Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

In den ‘schaivelingschen’ gondel. ('s-Gravenhage.)

De schipper, bekend als 'n echte praatvaâr - word eens niet babbelziek als je schipper op zoo'n gondel bent - kijkt rond met wie hij 'n praatje zal aanknoopen. Zijn oog vait allereerst op Jan, die den heelen dag met zijne vrouw Wim en zijne kinderen Gijs en Anna aan 't strand heeft doorgebracht.

[p. 243]

‘'n Mauje dag gewàis vaur de klēnen, meneir.’

‘Da glauf 'k,’ luidt Jans repliek.

‘In zàj gewàis⁽¹⁾?’

‘Nàj⁽²⁾, daar doe 'k niet an.’

‘Anders 'n lekkere dag dervàur. Ben je bang vàur 't verdrinke?’

‘Nō, erg vàil fedutie heb ik niet op de zàj, der komme der wel is slecht van of.’

‘Ja, daar heb je laast nog die Van Hoemele ēūt Utrech. Hēj kon zwemme as 'n rot. Je heb 'm zàiker wel gekend?’

‘Ikke niet.’

‘Nō, ikke wel, z'n grautvader was 'n partekeliere vrind van m'n ōdaume⁽³⁾. Wēj binne ēgelijk auk ēūt Utrech van ofkoms, mot je wàite. Mēn ōdaume voer partekelier en zēn grautvader auk. Maar wēj binne achterēūtgeraak en hēj vàurēūt. Z'n vader het er 't vare an gegàive en is kaupman geworre, en as 't je maar màilaup! Nō was tie jonge Van Hoemele schatrēk. Dikkels hier mài gevaren met me.’ (Tot den knecht): ‘Kais, roep is an de jager as dat ie wat oprēt⁽⁴⁾, anders doenen we der weir 'n uur auver, net as van ochend.’

‘Kais’ voldoet met groot geschreeuw aan het ontvangen bevel.

‘Nō, zau as ik zēj,’ hervat de schipper tot den geduldig luisterenden Jan, die niet weet waar de verteller eigenlijk heen wil. (Kende hij onzen schipper beter, dan zou hij niet eens de mogelijkheid stellen dat de man ergens heen wil. Hij praat om te praten.) ‘Nō, zau as ik zēj, hēj is dikkels hier mài gevare, dat ie daar zat, waar uwes nō zit en dat ik doch, daar zit jēj nō, rēk en wel, meneir, en ik staan hier in de stuurstoel zaulang as 'k làif en de gondel blēf vare. Want je ken maar niet wàite, zeg ik, as ze 'n spàur ginge legge. En ik bin bēj min ōdaume opgebroch, zieje, want m'n ouweleuj heb ik vroeg verlaure en toen nam hēj m'n an bàurd. Nō, die vertelde me wel van de Van Hoemelens, den dàize z'n grautvader en z'n vader. Toen was z'n grautvader al daud. Nō lēt⁽⁵⁾ hēj auk in de zàj en wat het ie nō an z'n deūte?’

Jan moet eerlijk bekenne: ‘Nài, niks.’

Wim zet 'n gelegenheidsgezicht, want ze begrijpt althans dit, dat er meer doode dan levende Van Hoemelens zijn en dat er een verdronken is met 't baden.

Bij de ‘witte brug’ wordt zooveel stuurmansbeleid en talent van den schipper gevorderd, dat hij zich alleen met ‘Kais’ en de ‘scheūt’ kan bemoeien.

‘Die is auk lang van aassem,’ zegt Jan zacht tot z'n ega. ‘Vaur mēn part praatte die taigen 'n ander as mēn of tàige z'n ēge⁽⁶⁾ allâin.’

Nadat men behouden onder de ‘witte brug’ is doorgekomen, zet zich onze schipper in postuur om het gesprek voort te zetten.

‘Zie je, nō lēt ie in de diepte, zau as ik zēj. Wie niet hàure wil, mot voele; de knechs hebbe hard genoch geschràiwd, maar hēj kon goed zwemme

(1) In zàj gewais, in zee geweest.

(2) Naj, neen.

(3) Odaume, oudoom.

(4) Oprēt, oprijdt, sneller rijdt.

(5) Lēt, legt, ligt.

(6) Z'n ēge, zijn eigen, zich zelven.

[p. 244]

en doch, as dat ie wel verder kon gaan. De straum hēt 't 'm gelap⁽¹⁾ met die Nàurdwestewind. - Afēn⁽²⁾, ik zeg maar, liever làivend as schipper, as daud as 'n rēke piet. Ik heb hier m'n braudje⁽³⁾ tot op m'n ōwendag, as 't God blief, en der gàin spàur komt.’

‘Maar een spoor komt er zeker,’ valt hierop met den meesten ernst een heer in, die al lang met guitige oogen den schipper heeft beluisterd.

‘'t Zel wat gàive, meneir.’

‘Nu, je zult 't zien, en 't is gelukkig ook, dan doe je in vijf minuten af, waar jij met je gondel een uur over doet.’

‘Maar da's gelaugen!’ roept de verontwaardigde schipper uit, ‘'n uur, da's nog nauit gebeurd. - Hè, wat rēt die jager weir lammenadig⁽⁴⁾. Kàis, schràiw er is an de jager, dat ie wat anrēt. 't Is, dat die knolle dikkels zau leuj laupe; anders was ie der binnen 't half uurtje. De spaur!’

‘Waarachtig de spoor! 't Wordt hoe langer hoe noodiger, ook voor den Scheveningschen handel.’

‘Au ja! of er al weir 'n haup arme schippers der braudje omgaat, dat kan meneir natuurlik niet schàile, as hēj maar wat harder vortgaat. Den Schàivelingschen handel, die ken auk wel laupe verachtig. Nō, en dan ga je hard vort, wat heb je dan? Maar 't mot allemaal vliegen tàigenswaurdig, of 't is niet goed.’

Deze laatste frase doet menig ouder hoofd met een knikje bijval betuigen. Zelfs Wim vindt, dat die schipper geen ongelijk heeft. Zoo'n man z'n brood hangt er ook an.

‘Maar, schipper,’ gaat de plaaggeest voort, ‘ik begrijp toch niet, hoe je zoo tegen den spoor wezen kan; wie weet wat voor mooi baantje je kreeg, als wisselwachter of conducteur. Wie weet, of men je geen stationchef te Scheveningen maakte, uit aanmerking van je vele diensten als schipper aan Scheveningen bewezen.’

't Laatste gedeelte van dezen zin werd reeds onverstaanbaar door het luide gebrom van den aangesprokene, die verklaarde: ‘'k Had wel liever, om je nek te bràike of in de kas te gaan as je àine keir àin wisseltje verkeird zet. Maar pas op, as tie in de eirste twintig jaar der nog is. Ze hebbe der al zau lang auver gepraat, dat uwes der auk niet meir mài rēje zel. Da's me traus⁽⁵⁾.’

Zie zoo, denkt hij, die is raak.

Die mijnheer schijnt het zich echter niet erg aan te trekken en zit luid te lachen om schippers boosheid, wat dezen eindelijk doet uitroepen: ‘Hàur is, meneir, je heb gàin kwajonge vàur! Daar heb ik te lang vàur an 't roer gestaan, om dàur jongelēūj ēūtgelache te worre.’

‘Kom, kom, schippertje, 't is zoo kwaad niet gemeend. Steek maar eens 'n lekkere sigaar op, dan gaat de bui wel over.’

De aangeboden sigaar zag er inderdaad zoo verleidelijk uit, dat het gemoed van onzen schipper er niet tegen bestand was.

‘Nō koman,’ zei hij, ‘late we 't dan maar vergàite.’

(1) Gelap, gelapt, verraderlijk aangedaan.

(2) Afēn, Fr. eufin.

(3) Braudje, broodje, bestaan.

(4) Lammenadig, in hooge mate lam, sukkelachtig.

(5) Traus, troost.

[p. 245]

‘Waarachtig, 't zou me nog spijten,’ zegt de jonkman, hem vuur gevende, ‘als de gondels opgedoekt werden, jullie bent veel te prettige lui om mee te praten.’

De schipper snoof den geur van den manilla op en vond dien zóó lekker, dat hij 't compliment maar op den koop toenam, waarna hij bij Wim informeerde: ‘Wel juffrō, we zēne der zau. Ben je niet blēj, dat je 'r bin met de jonges⁽¹⁾? Ze zitte zau soeserig te kēke.’

‘Ja,’ zegt Wim, ‘ze binne moe van 't spàile en ravotte en slaperig van de wind en de luch. Kom, Gēs, zit 'n bàitje rechtop, je haurt je geleud niet meir.’

‘Hè, 'k heb zaun slaap,’ geeuwt Gijs. Anna heeft haar hoofd tegen moeders knie aangeleund en is half in den dut. Zie zoo, de gondel is aan. Van den stoot schrikt Anna wakker en weldra staat de familie aan wal.

L. Bouman Jzn.

(1) Jonges, jongens, in 't algemeen voor kinderen.