Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

'n Dorpsvertellinkje. (Goudswaard, Eil. Beierland.)

‘Je hebt toch Koosje Verhōōg nog wel gekend, meneer. Ze was wel al grōōt, toen je nog een klàin⁽²⁾ kind was, maor⁽³⁾ lê 'k⁽⁴⁾ is zien, zōō hēēl⁽⁵⁾ klàin zel je toch niet geweest hebbe. Maor 't is wêr ōōk, ze het nog bij jullie thòis⁽⁶⁾ gediend ommers?’

Ziehier wat ‘oude Hein de nachtwacht’ of in 't dorpsdialekt ‘ouwen Hàin de klapwaoker’ mij antwoordde op de vraag: Wat toch de eigenlijke geschiedenis van Koosje Verhoog was, waar ik veel over had hooren praten, ook door mijne ouders, die vroeger te G. hadden gewoond. Wat ik er van vernomen had, wekte mij op er meer van te weten. Nu ik toevallig eenigen tijd op mijne geboorte- en eerste woonplaats moest vertoeven, ontmoette ik bij het binnengaan der kleine dorpsherberg ‘ouwen Hàin’, met wien ik een praatje aanknoopte. Van 't een kwamen wij op 't ander, tot mij inviel, dat hij zeker de geschikte persoon zou zijn om mij in te lichten. Hij kende elk en elk kende hem.

Ik zei hem dan, dat vader over die zaak liever niet scheen te spreken en ik nu hoopte van hem er wat van te hooren.

Onder een ‘glêsje’ bier ging hij voort: ‘Jao, je vaoder zel die historie niet grêg verteld hebbe. De goeie man het er zelvers sagràin⁽⁷⁾ genog van gehad.

‘Nou, ze zel dan 'n jêr of achttien op z'n hōōgst geweest hebbe, toen ze bij jullie diende. 't Was 'n verduvelde knappe màid, zōō recht as 'n kêrs, ferm òit de klòite geschote en toch weer niet mêger ōōk.

‘Der wêren dan ōōk maor zat jonges, die der wàt êrig vongen. Ik weet wel, der lozeerde toen bij jullie is 'n neef òit Rotterdam, glōōf ik, maor

(2) Klàin. De à in ài is zeer kort.

(3) Maor. De ao blijft in de uitspraak vrij dicht bij de aa.

(4) Lê 'k, laat ik. De ê heeft den gerekten klank, dien men bij het blaten van een schaap hoort.

(5) Zōō hēēl. De ōō heeft den klank van oo in hooi; de ēē dien van ee in leeren.

(6) Thòis. De ò in òi is zeer kort.

(7) Sagràin, Fr. chagrin.

[p. 189]

die had er ōōk plezier in. 't Zou me niet verwondere, of hài prebeerde wel is of ze niet nê z'n praotjes wou lòistere, maor pas op, hoor, ze wou der niks van wete.

‘Ze was aleffel niet grōōs⁽¹⁾ ōōk, al wou ze met bekant⁽²⁾ gēēn ēēne jonge te doen hebbe. Ze was vrindelik teuge iederēēn.

‘'t Was 'n plezier om ze te zien kòiere⁽³⁾, 's zundags, zōō helder en frisch en gezond zag ze der òit.

‘Je vaoder en moeder mochte der dan ōōk grêg làije.

Maor op 'n goeien dag komt er bèi Jaop de meulenêr 'n nieuwe knecht weune. Dat was zōō van òiterlijk 'n allemachtig êrige jonge. Hài was 'n jêr of anderalf soldaot geweest, mot je wete, en 't was 'n knap pestuur van 'n kerel.

‘Nog gēēn veertien dêg was tie op 't durp, of hài had Koosje al in 't ōōg en hài wist ze allerlài mooie praotjes te vertelle, wêr de jonges van 't durp zōō knap niet in wêre. 't Duurde niet lang of Koosje mocht 'm hēēl grêg en ze gingen saomen gedurig kòiere. Nou, der was gēēn mensch, die dêr wat in vong; zài was 'n knappe, fesoendelijke mâid en hài was of hij leek 'n hēēl propere, flinke knecht. Wèl wêre der onder de jonges van 't durp 'n hēēle boel, die der erg pekant⁽⁴⁾ om wêre, dat Koosje met z'n vremde snòiter al zōō gauw femeljêr was, maor dat was voor meer as de helft, omdat zài der of hadde motte blàive.’

'n Klein knipoogje tegen mij bewees, dat Hein wel oud, maar zich de neigingen des jongen vleesches wèl bewust was. Na een teug vervolgde hij:

‘Je vaoder zag der ōōk niks gēēn kwaod in, want Wullem, - zōō hiette die - dee z'n àige hēēl goed voor. 't Vràien ging toch wel wat druk en Koosje liet zich wel wat te gauw door Wullem z'n mooie krullebol en z'n praotjes inpakke. ‘Koosje,’ zài je vaoder wel is, ‘hài mēēnt 't ommers wel goed mit je?’ - ‘Jao, baos,’ zài Koosje, ‘ik weet, dat ie net zōō veul van mâin houdt, as ik van hum; hài zàit, we zelle maor gauw gaon trouwe, want ze praote op zōō'n durpje overal over, as je maor is 'n keertje te veul gaot kòiere.’ - ‘Nou Koosje,’ zài je vaoder toen, ‘dat jài 't goed mēēnt, dêr ben ik sekuur van; maor pas op, màid, trouwe is houwe, weet je. En we wete van Wullem niet veul en van z'n femilie ōōk niet.’

‘Maor, jaowel, 't vràie ging hoe langer hoe drukker en - zōō druk, dat 't trouwe wel nōōdig zou worre; dat vertelde ze ten minste op 't durp en der wier ōōk bâi verteld, dat Wullem niet plòis was. In z'n ēēntje dronktie, zàie ze.

‘Koosje begon der niks goed òit te zien. Gēēn wonder, in plês dat Wullem z'n aigen voor den trouw klaor maokte, begon die hoe langer hoe minder nê Koosje om te kàiken.

‘Je ouwelòi merkte wel, dat 't verkeerd liep, en je vaoder nam op 'n goeien dag de vràiighàid om Wullem is effentjes te gaon spreke, maor hài kwam terug met 'n lōōlijke tàiding. Meneer Wullem verklaorde, -

(1) Grōōs, grootsch, trotsch.

(2) Bekant(s), bijna.

(3) Kòieren, kuieren, wandelen.

(4) Pekant, pikant, d.i. gepiqueerd.

[p. 190]

en nou kwam àigenlijk pas an 't licht, wat 'n echte gemēēne vent 't was - dattie gēēn plan had op dat dōōie durp z'n leve te verslàite en dattie voor z'n àige op z'n best genogt⁽¹⁾ kon verdiene. De màide moste maor zōō mal niet weze, zài dìe.

‘En toen dîe merkte, dattie op 't durp hēēlemêl òit de graocie was en 'n paor goeie opstoppers gehad had van 'n knappe burgerjonge, die lang op Koosje gelōōpe had, wat dee de smeerlap? - en Hein verhief z'n bevende stem zoo krachtig hij kon - hài liep weg 's nachts en verkocht z'n àigen bij 'n zielhond⁽²⁾ te Rotterdam voor ramplesant.

‘Koosje was ongelukkig, want ze hieuw o zōō veul van de vent.

‘'n Maond of vier dernê kreeg ze 'n dochtertje. 'n Pōōsje van te voren was ze nê der ouwers gegaon. Die wêre wàizer as er 'n hōōp binne. Ze joege der niet weg of scholde ze òit, maor namme der op en bleve veul van der houwe, al brak derlòi hart ōōk.

‘De mēēste op 't durp hadde meelàije met der. 't Wêre ten minste de beste niet, die der schik in hadde.

‘Ze wier gauw weer beter, maor je kende ze niet meer, meneer. De fleur was ter òit. Zielsveul hieuw ze van der klàine Wullemientje, maor dat was ōōk 't ēēnige waorvoor ze wou blàive leve.

‘Kleur had ze niet meer op ter kōōne. Lache dee ze niet meer, as lêter toen der klàintje wat grōōter was en dan kraoide van de pret, dan vertrok ze der mond ōōk.

‘o Meneer, ik bin oud en 't is nou al 'n hēēle tàid geleje, maor ik heb der wel om geschrēēuwd⁽³⁾ as 'n kind, as ik der zōō ter neer geslaogen bài der klàintje der wiegje zag zitte. Ik bin der zeker van, dat ze nog altijd docht aan Wullem, dat ze nog altijd veul van 'm hieuw; maor nooit kwam z'n naom over der lippe.

‘Gēēn mensch in hòis of op 't durp, die der lastig viel. Ze hielp der moeder in 't hòishouwe en werkte den hēēlen dag zōō hard as ze kon. Der andere zusters ginge diene; zài mos maor thòis blàive, zài der moeder. Die voelde, dat 't zōō nog 't beste was.

‘Zōō bleef 't anderalf jêr; toen kwam de koléra en de twēēde die der op 't durp an stierf, was de lieve klàine Wullemientje, die al begon te lōōpe en de derde was Koosje. ‘Blài toe,’ zài ze 'n menuut of wat voor ze heenging.

‘Da's de hēēle historie, meneer;’ zei Hein, wiens stem verried hoe 't eenvoudige en droevige verhaal hem had bewogen, ‘en as je 'm in 'n boek las,’ voegde hij er bij, moeite doende om zijn aandoening te overwinnen, ‘zou je zegge: der is niet veul an.’

L. Bouman Jz.

(1) Genogt, genoeg.

(2) Een handelaar in remplaçanten.

(3) Geschreeuwd, geweend, Hd. geschrieën; vergel. 't Holl. gehuild.