Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Hoe 'k men Margie kreeg. (Bodegraven en zwammerdam.)

A-je⁽⁷⁾ van Boref⁽⁸⁾ na Damme⁽⁹⁾ mot, dan ken-je net loopen as je wil, want an baie kanten van den Rain⁽¹⁰⁾ hai-je 'n weg; maar à-je main vrieg⁽¹¹⁾: ‘Welken weg loop-i 't liefst?’ dan zai 'k: ‘Ik voor main vin 't altaid 't arigste à-je de Lage Zai loopt, want dan hai-je 'n duivekatersch mooi⁽¹²⁾ gezicht op 't water en op Damme.

Nou, à-je dan de Lage Zai loopt, dan hai-je, as-je 'n kwartiertjie geloopen heb, 'n weg, die rechtevoort⁽¹³⁾ na de Borefsche Maie⁽¹⁴⁾ loopt. Maar, gomme⁽¹⁵⁾, 't is zoo'n end eer je daar bint! En je ziet niks as gras en knolstoven⁽¹⁶⁾. En wat 'n hus⁽¹⁷⁾ stof 's zomers, o nog zoo⁽¹⁸⁾!’

Maar, wà'k aigelaik zegge wou, op dien weg hè 'k is 'n arig geval gehad.

'k Was bai Krain de Kraiger nog as boereknecht en op 'n Zondagavond, zeg 'k: ‘Kom, ik loopt⁽¹⁹⁾ is 'n endje-n-op. 'k Denkt dà'k is na Klaze⁽²⁰⁾ loopt in de Maie.’ Nou, 'k loopt 't Maiepad op en 'k fluit zoo'n beetje voor de gezellighaid en daar hoor 'k me-n-in eens 'n geschreeuw: ‘Auw! o Jesis, is dat schrikken!’ en miteen vliegt me der een voorbai.

‘Wat is-t-er?’ riep ik, ‘he, sta wat!’ Maar jawel, fluiten!

‘'t Laikent⁽²¹⁾ wel 'n maisie,’ docht ik, ‘die mò 'k vangen,’ en ik er

(7) A-je, als je.

(8) Boref, Bodegraven.

(9) Damme, Zwammerdam.

(10) Rain, Rijn. Spr. uit als in 't tusschenw. Ai, doch eenigszins met den ij-klank. Te Zw. nadert de uitspraak de ij meer dan te Bod.

(11) Main vrieg, mij vroeg(t).

(12) Zeer velen, maar niet de meerderheid, spreken de oo uit als oa: broad, moai.

(13) Rechtevoort, regelrecht; van daar: dadelijk, onmiddelijk, straks enz.

(14) De Borefsche Maie, de Bodegraafsche Meie, een volkrijke buurt met R.-C. kerk en openb. school.

(15) Gomme, gommis, basterdvloek van Godmensch.

(16) Knolstoven, knotwilgen.

(17) Hus, boel.

(18) Nog zoo, versterkende uitdrukking. Vergel.: ‘Al is hij nog zoo goed.’

(19) In de rechte woordschikking van den oordeelenden vorm zegt men: ik loopt; in de omgekeerd-oordeelende en in de vragende: loop ik.

(20) Klaze, Klaas. Een eigennaam met eene e te verlengen is algemeen.

(21) Laikent, lijkt.

[p. 252]

achterna, loop-i niet, zoo hai-je niet. Al gauw hà'k er bai der kladden, maar heerejé! wat zette ze toen een keel op.

‘Dat laikent onze naaister wel,’ docht ik, en 'k zai: ‘Wat! bin jai 't, Margie⁽¹⁾?’

‘Ja,’ zait ze, ‘en wie bin jai?’

‘'k Bin Freek⁽²⁾ van de Kraiger,’ zeg 'k. ‘Wat scheelt je toch maid?’

‘O, Freek!’ zait ze, en daar begint ze me te schraien, nog zoo!

‘Kom,’ zeg 'k, ‘je mot waizer wezen! Je laikt wel 'n kind! Mot je-n-een babbelaar⁽³⁾ hebben, of mot 'k-i is kussen?’

‘Freek,’ riep ze, ‘hou in Gosnaam op; daar lait 'n kerel op den weg!’

‘Wel,’ zeg 'k, ‘dan is-t-i vast niet bij zen positieve of dronkend; la' me n-is gaan kaiken, wat er van is!’

Ze trilde-n-as 'n riet, maar ze gong toch meè en wullie an den zoek.

't Was net as 'k gedocht had: de kerel was dronkend; 'k nam 'm in zen kraag⁽⁴⁾ en zai: ‘Koman, jai stofslikker, mot je niet na je huis?’

‘Och Freek, och Freek!’ kermde-d-i, ‘och God, hoe onnoozel.’

‘Freek?’ zeg 'k. ‘Nou, erg bin je niet, maar wie bin je? - Dà'k zulke kennissen heb, is meer as 'k weet!’

‘Sjonges, sjonges⁽⁵⁾, Freek! Beste kerel! Och God, waar bin 'k toe gekommen!’

‘Klaas!’ riep 'k, ‘jai? Jai dronkend? Hoe is dat goskristelaik mogelaik! Jai, die je anders geen snars⁽⁶⁾ in 't laif kost kraigen!’

't Was Klaze onze arrebaier.

‘Ja,’ zai Klaze, ‘'k denk dà'k gek wor! 'k Wou, dà'k door den grond zonk! Och God! och God!’

‘Is er zwarighaid bai-je an huis?’ vrieg Margie. ‘Is Laisie soms....’

‘Nee, Margie,’ riep-i, ‘maar 'k bin 'n dief!’

‘Jai?’ riepen we allebai. ‘Klaze, kerel! jai 'n dief, dat kan niet waar wezen!’ -

En toch was 't zoo. Klaze had 'n arig spulletje, waarop-t-i een koetjie⁽⁷⁾ en 'n schaap kost houën; maar-i had 't niet vrai. In 't eerst kost-i de intrest best betalen en dee-d-i nog wat of⁽⁸⁾ ok, maar-i kreeg zooveel kinders, en nou had Laisie plan zen zeven kinders nog 'n broertjie of 'n zussie te geven. Je begraipt, as 't zoo gaat, dan hai-je-n-al werk genocht om 't keelgat open te houen, en an intrest betalen is in de verste verte geen denken an.

Nou had-i 'n taidje gelejen 'n anmaning gehad om binnen 'n maand te betalen, of dat anders zen boeltje an de plank⁽⁹⁾ zou gebracht worden. Je ken denken, hoe de kerel in de knoei zat. Hai was er kapot van. En nou had-i, om kort te gaan, Zaterdagsavonds, toe de boer 'm betaalde, gezaid, dat er 'n rot onder 't kammenet liep, en toe de boer op zen knieën lai om te kaiken, 'n briefie van zestig gulden uit de laai genomen. Van dezen

(1) Margie, Marretje; verkleinwoord van Marie of Margaretha. Zelfs op 't bevolkingsregister leest men: Janniggie, Willempie enz.

(2) Freek, Freerk, Frederik.

(3) Babbelaar, balletje (van suiker).

(4) De uitspraak der aa zweemt eenigszins naar die in de omstreken van Alkmaar. Ze heeft iets van de è in 't Fransche père, maar slechts zeer weinig.

(5) Sjonges, jongens.

(6) Geen snars, niets.

(7) Koetjie, koetje. De verkl. uitg. je is algemeen jie: kwartjie, dubbeltjie.

(8) Of, af.

(9) An de plank, aan 't aanplakbord.

[p. 253]

namiddag had-i zen intrest ofbetaald en was toe trek⁽¹⁾ na de kroeg gegaan om zen nare gedachten weg te spoelen.

Dat alles vertelde Klaze ons mit horten en stooten en we hadden zielsmeêlaie mit 'm, omdat we begrepen, wat er in 'm most om-egaan zain voor-i zóover gekommen was.

Maar om 'm nou goeien raad te geven, kaik, dat was 'n toer van geweld.

‘Kom,’ zai 'k aindelaik, ‘je mot naar huis.’

‘Och Freek,’ zai-d-i, ‘naar huis? 'k Kan men goeie Laisie nooit meer onder de oogen komen! En men arme kinders, och God, was 'k maar dood!’

‘Hoor is,’ zai Margie, ‘denk nou maar niet, dat 't zoo erg mit je-n-is, en dat gelammenteer geeft niks. Dood ga je toch niet voor je taid en 't is laf om bai elke klainighaid maar dood te willen gaan. En je mág niet eens dood, want je mot eerst je kwaad nog weêr goed maken.’

‘Stil, Margie,’ zai ik, ‘die sta, zie toe dat-i niet en valle!’

‘Juist,’ zai ze, ‘daar hoor 'k-i, zai doove Jaap! Denk maar niet, Klaze, dat we je verachten, neen, we hebben veel te veel meêlaie mit je, man! en mit Laisie en je kinders, maar je mot dadelaik mee na Kraine, hoor je! 't Is 'n beste kerel, maar an 'n dief het-i gloeiend 't land en 't beste is 'm alles te gaan vertellen, anders ga je in de kast zoo vast as 'n mopmus met zeven keelbanden.’

‘Wat weet ze goed raad,’ docht 'k bai me-n-aigen, ‘'t is perjén⁽²⁾ 'n arige maid! Wat is ze nou anders as daar strakkies! Niks bleu⁽³⁾ as 't er op ankomt! En as 't op 'n andere steê geweest was, hà'k er is lekker gepakt, dat geloof ik vast.’

‘Ja,’ zai 'k, ‘Margie het gelaik; je mot na den boer; maar we gaan mit je meê, hoor! Niewaar, Margie?’ en miteen kneep ik er zachies in der hand.

Maar ze smeet me hand trek terug en daar had ze gelaik in ok, dat mò'k aiges zeggen. Maar sjonges, à-je zoo'n raar gevoel kraigt, dat de groote lui, geloof ik, deklinasie⁽⁴⁾ noemen, dan weet je niet recht wà je doet.

Klaze wou eerst niet meê, of we hoog of laag sprongen; maar Margie wist 'm zoo ferm te bepraten, dat-i op 't lest perjén meêgong.

Toen we op de werf gekomen waren, lieten we Klaze in 't boenhok⁽⁵⁾ wachten en gongen wullie na binnen, ik mit looien schoenen, maar Margie kordaat weg.

‘Dat vrouwegoed is me toch 'n raadsel,’ dacht ik, ‘waarom is ze nóu niet bang?’

‘We vonden den boer in 't zomerhuis⁽⁶⁾. Margie vertelde de heele zaak, net zoo as 't was. Kraine vloekte en raasde; maar denk-i, dat-i 't tegen Margie kost volhouden? Fluiten! Voor elk woord van den boer had zai er tien, die op pooten stingen, hoor! Eerst wou-d-i Klaze niet zien en sprak-i van doodtrappen en ophangen; maar Margie hiel er end vast⁽⁷⁾ en toe most-i Klaze wel binnen laten kommen.

(1) Trek, direkt.

(2) Perjén, basterdvloek ter versterking.

(3) Bleu, bloode.

(4) Deklinatie. Hij meent: inclinatie.

(5) Boenhok. Overdekte stoep aan 't water.

(6) Zomerhuis. Bij elke boerderij staat nog een zeer net gebouw met eene mooie voorkamer, waarin de boer 's zomers woont.

(7) Hiel er end vast, hield haar eind vast, stond op haar stuk.

[p. 254]

Goddeloos, wat was me dat 'n gezicht! Zoo oud wor 'k niet, dà'k dat vergeet! Klaze viel as 'n baksteen⁽¹⁾ op den vloer, Margie sprak as 'n avekaat en as 'n domenie, en Kraine wier zoo klain as 'n pasgeboren kind⁽²⁾. Kort en goed: Klaze kon na huis gaan en mocht de zestig gulden nog houen ok. ‘Maar as-t-i ooit 't hart had 'n poot op de werf te zetten,’ zai Kraine, ‘dan zoud-i 'm er mit den karhond⁽³⁾ of laten jagen.’

Klaze wou 'n heele boel zeggen, maar-i kost niet. Ik brocht 'm na de Maie, maar-i zai onderweg geen boe of ba en ik had ok meer te denken as te praten. Toe 'k weerom kwam, hiel 'k al maar samenspraken mit Margie in men aigen. 'k Docht: ‘dat kort den taid!’ Maar er zat nog wat anders achter, jòh⁽⁴⁾! Dat hai-je al begrepen, hè?

Klaze werkt nou bai 'n boer in de Maie, maar-i het 't bitter arm mit zen Laisie en acht kinders. Kraine laat er nog al dikkels wat heen brengen, want hai is zoo kwaad niet meer op 'm as in 't eerst; dat gaat zoo.’

Toe Klaze weg was, dee 'k 't werk 'n taidje-n-alleen en toe kwam er 'n nieuwe knecht, want ik wier arrebaier in Klazes steê, omdà 'k gaan trouwen wou. Maar 't was niet gemakkelaik gegaan om van Margie 't jawoord te kraigen, en toe 'k bai vaders⁽⁵⁾ en moeders mît de zaak voor den dag kwam, zaien ze, dat zoo 'n naaistertje me niet laikende, maar dà 'k men aigen zin most doen. Nou, dat hè 'k dan ok gedaan, en 'k hebt er, Goddank, geen berouw van. We hebben op 't moment al twee kinders, die er wezen maggen⁽⁶⁾, dat kan 'k gerust zeggen. Ik heb 'n best leven en arremoei weten we nog niet, wat 't is. Hard werken, nou, dat motje-n-overal doen, maar à 'k thuis kom, vind ik 'n paradais, man, dà 's waar! En à 'k dan is 'n malle⁽⁷⁾ bui heb, dan knaip 'k men Margie is in-d-er mollige wangetjies en zeg: ‘Mot je 'n babbelaar of 'n kus?’ En dan zait ze niks, maar kust me-d-er voor, dat 't zoo klapt, man!

Niemand as Margie en ik hebben ooit geweten, waarom Klaze bai Krain de Kraiger van daan eraakt is, en dà 'k 't nou an jou vertelt, dat komt, ja, zie je, dat komt.....omdat van de heele geschiedenis geen jota waar is, weet-je?

Franeker.

J. Knoppers W. Kzn.

(1) Baksteen. Gebakken steen, meer in 't bijzonder een vloersteen, een estrik.

(2) Zoo klain as 'n kind worden, bewogen worden, gaan schreien.

(3) Karhond, karnhond.

(4) Jòh, jongen.

(5) Vaders, moeders en meuies, mijn vader, mijne moeder, mijne moei.

(6) Wezen maggen, lett.: wezen kunnen, dus: ferm, gezond.

(7) Malle, dwaas, uitgelaten.