truikes 'n blouwe schin hà geloope; waant Truike wiest, det ie de grootste zuipert en ruziemaoker uit hil de conterije⁽⁶⁾ waar.

‘Breng m' is 'n kruik aauwen bruine!’ kwêkte⁽⁷⁾ Rom, die aal 'n goei stuk in zunnen kraog hà en naauw an dezelfde taofel kwaam zitte, wor Driek en Truike an zaote. Rom waau Truikes naauw is goed trakteere, mar 't lukte nie, waant Truike liet um genog zien, dè z' um liever kwêt aas rêk waar.

‘Driek,’ zin Truike, ‘lot ons an in aander taofel, giender wêd⁽⁸⁾, gaon zitte.’

‘We zullen um mar in zun vet gaor late koake,’ aantwordde Driek en din⁽⁹⁾ alle moeite om mar bedaord te blêve.

Rom dortège prakkezeerde aalles om um mar kaod te maoke.

'N bietje laoter liet 't gefidel zun ège op nuw heure en 't daanse begos wir vur goed. Rom ha de staalmèd⁽¹⁰⁾ gehold en sturmde ok onder de daansende porkes. Hil den têd blif ie dicht bij Driek en Truikes en verzon aalles wèt ie kon om Drieke mar op zunnen aaftersten zolder te jaoge⁽¹¹⁾.

Driek din net of ie niks bemêrkte en dè mokte Rom nog veul kaojer en nèjiger⁽¹²⁾. Op 't lest begaoide⁽¹³⁾ ie den boel zoo êrg, dè Driek, die zun ège hier en dor aal is baangerik heurde noeme, 't nie laanger kon ùthaauwe. Hij liep nor um toe, paakte um bij zunnen kraog, staauwde⁽¹⁴⁾ um de zaol ùt en gooide um aafter in den miskuil.

Er wier toen nog wel in bietje gedaanst tot dè 't licht mos angestoake worre, mar 't miste plezier waar gedaon, vuraal vur Driek en Truikes, die aal hil vruug nor huis gonge.

‘Ik waau wel, dè we vaan daog gin kêrmis gehaauwe han,’ zin Driek onderweg tot Truikes.

‘Denkte daan nog an diejen smirlaap van 'nen Rom?’ aantwordde

(1) Muug, vermoeid.

(2) Durgebont, (deurgebint), op den drempel.

(3) Rom, verkorting van Romualdus.

(4) Verbaouwerird, ontsteld.

(5) Kaoijen gist, kwaden geest.

(6) Conterije, streek van contrée.

(7) Kwêken, schreeuwen.

(8) Giender wêd, daar ginder.

(9) Din, dee(d), gelijk zin voor zei.

(10) Staalmêd, stalmeid.

(11) Op....jaoge, iemand op zijnen achtersten zolder jagen = iemand in de laatste verschansing terugdrijven = iemand dwingen tot aanvallen.

(12) Nêjiger, nijdiger.

(13) Begaoide, bedierf, maakte hij 't zoo bont.

(14) Staauwde, duwde, stuwde.

[p. 343]

Truike, en ze waau ur ège kerdaot⁽¹⁾ haouwe om urren Driek, die wênig spraak en triestig vur um kik, wè te verzette; mar dè kon ze nie; waant ze had ok, ik wèt nie wen⁽²⁾ aorig vurgevuul.

Baai gonge daan ok wir stil nost mekaor vort. Ze han nog 'n groot ènd wegs aaf te legge, ir ze tehuis waore.

's Aanderendaags 's mêrges⁽³⁾ waar host hil 't durp in 't bosch. 'Nen boer, die hil vruug nor zunnen ekker mos, had 'n lêk gevonde. 't Waar Driek, die den veurigen naacht in 't bosch vermoord waar geworre. Truike zaat bij 't lêk en gong zoa èselik te wêrk, dèt nie waar om an te zien. 't Verschrikkelik ùtènde van urren maan had ur gistvermeuges in de waar gebrocht. Ze wier staopel⁽⁴⁾ gek. Rom waar nêrges te vênne; in denzelfden naacht had ie 't laand nog verlaote en niemes heurde ooit, wor ie gestole of gevloge waar. 'Nen zaakdoek, wor de vurste letters vaan zunnen naom in stonne, wier bij 't lêk gevonde en brocht zun schelmstuk an 't licht.

J.M. Van der Donck.

(1) Kerdaot, kordaat.

(2) Wen, welk een.

(3) 's Mêrges, 's morgens.

(4) Staopel, volslagen.