Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Garrit in⁽¹⁾ Joantjie. (Ridderkerk.)

't Is toch wel 'n mooi durrepie⁽²⁾, dat Rekârk⁽³⁾. Of zeg moar gerust, durp, in plaes van durrepie; want 't is lange nae niet klain: heel Beles in Slikkerveer, in den Oostendam met de Pruimendijk, in 'n end van de straetweg tot de West-zij, dat hoort er allemel bij. In dan hê-je Resoord nog, dat er toch aigelik òk bij hoort, al hewwe ze daer 'n aigen domenie in 'n eparte kârk.

(1) En, in. In dat woord, evenals in het w.w. ben., wordt de e als i uitgeproken.

(2) De u voor de r wordt in 't Ridderkerksch uitgesproken als in 't Engelsche woord but.

(3) Rekârk, Ridderkerk. De â in dit woord wordt zeer gerekt uitgesproken.

[p. 194]

Grôôt⁽¹⁾ is 't, in mooi òk; ten minste 't durp zelles.

Vooral 's aeves, azzie in 't lichte moantjie stoat, daer op't kruintjie van den dijk, op den blouwe steen, in je kijkt dan zoo deur de zandpad nae de singel - jonge, dan hê-je zoo'n mooi gezicht op die grôôte kârk in dien hoôgen toren. 't Is net ofter zullever over gegote wordt, net of de laaien op 't kârrekedak nat binne, in 't is toch enkeld moar van de moaneschijn.

In seumers, dan mò-je de kârrekeweg moar is afloope, of de voorweg, of goat moar is langs de muizekoa of zoo, dan zè-je is wat zien: koolzaed, dà-je 'r in weg ken kruipe, in koren, in vlas, nou! de boere binne der van niks zoo rijk niet geworde.

Mooie huize heb ie der, in lilleke òk. Dat zel wel overal zoo weze. Och joa! 't is met de huize al net as met met de mensche: mooie in lilleke, goeje in kwoaje, die ken je overal vinge. In de goeje mensche weune niet altijd in de mooie huize, in de kwoaje niet in de lilleke. As dat zoo was, dan wazze der op Rekârk zeker al veul slechte mensche, want azzie⁽²⁾ zoo is achteraf goat, joa, dan stoan der 'n hoôp klaine, oakelige, noare, rechtaf lilleke huissies: zie-je daer de zwingelaers⁽³⁾ in weune.

Moar in die klaine huissies, daer beurt dikkels veul meer, as 'n rijk mensch wel denke zou; daer wordt soms geléjen en gestréje - daer wordt in gezucht in getreurd; moar òk - daer wordt in genote, daer wordt in gejuicht, daer is geluk; want 'n mensch is 'n mensch, of die rijk is of arm; in......moar lè'k beginne met m'n verhoal.

In éen van de klainste hutjies, meschie wel in 't aldernoarste, weunde Joantjie mit der voader in der moeder. Joantjie was mooi: dat zaai iedereen, in as ze in de spiegel keek, om der mus op te zette, dan zaai ze 't zelles òk; want 't was òk waer. Vooral azzie ze Sundes nae de kârk zag goan mit der ketoene jassie in op der lêêge⁽⁴⁾ schoentjies, daer ie de witte kouse uit zag komme; dan vroeg ie hoast van zelles: Waffere knappe maid komt daer an? Al had ze moar 'n pietekantjie an der mus, in al droeg ze moar ingestoke krulle, 't sting⁽⁵⁾ der net zoo moor, meschie nog mooier as de brusselsche kant en de zwaere gouwe krulle de vrouw van den boer stinge. Naegenog alle mensche keke der dan òk nae. Iedere Zundag konne ze ze zien, in toch - iedere Zundag keke ze der weer net zoo graeg nae. Voader in moeder waere dan ook wat groôs op zoo'n mooie, flinke, gezonde maid. Voader was al te met wel is 'n bietje benauwd, asdat ze wat iedel zou worde, dat ze wat al te graeg met der mooie gesichie pronke zou; moar moeder suste dat weer.

‘Wees blij, man,’ zaai ze nog îs op 'n zundagge middeg, toe voader 't er over had, dat de jonges ze zoo ankeke; ‘wees blij! Hè-je dan niet gezien, dat Teunis van den boer iederen dag nae der kijkt, in hier verbij komt in proatjes moake wil? Meschie hait ie wel zin in der; ten minste ik zou 't al arg mis motte hewwe, as die geen ôôchie op der had. Jonge! as dat is kon, dan wazze we der toch uit; dan zou ze toch voor voaders

(1) De ôô wordt uitgesproken als de o in 't Engelsche woord bore.

(2) Azzie, als je.

(3) Zwingelaers, vlaszwengelers.

(4) De êê wordt uitgesproken als in 't Engelsche woord to bear.

(5) Sting, stond.

[p. 195]

in moeders wel zurrege; dan hoefde we niet langer in dut hok te weune; dan hanne-we meschie nog een pulzierigen ouwen dag.’

‘Och, Sijchie, proat daer nou toch niet van! Weet je dan al, of zij zin in zijn⁽¹⁾ haît? 'k Geloof wel, dat hij ze arg graeg ziet; van ochend in de stal bij 't voere hattie 't nog over der; moar hij kloagde, as dat ze niks van zem wete wou; dat ze veul liever sting te proate met Garrit van Woute.’

‘Bel⁽²⁾, nou nog mooier! Garrit hait krek net zoo veul in de wereld as zij; hij is 'n knappe zwingelaer, meer niet. Ze zou toch wel stoapelgek weze, as ze zoo'n kansie verbij liet goan.’

‘Hoor is, moeder! ze mot et zelles wete. As ze wil goan vrije, dan zel'k vraege: heb ie zin in de jonge? in asse joa zaait, dan ken ze der gang goan, in as ze neê zaait, dan zel't niet gebeure; in 't ken me niks verschele of et dan met 'n rijke of met 'n arme jonge is. - Moar stil, daer komt Teunis net an.’

Voader was op zen best uitgeproat, of de klink van de deur wier gelicht, in Teunis van den boer stapte binne.

‘Goeje middeg, Willem! goeje middeg, Sijchie!’ zaai di, in hij gong zitte op de stoel, die Sijchie onder de hand al kloar gezet had.

‘Ik kwam is vraege, of ie me strakkies is wou komme helpe melke, want Jannechie is uit; in alleên ken ik het niet af. As jij soms niet en ken, laet Joantjie dan moar komme, da's mijn òk goed.’

‘Ik wed, dâ-je dat nog liever heb,’ kwam moeder Sijchie der tusschen in, ‘nou! bekent het moar; je hoef zoo rôôd niet te worde.’

‘Nou! ik ziet ze graeg, in ik houd veul van der, dat wil ik best wete. In as ik moar docht, dat zij wou, zie je...., dan zou 'k wel....zie je - je verstoat me wel. Moar, daer zit em de knôôp, in 'n blouwe loop 'k niet graeg, sen minste niet, ak't vooruit zien ken.’

‘Joa, joa! moar zoo nae is 't nog niet, hoor; dan ben ik der òk nog: nee, jonge! gloof dat moar niet: as zij ziet, dat jij goed voor der weze wil, in effetief van der houdt, dan zel zij òk wel te vinge⁽³⁾ weze.’

‘Vrouw, vrouw, doet toch zukke proat niet, da's hillemel⁽⁴⁾ 'n zaek tussche hulliebaaie⁽⁵⁾. Aigelik mos der in-chêêl⁽⁶⁾ niet over geproat worde. 'n Mensch z'n zin is 'n mensch z'n leve. Ze motte dat moar koke, zoo as ze 't ete wille. - Wat ik zegge wil, ik zel wel komme melke. Sijchie blijft toch tuis, in anders is Joantjie toch hier. Waer of zoo'n maid nou toch zoo'n hêêle middeg blijft.’

‘Bel, dat weet ik wel,’ zaai Teunis. ‘Ze is nieuwers en nargens anders as bij Garrit van Woute. 'k Heb ze al zoo dikkels soame zien loope in zien stoan proate; - daer hait ze wel zin in, - die laet ze niet links legge.’

‘Laet je nou toch niet benouwd moake met Garride, daer gloof ik niks van, in dat zou'k toch niet wille hewwe òk; daer ken ze altijd toe komme. Azzie zoo mooi bin, dan geef-ie je moar niet weg an den eêste den beste; nee, hou jij moar moed.’

(1) Zijn, hem.

(2) Bel, wel.

(3) Vinge, vinden.

(4) Hillemel, heelemaal.

(5) Hulliebaaie, henlieden beiden.

(6) In - chêêl, in 't geheel.

[p. 196]

‘Al wel, al wel!’ zaai voader. ‘Kom, Teunis! lemme⁽¹⁾ moar vast goan, dan binne we 'n bietje⁽²⁾ bijtijs kloar!’....

Willem en Teunis stingen op in ginge nae de stee. Willem keek zen vrouw niks mooi an. Wat was dat nou òk voor menier van doen.

't Is vijf uur 's middes. De kârk is al lang uit, in overal langs den dijk in over de straet zie je de mensche kuiere in met mekaor staon proate. Wie stoan daer gunterwijd⁽³⁾ bij de smid onder de hoôstal⁽⁴⁾, zoo korties bij mekoar, zoo net of der niks anders op de wereld en was as hullie twee? Stil! we zellen is wat korter bijgoan; ze zelle 't wel niet marreke, want ze hebben 't zoo druk. In hij kijkt moar nae hoar, in zij nae de grond, of zoo nou in dan is nae zijn.

Zie je wel, dat et toch echt en mooie maid is. Kijk, as ze zoo'n bietjie roôd wordt, dan is 't net of ze nog veul knapper is. Wat 'n bolle koône, hè, in wat 'n frissche kleur. In dan die heldere witte tande, die ze iederendurig laet zien. 'k Wed as Soalomon ze gezien had, dattie 't Hooglied op hoar gemoakt zou hebbe. Geen wonder, dat Teunis der graeg nae kijkt. Die binne der wel meer. Moar stil:

‘Neê, Garrit,’ zaait ze zachies, ‘neê, gloof dat nou moar niet, hoor? - Je weet, wa'k gezaaid heb, in eêns gezaaid, blijf gezaaid. 'k Wil van Teunize niks wete, in al ging die op zen hoôt stoan, 't helpt em niks.’

‘Joa, moar as ik der tekommede⁽⁵⁾ week inloot in ik mot weg, dan zel 't weze: uit et oog, uit et hart, - dan denk ie eêst nog zoo nou in dan is an Garride, - in op lest geef ie der hillemel niks meer om. - In as Teunis dan komt, wie weet wat je dan zeg.’

‘Allieve⁽⁶⁾, Garrit, nee! dat mos⁽⁷⁾ ie nou toch niet zegge. Goa jij moar onder dienst; as jij broaf blijft in mijn niet vergeet, dan hoef jij òk niet benauwd te weze, dat 'n ander mijn krijgt.’

Zie je, dat dee Garride goed; zoo hoorden die 't graeg: looten die⁽⁸⁾ der moar uit, dan was der niks geen nood, dan kon die der is met Joantjie's voader over proate, in tege de zeumer konne ze dan goan vrije.

Ze loope soame nog 'n enchie⁽⁹⁾ wijer, tot ze Joantjies huis in 't gezicht krijge.

‘Toe, Garrit, goa jij nou verom; as moeder 't ziet, dan is 't weer oremus; en dan wordt ze hoe langer hoe nijdiger. Meschie is voader niet tuis, in dan is 't hillemel mis.’

Garrit begrijpt, dat zen liefje gelijk hait en hij blijft stoan, omd' oare⁽¹⁰⁾ kant uit te goan. ‘Nou, krijg 'k niks? 'k Hoef toch zoo niet weg?’

‘Neê, hoor! niet zoo op den dijk. Ze mossen 't is zien! Neê, hoor! nee! 'n oare keer tweê dan!’

In Joantje loopt deur nae huis. - Jonges, jonges! denkt ze, 'k heb men tijd weer verproat: moeder zel alweêr niks frisch weze. - Moar koman! 't Is Zundag - te warreke valt er toch niet.’

(1) Lemme, laten we.

(2) Bietje, beetje.

(3) Gunterwijd, ginderwijd, ginder.

(4) Hoôstal, hoefstal.

(5) Tekommede, toekomende.

(6) Allieve, eilieve.

(7) Mos, moest.

(8) Looten die, lootte hij; (lootte-n-ie, lootte-nd-ie).

(9) Enchie, eindje.

(10) Oare, ardere.

[p. 197]

‘Dag moeder! is voader der uit?’ zaait ze bij 't binnekomme, in medeen kijkt ze zoo'n klain bietjie benouwd nae moeders gezicht.

‘Zoo, bin je daer aindelik? De kârk schijnt lang geduurd te hebbe. Azzie 't geloove wil ten minste; moar mijn ken je niet in de lure legge. Je heb zeker weer met Garrit van Woute stoan lulle. - 'k Mos et is zien, da je bij zem sting. 'k Sleeg⁽¹⁾ je om je oore, zoo groot as ie bin. Wat weersem⁽²⁾, wat hè-je bij die jonge. Je weet toch wel, da'k niet hebbe wil, dà je 'r mee scharrelt. Hij is veul te arm: wat denkt ie wel!’

‘Moar, moeder,’ woagt Joantjie, ‘binne wij dan rijk? 't Zel nog te bezien stoan, wie 't armste is.’

‘Bel nou, dat weet ik wel; moar jij hoeft daerom geen arme te neme: jij ken best wat beters krijgen. In je hoef geen eens zoo wijd weg te goan. Teunis hait van middag nog hier geweest, in 'k hou et er voor, dat je die makkelik krijge ken.’ - -

‘Die wi'k niet hebbe, voor nog zoo veul niet: 'k heb niks geen zin in em; 'k wou, dá-je der maer in cheel niet over proatte, want daer kom toch niks van in.’

‘In van Garride komt er nog veul minder in; nou weet jie 't net, hoor, strante⁽³⁾ maid! 't Is wat moois, om zoo je aige glaezes in te sloan. Moar je zel wel berouw krijge; wacht moar, moatjie!’

Joantjie zaait moar niks; ze lait der kârrekboek in 't kammenet in vraegt of ze moar koffie wil zette. ‘Je ken toch met moeders daer niet over proate,’ denkt ze. - Toe voader tuis kwam, zaai moeder der niks van, in voader zaai òk niks; wat wou Joantjie den gezaaid hebbe.

Zoo ging den dag verbij, zonder dat er varder over geproat wier. 's Moandes oches, toe Joantjie om melk ging, kwam ze Teunize tege.

‘Zoo, maissie, bin je daer? dat treft; 'k mo jou net is wat vraege. Je bin toch zoo'n mooie maid, ik ziet geen mensch liever as jou; - mag'k 'n enchie met je mee goan?’

‘In je komt van deuze kant af? Neê, Teunis, jij mot d' oare kant op, laet mijn nou moar alleen goan: 't zel toch zooveul bezonders niet weze, dà-je mijn te zegge heb.’

‘Zeg dat niet; ik wou je vertelle, dat 'k ie mooi vingt, veul mooier as al de andere maide van 't durp....in veul liever òk.....in da'k arg veul van je houd, in...., nou allà, of dat je me hebbe wil. Zie daer, nou is et er uit!’

‘Och Teunis, goa nou deur; vereêst⁽⁴⁾ weet ik nog zoo zeker niet, of jij 't wel meênt; in dan....nee hoor, ik doet et niet. 'k Heb niks geen hekel an je, moar....nee, 'k heb er geên zin in, hoor?’ - En medeen loopt ze hard deur.

‘Dat stoat ze gemeên,’ moppert Teunis, ‘moar 't is toch 'n eeuwige, mooie maid.’

Van dien tijd af keek Joantjie iederendurig as ze verdeur⁽⁵⁾ kwam, of ze Teunize nargens en zag, in as ze'm in de varte an zag komme, dan ging

(1) Sleeg, sloeg.

(2) Weersem, vloek.

(3) Strante, assurante, brutale.

(4) Vereêst, vooreerst.

(5) Verdeur, voordeur, baiten.

[p. 198]

ze 's passies⁽¹⁾ bij den een of den ander in. Ze vong⁽²⁾ het moar beter om em niet te zien.

Moeder was moar boos: ze had er zoowat van gehoord, van Teunize weet-jie; in ze kon 't moar niet verzette, dat die maid toch zoo tege der aige was. Moar veul zegge dors ze niet, daer kwam voader tegen op.

's Moandes d'ran was 'tlootdag. Garrit had zen Sundesche jak angetrokke, in op de bepoaldê tijd ging die nae 't rechthuis. Hij wou niet meedoen met al die andere, die daer 's oches al as varrekes langs den dijk liepe, in die op dien eenen dag veul meer verzope, as ze de heele week konne verdiene. O, wat keek die koalemink⁽³⁾; hij beefde as 'n rietje. Toe de burgemeester zijn noam afgerope had, liep die met 'n benouwd gezicht nae 't glas in hoalde der heel beteuterd 'n brieffie uit.

‘Nommer zeven!’ riep de mejoor; in Garrit wist genog. Mis was 't, heêlegoar mis! Wat zou dat Joantjies wel spijte.

Net zoo benouwd as die gekomme was, ging die der weer uit. Om 't hoekie bij de smid sting Hannis van Oarte.

‘Waffer nommer hebbie?’

Garrit zaai niks: hij liet zen pepierechie zien.

‘Zoo, moat! dan heb ik het beter gedaen: ik heb nommer veertig; 'k bin der rejoal uit.’

‘Wees blij,’ zaai Garrit, ‘nou ken je tuis blijve.’

‘'t Had me anders niks kenne schele, of had ik der in geweest. Jonge, 't is bij mijn tuis òk niet alles; nee, as der een over de brug komme wil, dan wil ik wel lotverruilder worde.’

‘Hoeveul zou je dan wel vraege, as der nou is een zin had em met jou te ruile?’

‘Bel! voor éen brieffie van honderd kenne ze me krijge. Wil jij 't doen, kom mee dan moar.’

‘Nou, da's òk en mooie van jou: brieffies van honderd en ikke, dat komt nog al mooi bij mekoar. Nee, 'k vroeg het zoo moar!’

Garrit liep deur: eest na huis; daer wisse ze 't al. Moeder zat 'n deuntjie te schreeuwe⁽⁴⁾ in voader in allemel keke zoo bedroefd, o, 't was arg. Moar Garrit hieuw het niet lang tuis; hij ging al gouw den dijk op, die kant uit, daer Joantjie weunde.

Joantjie had Teunize gezien, of liever Teunis had Joantjies gezien, in hij had gerope: ‘Hê-je 't al gehoord? Garrit is der gloeiend bij, hoor!’

Joantjie was verschrokke; moar ze had der aige goed gehouwe: ze had net gedaen, of ze 't geeneens gehoord had. Moar gehoord had ze 't, in 't had der zeer gedaen òk. ‘Joa, arme mensche loopt 't veul tege,’ doch ze, ‘wie weet, hoeveel boerezeuns d'r weer uitgeloot binne.’

Toe Garrit ankwam, liep ze nae buite, in kwam em 'n enchie te gemoet. ‘Joa, jonge!’ 'k weet het al, hou je moar goed: as soldoat heb ie 't toch nog zoo kwoad niet. Voader zait:’ - moar nee! nou Garrit zoo noar stoat te kijke met de traene in zen ooge, nou ken ze 't òk niet meer houwe.

(1) Passies, een poosje, eventjes.

(2) Vong, vond.

(3) Koalemink, betrokken, naar.

(4) Schreeuwe, huilen.

[p. 199]

Ze veegt met der neusdoek gouw der traene weg, want ze hait liever dat Garrit ze moar niet en ziet. Moar Garrit hait ze al gezien, in dat doet em goed; joa, ze houdt toch innig van zem. ‘Jonge,’ denkt ie al weêr, ‘kos ik er moar afkomme; had ik moar is honderd gulde, wat zou ik ze gouw bij Hannis van Oarte brenge.’

‘Zeg, Joantjie, as ik er nou is uitgeloot was, dan hadde we goan vrije, dan was 't er deur gegaan. In nou ken der niks van komme.’

‘Joa, dan was 't gebeurd; moar toch, Garrit! hou je moar goed. Voader zaait: 't ete en drinke is onder dienst nog zoo kwoad niet, in met 'n goed jaer bin je der toch af.’

‘Ja, der af; moar de veldwachter zaait, as da-je dan toch nog niet trouwen en ken, niet voor dà-je je paspoort heb.’

‘Die veldwachters wéten altijd wat; nee Garrit! hou je moar toai, hoor; op mijn ken je rekene; nou, 'k zie je nog wel,’ in vort goat ze.

Garrit goat deur. Hij hait geen zin om ieuwersdaer⁽¹⁾ nae toe te goan; hij wil moar alleen weze. Sommige mensche lachen hem uit in andere bekloagen em: 't leste hindert em nog wel zoo hard as 't eêste.

Toe die 'n enchie deur geloope had, kwam die Teunize tege. - ‘Jonge Garrit! da's 'n tegenvallert, hè. Nee, man! lote ken jij ook al niet: dat heb ik em verleê jaer beter gelapt. Vrijstelling heb ie niet, hê. Dan de soldoaterok moar an in de seko op. Och jò! 't is meschie nog geeneens zoo kwoad.’

‘Kwoad! Voor mijn porsie⁽²⁾ is 't zoo kwoad of zoo goed als 't ken; 'k wou 'k der of was. In, hoort es, Teunis! jij zou me kenne helpe as ie wou. Hannis van Oarte, weet jie wel: nou, die is der finoal uit; veertig, gloo 'k, dat ie hait, nou, die wil wel lotverruilder worde voor een bankie van honderd. Nou, doch ik zoo: Teunis hait zooveul van die pepierechies, as die der mijn nou is éen wou verschiete⁽³⁾, dan had Hannis zen zin, want die wil wel soldoat weze, in ik was der uit. In eerlijk zê-je ze verom hebbe; azzie moar geduld heb. 'k Wil bij jullie op de Stee komme warreke, in iedere week 'n doalder of zoo laete valle. Van de zeumer wel meer, dan is 't in en jaer anverdiend. In intrest wi 'k er graeg bij betoale. Och! azzie dat nou toch is doen kon, dan dee je men 'n groôten dienst.’

‘Ken best! moar ik weet dat zoo net niet. Ik zou dat niet doen, as ik jou was: 'n jaer is gouw genog om, in azzie bij de kannonniers komt, bin je mit de vijf moande kloar: wat zê-je daer nou 'n jaer in langer voor tobbe; - nee, goa jij moar onder dienst.’

‘Je zou me toch zoo'n pulzier doen, Teunis; kijk, dat weet jie zoo niet.’

‘Neê, neê! dat ken niet, hoor! daer heb ik op tege,’ in mit ging Teunis weg.

Garrit liep ék deur. - Zoudie nou zoo lang bij Joantjies van daen motte? - 't Was toch wat te zegge, dat ie zoo arm was.

‘Neê, voader!’ zaai Teunis zoo bij zen aige, toe die de stee opliep. ‘Zoo

(1) Ieuwersdaer, ergens.

(2) Porsie, part.

(3) Verschiete, vóorschieten, leenen.

[p. 200]

goar bin ik òk nog. Neê, goa jij moar reksomkeert leere, dan bi-je vereest en poosjie uit de voete. In dan zel ik bij Joantjies 't boantje wel schoon krijge.’

Garrit prebeert et zoo hier en daer nog is, om geld te leene, moar 't lukt em niet. Ze vinge 't allemel beter, dat ie moar goat diene. Met Joantjies voader hait die der òk amper over gesproke in die zaait òk: ‘Goa jij moar, jonge, je bin toch nog veul te jong om an 't maissie te denke.’

In daerom - as 't Mai is, dan mottie⁽¹⁾ der van deur. Iederen dag krijgt ie der meer hekel an: moar 't mot in 't ken niet anders. Joantjie spreekt em zoo nou in dan nog moed in. De leste Zundagenaevend nog, toe die 's moandes weg mos, liepe ze soame langs de kârrekeweg: 't spreekt das ze 't er druk over hadde. Garrit hà wel kenne schreeuwe; zoo wijd weg goan, onder zukken vreemden volk: in dan - ‘wat zel'k iederendurig an je denke, wat zel ik nae je verlange, Joantjie! as ik er moar niet ziek van word.’

‘Kom, Garrit! kom, we weten et ommers: we blijven voor mekander Zie je daer. 't moantje stoan? nou, die goat òk gedurig en poôsie weg; moar verom komt die, daer ken je van op an. Nou, zoo is 't met ons òk - al goa jij nou weg, da's niet voor altijd, in zoo vast as de moan verom komt, zoo vast blijf ik jou trouw. Moar, kom nou mar'nochend⁽²⁾ moar geen gendag zegge. Moeder hait er toch zoo boos veul op tege, in wat hebbe we ze dan nijdig te moake. Lemme nou hier mekoar moar voor goed goejen dag zegge.’

't Heldere moantje, dat an de lucht sting, zou je meschie kenne vertelle, hoe lang dat goejen dag zegge duurde; innig was het, da's zeker: in goed gemeend òk. Ze stinge baiegoar⁽³⁾ naegenog te schreeuwe. 't Was òk arg òk.

Garrit ging nae huis in nae bed; moar slaepe dee die niet. In Joantjie was òk onrustig. Iederen durig droomde ze, dat Teunis ze kwoad wou doen; moar dan kwam Garrit en die sting ze bij. ‘Garrit,’ droomde ze hardop, ‘wat bin je toch goed: dankie.....Teunis niet.....jou.....altijd, hoor’.....

‘Wat hè-jij van nacht roar legge proate,’ zaai moeder, toe ze 's òches opkwamme, ‘altijd moar over die koale Garrit; 'k bin blij, dat die jonge van daeg weggoat; dan binne we van 't gezoanik af.’

Joantjie zweeg moar; 't gaf toch niks, of sprak ie moeders tege.

Garrit ging met de andere jonges van 't durp, de veldwachter voorop nae de boot, eest nae de stad en zoo wijer nae den Hoag. De veldwachter zou 's aeves de booschap doen, waer of die laai⁽⁴⁾, dan kos Joantjie as ze der zin in had, is 'n brief schrijve.

Wat was et evel leeg voor Joantjies, dat ze Garride niet meer en zag. Die eêste week, wel 't was niet om deur te komme; iederendurig keek ze al nae de post, of die niks voor der had. Aindelik, in week of wat

(1) Mottie, moet hij.

(2) Mar'nochend, morgen ochtend.

(3) Baiegoar, beiden te gader, alle twee.

(4) Laai, lag.

[p. 201]

deran, daer kwam verzinke⁽¹⁾ 'n brief, hillemel uit Maastricht. Wat pakte ze dien brief driftig an. Gouw ope gemoakt in geleze wat er in sting.

't Ging nog al goed met zem: ete en drinke was kostelijk; zen bed was 'n bietjie hard, moar tuis sliep die òk op geen veêre. Hard warreke hoefden die òk niet; as tie afgeëxerceerd was, dan hattie hillemel niks te doen. Moar verlange! o, dat dee die toch zoo hard. Zen Joantjie was em niet uit zen hoôt, in uit zen hart? Neê, daer zat ze wel zoo vast als ietewat.

Onderan sting nog wat van Teunize: dat vong Joantjie nou nie mooi van Garride. Neê, zukke dinge mos tie nou niet denke. Ze had et ommers vast beloofd? -

Toe Teunis docht, dat et zoo'n bietje bekoeld zou weze, wou die toch nog is en kansie woage. 't Was toch zoo'n mooie maid, zoo bij de hand. Kijk, hij zou ze toch zoo graeg hebbe. Moar, zoo moar vierkant bij der ankomme, dat dorst tie niet. ‘'k Zel is met der moeder proate,’ doch tie, ‘die zel me wel 'n handjie hellepe.’

Joa, dat was dan òk zoo. Sijchie was arg in der schik. ‘Joa, joa, 'n mooie maid is et, dat mô'k zelvers zegge. In dà-je zin in der heb, man, ik bin der groôs op. 't. Is waer, zij hait nog niet veul zin, moar dat zel wel komme. As ie ze nou is....zie je....'k gloof dat ze arg graeg 'n nieuw kàrrekboek had. Ze hait der altijd nog een van mui⁽²⁾ Jannechies; dat hait noôm⁽³⁾ Oabram meschie al zestig jaer geleje gekocht. Nou, da's langenae niet mooi meer; in 't is zukken fijnen druk: ze zou wel graeg 'n ander hebbe.’

‘Ze ken der een krijge, zoo mooi as ze moar hebbe wil, met gouwe of zullevere sloje, net nae verkiezing. Marrege goa 'k nae de stad.’

‘Nou, da's goed; brengt et dan mijn maer: dan zel ik et ze uit jou noam wel geve, en ik zel der 't mijne an doen, om ze....je weet wel. In kom jij dan in de loop van de week is an. Meschie stier⁽⁴⁾ ik je nog wel ting⁽⁵⁾ dervan, wat ze dervan gezaait hait.’

Wat was dien Teunis al in zen schik. As 't em nou toch is lukte. Van Garride zou nou toch wel niks meer in komme.

't Mooie kârrekboek wier gekocht; eest 'n flakpepiertjie⁽⁶⁾ derom, in toe zoo in 'n grouw pepier, in 'n draechie⁽⁷⁾ derom gebonge⁽⁸⁾ zoo brocht ie 't bij Joantjies moeder.

‘Zie jij 't nou kloar te speule, hoor! in azzie wat weet, dan hoor ik et wel van je.’

Toe Joantjie 's aeves der aige opgeridderd had, doch Sijchie: ‘Nou zê 'k er moar is over beginne. Ze hoalde 't nieuwe boek uit 't kammenet in zaai: ‘Hier, Joantjie, doe jij dat pakkie is ope. Da 's voor jou gekomme.’

‘Wà zou dat weze? vast van Garride,’ doch Joantjie.

't Draechie wou niet los. Hort dan moar, in ze trok et an stik⁽⁹⁾ 't Grouw pepier der afgedaen.....jonges! in 'n flakpepier!

‘En nieuw kârrekboek met zullevere sloje, verguld op sneê! hê, wat 'n

(1) Verzinke, waarlijk.

(2) Mui, moei, tante.

(3) Noôm, oom.

(4) Stier, stuur.

(5) Ting, tijding.

(6) Flakpepiertjie, vloeipapiertje.

(7) Draechie, draadje.

(8) Gebonge, gebonden.

(9) Stik, stuk.

[p. 202]

mooien boek⁽¹⁾. In woaterdruk⁽²⁾, moeder! is dat voor mijn! Hoe kom ie daeran?’

‘Nou, wees der moar mee in je schik, as ie 't mooi vingt; 't is ie van harte gegonne, kind. Je mos is wete, met wat 'n liefde dat boek jou gegeve wier.’

‘Moar, moeder, neê! dan is 't niet van Garride; dan zou ie zoo niet proate,’ in ze schoof de mooien boek van der van daen. ‘Toe, moeder, zeg et nou, van wie's is et?’

‘Wà geeft dat nou, hou jij 't moar; 't is voor jou gegeve.’

‘Neê, moeder, neê! proat der niet van: as 't niet van zijn is, dan wi 'k er niks van wete. 'k Gloof, dà 'k et al begrijpt. Laet die 't moar houwe, hoor! as tie dat denkt, dan hait ie 't mis,’ in medeen begon ze te schreeuwe, dat er hoast geen bedoare an was.

‘Nou, doet nou zoo dwoas niet; geef dan moar hier, je zel wel verandere. 'k Zel 't em zegge. Maissie, maissie, wat trap jij je fertuin met voete. 't Zel je der nog nae vergoan! In al denk ie nou over die malle soldoat, gloof nou moar niet, dâ 'k zoô gek bin, daer zal ik wel zoaleg oppasse. - In nou, mal wicht! schai nou moar uit met je gegrien, slaep der moar is op, marrege denk ie der meschie heel anders over. In zet die soldoat moar uit je hoôt.’

Ze was op zen best uitgeproat, of daer kwam voader der in.

‘Blij toe,’ doch Joantjie, ‘nou zel moeder wel ophouwe.’

‘Wat is hier an de hand? Traene! Al weer 'n deuntjie zitten doen! Och, maid, je mot zoo gek niet weze. Joa, stil moar, 'k begrijpt et wel: 'k neemt et je zoo arg kwoalik òk niet. Moar met al je schreeuwe krijg je 'm toch niet verom. Toe, goat moar is voor me nae 't durp in vraeg is bij Cbielle of men vessie⁽³⁾ al kloar is.’

Joantjie is blij, dasse is nae buite ken - ze stoat op in doet doadelik voaders booschap.

‘'t Is toch wat te zegge, dat die maid zoo an die Garrit hangt: ze is toch zoo tege der aige. Kijk nou is: Teunis is hier geweest, in die hait zoo'n mooien nieuwen boek voor der gebrocht. Die jonge is toch zoo arg op der, in zij wil der moar niks van wete.’

‘Vrouw, 'k heb et je al meer gezaaid; ik wou, dat die jonge ophieuw, in ik zel et em zeggen òk: as de maid er geen zin in hait, dan hait ze gelijk, dat ze niet en wil. In je mos der nou assieblief niks meer van zegge. Geef mijn dat boek hier. 'k Wou toch, dat je wijzer was.’

Moeder zaai moar niks: der viel met voaders niet de gek te steke. Anders, 't was wat te zegge!

Joantjie liep nae 't durp in ze doch om niks anders as om Garride in om Teunize met zen boek. In 't veromkomme zag ze Teunize stoan, kort bij hullie huissie. Iederendurig liep die 'n bietjie dut-opper⁽⁴⁾, in hij gluurde deur de roam, of tie niks zien kos.

(1) Mooien boek. Boek wordt te R. bij afwisseling mann. en onz. gebruikt.

(2) Woaterdruk. Waterdruk = Hollandsche letter, tegenover Bijbeldruk = Duitsche letter.

(3) Vessie, vestje.

(4) Dut-opper, meer dezen kant op.

[p. 203]

Joantjie liep goed deur. Ze zou et em nou medeen moar goed zegge. Ze was toch 'n bietje van streek: 't mos der nou moar op of der onder. - ‘Teunis,’ riep ze, ‘hoor is!’

Zoo gouw as ter toe⁽¹⁾ kwam Teunis anloope. Hij kreeg moed. ‘Wat is 't, Joantjie? Hier bin ik, maid! Wat zeg ie der van? is 't geen mooie?’

‘Neê, stil nou, Teunis! hoor is, je mot niet boos worde, moar ik wil dat boek niet van je anpakke.’

‘In je moeder.....?’

‘Stil nou, lè'k nou uitproate. Moeder hait et me gegeve, in ik begrijp best van wiens het komt. Moar le'k et nou is voor goed zegge, ik doet et niet. 'n Hekel heb ik niet an je; moar azzie niet op en houdt, zê'k et wel an je krijge. Moar veul houwe, toch nog minder; in zou jij nou 'n vrouw wille hebbe, die jou moar nam, omdat je 'n rijke boerezeun bin? Zou je 't niet oakelig vinge, azzie denke mos: Men weuning, in men paerde, in men koeie, in men geld, daer is men vrouw meê getrouwd, moar niet met mijn? Zou je 't niet zelf te kwoad krijge, azzie denke mos: Men vrouw denkt veul meer over 'n ander as over mijn! - Zeg nou je hart is ronduit: mag ik nou joa tege jou zegge in neê denke? Dat zou jij toch ook niet wille.’

‘Och,’ begint Teunis; moar veul wijer komtie niet, want hij weet niet, wattie zegge mot: 't bomt em in zen hoôt. Hij houdt toch zoo allemenschelik veul van der: alles, alles zou die voor der doen.

‘Moar, zou je dan niet veul van me kenne leere houwe? Zeg moar, wa'k voor ie doen mot: zeg moar, hoe lang da'k nog wachte mot: zeg moar, wat je wil: alles ze'k doen: alles zel-je hebbe: och, geef me toch moar 'n bietjie hoop.’

‘Neê, Teunis! dat mag ik niet; ik bin men hart al kwijt, je weet wel an wies⁽²⁾, in daer mag ik niet van af. In je boek zel ik weer verom stiere, in doet et nou heusch nooit meer: want dan zou 'k 'n hekel an je krijge.’

Teunis zaait niks; hij is veul te verbouwereerd. - Joantjie goat deur nae huis, in hij blijft eest nog 'n hortjie⁽³⁾ stoan, in dan goat ie òk nae de Stee.

Toe Joantjie binne kwam, kos ie 't goed an der zien, dasse 't te kwoad gehad had. Ze zag zoo roôd, in der oôge stinge vol traene. - Joa, ze had der aige tege Teunize goed gehouwe; moar nou 't er uit was, nou mos ze òk is schreeuwe; nou viel ze op 'n stoel neer met der hande voor der gezicht: ze buldert et uit.

‘Maissie, wat nou?’ zaai vader, in hij sprong van zen stoel; ‘wat is der gebeurd? wat scheelt der an?’

In moeder Sijchie kwam gouw met 'n blikkie woater an. - ‘Ze mos moar is drinke, dan zou 't wel zakke; 't was vast nog van dien boek.’

Joantjie zaai niks - ze kos niet proate. ‘Garrit, Garrit!’ doch ze, ‘wat mot 'k toch niet om je uitstoan!’

Voader holp ze nae bed; hij zag wel, dà ze niks goed en was. Ze kreeg effetief de koors. In ze was zoo heet, o! - 's Nachs bleef voader 'n hortjie

(1) As ter toe, als er aan toe, zoo gauw mogelijk.

(2) An wies, aan wien.

(3) Hortjie, poosje, verkleinwoord van 't Lat. hora of 't Fr. heure.

[p. 204]

op; ‘je kon nooit weten,’ zaai die. In 't was moar goed òk; want toe de koors op zen harst was, begon ze te ielen⁽¹⁾ in te woele dá-je der benouwd van wier. Ze riep moar an Garride, in ze sleeg met der hande, net of ze Teunize weg wou joage. In as voader ze drinke gaf, dan keek ze met der groôte oôge voaders an, in dan zaai ze: ‘Hij zel toch wel verom komme, hê, voader?’

‘Bel zeker, kind! rust jij je hoôt maar! alles komt terecht.’

In de naenacht was ze 'n bietjie bedoarder geworde, in toe was ze goan slaepe. Moar toch kossie 't noch an der zien; ze lag der zoo moe bij.

Moeder sting op, toe voader ging slaepe. Ze was geneze; ze zou der nooit meer over proate. Anders, jammer was et, zoo'n mooi kanssie, in dat zoo te laete verbijgoan. Moar, allebeneur! ze mos et dan moar zelf wete.

'n Jaer of vijf binne der verbijgegoan. Garrit is in dienst geweest, in hij is uit dienst gekomme met groot verlof. Hij hait nog 'n keer of wat speksie⁽²⁾ motte moake, in nou hait ie aintelik de permissie om te goan trouwe. Zen Joantjie is em altijd trouw gebleve. Ze hait nooit an geen mensch anders meer gedocht. Iederendurig as 't moantjie an den hemel sting, doch ze weer op nieuw an der belofte, die ze toe an de kârrekeweg gedaen had, in ze rekende uit, hoe dikkels 't moantjie nog vort mos goan in verom mos komme, eer dat Garrit hillemel vrij was. Moar nou was die vrij, in nou zou 't beure⁽³⁾ òk. Ze had er al lang voor gespoard in voader in moeder òk: joa, moeder òk, die was nou hillemel anders as toe.

De bruiloft wier gehouwe, ten minste azzie 't 'n bruiloft noeme wou. Veul was der niet, dà spreekt. Garrit hà niet veul, in Joantjie 'n klain bietjie; moar wat ze hadde of niet en hadde: liefde voor mekander, in geluk in blijschap in der hart, dat hadde ze, in geên bietjie òk.

In toe ze 's weeks deran van 't rechthuis kwamme, getrouwd in wel, wie denk ie, dat er toe op den dijk sting, met zen geweer in zen hand, om is dapper voor 't jonge poar te schiete? - Den aigesten Teunis, hoor! in geen mensch anders. Hij schoot, dat de rook der afvloog, in toe al zen kruit verschote was, toe ging die nog is nae 't huis van Willeme, waer 't jonge poar nae toe gegoan was, in toe ging die nae Joantjies, in hij zaai: ‘Nou mag ik toch wel weer tege je proate, hê, in je ankijke. 'k Heb moar dikkels 't tiende gebod geleze, in nou bin 'k der voor goed af. Moar toch, zoô niet, of ik wensch jullie baiegoar 't beste wat er op de wéreld⁽⁴⁾ is; houd altijd moar zooveul van mekander, as ie tot nog toe gedaen heb. In nou heb ik voor jullie allebai wat meêgebrocht: voor Garride, wat tie is an me vroôg, in dà 'k niet geven en wou; in voor jou, wà 'k ie geve wou, in dat jij niet hebben wou.’ In hij hoalde uit zen portevulie uit zen binnezak 'n papierechie, dat ie Garride in zen hande douwde; in uit zen achterzak kwam nog is 't mooie kârrekboek, nog met 't aigeste flakpepiertjie derom. In ze dorste 't hoast niet an te neme; moar hij hieuw niet op.

(1) Ielen, ijlen.

(2) Speksic, inspectie.

(3) Beure, gebeuren.

(4) Wéreld. Dit woord wordt uitgesproken met zeer scherpe é.

[p. 205]

Toe Garrit in Joantjie 's aeves nae der aige huissie ginge, toe scheen 't moantjie weêr helder an de lucht.

‘Garrit,’ zaai Joantjie, ‘kijk 't moantjie is, heb ie der nog wel is om gedocht?’

‘Nou, dat zou 'k moar denke,’ in hij keek zen jonge wijffie zoo lieffies an, dà-je 't men leve zoo niet gezien en heb.

Zie je wel, dat 't waer is, wat ik in 't eest zaai, dat er in zoo'n klain huissie net zooveul lief in leed ken weze als in 'n rijkeluis huis? Och joa, mensch! 't zit em niet in 't groote of klaine huissie, moar wel in 't warme hart.

Rotterdam.

H.C. Brouwer.