Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 191]

Geschiedenis van den eersten grusaard en van de hinde (1001 nacht).
Door een knaap aan zijn makkers verhaald. (Ridderkerk.)

Der was is een man, in die had twee vrouwe. Nou ke' j' al hoore, dat 't uit den ouwe tijd is, want nou mach ta nie meer. Nou, in die eene vrouw hâ geen kinders, maor de andere vrouw had een zeuntje. De vaoder hieuw geducht veul van die jonge, in je ken wel begrijpe, dat ie daerom veul van die jonge zen moeder hieuw ok. Dat bolde⁽¹⁾ dat wijf zonder kindere ingeel niet, in af en toe verzon ze maor, hoe ze die vrouw met der kind van de wereld kos helpen. De man markte daer niks van; dat wijf kos der aaige wel zoo sjaokies⁽²⁾ houwe, dat de man niet anders en doch, of 't gong allegaor goed. De klaaine jonge groeide-n-as kool, in ie was al 10 jaer geworre, zonder dat 't wijf um wat hâ kenne doen. Maor daer mos de vaoder op raais. Hij zag er wel een bietje tegen op, maor hij mos, in daer was niks an te verandere.

Voor dat ie weggong, nam die zen eeste vrouw (die geen kinders en hâ) allêen, in vroog ze, of z' um belove wou, goed voor de moeder mit der kind te wille zûrrege. Nou, da kreng van een wijf beloofde dat, dâ kê je begrijpe, maor onderwijl vlaste ze al op den dag, dat er man weg zou gaon, om der handen vrij te hêwe. - Nou komt 't mooie pas an, jonges, nou goed lustere, hoor! - Pas was de man weg, of die vrouw gong in een dikken boek zitte leze. Dat was een boek mit tooverkunsies. Nae een paor daege kos ze der genog van. Mit anderrande⁽³⁾ mooie praatjes - zoo'n Judas - lokte ze de jonge nae een êentelijk⁽⁴⁾ plaesie in een groot bosch, in toe betooverde z' um, in toe veranderde die in een kalf. Dâ kalf broch ze bij de slachter, in zaai tege-s-em⁽⁵⁾: ‘Wi-je dat kalf is voor me vet mesten?’ ‘Wel jao't,’ zaai de slachter, in ie broch um trek⁽⁶⁾ op stal. Maor nou was ze nog niet tevree. Toe ze thuis kwam, nam ze de moeder ok mee, nae dat aigenste plakkie in betooverde ze ok, maor daer maokte ze een koe van. Die koe broch ze ok bij den aigenste slachter van daer flussies⁽⁷⁾, in zôo kwamme moeder in zeun weer bij mekaor op stal.

Een poosie laeter kwam de man weer ferrom⁽⁸⁾. Anstons gong de vrouw nae-s-em toe, in zoenden um dat't klapte in dee net of ter niks gebeurd en was. 't Eeste, waer de man nae vroog, was nae zen andere vrouw mit der zeun. ‘Die vrouw is dood,’ zaai dâ gemeene wijf, ‘in je zeun is een 14 daeg geleen weg gegaon, zonder te zeggen, waer die nae toe gong.’ Wat was die man bedroefd. Hij wis van verbouwereerdhaaid niet, wat ie deê, maor zijn vrouw zaai: ‘Kom, vent, schaai nou toch uit met schreeuwe⁽⁹⁾.

(1) Bolde, behaagde.

(2) Sjaokies, - leuk (alsof ze nergens om dacht, nergens boos om was).

(3) Anderrande, allerhande.

(4) Eentelijk, eenzaam.

(5) Tege-s-em, tegen(s) hem; vergelijk beneden na-s-em en zoenden um.

(6) Trek, direct.

(7) Flussies, (fluksjes), even(tjes).

(8) Weer ferrom, weer (weer-)om.

(9) Schreeuwe, schreien.

[p. 192]

Over een hortjie⁽¹⁾ bi-je jaerig, in dan zel je jonge wel maoke, dat ie thuis is. Je geeft um altijd zoo veul op jou verjaerdag, dat ie dien dag niet makkelijk vergete zel.’ De man liet zen aige mit dat praotje paoije, in wier zachies an den ouwe weer.

's Maondes⁽²⁾, toe di 's Weundes jaerig mos worre, gong de man nae de slachter, in vroog of tie niet een vette koe op stal hâ staon. ‘Nou, dâ gloo'k, hoor!’ zaai de slachter, ‘kijk maor is.’ De man zag zijn aaige vrouw staon, sonder dat ie 't wist, in hij zaai: ‘Breng die koe marrege bij mijn, dan mot ie bij mijn geslacht worre.’ Dijnsdes ochens, al heel vroeg, kwam de slachter an, in de man zou, zoo maor voor de poerlegrap⁽³⁾ zelf de koe slachte. Maor toe die 't mes in zijn hande nam, begos dat beest toch zoo arbarmelijk te schreeuwe, dat de man de traene in zijn oôge kwamme. De man keek de koe is goed an, in de koe liepe verachtig ok de traene over zijn oôge. De man kreeg zoo mit 't stomme dier te doen, dat ie tegen de slachter zaai: ‘Neem die koe maor weer mee ferrom, hoor, ik ken dat beest onmogelijk dood doen.’ Maor zijn vrouw, die dat hoorde, zaai: ‘Wel allemachtig! zou ik mijn aaige van zoo'n beest laete dwinge!? nee hoor, in der eeuwighaaid niet, â 'k zoo'n vent was as jij.’ Dat wou de man zijn aige niet laete zegge, in mit een forsie liep die weer op 't beest toe, maer kerel, je had is motte hoore, waffer lawaai dat beest toe maokte. 't Was meer as arg, hoe 't toe te keer gong. De man gaf 't mes an de slachter, in die was zoo gouw niet benouwd. De slachter gaf um in jaop, die raok was, in flop, daer laai 't beest. Trek wier der 't vel afgestroopt, maor wâ viel dat beesie tege; zoo maeger as een schram, niks as vel over been. ‘Zeker net as die maaid, je weet wel! knokke in beene, pik in houskool,’ riep een der toehoorders. ‘Hou je smoel, jô!’ riep een ander, ‘laet Garrit nou toch deurvertellen, 't is veuls te mooi. Toe maor, hoor Garrit.’

De man had der nou nog veul meer spijt van, dat 't beest dood was, in hij zaai tege de slachter: ‘Deelt dat vlaais maor uit, onder den arreme, in gaot maor nae huis om een vet kalf te haole. Je heb er ommers een?’ ‘Nou,’ zaai de slachter, ‘dat kalf is nog wel eens zoo vet als die koe leeken.’

Vurt gong de slachter, in passies daernae kwam die an, hoor, mit een kalf. Jullie begrijpe zeker wel, waffer kalf dat was; 't was die man zijn aige zeun. Zoo as dat kalf zijn vaoder zag, maakten die toch zukke raore grimmasse, dat die man niet wist, wat ie zag. De koe had ie niet dood kenne doen, maor van dut kalf kos die 't ingeel niet anzien. ‘Breng dat kalf maor gouw vurt,’ zaai die tege de slachter, ‘ik wil der geen meer hêwe, hoor.’ Dat viel zijn vrouw dan arg tege, in ze begos der man weer voor de gek te houwe, maor nou holp dat plaege niks. 't Kalf mos vurt, in gong vurt. 's Aeves liep de man maor in zijn aige te prakkezeere, wat of dat wel zou weze, mit die twee beeste, in de vrouw liep maor nijdig

(1) Hortjie, poosje; vergel. zetje, stootje, etc.

(2) 's Maondes, 's Maandags.

(3) Voor de poerlegrap, voor de (pour le) grap.

[p. 193]

heen en weer, zonder wat te zegge. Aintelijk ginge ze nae bed, maor slaepe, daer kwam niet veul van, dâ ke je denke.

's Andere 's ochens wier der al heel vroeg gebeld, in daer was de slachter, die vroog om meneer is passies alleen te magge spreke. Meneer kwam, en zootij ze same alleen waere, zaai de slachter: ‘Meneer, ik kom je is raor nieuws vertelle: maor 'k wed, dâ je der blij mee zel weze. Mijn dochter ken zoo'n bietje van de tooverkunst, in die zaai me, dat dat kalf van gisteren-aevend jou aige zeun was. In 't eerst wou ik 't niet gloove, maor ze zaai: ‘roep dan den heer maor hier, vaoder! dan zel ik 't kalf weer onttoovere.’ Daerom kom ik nou gouw nae je toe, meneer, om te vraege, of ie is passies mee wil gaon. Zonder een woord te spreke, runde den heer de deur uit, in ie was al hôog in breed in de stal, toe de slachter kwam. Die kos 't niet houwe van 't lache, man! Daer stong dien heer dat kalf te aaie in te zoene, dat 't een aerd hâ. Nou mos de dochter gerope worre. Toe die kwam, zaai den heer: ‘Maaisje! ken jij van dat kalf mijn zeun weer maoke?’ ‘Jawel, meneer!’ zaai dat maaisjie, ‘maor eer ik het doet, mot je me twee dinge belove. Vooreerst mot je zeun, as die geen kalf meer en is, met mijn trouwe, in dan mot ik je vrouw magge straffe, zoo as ik wil. De man zaai: ‘da 's goed, as ie ten minste mijn vrouw maor niet dood en maakt.’ Nou, dat zou ze niet doen. Ze nam toe een bakkie mit waoter, zaai zoo'n stik twee, drie vreemde woorde, in in eens was 't kalf weer veranderd in een jonge. Of de vaoder blij was. Hij dee, wat ie beloofd hâ. De jonge in dat maaisjie gonge trouwe, maor voor ze bruiloft hieuwe, veranderde dat maaisjie da slechte wijf in een hinde: das 't zelfde as een hart, dat weet je wel.

‘Is 't nou uit, Garrit?’ vroegen verscheidene stemmen. ‘Jao, jonges, nou is 't uit. As 'k nou nog is zoo'n mooi vertelseltjie geleze heb, zek et je weer vertelle, hoor! Nou gao 'k gouw nae moeders. Genaevend, hoor!’

Schiedam.

W. Brouwer.