Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

'n Standje⁽¹⁾. ('s-Gravenhage.)

In eene der nauwe straten, die tusschen de breede in 't vorstelijk 's Gravenhage nog vrij veelvuldig worden aangetroffen, vindt men een winkeltje, waar behalve groente, ook allerlei heerlijkheden voor de jeugd te koop zijn.

(1) In 't plat Haagsch wordt de n aan 't eind van meervoudige zelfst. naamw, niet uitgesproken, evenmin als aan 't eind der op en eindigende werkwoorden. Bij deze laatste wordt dikwijls, vooral aan 't eind van vragende of nitroepende zinnen, de stomme e vrij hoorbaar als i (in pil) uitgesproken, b.v.: Moet je nog ver lanpi? - Zoowel de ou als de au worden soms verbasterd tot een lang aangehouden o-klank, als in bom, maar gerekt. Die klank is door ō voorgesteld. - De oo wordt in den regel uitgesproken als au, eenigszins kort afgebeten. Vóór de r klinkt oo als een zeer korte au-klank. De werkelijke klank is niet af te beelden. De oo voor de r is door àu voorgesteld. - De ee klinkt in den regel als ài, waarin de a een zeer korten klank moet hebben (ongeveer als in pak) en de i als j klinkt. 't Geheel heeft iets van de Duitsche ei. Voor de r echter klinkt de ee meer als ei, waardoor deze klank dan ook is weergegeven. - De ui-klank wordt een zeer gerekte eu, als hij aan 't eind van een woord komt, b.v. in Ini. Overigens klinkt deze klank nog minder als eene zuivere eu dan als eene gerekte u (als in zus). De uitspraak verschilt ook veel bij verschillende individuen. Bij sommigen klinkt deze klank als tusschen de korte u en o inliggende. Hij is voorgesteld door ēā. - Zoowel ei als ij klinken als een gerekte ê, als in 't Fransche ‘je t' aime’ b.v. Deze klank is door ē voorgesteld. - De t aan 't eind der voorden en voorafgegaan door een medeklinker, wordt, op enkele uitzonderingen na, weggelaten.

[p. 213]

De affaire wordt beheerd door Jan van Ommen en zijne huisvrouw Trijn, in de wandeling ‘dikke’ Trijn genoemd. Zij hebben geen kinderen, en - of 't door het gemis van zorgen komt, weet ik niet, - houden beide meer dan hun goed is van ‘'n hapje.’ Men zegt zelfs, dat Trijn de klare uit den trekpot drinkt. Hij is er vrij suf van geworden, zij is ondanks of door hare kwade gewoonte opgezwollen tot meer dan gewone dikte. Haar gelaat, grof en ruw, is, als ze wat ‘op’ heeft, gewoonlijk paarsch rood.

Op zekeren dag in 't voorjaar, toen Jan als naar gewoonte in de kroeg zat, - hij dronk liever buiten-, zij binnenshuis, - kwam een der vrouwen uit de buurt, Kee, bijgenaamd ‘de mooie’, 'n commissie bij haar doen. ‘Mooie Kee’, nu al lang niet mooi meer, had de reputatie, in der tijd nog al eens met ‘heeren’ te hebben aangelegd, en men fluisterde, dat onder hare spruiten er meer dan een was, die......

Doch, laat ons luisteren:

‘Goeje morrege, buvrō,’ begint Kee, ‘heb je nog 'n paar kroppies slaai vàur me? Maar 'n bàitje mauje, hàur! Lest heb je zuk boch an me klēne joenge mài gegàive, dat ik er meir as de helf van wech hep motte snēje.’

‘Nō, maak maar zau'n kabaal niet, mens; ik geloof niet, dat ik je nō jēūs zou slech behandel, dan zō je niet iedere keir verom komme. Maar wil ik je is wat zegge, jēj hep allemachtig vàil bewàiging op je lēf, meer bewàiging as dēūte. Je maak 'n làive auver 'n paar rotte blaadjes, maar denk je der wel om, as dat ik in gàin veirtien daag 'n rauje cent van je gezien hep.’

‘Je hoef dat nō zau niet ēūt te schràiwe, de hàile buurt hoef nō jēūs niet alles te wàite. Je bent zàiker slecht genemeurd; heb je der soms àintje te vàil genaume?’ zegt Kee, 'n poging doende om te schertsen. Maar zij heeft juist de gevoelige snaar getroffen. Trijn heeft er inderdaad niet ‘àintje’, maar wet 'n half dozijn te veel op. Ze zet zich in postuur en begint met cene verheffing van stem, die 'n paar smidsjongens reeds doet stilstaan: - ze ruiken dat daar wat groeit. -

‘Àintje te vàil, wel jō verlaupe floddermadam, dat mot jēj me nō komme verwēte. Kēk jēj maar na je ēge en je verlaupe vent. Had je de dēūte maar om 'n taaie te nâime; maar 'n hēūs vol kwajonges, 'n haup praas in auveral schuld; ik zō me bakkes maar hōwe.’

Kee, - geërgerd door het uitschreeuwen der laatste woorden, waardoor het publiek overal blijft staan luisteren, en ook alles behalve op haar mondje gevallen, - begint thans met de handen in de zijden: ‘Schuld, nō is dat schande in dàize tēd, as me man gàin werk kan krēge, omdat ie nog zau zwak op z'n bors is. Maar gemàin staat het je, dat je 't nō bauven de hēūze ēūtgilt, dat je me geborch hep, je hep't me zelvers gepresenteird. Maar affēn, je cente zel je hebbe, al zō ik me leste hemp⁽¹⁾ in de lommert brenge. Dan heb jēj en je gemàine smakker van 'n vent weir wat om te verzēūpe. Hēj lēt zàiker weir as 'n bàis⁽²⁾ in de kroeg. Vài⁽³⁾ ben je, allebēj.’

Trijns aangezicht zwelt op tot berstens toe, maar ze heeft nog, hoe boos

(1) Hemp, hemd.

(2) Bàis, beest.

(3) Vài, vee.

[p. 214]

en beneveld ze zij, besef genoeg om te weten, dat ze 'n middel heeft om ‘mooie Kee’ ‘duvels’ te maken.

‘In de lommert brenge. Ga je gang, as je nog een hemp an je bas⁽¹⁾ hep. Ik zel blēj wàize, as ik me cente binne hep, dan ken jēj vàur mēn part daud valle, versta je, verlaupe madam. Doe de complementen an je man en vraag hem hoevàil van de vēf der van hem benne.’

Trijn wordt kalmer, nu ze ziet, hoe Kee als 'n furie wordt en hoe het thans dicht opeengehoopte publiek grinnekend z'n goedkeuring hecht aan dien laatsten zet, die ‘raak’ was.

Nu valt Kee dan ook uit en de woorden stroomen haar uit den mond. ‘Làileke gemàine fàiks met je pēūstig bakkes, daar zēl jēj nauit gain las van gehad hebbe, dat ze jō dronkemansgezich vaur mani ankàike. Zeg, jenàiverton, hoevàil kan heb je al ēūt van daag?’

(Tot het publiek:)

‘'s Nachs legge ze allebēj as varkes auver de vloer, stom bezaupe, zēj en der mauje vent. Eūtschràiwe zel ik 't, dat de hàile stad 't wàit!’

Trijn in haar schik, dat ‘buvrō’ zoo helsch is, houdt zich nu heel kalm en wekt de woede der tierende vrouw nog meer op, door met een satanisch gezicht, gevouwen handen en 'n kwasi smeekende houding, haar vlak onder den neus toe te schreeuwen: ‘Och, Kài, doe'n 't niet, asje blief, Kài! Ik ben der zau bang vàur om op de praat te komme! Och Kài, beste Kài, doe'n 't niet. Ik ben zau benōd.’

Door dit sarren bijna tot razernij gebracht, wil Kee, die intusschen steeds voort scheldt, juist op Trijn losvliegen, toen haar man, zich een weg banende door 't publiek, haar bij den arm neemt en zegt: ‘Kom, Kài, wàis wēzer en ga mài.’

En, waar Kee nog tegenstribbelende en scheldende zich tracht los te rukken, bijt hij ze in 't oor: ‘Kài, je mot mài en gō auk, klēne Willem het z'n ēge làilek gebrand, terwēl jēj hier ruzie staat te maken. Dat komp er van. Ik doe me bes om nog wat te verdienen en jēj zō je kinders late verbrande.’

Gedwee volgt Kee, wier moederhart getroffen is, haar man. Trijn begrijpt dat er iets ernstigs aan de hand is, slaat een oogenblik dien aftocht gade en retireert zich. 't Publiek trekt af. 't Valt niet mee.

‘Jonge, da's jammer, dat de baas net kwam, he Klaas, ze zōwe mekaar net te pakke gekràige hebbe. 't Is de moeite niet om zau'n tēd te staan kēke.’

Zie daar de filosofische opmerking, waarmee een der teleurgestelde smidsjongens den ander inviteert om ‘mài ēūt te snēje.’

L. Bouman Jzn.

(1) Bas, lichaam.