Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

En now kunde mè gleuven aste ge wilt. (Tusschen Ravestein en Megen.)

‘Potstramme! dôr hedd' de mèster! Gôde gèij ne 's⁽⁴⁾ beuglen of kaort speulen, dè g' ier⁽⁵⁾ komt?’

‘Och, Janbuur, ik ga liever eens rondkijken en zoo wat kennis maken.’

‘Dè dôede wel⁽⁶⁾. Gô zitten.’

De koperen tabaksdoos wordt mij overgereikt, en terwijl ik van den inhoud profiteer, wordt het ijzeren haardschopje met heete asch, vermengd met kooltjes vuur, gevuld, ten mijnen gerieve.

‘Um de woreid te zègge, tel ik dè herberg-lôpen nei veul. En wa zègde gèij der af⁽⁷⁾?’

‘De jongens moeten al iets doen om den tijd om te komen.’

‘Potstramme! wurm⁽⁸⁾ dôen ze dan nei net as gèij, of gôn 'n lutske⁽⁹⁾ visse, nè as ik deei in minn' tèijd?’

‘Ge weet wel, buurman, het bezoeken van herbergen is tegenwoordig mode geworden, en - zal men zeggen - op Zondag visschen is te slavelijk.’

‘Tut, tut! In de grôte stèijen word zo veul gewerkt op Zondag. As 't allinnig⁽¹⁰⁾ is um den tèijd um te kommen, en aste ge de kerk der nei mè verzeuimd, is 't visse dan nei vul bèter as 'nen Godsgansliken Zondag in d' erberg te zitte en ten langelèste nog mè slappe been nôr heuis s'ôvis⁽¹¹⁾? - Nei! dan is 's bèter visse vur tèijdvurdrèijf en op den hôp⁽¹²⁾ toe nog 'n viske te kunne peuzelen.’

‘Ja, maar Jan, nu praat ge, of ge de visch ook zoo maar voor 't aanvatten hebt.’

‘'t Is waor, dôr wor 's nôw zôvel⁽¹³⁾ vis nei mèr gevange as plig⁽¹⁴⁾.

(4) Gôde gèij ne 's, gaat gij niet eens.

(5) Dè g' ier, dat gij hier (de h wordt wel eens verzwegen).

(6) Dè doede wel, dat (daaraan) doet gij wel.

(7) Af, veeltijds in plaats van van.

(8) Wurm, waarom.

(9) 'N lutske, een weinig tijds.

(10) Allinnig, alleen.

(11) S'ôvis, des avonds.

(12) Hôp, de scherpe oo in hoop, dooden en andere woorden, bijna uitspreken als: ho-ep.

(13) Zôvel, zooveel.

(14) As plig, als (er) placht.

[p. 339]

De stombôten hebb' er veul kaod aon gedaon, zèggen de minsen. Môr vur virtig, viftig jaor weer 't aanders⁽¹⁾. Tôe vong me snuuk⁽²⁾ van twentig, dartig pond en nog grôter, en zô veul a me hos wou. Dôr wi 'k ôw is w' af⁽³⁾ vurtèlle:

‘Op 'nen Zondag, dè 't Lof⁽⁴⁾ euit weer, ging 'k ôk 's visse mè de fleurlèijnd⁽⁵⁾. Te Dieten aon de meule begôs ik. Ik deei 'nen kikworst aon den angel, lèi in en daodlik ha 'k beet. 'k Trok op, en dôr ha 'k er al innen wel van vèijf pond. 'k Deei 'nen neijen kikker aon, smeet wèr in en wèr⁽⁶⁾ weer 't raok. Dissen⁽⁷⁾ weer wel twelf pond. - Now kweem ik aon 't Lègstintje⁽⁸⁾. Dè 's 'n wèi⁽⁹⁾ dôr aon de Maos, en dôr lag 'n heutje⁽¹⁰⁾ en dôr zaoten altèijd snuuk. Kom, docht ik, dôr mo 'k 't nog is wògen. Zô 'k 'n lutske gestaon hai, kreeg 'k wèr beet; môr mè dè 'k opslôi, veul ik dà 't 'nen grôte mô zèijn, want ik kos um 's nei aon de kaant krèijgen. En tôe i zeker veulde, dè i vaast zaot, en meuglik dur de peint van den angel, deut i 'nen scheut twars dur de Maos, schiet mè zèijnn' kop tiggen den aanderen ôever, dèt er 'n stuk euit viel, dôr z' 'nen alingen⁽¹¹⁾ dag mè tween karre en vier man aon gewerkt hebbe er 't wèr digt weer. Now, dè weer gôed. Môr of de snôek dur 't polsen van den èèrdkleuit vurschrok, weet ik 's nei, môr i drèit zich um, wèr op min aon, en schiet onder 't heutje, dè 'k stôi te schibbelen⁽¹²⁾, of dè⁽¹³⁾ 'k de kôrts ha. Wèr dôr ondereuit, sleed me de lèijnd um 'nen krippaol⁽¹⁴⁾ en kumt bôven op 't wôter ligge. En dôr laag i te gaopen, of ge 'n ôvenschèl⁽¹⁵⁾ open- en tôedôet: hôp!....hôp....hôp....’

‘En kon je hem toen niet krijgen, Jan?’ vroeg ik.

‘Dè za 'k òw zegge. - Now, dè weer gôed. Besturven a 'k weer, liep ik nôr heuis en vurtelde 't geval aon breur Olderd, die wa stuper⁽¹⁶⁾ as ik weer. ‘Kom, Jan!’ zeet i, ‘dôr mò ve haor of keuit van hebbe.’ - Ik nam de misthaok en Olderdbreur 'nen teuinstaok. Môr mé dè ve aon de Maos kwemen, dee me de snôek 'nen sprung umhôg, en nôw weer 't net of dè ve 'n meulenas stèil ôvereind zaogen staon. d' Oge wôren zô grôt as 'nen karnonskogel en de stôrt as 't steur van 'n schip.

‘Aon den Oisen wèrd weer der is 'nen gevangen mè den ôeverhaom⁽¹⁷⁾, dèi wôg dartig pond. I is te Rôvestein nog vurlot, môr dè weer der môr 'nen bônstek tiggen.’

‘Now dè weer goed. Môr, dôr deut i op ins 'nen slag, dè 't wôter ons um d' ôren speuit of dè 't 'nen wolkbreuk weer, en dè breur Olderd zeei: “Kom, Jan! lô ve gaon, ik hè 't er nei mer op. Lô ve mèrgen nog môr 's gaon kèiken.” En we gingen beteuterd⁽¹⁸⁾ nor heuis.’

‘En hoe was 't er des anderendaags 's morgens mede gesteld?’ vroeg ik, zoo leuk mogelijk.

(1) Aanders, anders (de onvolkomene a wordt in sommige woorden aa: kaant - vaast.

(2) Snuuk, meervoud van snoek.

(3) W' af, wat van.

(4) Lof, namiddag-godsdienstoefening bij de R.-K.

(5) Fleurlèijnd, fleurlijn, zetlijn.

(6) Wèr, weer, opnieuw.

(7) Dissen, dezen.

(8) Lègstintje, Laagsteentje.

(9) Dè 's 'n wèi, dat is eene weide.

(10) Heutje, hoofdje (klein kribwerk).

(11) Alingen, geheelen.

(12) Schibbelen, beven.

(13) Of dè, alsof.

(14) Krippaol, kribpaal.

(15) Ovenschèl, deurtje voor een bakoven.

(16) Stuper, steviger, wat meer mans.

(17) Oeverhaom, een vischnet aan een langen boom, waarmede men langs de oevers vischt.

(18) Betenterd, bedremmeld.

[p. 340]

‘Now, dè weer goed. Tôe ve 's aanderendaogs 's mèrgis⁽¹⁾ kwemen, weer de snôek eweg; môr de Maos weer van daor tot aon 't Mègensche vèèr nog rôd van 't blôed, dè de snôek kiet⁽²⁾ gerôkt weer. En aon de lèind zaot nog 'n stuk van de kaok, dè zô grôt weer, dè ve der tween middegen⁽³⁾, - en wa erpelen⁽⁴⁾ der bèij, - mè zesse genôeg van g'èten hebbe. En 't bot van de kaok weer zô grôt, dè ve 't vur zwongspaon⁽⁵⁾ koste gebreuiken.

Misschien dat mijn glimlachen Jan aan mijn geloof deed twijfelen. Althans hij sprong schijnbaar driftig op, deed of hij iets wilde zoeken en voegde er intusschen nog bij:

‘De kaok kan ik 's nôw nei mer vèinden. En now kunde me gleuven as te gè wilt. En as te mèij nei gleuven wilt, potstamme! dan kunde 't aon min breur Olderd nog vraogen. Môr....i is now.....dôd.’

R. Jansen.

(1) 's Mergis, des morgens.

(2) Kiet, kwijt.

(3) Middegen, middagen.

(4) Erpelen, aardappelen.

(5) Zwongspaon, zwingel om vlas te zuiveren.