Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland
(1882)–L. Leopold, Joh. A. Leopold–
AuteursrechtvrijDe perreplu van grootemoe der. (s-Gravenhage.)Jullie ken wel et rêimpie: ‘De maand Maart, die roert ze staart,’ maar et is nie' foor niks datte mense-n-et zegge. 's Morreges dan schêint et zonnetje, en der is geen enkel wollekie an de luch te bekenne: en dêirom neem-ie geen perreplu mee. Je gaat de stad in om je zake te ferichte; maa' je ben nog geen hallef uurtje onderweg, ofter komme van die groote donkerkoppe an de luch en je krêig 'n bûi, dat je nat ben, tot op je hemp toe. - ‘Oome, kà' je me nie'-j-eevetjes 'n perreplu leene? 'k Sal 'm stellig van avend terugbezorrege!’ - ‘Maar kâ' je niet 'n oogeblikkie wachte totte bûi over is? Of hebbie zoo'n haas?’ De oome hiette Tellers en ommie nôu maa' gôu te zegge, wattet er voor eene was: de mense zeeje, ie was 'n schrokdarremGa naar voetnoot(2). En dat wastie ook en ze neef Frans die wis et 't beste. Maar Frans mos 'm onsien, want ie was z'n voog en astie dood was, zôu Frans van 'm erreve. Nôu 'k ie zoo'n beetje op de hoogte van de zake gehollepe hep, zà'-je wel begrêipe, dat 'n Maarse bûi Frans bêi oome Fellers in hûis gejaag had. Ie had wel kennisse genog in de stad, om is effetjes te gaan schûile, maa' die bûi was soo weergaais gôu opgekomme en 't leeken wel, dà' se dêir bove al de regentonne-n-omsmete: en ie was geen drie hûize van ze oome meer vandaan. Nôu, afêin, je begrêip-ter alles van. Maa' de ôuwe oome scheen der geen lus in te hebbe om ze perreplu an de eerste de beste, die in ze hûis kwam, ûit te leene, al wa'-z-t dan ook an ze neef. Want ie krabbelde ris achter ze-n-oore, trok 'n leeluk gezich en zee teuge ze neef, die volstrek weg wôu: - ‘Jonge, je mottet me nie kwaluk neeme, maa' me beste perreplu, die geev-ik-ie niet.....’ Frans wier 'n beetje nêidig, dà' kò' je zien, en ie zee: | |
[pagina 226]
| |
- ‘Maar oome, je zà' me toch nie'-d-a'-z-'n hond deur de regen jage. En à-z-ik têid had, zoo waar, ik zôu je nie' lastig valle.’ - ‘Wel, wat zêine die jongelûi teugewoordig driftig,’ zuchtte de-n-ôuwe Tellers, ‘ze laten 'n mens geen têid om ûit te spreke. Wach is, 'k geloof, dattet weer droog wordt.’ De goeie man keek voor niks ze-n-ooge ûit, en al hattie der geen gehad, dan hattie nog wel kanne begrêipe, dattet regende, want de droppels kletterde teuge de rûite, à-z-of ze wôuwe perbeere, hoe hard se wel konne neervalle, om ze-n-an stukke te slaan. - ‘'t Wil maar nie-j-ophôuwe,’ klaagde die - de oome dan altêid. - ‘Nôu, à-z-u der me dan geen kan geve, dan zà'k in Gosnaam.....’ En ie wôu de deur ûistappe, maa' de ôuwe Fellers scheen et nôu toch nie'-d-op se gewete te wille hebbe, om de jonge zoo weg te sture. Ie kon ze neef toch niet àz-'n kind behandele, want ie was de twintig al gepeseerd, en ie kon goe' se-n brood ferdiene, en ie had ze kamer op de Brôuwersgrach boven 'n krûienier. Teminste, ie hiel 'm bêi se-n-arm terug en ie zee: - ‘Wach! dêir schiet me wat te binne! Op me slaapkamer hè'k nog wá' foor je staan.’ En voor Frans nog wâ' segge kon, was-tie al weg. Gelukkig kwam die vrêi gôu terug, want Frans stong al op heete kole, dattie de perreplu nog zôu motte zoeke. Maa' daa' hatje n'm al, met 'n perreplu, die wel honderd jaar ûitte mode was: zoo'n groot ding van ketoen! met 'n kleur, waavoor de leelukste naam nog te mooi zôu gewees zêin, en 'n dikke kopere ring der om heen. - ‘Frans, zà' je der verzichtig mee weze? 't Is 'n errefstuk và je....’ Maa' Frans liet 'm nie-j-ûispreke, ie greep de perreplu ûi-se-n-oome ze hande en weg was-tie. Gelukkig ware der wêinig mense-n-op straat, want wie vintet nôu plezierig om ze-n-êige klesnat te late regene, astie nie-d-op straat noodig hêit? Gelukkig, ja, want Frans was-ter wel 'n beetje mee gesjeneerdGa naar voetnoot(1) om mè-soo'n ôuwerwes prul over straat te gaan, en daarom nam die de eerste de beste gelegenhêid waar om ze êige perreplu te hale, en dat prachstuk ûit oome zen verzameling van ôudhede 'n welferdiende rus te gunne. 's Avens sattie heel op se gemak op z'n kamertje te schrêive; maar al was-tie druk an et werk, daarom hoorde die niettemin heel goed, dattet af en toe-w-eris regende en datte wind zen kacheltje dee snorre van geweld, want à' was et Maart, je kon de warremte nog wel vele. - ‘Wat 'n weer,’ zeeje de mense, die beneeje in de winkel kwamme. ‘Nôu, et regent-ter fiks op an. Gee' me ris 'n hallef pond sûiker.’ - ‘Ja, 't is boos weertje,’ zee dan de krûienier, die achter de toonbank stong. ‘'n Hallef pond sûiker? Asjeblief juffrôu!’ Dà' ferstong Frans allemaal, want et was heel gehoorig op ze kamer en as-tie-j-et nie' te druk had, kon die soms mè' plezier zitte lûistere | |
[pagina 227]
| |
naa' wà' se in de winkel fertelde. Maa' nôu scheen die geen têid te hebbe, want ze pen vloog over et pampier à-z-n hazewindhond over 'n knolleland: der mos seker jach bêi weze. Dèir kwam d'r weer 'n bûi. Brr! De bel gaf 'n gelûid à-z-of-tie vermoord wier, zoo hard deeje ze de deur ope. En al bè' je nog soo druk à' je werk, toch hòuwie stellig effe-n-op, is et ook nog soo kort, om te hoore, wie der zoo je hûis komp binnestorreme. Frans lûisterde-n-ook. - ‘Och, vraag is an meheer Tellers of-tie geen perreplu voor me hêit. Der net wà-z-'t nog droog weer en ik liep isGa naar voetnoot(1) weg om 'n booschap te doen, en dêir krêeg ik me zoo-w-onverwachs 'n stortbûi.’ - ‘Mè' plezier, meheer,’ - dat was de stem van de ôuste dochter van de krûieniersvrou, - ‘wie mo'kGa naar voetnoot(2) zegge, datter is?’ - ‘Meheer Van Geen.’ Frans wà'-z-n goeie jongen, en 'n vrindelukke jonge, dà' was-tie, maa' die Van Geen kon-die nie' lêie. Waarom, ja, dat wis-tie êigeluk zellevers niet, en zoo zêine der wel meer mense, die de-n-een ofte-n-ander nie' magge en et ook nie' wete waarom. - ‘Zie je,’ doch-tie, ‘asse je noodig hebbe, dan komme ze en anders late ze je links legge. Waarom hêit-ie ook geen perreplu meegenome, ie weet ommes, dà' je nôu nie'-j-op et weer rekene kan.’ Maa' dat hattie die êige morrege ook gedoch, en et was 'm nè soo goed teugegeslage as tie meheer Van Geen nôu. - ‘Ja,’ riep Frans; want Koosje kwam de booschap doen, die ze der beneeje gegeve hadde, en tikte nôu heel beleef an meheer Tellers zen deur. - ‘Wel zeker,’ zee Frans, ‘wil ik 'm 'n plezier doen,’ maar ie zee-j-et zachies, dat die Van Geen et beneeje nie' ferstaan kon; ‘nôu hebbik ne' nog 'n ôuwe perreplu vamme oome staan, en omdat meneer nôu toch net schûin tegenover 'm woont, kan-die em dêir welleris anrêike astie na hûis gaat.’ - ‘Ik zal et zegge, meneer!’ - ‘Goed, Koosje!’ - ‘Zie zoo,’ doch Frans bêi ze-n-êige, ‘dà's net 'n makkelukke manier om 'n ôuwe perreplu, dèir je nie' chraag mee over straat loop, weg te krêige.’ - ‘Zeg am-meheer,’ hoorde die beneeje zegge, maa' je kon wel hoore, dattie der niks van meende, die-j-et zee, ‘dà'k 'm vrindeluk bedank, en dà'k 'm, zoo gôu-w-ik tûis kom, zal late bezorrege bêi meneer zen oome.’ De bel schreeuwde weer moort en brand, zoo hard wier de deur dichgetrokke. En dêir bove ûit klonk 'n gelach, presies of te krûienier en ze vrôu en Koosje metter drieë an 'et schatere ware. - ‘Wat 'n perreplu!’ - ‘Wà' trok die vent 'n leeluk gezich!’ | |
[pagina 228]
| |
- ‘Daa' kan-die wel mè-s-'n heele femielje onder loope! Dà's ter ook nog eentje ûitte ôuwe têid!’ - ‘Nôu mottie dat mooie kopere ringetje verlieze, datter omzat. Dêir kà' je wel 'n bulhond an vaslegge.’ - ‘Zou meneer 'm espres zoo'n leelukke perreplu gegeve hebbe?’ - ‘Nee, die hêit-ie zellevers van morrege geleend.’ Zoo praatte ze beneeje deur mekander; maa' Frans gong rustig an ze werk en ie liet ze begaan. Maar ie mos in ze-n-êige lache, as-tie Van Geen, zoo'n fêin heertje, met 'n boereperreplu van 't jaar 1600 over straat zag loope. Ie werrekte deur, maar ie wis niet, dà'-s'n ôuwe perreplu en Van Geen 'm 'n leelukke poes zôuwe bakke. - ‘Meheer Tellers,’ zee de krûienier, toe Frans de vollegede dag 's avens tûis kwam, ‘ze hebbe die-j-ôuwe perreplu weer hier gebroch, u weet wel, die-j-u gistere-n-avend an die meheer gegeve hep.....’ - ‘Wà's-tat nôu,’ vroeg Frans, en-ie zetten'n paar groote ooge op, ‘en hebbie dan niet an die meneer gevraag, of-tie-j'm bêi me oome wôu bezorrege?’ Ie had et wel gehoord, maar ie wôu niet late merreke, dat ie se afgelûisterd had. - ‘Wê' zeker, maa' die meneer......vrôu, waar is-tie perreplu?....kêik is, meneer!’ En verbeel je nôu-w-eris, et heele ding was verrinneweerd, et overtrek was geschêurd en drie blêineGa naar voetnoot(1) ware der kepot, zonder nog te spreke van de kopere ring, die heelemaal weg was. - ‘'t Is 'n schandaal!’ riep Frans, ‘om zoo iemand ze goed kepot te make.....’ - ‘Ja meneer,’ zee de krûienier, en ie trok ze schôuers is op, ‘wà zà’ k-ie der van zegge, mooi is et zeker niet, en u mot maar geen perrepluje meer ûitleene. Anders is-ter êigeluk niks an verbeurd, want, neeme me nie' kwaluk, meneer, - ommie de waarheid te zegge, - et ding was geen sent waard.’ - ‘Ja,’ doch Frans bêi ze-n-êige, terwêil die na bove gong, ‘jêi hep goed prate, mannetje, maa' wà'-sal men oome der van zegge! 't Is toch maa' me êige schuld; hâ'k 'm 'n goeie perreplu meegegeve, en was-tie dan omgeslage, dan zou Van Geen et natuurluk gevonde hebbe, dà'k 'm op zèin koste liet rippereere. Maa' nôu? Zôu iedereen me nie' foor gek hôuwe, as ik dat ôuwe vod na de perreplujeman broch en Van Geen voor et maakloon ansprak?....Ja, ik begrêip et heel goed....et hêit 'n beetje te hard gewaaid en ie zel met-tat ôuwe ding nie'-j-over weg hebbe gekanne....ja, sjuusGa naar voetnoot(2), en toe-n-is-tie omgeslage....Nôu, in Gosnaam!’ Frans sag-ter wel 'n beetje teuge op, om de kepotte perreplu terug te gaan brenge, maa' z'n oome was soo sikkeneurig, zie je, en ie mos 'm is zellevers komme hale: nee, 't was toch maar 't beste, as-tie dat zaakie zoo gôu mogeluk ûit de weereld hielep. En wà' sou die zegge? De waarheid? Of zôu die 'n smoesjeGa naar voetnoot(3) verzinne? | |
[pagina 229]
| |
Nee, ie zòu em dan maar alles fertelle, zoo-w-as et weezeluk en werachtig geschied was! - ‘Wel jonge, wat hebbik in de angs gezete, datter 'n ongeluk mè' me perreplu gebeurd was,’ zee de oome, voor dà' Frans nog 'n woord had kanne zegge. ‘Waarom hebbie-j-'m gistere-n-avend.....’ Maa' de ôuwe man kon van schrik g'n woord meer zegge en sloeg ze hande bove ze hoof, toe Frans zonder wà'-te zegge de perreplu opedee en met 'n gezich, zoo onnoozel à-z-'t maa' kon, staan bleef. Tellers greep de mishandelde perreplu ûit ze neef ze hande en begon steen en been te klage, á-z-of-ter de grooste ramp van de wereld foorgevalle was. - ‘Ja, oome, 't is 'n ongelukkie, en....’ - ‘Je kon et zeker nie' hellepe,’ snôude de ôuwe man-'m of, ‘dà' segge se allemaal! Je mot je goed toch maar an kindere geve.....’ Enzoovoors, enzoovoors. Maar et was toch heel onrechvaardig van de man, dattie ze neef niet eenzerisGa naar voetnoot(1) annet woord lie' komme en zonder ophôuwe bleef murmereere en ûifareGa naar voetnoot(2). Je mot, lieve lezers, der maa' van denke, 't was 'n man op jare en 'n beetje op-te penning dertien, begrêip ie. Nôu was-ter Frans te veul an gelege, om mè-s'n oome goeie vrinde te blêive, omdat d'n ôuwe, zoo-w-as ik-ie gezêid hep, z'n voog was; en nog 'n heele partêi andere redesGa naar voetnoot(3) meer. - ‘Wi'k 'm dan late make?’ vroeg-tie êindeluk. - ‘Make!’ riep de oome en ie scheen nog kwaaier te worde. ‘Make! nôu die heelemaal ûit mekander lêit, zoo'n goeie, stevige perreplu anders nog? Make! Ze zelle der nie' met-ter hande ankomme.....’ - ‘Nôu,’ zee Frans in z'n onnoozelheid, ‘ie is et ook êigeluk nie' waard.....’ - ‘Wà seggie dêir, ongelukskind,’ schreeude Tellers, en ie scheen te koke van nêidighêid, ‘nie waard, 'n perreplu van je grootemoeder, vamme goeie moeder zaleger?’ En die herinnering scheen 'm beter te stemme, want ie zee-j-op 'n veul zachter toon: ‘Wat hè'k-ter dikkels mee zien loope, jare an-'n stuk, en toe-n-ik trôude, gaf ze me-n-'m kedoo, en ze zee, dà'k-ter veral zûinig mee mos weeze. En toe ze stieref, vroeg se me nog 'n paar ure voor der dood, of ik 'm toch goe' beware zôu, â'-z'-n andenke van der.....’ Ja, Frans wôu-w-et allemaal wel geloove, maar ie meende, dà s'n oome der toch zooveul poehaaiGa naar voetnoot(4) nie' foor hoefde te make. En ie zôu-w-et nôu maa' nie' fertelle, dattie dat errefstuk van grootemoeder an 'n ander gegeve had; z'n oome mos is 'n beroerte van kwaadhêid krêige. - ‘En nôu maak-ie maa', dat je ûit me ooge komp,’ zee de oome, toe die eindeluk ûicheraasGa naar voetnoot(5) was - want an de grooste storrem komt er welleris 'n end - ‘en ik zel et onthôuwe.....’ Onthôuwe! Onthôuwe? Ja, die ôuwe mense benne nog alleris kwaad asse beginne, en veral asse na geen rede wille lûistere, en Frans ze oome | |
[pagina 230]
| |
kon et nog welleris an-'m wreke, zêiGa naar voetnoot(1) dattie-j-'m onterrefde, zêi dattie-j-'m erreges in teugewerrekte. - ‘Je kannet nooit wete,’ doch Frans, ‘'t is wel gek vamme, maar....’ ‘Nôu,’ zee de oome, toe die de nieuwe perreplu mè' begeerige ooge an had zitte kêike, de perreplu, die Frans 'm was komme brenge, ‘nôu kan ik toch zien, dat je je ongelêik erken, en, al zel et altêid heel onaangenaam voo' me weze, dat de perreplu van grootemoeder kepot is.....’ Frans lûisterde nie'-d-eens naar 'm. - ‘Zoo'n schrok!’ doch-tie.
Je ken et spreekwoord: ‘Je mot 'n spierinkie ûichooie om 'n kabbeljôu te vange,’ maar in zekere zin was-tat nôu-w-ook gebeurd, want drie maande derna kwam de ôuwe Tellers te sterreve, en toe kreeg Frans zooveul voor ze rekening, dattie der, toe die driejentwintig was, wel tienduizend perrepluje voor hêit kanne koope.
Den Haag. J.A. Mesker. |
|