Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Eene ontmoeting aan het strand. (Noordwijk aan zee.)

Ik wandelde met mijn' vriend, die al de dorpelingen vroeger gekend had, al verder het dorp in; ten hunnen gevalle maakte hij van hunne dorpstaal gebruik, zoo als uit de volgende ontmoetingen blijkt.

[p. 258]

‘Owel⁽¹⁾, Gorsie mijn⁽²⁾! wà ben je grooat eworde⁽³⁾, Trijn! ik sou je zuiver iet ekeune hebbe, azzie je taaet⁽⁴⁾ nie bij je hà. Je lijkt krek op je mem. Wulle w' eris wedde, datj'al avintuur heb⁽⁵⁾! Nouw, je houft ir gien bloos voor op ie kooanen te krijge: 't is gien zunde! Je vader in je moeder waaere regteveurt ooak iet wijzer.’

‘Kristene ziele! nouw zie-j-ik èèrst, wie 'k veur heb, Minèèr Jaaepkop, je mot it me niet⁽⁶⁾ kwaaelik neme, maaer ik kon je eerst iet; je bent zooa blaaik eworde! En die bokkebaaerde staaene je nimmendal niet mooai. Je bint ummers iet kwaae-deegs⁽⁷⁾?’

‘Néèn, Trijn, op in béétje pijn in de regge nae, wul it⁽⁸⁾ nog al mit me: tussebaaije ben ik wel wà dingsig in min ooft, maaer da'gaaet dan weer over. Zeg erais, hoe hait it je beb⁽⁹⁾? die mod⁽¹⁰⁾ al mooai out worde!’

‘Hèère! hebbie daaer iet van eleze in de krant? Me grooatje is virléè week in de kuip evalle, die borendevol héèt waaeter was; in toe haait de zièl ir⁽¹¹⁾ zooa ebrand, dasser⁽¹²⁾ an heen egaaen is; dat hait de méèster in de krant laaete zette. Nouw, dat hait me beb im zooa annetrokken, dattie de kooars ekregen hait, in nouw haittie 't gusteren al ofelaid⁽¹³⁾: zooa skierlik, dat 't gerecht er gien iens bij tijds bij hait kenne komme. Je zout iet looaven, hoe bedrouft of me snaaer⁽¹⁴⁾ is, die mit Wullemen⁽¹⁵⁾ etrouwd is.’

‘Zooa! Wullem ooak al in den houwelikken staaet! En haittie al wat klains⁽¹⁶⁾?’

‘Twie knechchies; 't dorde kint waz in maaisie: das dooad. Maaer, hooar-eraais, al ben je van ons vollik⁽¹⁷⁾ iet, ik mach 't jouw wel zegge; je heb ons altijd wel magge lije, en je heb ons altijd in goet hart toe edroege⁽¹⁸⁾: azze we daaer nog an denke, dan skiet me gemoet fol. Maaer wat wou ik alëvel zegge? Jà! onze Wullim hait it slecht laaete legge: hij iz an de zuip egaaen en allis haittie virdisteleweert⁽¹⁹⁾. Ik kom ooak iet méèr over zin drempel; die starrikke drank, die weet wat! Kort naae de brulloft zagge m'it⁽²⁰⁾ al ankomme; 't waz of ir gien deurkommen an was. De gosganselikken dag de wegt op, of mit sin sundaaegse kammezooal lanterfante naae de wörf⁽²¹⁾, of mit zin gat in de hörrebörrig⁽²²⁾, of in 't klappuis. In wassie tuis, dan zou ie gien vin verroert hebbe om zin wijf te hellepe. Lai⁽²³⁾! lai! daaer is gien vóórbeelt fan: altijd nelleboge⁽²⁴⁾ op de taaefel; 't was of zin narme lam waaere; ik looaf iet, dassooa lang asse-n-e-trouwd

(1) Owel, wel. De w eenigszins als in 't Engelsch.

(2) Gorsie mijn, mijn God; basterdvloek.

(3) Eworde, geworden; de g in 't ge der part. pass. blijft regelmatig weg.

(4) Taaet, mem, beb, bessie, resp. vader, moeder, grootvader, grootmoeder.

(5) Avintuur hebben, aan 't vrijen zijn.

(6) Niet, gewoonlijk zonder de ontkennende n: iet; hier echter gebruikt om den hiatus te vermijden.

(7) Kwaaedeegs, onwel, ziek.

(8) Wul it, wil het, gaat het.

(9) Beb, grootvader.

(10) Mod, moet.

(11) Ir, haar, zich.

(12) Dasser, dat ze er.

(13) Ofelaid, afgelegd.

(14) Snaaer, schoonzuster.

(15) Wullemen, dat. sing. van Wullem, Willem; de n dient om de gaping te vermijden.

(16) Klains, kleins, ul. kinderen.

(17) Vollik, volk, familie.

(18) Edroege, gedragen, evenals esloege voor geslagen.

(19) Verdisteleweert, doorgebracht; verbasterd uit 't Fr. détrnire.

(20) M'it, wij het.

(21) Wörf, het plateau tusschen de huizen en het strand, waar meest altijd menschen bij goed weer staan te praten; ze hebben van daar ruim zicht over de zee. Bij slecht weer staan of zitten zij op vaste bauken, in een daartoe expresselijk gebouwde loods of keet, met smalle reten naar den zeekant, die met schuiven gesloten worden: dat noemt men het klaphuis. Klap van klappen, babbelen.

(22) Hörrebörreg, herberg.

(23) Lai, luî.

(24) Nelleboge, narme, nemmers, prothesis van de n: ellebogen enz

[p. 259]

benne, dattie zös nemmers waaeter veur onze Merij epet⁽¹⁾ hait. In dan, in lammertjespapkind⁽²⁾, je leve⁽³⁾ zooa niet! Kallifsnat⁽⁴⁾ smiddags en suikelaaet savis, buite de zundag. Smousies⁽⁵⁾ bij de koffie en kluitjes⁽⁶⁾ bij de tée! Rooakflaais op zin vier ure stik⁽⁷⁾, en allan⁽⁸⁾ koukebak⁽⁹⁾, póting⁽¹⁰⁾, broedertjes⁽¹¹⁾. - Zin wijf klaaegt huize hooag: 't arreme mens looapt op klompe⁽¹²⁾, maaer denk-kie dà sinjeur holleblokken⁽¹³⁾ an zin bienen ebbe wul? Wè jaae wel! zulleverde⁽¹⁴⁾ gespen op zin skoe⁽¹⁵⁾! Kortevoort, hij laait in goddelooas leve; 't is of it in haiden is. Kwaae⁽¹⁶⁾ slaaetie in kruis, azze wa gaaene gebruike, maaer leze⁽¹⁷⁾ doetie zin leve niet. Hij iz ooak al van de branspait⁽¹⁸⁾ of ezet, in bij de leste óverlooap⁽¹⁹⁾ kon ie gien iens in stée⁽²⁰⁾ krijge. 't Is bedrouft, bedrouft! - Nouw, minneer Jaaepkop, ik mot gaaen boete⁽²¹⁾, want de skuite maaeke klaaer: van middig trekke ze al neer⁽²²⁾. Ik wul⁽²³⁾ je gindag⁽²⁴⁾ zegge: Gò segent je!’

Daar gaat net de klink⁽²⁵⁾: ‘Alleman mot op séè⁽²⁶⁾ komme, om de man op 't hout te hellepe⁽²⁷⁾.’ - Laat ons spoedig naar het strand gaan: ik hoor de menschen reeds. ‘Zet je panje⁽²⁸⁾ réè! Haaele! Haaele!’

‘Ken je me nog, Klaaes?’

‘Wel, bij min ond⁽²⁹⁾ zin zaaelighaid! Ik zou haaest zegge, dat je minneer Jaaepkop bent. Bij me ziel: hij is it. Dat zel ik Vaders⁽³⁰⁾ zegge; 'k wul im ir daelik konskop⁽³¹⁾ van geve; wà sel ie staen kijke. Kom jelui strakkies bij ons op het alfzössie⁽³²⁾, dan zelle me same een koppij deilen?’

‘Jaae, Klaaes, ik sel komme, ik heb toch nog zadder tijd⁽³³⁾ over. Is dat Jan en zeun⁽³⁴⁾ iet, die daaer zin boezeroentje weer antrekt?’

‘Né-en, das Dirk en jonge; die vaaert al voor alf man.’

‘Hoenèèr⁽³⁵⁾ vaaere de skuiten of?’

‘Dà sel wel mörrege worde. Gustere doch ik, dà we van daaeg te waaeter zouwen egaaen hebben; maaer 't waaeter is te laaeg, omdat er gien wind is. 't Is dooad gelemijn⁽³⁶⁾; de zéè is zoo slecht az in spiegel; de garrint⁽³⁷⁾ speult in 't zwinnetje⁽³⁸⁾, in 't windtje zuijelikt al toe en an, en apperdan⁽³⁹⁾ klaaert de lucht ooak op.’

(1) Epet, geput.

(2) Lammertjespapkind, verwend jongetje.

(3) Leve, subst.; Hd. dein Lebtag.

(4) Kallifsnat, soep.

(5) Smousies, balletjes.

(6) Kluitjes, kandijklontjes.

(7) Vier ure stik, vier-uurs-boterham.

(8) Allan, al aan, onophoudelijk.

(9) Koukebak, pannekoek.

(10) Póting, (pudding) ketelkoek.

(11) Broedertjes, poffertjes.

(12) Klompe, houten muilen.

(13) Holleblokken, klompen.

(14) Zulleverde, zilveren.

(15) Skoe, schoenen.

(16) Kwaae, adv. kwalijk, te nauwer nood.

(17) Leze, bidden.

(18) Branspait. De d valt weg. 't Is een eer tot de brandspuit te behooren.

(19) Overlooap. Steurharingvangst op de Engelsche kust. Gevaarlijk, en dus neemt men de knapste kerels. Het vertrek der vaartuigen is een dorpsfeest.

(20) Stée, plaats, dienst.

(21) Boete, netten boeten, d.i. herstellen.

(22) Neer, van duin naar laag water.

(23) Wul, de l is stom.

(24) Gindag, goêndag.

(25) Klink, bekken van den omroeper.

(26) Op séè, naar zee, aan 't strand.

(27) Op 't hout hellepe. De visschersvaartuigen staan aan den duinkant en zijn dikwijls in het mulle zand gezakt, of door stuifzand bezet. Die vaartuigen worden op rollen naar zee gevoerd en moeten dus eerst gelicht worden, om er eene zoldering van planken en de rollen onder te brengen: ieder helpt daaraan gratis.

(28) Panje, stuk zeildoek, dat de schippers op den rug dragen, wanneer zij eene schuit op het hout helpen. Zet je panje reê! = maak je klaar!

(29) Ond, hond.

(30) Vaders, mijn vader, gelijk moeders voor mijne moeder.

(31) Konskop, kondschap, tijding.

(32) Alfzössie, halfzesje, de koffie, die om halfzes gedronken wordt.

(33) Zadder tijd, of tijd zatter(d), volop tijd, tijd zat.

(34) Jan en zeun, (Janneu zenn?) Jans zoon.

(35) Hoenèèr, wanneer.

(36) Dooad gelemijn(?), bladstil.

(37) Garrint, garnalen.

(38) Zwinnetje, zeewater tusschen twee zandbanken.

(39) Apperdan, langzamerhand.

[p. 260]

‘Hadie⁽¹⁾, Klaaes! 'k Wens sie in goeje teelt en fijtig gulde met en deel⁽²⁾.’

‘Wacht in amerijtje⁽³⁾! Dat héèrschop mot ik min hozen⁽⁴⁾ is laaete kijken; 't benne splinter naaegel nieuwe, die Sijme van Floor uit de kroft emaaekt hait. Eerst was ik bij Jaepe van Wullem Haine, maaer nouw ben ik bij Sijmes, je weet wel, die zooa bang was voor bramzijgertje⁽⁵⁾. - Kijkereis, minneer, die heb ik ekregen van me peetemeut, je weet wel: Aael en moeder⁽⁶⁾. - Maaer 'k gaae skafte; we hebbe van middag kouwelouw⁽⁷⁾ uit de braaemand⁽⁸⁾, ofskeun ik liever in snees tonge hà uit de binne-Lek⁽⁹⁾. In 't ginderaael, 'k hou meer van plaffis as fan ronfis⁽¹⁰⁾. Ik wù je groete.’

‘Zooa Teune-baaes, jij ook nog op te biene? Heuch ie nog wel, dà we saeme knikkerde, in houpelde, in skietklooate⁽¹¹⁾, in takkelessie⁽¹²⁾ speulde?’

‘Wel, zouw-wik iet? 't Heucht me nog zooa réè as ten dag van gustere, dat Aaert van Frits de dekker en vlieger⁽¹³⁾ te bait ging en net op 't komboffie van skeele Neel uit de boe⁽¹⁴⁾ neerkwam. Sunt is er al wat ebeurt! Maaer we wulle het dekkelis maaer op de ketel laaeten, plag Kaaet Mossel te zegge. Hadie! toet flussies⁽¹⁵⁾. Je weet de wegt ummers wel? Je mot de andere wörf op, geune is feul te moeizaaem voor je.’

Wat is daar te doen? Luisteren wij.

‘Nouw, ik wed om een blaaedje hailigmaaeker⁽¹⁶⁾, dazze mit im⁽¹⁷⁾ in de kraaem mot.’

‘In ik wed om een voete vlais⁽¹⁸⁾ van néèn. Sommenke mense benne zooa: ze denke, wà sij durreve, dàt doet in âr⁽¹⁹⁾. Om dat tie nouw mit de maid uit fastelavenden eweest is; wel hawaer, dà said niks, 't is ummers al lang an eweest met erlui.’

‘Nouw, nouw, maaek maer gien kaskenades⁽²⁰⁾. Je zoukt, gò straf me, altijd ruizie.’

‘Ikke? van me leve niet. Wat zeg jij, Kees?’

‘Juilie roupt altijd Keeze tot schaitsman. Nouw, zet jelui je skoenen nèèr, en we zellen opgooijen, scharp of plomp⁽²¹⁾, wie of in mussie janever geeft, en zooa drink je lui 't of. Daer spoug jij ooak niet in, Piet: dat eb ik virléè jaer nog te Jarremuijen ezien; toe hà je in ooalik vrachchie achter de knooapen. Of prouf j'im nouw iet meer, nouw je te kofferdij vaert?’

‘Jonges, maaekie réè! Haaes ie, rep ie, skeer ie! Daaer kompt den ouwen an.’

‘Waer?’

‘Wel, vlak bij de vierbot⁽²²⁾.’

(1) Hadie, adieu.

(2) Deel, aandeel in de opbrengst.

(3) Amerijtje, oogenblik, tijd voor een Ave Maria.

(4) Hozen, tot over de heupen reikende laarzen.

(5) Bramzijgertje, gevaarlijke dampen, die uit zee opstijgen en voor de verbeelding der zeelui den vorm van duivels aannemen.

(6) Aael en moeder, zie bl. 259, aant. 34.

(7) Kouwelouw, koudeten; (koude Louw, Lourens?)

(8) Braaemand, wat de visschers niet op den afslag brengen en voor eigen gebruik houden.

(9) De binne-Lek, de zee tusschen het strand en de Breeveertien.

(10) Plaffis en ronfis, platvisch en rondvisch.

(11) Skietklooatte, van skietklooaten, klootschieten, met den bal spelen.

(12) Takkelessie, (ik tik u 't leste) krijgertje, tikkertje.

(13) Frits de dekker en vlieger, Frits de dekkers vlieger.

(14) Boe, loods, waarin de schuiten gebouwd worden.

(15) Toet flussies, tot zoo meteen.

(16) Hailigmaaeker, heilikmaker (trouw-)koek

(17) Mit im, door hem, van hem.

(18) Voete vlais, een half beist.

(19) Ar, ander.

(20) Kaskenades, onaangename drukte.

(21) Scharp of plomp. Een mes opgooien en tusschen de beide schoenen laten vallen.

(22) Vierbot, vuurtoren.

[p. 261]

‘Wel, hawaaer, wà kent mijn skele? Ik durf im wel asterant in zin bakkis zièn; ik gaae veur gien mens in de wörreld uitte weeg.’

‘Wel nouw, wul jij im dan zin biene vegen⁽¹⁾ as ie aan booard komt? Daer lait nog in varreke⁽²⁾ in 't veronder, vlak bij de vetbostel. Assie in in goet memeur⁽³⁾ is, komt ir te mèt in dikkaaet uit zin broukzak.’

‘In dikkaaet? Gien dikketon; kwaae in skeepieskelling⁽⁴⁾.’

‘Zoa, jonges! Staae je daaer saaeme te klappen mit je narmen over mekaaer?’

‘Jaae, stierman; we wachte op Ai⁽⁵⁾ van Klaaes Piete.’

‘Dan zè je lang wachte; want die is vort⁽⁶⁾ hier van daaen, an 't aarappele roôn, mit Gerrit de koddebaaijer.’

‘Wel, haaegels! Das froug in de tijd. Ik laaet me hange, as z' in kriel⁽⁷⁾ vol krijge van daaeg.’

‘Nouw, das heurlui zaaek, in azze wij nouw onze zaaek doene, zooa goet azze me kenne, dan hebbe me Gos segen te wachte.’

(1) Biene vegen, elders: de voeten wisschen.

(2) Varreke, stoffer.

(3) Memeur, humeur.

(4) Skeepieskelling, scheepjes-schelling, oude munt.

(5) Ai, Ari.

(6) Vort, ver.

(7) Kriel, mand, die op den rug gedragen wordt.