Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

'n Bezuuk bai s ouwe baoker^*). ('s Gravenmoer.)

‘Zoo-e, Allidao, hoe gaoget oe, zaide nög gezōnd, en Stain ook?’

‘Mer juufrauw, zaide gai daor; hoe stilde 't töch⁽²⁾? Mer wè zaide er töch öp gecoevreerd en wè zaide töch en schoē-en mêd gewörre. Jè, oe moēder heeget⁽³⁾ me wil vertild, dè ge nauw zo'n schoē-en kapetaol verdiēnd; jè, jè, iek en oe moēder praote nög aal is mee mekaor. Daoveur he'k ôk laang genoeg bai jullie geregee-ird, dè witte nög wil, toen ik Fienekes baokerde. En wè ziē d'er töch goēd auit!’

‘Nauw, mer gai ook, Allidao, ge zait öppernieuw⁽⁴⁾ joeng gewörre.’

‘Lopte gai, dè kaande nauw wil zigge, mer 'k zai der vaan de wienter mer slicht aon toe gewist: oe-w! juufrauw, waant dè kaande nie begraipe, hoe aokelik iek waor, waant, oe-w! iek luuste nieks, oe-w! en ik leej oep m'n bed, en nieks kos me schee-ile, oe-w! waant, 't was aiselik; en dè kaande dinke: Stain⁽⁵⁾ ôk vaan de vloēr - Arriaon⁽⁶⁾ aaltai aon 't vaore, oe-w! 't waas verschriekelik! - Mer, dè motte gleuve, juufrauw, dè 't wel veul kwaamp, dè 'k daor toe auit men huske zai gemotte; jè, jè, ge mot rèkene, dè gaod'oe nie ien de kleêr ziette. 'k Ha'er toch twiēntig jaor gewond, jè, waant toe menne maan sturf, waar ik töch mer en êrm widuvrauw mee twee onnoo-ezele bloei, en 'k hib me töch altai mer deur den taid gehoēlpe, vaan niemes en stuukske gevraogd. Kneilis⁽⁷⁾ dee-i zôwè⁽⁸⁾ schoēmaoke, en dè gienk toe zoow nög aal, mer toe ies ie zelvers getrauwd en veul klên⁽⁹⁾, en Stain trauwde ôk aal; nie, dè-ze 't⁽¹⁰⁾ nauw zoow riaol⁽¹¹⁾ doen koste, en nauw waar 't nög te veul, dè'k daor vaan den êrme ien dè⁽¹²⁾ huske wonde, en haa'n ze me nauw nög mer den taid gelaote, mer nèje, nèje, dè most er auit. En kek is, bai Staine kos ik toe ök nie, ze zaate toe ök öp en klain vertrikske, en toe won⁽¹³⁾ ze me bai

*) Algemeene opmerking. De korte e wordt bijna als de korte i uitgesproken, doch iets zachter. De ij wordt iets zachter dan ai uitgesproken.

(2) Hoe stilde 't toch? hoe maakt ge 't toch, hoe vaart ge?

(3) Heeget, heeft het.

(4) Oppernieuw, op (een) nieuw.

(5) Stain, haar dochter.

(6) Arriaon, haar schoonzoon.

(7) Knellis, Kornelis, haar zoon.

(8) Zôwè, zoo wat, een beetje.

(9) En veul klên, en (hij kreeg) veel kleinen.

(10) Dèze 't, dat ze het.

(11) Riaol, rojaal, ruim.

(12) Dè, dat.

(13) Won, wilden.

[p. 335]

Treeje, bai den fieteleer⁽¹⁾ ien hibbe. Mer dè wo Allidao nie, dè nie, nee-i, juufrauw, daan liever ien de kiest⁽²⁾. Bai Treeje, bai diejen fieteleer, dè waas ummers nie meugelik; dè frèt, dè supt en dè fietelt den hee-ilen daag. Jè, jè, geleufde gai 't maor, daor he'k veul mee geleēje; en nie, dè 'k er auit most, mer de veraachtelikhed⁽³⁾, witte⁽⁴⁾, de veraachtelikhed, 'k waor er auit gezit, oe-w, waant 't waas verschriekelik. Nauw, en toe zai 'k daan bai Staine iengetroēke, en dè's nauw wil aokelik mee de joeng⁽⁵⁾, waant dè schrèt en blèt⁽⁶⁾ den hee-ilen daag, mer wè zel der aal aon doēn. En toe zai 'k zoow ziēk gewörre, mer zaide gik, nauw gaoget awee-ir en ès⁽⁷⁾ Arriaon nauw en nieuw huske bauwt, daan koemt er en kaomerke veur me bai. - Mer toe, Stain, zitte gai nauw es en koēmeke thei, gaauwkes, aanders koome de joeng awee-ir t'hauis, auit de school. - Mer, juurfrauw, wè zaide töch schoē-en, wè 'n schoē-en klee-id hedde töch aon, oe-w! mer! waant ge zai nit de konigin. Mer ge het êselik veul vaan oe moēder, waant dè's töch wè'n⁽⁸⁾ schoē-en mìns, nauw, ès ze Zondaags ien de kirk koēmt, daan heeze enne kop es vuur, en diftig⁽⁹⁾, diftig, dè kaande wil ziên aon derre gaank, dè ze vaan aodel ies.’

‘Mer, Allidao, witte wèl, wè dè ies, vaan aodel?’

‘Jè juufrauw, nauw, diftig, diftig! Mer koēm, vat nauw es en koēmeke thei mennen broek⁽¹⁰⁾ er toē; daor hède nauw verrèchtig Arriaon ook, dè's nauw spaitig.’

‘Zoow, Allidao, vaind-oe schonzoo-en dan nie aorig?’

‘Och, wè zè'k oe zigge, juufrauw. Ien 't ee-irst ha'k er veul oep tee-ige. Stain waar nög joēnk, en Arriaon ies zo'n bewee-igelik⁽¹¹⁾ dieng. Stain ha ien 't ee-irst ôk nie veul mee em oep, waant toe ie er kuuse⁽¹²⁾ wo, gaat ze'em en klaap ien ze'n baakes, dè 't vuur em auit de oo-ig sproeng, nauw, newaor, Arriaon?’

‘Jè, juufrauw, jè dè motte gleuve, dè's waor, ze moog me ien 't ee-irst nie laie; mer toē, moēder, 'k luus ôk wil en koēmeke thei.’

‘Mer oe-w! juufrauw, waant diejen Arriaon ies töch zoo'n bewee-igelik dieng! Mer ziet daan töch stiel, Arriaon, waant ge zai nit zonnen drielmejoor⁽¹³⁾. En daor hèdde Miekes en Dientjes⁽¹⁴⁾ oe-ik; zigde juufrauw is gendaag. En zel grutmoeder daan enne sauikerenbotteram maoke? Gaauw, doe 't nuske es auit⁽¹⁵⁾, allô, nauw speule aachter, gaauwkes, en wè zigde nauw? daanke grutmoēder! Oe-w! juufrauw, die Mie ies töch zo'n oendeugende vel. - Jè, gleuf 't maor, dè ha'k ôk nie gedöcht, dè'k oep mennen ouwen daag nög oep en aander zou motte. 'k Hè veul geleējen, dè motte gleuve. Veur men trauwe ha'k de pist⁽¹⁶⁾ aal gebad, jè, juufrauw, de pist.’

‘De pist, Allidao, mer wè waas dè daan, en hoē kreede dè?’

(1) Fieteleer, videlaar, de violist van het dorp.

(2) Ien de kiest, in de kist (dood).

(3) Veraachtelikhed, verachtelijkheid, schande.

(4) Witte, weet ge.

(5) Joeng, jongen, kinderen.

(6) Schrèt en blèt, schreeuwt en blaat.

(7) Es, als.

(8) Wè-n, wat een.

(9) Diftig, deftig.

(10) Mennen broek, met een' brok (balletje, babbelaar).

(11) Bewee-igelik, onrustig, druk.

(12) Kuuse, kussen.

(13) Driel-mejoor, een majoor, die de soldaten drilt, een type van drukte en beweging.

(14) Miekes en Dientjes, de beide kleinkinderen.

(15) Doe 't uuske es auit, maak 't neusje eens schoon.

(16) Pist, pest.

[p. 336]

‘Wil, zoow mèr oep 't laand; iek wirkte oep 't laand, en toe wier 'k zoow aokelik, en 'k ha amaol⁽¹⁾ blaauw plikke, en dè zwoer, en iek wiest er zilvers nieks af; waant 'k waas altai bauite kinnis, en ze moeste me mee twee-e maan verbidde⁽²⁾ en de meterie⁽³⁾ liep menne straol de dee-ikes auit, oe-w! en dè wier amaol auitgebraand, jè, dè motte gleuve, 'k zai mennen haalven biel kwait. Mer toē, Stain, zit nauw es en baakske koeffie en enne botteram. Jè, juufrau, veul hen we nauw nie, mer ge mot et nög mer es oep enen aachtermiedaag vervaate. Toe, Arriaon, toe, suukkeleer⁽⁴⁾, stokte gai 't vuur es oep. En, juufrauw, oe zuuster, gao zoow trauwe, nauw, moēder zel 't mer druuk kraige, en mer éé-in mêd. En mee nen weeuweneêr⁽⁵⁾. Och jao, ès ze hum geêre ziet, daan kaan ik er ôk gen öngelaik gee-ive en hum ôk nie, waant öch jao, enne maan allennig ies töch ôk mer en kiend. Dè döcht ik ôk, toe 'k mee Knellisse trauwde. En wè doede gai nauw, juufrauw, zelde gai nauw ôk es oem Wieleme⁽⁶⁾ dinke, die lôpt nauw ôk mer es en verdwaold schaop. Mer, jè⁽⁷⁾, g'et zo'n schoo-in ienkoome, en daan hedde nög mer gelaik: in den trauw ies 't ôk nie aalles, 't maanvolk ies aaltai mer aorig, 't vrauwvolk daoveur ôk wil, mer 't maanvolk is töch veul aoriger; mer aanders, ge mot dè nauw nie als te veul ferceere⁽⁸⁾, waant allennig ies töch ôk mer allennig, en 'k wiel nauw mer zigge, aal ziede daan oep oewen ouwen daag mer enne maan deur t' hauis zwee-ive, dès töch aaltai aongenaomer. Mer ze kaane aanders töch mer aorig doên. Daor hidde nauw dien Arriaon vaan Diengemaanne, waant, oe-w! juufrauw, hidde wil gehoe-ird hoe ze mee Nieuwjaor gevöchte hibbe? Oe-w, jè, waant 't waas aiselik oem aon te ziēn. Ge kint töch dien Arriaon vaan Diengemaanne wil, den diejen, die mee Janna's vaan Laamerdienekes getrauwd ies. Nauw, ge wit wil, det die vaan de vaort en die vaan de straot⁽⁹⁾ aaltai ennen hee-ikel aon mekaore hibbe. Nauw, 't waas half ilf, Stain lee-i aal oep bid en Arriaon waas nög auit, en toe hoe-ir ik me daor oep den daik en lêve, schriekelik, schriekelik, en 'k staak de laamp aon en 'k gieng nao bauite, en oe-w, juufrauw, daor zaag ik me oep straat ennen hoo-ip, ennen hoo-ip mînse liege. En die vaan de vaort stoende mer stêl, en knuupelde⁽¹⁰⁾ der mer oep, en oe-w! en dè wammesde⁽¹¹⁾ mer, en 'k liep nao bauite miet de laamp ien de haand, en 'k riep: “Mînse, mînse! dink daan töch, det er en God ies!” en mit kwaamp daor den burregeme-ister aon. “Wè doede gai daor, Allidao,” zee ie, “wielde wil es gaauw moake, dè ge nao bienne koomt!” en 'k rielde over men hee-ile liechaom, en 'k gienk oep ennen stoel ziete, en 'k droenk es, oe-w, waant 't waas nie oem aon te ziên, diejen Arriaon, waant de ville⁽¹²⁾ slipten⁽¹³⁾ em nao: gen kleêr ha-i⁽¹⁴⁾ mer aon zen laif, 't waas nit en verkeskot⁽¹⁵⁾. Jè, juufrauw, 't ies schaant⁽¹⁶⁾, en dè enne

(1) Amaol, allemaal.

(2) Verbidden, verbedden.

(3) Meterie, materie (vuile stoffen).

(4) Sukkeleer, lett. sukkelaar, eene soort van liefkoozingswoord.

(5) Weeuweneêr, weduwnaar.

(6) Wieleme, Willem.

(7) Jè, ja, 't is ook zoo.

(8) Ferceere, forceeren.

(9) Die van de vaort en die van de straot, de bewoners van de vaart in 's Gravenmoer en die van de straat.

(10) Knuupelen, met knuppels slaan.

(11) Wammesen, deden in 't slaan hun best.

(12) Ville, vellen.

(13) Slipten, sleepten.

(14) Ha-i, had hij.

(15) Verkeskot, varkenshok; de oude vrouw weet geen sterker beeld van iets verschrikkelijks.

(16) Schaant, schande.

[p. 337]

maan mee zes kiender, die bloeikes, 'k he 'r⁽¹⁾ meêlai mee. 's Merges zaag ik ze oep de wig loe-ipe oem de buule⁽²⁾ te zoēke, waant 't waas êselik, 'k har meêlai mee die klên joeng. - Och, Stain, daor hidde Miekes aweer. Wé 's 't nauw weer, hidde vlooi? - koem, daan zel grutmoēder ze 's vaange; doe de rok mer es umhoo-ig. Nauw, is 't nauw goed? En bietje waoter oep 't gaad⁽³⁾ doen? Toe, Stain, gif den trikpot es aon. Zoow, nauw hee grutmoēder een bietje waoter oep den biel gedaon. Ies 't nauw goed? Nauw speule, gauwkes, ès⁽⁴⁾ en zuute mêd. Oe-w, juufrauw, waant die joeng zen töch wè laastig, aalebai den aord vaan de vaoder, aalebai nit zoow bewee-igelik ès Arriaoneke. Mer toew, vat nög en snee-ike braod, öf ennen bestil⁽⁵⁾ mee sauiker; toē, Arriaon, schinkte gai de juufrauw nög es ien.’

‘Nee-i, daanke, Arriaon, daanke, Allidao, ee-irlik nie.’

‘Wil⁽⁶⁾ toē, juufrauw, vaat nög en koepke, geruust, toē, juufrauw, daan kaande nög es enne kee-ir mee-ir nao 't huske. Toē mèr, des goēd.’

‘Nee-i, daank oe, en moēder zel nie wête, waor 'k blaif, 't ies aal bekaant⁽⁷⁾ zis uur, 'k mot nauw nao hauis, mer 'k hauw 't nög es enne kee-ir te goei.’

‘Jè, dè motte doen, juufrauw, en daan motte Fienekes mee-ibringe, daan kaan ze mee Miekes en Dientjes speule. Nauw, Stain, de juufrauw wiel oe goejendaag ziggē. Nauw, hauwd'oe⁽⁸⁾, de groete aon moeders en zig, dè ze 't baakske⁽⁹⁾ mer klaor houd, nauw, zig moeders van me gendaaag, juufrauw.’

‘Nauw, daag, Stain, daag, Allidao, daag, Arriaon!’

A. Melias.

(1) 'k He 'r, 'k heb er.

(2) Buule, lappen.

(3) Gaad, de plaats waar de vloo gebeten heeft.

(4) Ès, als.

(5) Bestil, eene soort van beschuit.

(6) Wil, wel.

(7) Bekaant, bijkans.

(8) Hauwd'oe, houd u (?) houd u goed, adieu!

(9) 't Baakske, 't kopje koffie of thee.