Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Jan Pouwelse. (Hazerswoude.)

Twee bure⁽¹⁾ kwamme mekander teuge⁽²⁾ op de weg en de eene zai teuge den andere: ‘Jonge, Piet! 'k heb ehoord dat Jan Pouwelse op het durp eweest is, eb jai em ezien?’

‘Ja,’ zai Jan; ‘'k heb em ezien en esproken ok. Jonge, wat is et⁽³⁾ mit die kerel raar egaan! Maar toch goed, hm! 't Is nou en man in bonis en toch niks nie groos. Hai gaf me de hand toen 'k zai, wie 'k was, en vroeg hoe 'k et maakte.’

‘Ja, die Jan Pouwelse, daar die twee bure van sprakke⁽⁴⁾, daar is 't al raar mee-egaan⁽⁵⁾. Zen vader was en arme, ziekelikke daggelder, die nie veul verdiene kon. Maar nou hat ie en oome⁽⁶⁾, die der goed inzat, en die nam en mee. Die oome was boer en nog al lastig van hemeur. Nou wou Jan wel goed werke, maar hai was razend ondeugend ok. En as ie doch eens en streek uitebaald had en oome kwam der⁽⁷⁾ agter, dan speulden⁽⁸⁾ ie em educht op zen baaitje. Mogelik hat ie em nou of dan wel ongelukkig eslagen, as meuje er, as 't al te arg liep, niet is⁽⁹⁾ tussebaië ekomme⁽¹⁰⁾ was.

Dat duurde ondertusse niet heel lang; want op en keer, dat Jan weer arg ransel had ehad, liep ie weg en wier suldaat.

Toen pasten ie goed op en wier gou⁽¹¹⁾ kurperaal. Maar toen zen taid om was, was ie et toch zat; hai kwam na huis en wier boereknecht bai en wedevrouw⁽¹²⁾. Nou was die vrouw wel boerin, maar 't had niet om, want ze zat mooi in de schuld.

Maar Jan dogt: As ik de vrouw ken pakke, zek⁽¹³⁾ et doen; dan ben ik alvast boer en dan zemme⁽¹⁴⁾ al weer zien. Nou! hai kreeg et klaar ok, want et was en knappe kerel, die ok nog zoo wat suldate fesoen mee-ebrogt had en die duvekaters goed kon prate. En daarbai was ie heel zuinig. Hai zou Saterdag 's avens⁽¹⁵⁾ nooit in de herreberg een slokkie ekogt hebben, zoo als zen kammeraads wel eens deejen⁽¹⁶⁾.

(1) De n wordt als eindletter bijna nimmer uitgesproken.

(2) Teuge, tegen.

(3) Et. De e heeft hier de klank tusschen e en i.

(4) Sprakke, spraken.

(5) Egaan, gegaan. Wordt uitgesproken als éen woord: meejegaan.

(6) Oome, oom en meuje, tante.

(7) Der, er.

(8) Hier wordt de u behouden.

(9) Is, eens.

(10) Tussebaië ekomme, tusschenbeiden gekomen.

(11) Gou, spoedig.

(12) Wedevrouw, weduwvrouw.

(13) Zemme, zullen we, voor: zal ik.

(14) Zek, zal ik.

(15) 's Avens, 's avonds.

(16) Deejen, deden.

[p. 241]

Zoo deedie as boer ok, en toen de taid en beetje begon meeteloopen, kreeg ie al gauw en beetje duiten in kas.

Nou huurden ie die weuning van en juffrou, die nie veul anders had. En toen nu zen huurtaid om was, ging hai na de juffrou om te vragen, of ie de weuning weer inhuren kon. Wel ja, Jan! zai ze, waarom niet. Ja, zai Jan, maar dan moet de juffrou nog al heel wat rippereere, want de boel wordt zoo slecht, dat ik geen goed zuivel meer make kan. Neen! zai ze, dat kan ik niet doen, want daar heb ik geen geld voor te missen. Welnu, zai Jan, verkoop mai de weuning dan, want je mot weten, dat net in dien taid die oome van em gesturve was en die had em heelemaal urfgenaam emaakt - want zen meuje was al lang dood. - Maar dat wou de juffrou niet doen, want, zai ze, dan mot ik van die pampiere koopen en dat 's main te evaarlik, of ik mot men geld an zoo'n heer op en kantoor geven en die gaan der zoo licht mee op de loop. Ja, zai Jan, dan weet ik er nog maar één ding op. Dan zel ik zelf rippereere, maar dan moet ik de weuning wat goedkooper huren en dan voor vaifentwintig jaar.

Nu, dat ging op, en Jan vertimmerde drieduzend zeuvenendertig gulden.

Maar toen nou de butter en kaas en vlais en spek zoo duur wier, ken je begraipe hoe raik of Jan wier, want hai betaalde maar altaid nog minder as de ouwe prais en dan had ie de zeuvenendertig duzend gulden, die die van zen oome eürfd had, uitezet⁽¹⁾. Zoodoende hield ie ieder jaar een boel over en daar kocht ie maar pampiere voor. Hai was zoo bang niet voor die dinge as de juffrou, maar hai was toch niet eigewais ok. Hai had wel ehoord, dat ze allemaal niet sekuur waren en daarom vroeg ie altaid aan en man die 't wist, wat ie koopen mos⁽²⁾.

Toen nou die 25 jaar mooi begonne intekorte, sturf de juffrou en toen kocht ie de weuning. En toen ging ie de boel nog - eris⁽³⁾ goed opknappe. Hai maakte in huis alles wat makkelikker. Op zen wurf putten en langs et huis en regel⁽⁴⁾ iepe en langs de kant wilge knotstove⁽⁵⁾, en achter de weuning rooide ie de ouwe boogerd⁽⁶⁾ uit en pootte een nieuwe met appele- en pereboome. Korse⁽⁷⁾ woud-ie er niet in hebbe; die vreten de vinke maar op, zai-die. Naast et huis had ie⁽⁸⁾ een tuin met arebaiën en alebessen en brambozen, en verder teelden ie er voor het huissouwe⁽⁹⁾ sla, wortelen, erten en alderlai groenten in. Blommen was ie geen vrind van. Die geve niks, zai die, en in 't land groeie-n-ok blommen, die onze Lieve Heer net zoo mooi emaakt het, as die de heeren in der tuin hebben.

Dat was nou wel en beetje...hoe zek zeggen? pak em, maar hai was op de penning dertien, weetje.

Zoo komt et ok, dat Jan met al zen duiten zoomaar eenvoudig heen leefde. Ze atten⁽¹⁰⁾ altaid, behalve Sundags, uit rooië schuttels. 't Eenige moois, dat op tafel kwam, was een zulvere vurk, daar at de baas mee, omdat ie die van zen oome eürfd had.

(1) Uitezet, uitgezet.

(2) Mos of most, moest.

(3) Nog-eris, nog eens.

(4) Regel, rij.

(5) Knotstoven, (Hd. Stubbe, stronk) knotwilgen.

(6) Boogerd, boomgaard.

(7) Korse, kersen.

(8) Had ie. Dat had ie wordt bijna uitgesproken als hattie.

(9) Huissouwe, huishouden, en huishouding is de keuken.

(10) Atten, aten.

[p. 242]

Niet, dat ie daarom sikkeneurig was, maar ie had en hekel an al die groozighaid, die die van zen bure zag. Hai hield wel van fesoenlikke kleeren, maar wat al die tierelantaintjes kosten, zai die, geef ik liever an de arme. En dat deed ie ok.

Met zen knegs most ie nog al tobben. Nou, dat ebeurt teugenwoordig wel meer. An den een scheelde dut, an den ander dat. Zoo had ie er is een, dat was en rechte vreetzak. As die 's ochens⁽¹⁾ drie dikke stikken⁽²⁾ met dikke butter en kaas ophad, dan stool ie op zolder nog en brok rookvlais en en snee rouw spek, en vrat dat ok nog op.

Al had Jan nou een goed hemeur, bai zukke dingen wierd ie toch wel is knorrig. Maar as ie Saterdags met zen tilburie en en goed paard na de stad ree, dan vergat ie al die dingsigheden weer, en as je dan is met em meeree⁽³⁾ en je wou graag wat harder raien, dan mos je zen paard maar praizen. Dan zai die emenelik⁽⁴⁾: Ja, hai loopt goed op beenen, hé! En dan kon je er zeker op an, dat ie zen hoed op één oor zette en de zweep er op laî.

Voor enkelde jaren verloor ie zen vrouw en was dus weeuwenaar⁽⁵⁾. Maar zen snaartje⁽⁶⁾ kwam bai em als huissouster, want die had er man vroeg verloren en daar was het dus een happie⁽⁷⁾ voor. Maar voor Janne⁽⁸⁾ was het nou juist geen happie; want ze was een beetje te haveluinig⁽⁹⁾, en dan was ze heel verlegen⁽¹⁰⁾. Als er zoo is vreemde kwamme, dan vroeg ze an 't volk⁽¹¹⁾, waffere⁽¹²⁾ mense dat ware. En as ze dan hoorde, dat die van wat grooter komof⁽¹³⁾ waren, dan was ze teugen die heere zoo verbouwereerd⁽¹⁴⁾, dat ze geen woord zegge kon.

Maar Jan dogt: 't Is toch main snaartje, ik zal der maar mee vort tobben.’

Dat benne nou de lotgevalle van Jan Pouwelse, daar die bure van sprakke. Ik heb em goed ekend, want hai is jare lang op Hazerzou men buurman eweest; maar nou is ie dood, want hai is in Jannewari van dut jaar esturve.

C. De Vos.

(1) 's Ochens, 's morgens.

(2) Stikken, boterhammen.

(3) Meeree, medereed.

(4) Emenelik, gewoonlijk.

(5) Weeuwenaar, weduwnaar.

(6) Snaartje, broeders vrouw.

(7) Happie, voorrecht, ook buitenkansje.

(8) Voor Janne, voor Jan.

(9) Haveluinig, smerig, haveloos.

(10) Verlegen, blood.

(11) 't Volk, de dienstboden.

(12) Waffer, wat voor, welke.

(13) Komof, komaf, afkomst.

(14) Verbouwereerd, beteuterd.