Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

't Zülvere kroöningsfeest. (Overflakkee.)

't Rocht⁽³⁾ tegen Mei. Overal stakke de jongers in de meisjes d'r hoöd bie mekare, om te hoören of 'r nog niks gedae zou worre voor 't feëst. Ze waere 't nog niet vergete, das-ze op vroegere feësten zoo'n deeg⁽⁴⁾ gehad hadde, in daerom wouwe ze, dat 'r mar gauw uutsluutsel kwam.

D'r was al 'n k'missie, mar mit die k'missie was 't niks gedae; 't was voor de Keuning; ze liepe de deure plat, om wat voor 't geschienk te kriegen, mar heurlie wierde vergete.

De schoemaeker, die lid van de k'missie in 'n aerdege vent was, had veul dol⁽⁵⁾ mit de jongers; want die hieuwen 'm nog al dikwuls staen, as z'n⁽⁶⁾ mit de lieste onder z'n erm kwam anstappe as 'n affekaat. In as z'n⁽⁷⁾ dan vroege wanneër de groenmaekers zouë opgerope worre, dan zei 'n⁽⁸⁾ mit 'n plaegend gezicht: we hawe d'n tied nog wel.

Op 't lest kwam er 'n groöt pampier an 't anplakbord, in d'r stond mit groöte letters op, dat de jongers in de meisjes uutgenoödigd wiere, om in de schoole bie mekare te komm'n, dan zouë ze bepraete, wat 'r groen gemaekt zou worre.

Ze kwamme bie mekare. Ferme jong'rs in aerdige meisjes: ze waere in 't eërste wel 'n beetje verlege, mar 't duurde toch niet lange.

Piet van d'n bakk'r, altoös 'n haentje de voorste, gieng op d'n bank staen in zei, dat de k'missie niet alleën voor de Keuning was rondgeloope, mar ook voor 't feëst. Hoeveul ze opgedaen hadde, kon 'n niet zegge, mar d'r was toch geld genog om lampejons te kaap'n; de groenmaekers moste alleën mar zurge, dat 'r groen in⁽⁹⁾ palm in blomm'n kwam, dan was 't goed.

Hi zei, dat 'n al bi boer'n was ge-vraege⁽¹⁰⁾ om groen te hewwen, in die hadde allemaele jae gezeid. Ook zei 'n nog, dat de meisjes de aare

(3) Rocht, liep; lett. raakte; vergel. Mnl. dagerake.

(4) Deeg, pret.

(5) Dol, pret.

(6) Z'n, hij.

(7) Z'n, ze hem.

(8) 'N, hij.

(9) In, en.

(10) Ge-vraege, gaan vragen.

[p. 182]

weke 's Maendags 's aev's in schoole moste komme, dan konne die beginne mit pampier knippe in blommetjes maeke.

Toe stapte i d'n bank of in vroeg an de jongers, wie of er mit 'm meegienge om d'n aar'n⁽¹⁾ dag groen te hael'n. Hi vertelde, dat 'n 'n drieliengsche waegen kon kriege in 'n paerd, dan konne ze in eëne moeite 'n groöt'n haap meebrienge. Da ka-je begriepe: ze riepe allemael ikke.

Piet zei, da ze veul lol zouwe hewwe, want hi was bi d'n Dabbenboer geweest, in toen hi vroeg of-i groen mocht hewwe, zeid-i: ‘Lae m's kieke, 'k hawe in den baagerd⁽²⁾ nog drie groöte mastbaamen stae; daer mag je wel wat van hawe, mar je mot v'rzichtig weze, da je ze niet verrinneweert⁽³⁾, want 'k weet niet, of 'k ze zal uutroeië of laete stae.’

In 'k zei: ‘Best, baes! dan mot je mar 'n knecht d'r bi zette om 'n aagje in 't zeil te houwe.’ In toen 'k de deure uutgieng, kwam de vrouwe me achteroplaape in zei: ‘Piet! je mot je mar niet zjeneere; je hakt mar toe, in de volgende maend motte ze toch weg.’ Noe ka-je wel begriepe wa' we doen zalle.

We gae bedaerd naer d'n Dabbenboer in we maeke de baamen zoo kael, dat de honden d'r geën broöd van kunne ete. Al de jongers lacht'n in waere 't mit Piet eens. Ze sprakke of, dat ze d'n aären aevend om acht ure bi 't ronde baampje zouë weze.

Da gebeurde in toen gieng 't er op los. De waegen zat heëlemal vol in de groenmaekers hadde nog nooit zoo'n schik gehad. Ze zonge van: ‘Wim drie en de koningin Sofie’ in ‘Daar kan de koning niks aan doen,’ in nog veul meër aare deuntjes.

Toen ze bi d'n Gouwen Leëuw gekomme waere, namme ze elk 'n slokje in Piet stak 'n flesse brandewien in z'n zak. Ze reeë weer varder in waere heël gauw bi den Dabbeboer.

De jongers gienge nae d'n baagerd in daer stond Jan van 't huusje, d'n paereriejer, om te kiek'n of ze 't niet te grof zouë maeke.

Daer had Piet niet op gerekend in toen-i-'m zag, gieng-i daedel'k nae 'm toe in zei: ‘Kom Jan, we zalle 's slokke op de gezondheid van de keuning, mar 'k hawe geën glaesje, dus je mot de flesse mar an je mond zette in 'n goeie slok neme.’

Jan pruttelde, dat 'n om geën eëne gezondheid gaf, as 't mar goeie brandewien was. Hi zette de flesse an z'n mond in begon te drienke; 't smaekte zeker lekker, want hi smekte as 'n aelevis⁽⁴⁾.

Toen Piet 'm 'n ketiertje daernae nog 's liet slokke, begon Jan de haagte te kriegen; hi stond mit knikkende knieën in gieng an de gripskante⁽⁵⁾ zitte.

De jongers hadde onderwiel d'r best gedae. De heële grond onder de baamen lag mit takk'n bezaaid in Jan zat mar te knikken, dat 't goed gieng. De groenmaekers wiere hoe langer hoe joliger in hakt'n, dat hoören in zien vergieng.

Piet keek soms ongerust nae Jan in vroeg, of de jongers 't niet te grof

(1) Aar'n, anderen.

(2) Baagerd, boogerd, boomgaard.

(3) Verrinneweert, (ver-)rüineert.

(4) Aelevis, aal.

(5) Gripskante, greppelkant.

[p. 183]

maekt'n, mar die zei, dat 'n niks om de mastbaamen gaf, as 'n nog mar 's mog slokke.

Piet gaf 'm de flesse, en toen Jan slokte, begonne de groenmak'rs te ziengen:

We hakke hier maar aardig groen,
Daar kan de koning niks aan doen.

Wull'm van den daav'n⁽¹⁾ Jaap was de groötste opperteur⁽²⁾. Hi hakte as 'n wilde in schreëuwde mar: ‘Daar kan de koning niks aan doen’, in net toen 'n 'n groöten tak wou of hakke, slore z'n voeten onderuut; z'n broek schoorde, in daer bleef 'n mit z'n kruus an 'n tak hange!

De jongers moste d'r buuk vast houë van de lache, toen z'm zoo zagge hange, in begonne allemaele te ziengen: ‘Daar kan de koning niks aan doen,’ in Wullem schreëuwde: ‘Jongers, maek me los, aar's breek 'k de nikke, toe, gauw, m'n broek schoort zoo!’

Toen 'n weer op z'n beënen stond, zei 'n: ‘Zie zoo, 'k hawe 'r genog van voor van aev'nd; 'k stond al te roep'n: Daar kan de koning niks an doen, mar as 'k gevalle had, in ik warre de nikke gebroke, dan had 'n d'r zeker niks an kanne doen, in ik was bakkeran geweest.’

De jong'rs hadde 't groen op de waeg'n gelaeje in reje nae 't durp. Toen ze bi de meisjes in schoole waere, gienge ze g'rlandes maeke in pael'n bewinne mit palm in groen, in ze hadde 'n lol, dat⁽³⁾ 'n wonder voor de waereld was.

Zoo maekten de groenmaekers plezier; iel'k'n aev'nd deje ze wat, in tegen d'n twaalfd'n Mei was alles kant in klaer.

(1) Daav'n, dooven.

(2) Opperteur, aanvoerder; Fr. opérateur.

(3) Dat, samengetr. uit: dat 'et.

't Feëst.

't Was d'n twaalfd'n Mei. 'n Drukte in 'n beweging op straete as 'n oordeël. An alle kanten liepe de schoolkind'rs deur mekare, mit kopjes in d'r hand'n, want ze zouë getrakteerd worre op krentebroöd in sukelademelk. Ze waere uutgelaete van plezier, in geën wond'r, ze hadde 't durp nog noöit zoo mooi gezieë, as 't noe was. An de voorstraete stonde twee eërepoorten, d'n eën'n bove'n op de kaaie in d'n aar'n achter an de voorstraete; die poorten waere an mekare vast mit lange groengemaekte touw'n; tussen de poort'n stonde 'n haap pael'n van d'n eën'n naer d'n aar'n; aar's zou 't touwe te veul deurgezakt hewwe. As je 't uut de verte zag, dan leek'en 't net 'n telegraafdraed.

An 't lange touwe hienge lampejons, o zulke moöie! Allerande kleuren in allerande vurm! 't Waere geën groöte, mar in de poort'n, daer hienge d'r tweeë, zoo as je 't nog noöit gezien had. 't Waere heële groöte, achtkantige lantaerns mit allerande kleur'n in kwispeltjes⁽⁴⁾ van onder. Ze hadde 'n raere naem; 'k glaave dat 't flakkonlantaerns waere. Dan stonde

(4) Kwispeltjes, kwastjes.

[p. 184]

d'r boven op de poort'n nog 'n W in 'n S, dat beduuide de naemen van de keuning in de keunegin.

Om half negen gieng de kerke an, in de domené sprak 'n hartel'k woordje over de keuning in over 't heële arrajehuus⁽¹⁾. Hi zei, dat me veul te dank'n hadde an de spruten uut 't arrajegeslacht, in dat groöt in klein dien dag moste viere.

Toen de kerke uut was, kwamme de kind'rs in schoole. In daer had je 't lieve leven gaende. D'r kwam bienae geën einde an 't roepen van: Oranje boven! Leve de koning! Er wierre verscheië stikj's gezonge, in toen de kind'rs 'n half uurtje gezete in gezonge hadde, kwamme d'r krentekoekj's in sukelademelk.

Ze krege volop in d'r waere veul kind'rs, die in d'r broödjes bete, of ze in geën veërtien daegen geëte hadde. All's gieng best, mar dat 'r nog al 'n kommetje sneuvelde, ka-je begriepe.

Toen 't ofgelaape was, liet de meëster de kind'rs uut schoole in zei, dat ze allemaele in 't gelid moste ge stae, viere op 'n reeke. Vooran stonde d'r mit tromm'ls in mit vlagg'n, in toen 't all's in orde was, gieng 't vooruut.

Overal stonde de mensen in de deure, in ze spronge mit de ziengende kind'rs mee, zoo'n schik hadde ze.

Dat gieng zoo tweë rondjes deur 't durp in toe allemaele nae huus.

Noe bleef 't 'n beetje rustig, want de meëste waere weg om te eten.

Mar tegen 'n uur of tweë begon 't weer op nieuw. D'r zou 'n optocht gehouwe worre van paerevolk in klompemejoors.

Ze kwamme allemaele, die d'n optocht zouë meemaeke, op 'n boerestee bie mekare, in daer wierre ze in 't gelid gezet. Vooran 't paerevolk in achteran 't voetvolk. D'r was 'n voorriejer, die op 'n wit paerd zat. Hi had 'n mooie uneform an in hieuw 'n vaend'l in z'n hand, waerop de borstbeeld'n van de keuning in de keunegin waere uutgeteikend. Achter h'm kwamme rustbewaerd'rs in de offesier, die 'n zulvere sabel in z'n hand droeg.

Toen alles goed stond, wier de tromm'l gesloge, in daer ging 't vooruut! 't Was 'n bonte troep! De burg'rjongers, die wat duiten hadde, zagge 'r netjes uut; die hadde 'n espres pakje laete maeke; ze hadde 'n witte broek mit 'n geel galjon, 'n wit ov'rhemde, waerover 'n arrajesjerp hieng, in 'n arrajepet op d'r hoöd.

D' paer'n zag'r aak netj's uut; ze konne allemaele goed voor d'n dag komme.

De mind're jongers waere wel zoo moöi niet, mar ze hadde toch allemaele sjerp'n an, in 'n arrajekapje op; dat hadde ze van de k'missie gekrege.

De burg'rs stonde vreemd op te kieke, toen de heële stoet ankwam. 't Was aak 'n mooi gezicht, veral toen ze de voorstraete opreje, die moöi opgetuugde paer'n tussen al dat groen in die vlagg'n!

Ze reje gaenspaeretje⁽²⁾ 'n paer keëren rontom 't durp in toe bleve ze

(1) Arrajehuus, Oranjehuis.

(2) Gaenspaeretje, stapvoets; lett. gaans paardje.

[p. 185]

voor 't durpshuus stae; de presedent van de k'missie bedankte de deëlnemers an d'n optocht in toen 'n klaer was, gieng iel'k z'n spulletjes weg brienge.

Noe stond iel'k op vrieje beën'n in kon feëst viere zoo as 'n wou. Ze mochte aak schiete, want d'n optocht was ofgelaape, in noe zouwe d'r geën ongelokken meër gebeure, al schote ze al 's 'n pestool of 'n klakkebos of.

't Duurde aak niet lange of de locht daev'rde van de schoten. De klakkebossen vlooge sissende in de locht in viele ov'ral neer.

D'r liep 'n vent mit 'n ope karre ov'r de straete, die nagoosje dee in vierwerk. 't Was Kees de Pruke. Hi had 'n haap blikke doöz'n in z'n karre stae in riep: ‘Gae je gang, mense! 't is voor de keuning! Eëns in de vuuf 'n twint'g jaer! Schiet mar op! Kees heit 'r genog!’

Ze hadde allemaele schik in Kees. 't Was 'n aerd'ge werkzaeme vent, die overal partie van trok.

D'r stond 'n heël troepje mensen rontom z'n karre, te luust'ren nae de grapp'n die 'n verzon. Hi had 'r genog bie de hand in ze waere zeker nog al aerdig aak, want ze schreëuwd'n 't allemaele uut van de lache.

Kees was in d'n beginne heël verzichtig; hi dee altoös de doözen toe, as z'n wat v'rkocht had, mar toen 'n 't zoo druk begon te krieg'n, liet hi ze voor 't gemak mar opestae.

In wat gebeurde d'r noe? 't Ongelok wou, dat 'r net 'n sissende klakkebos in z'n karre vloog. Kees zag 't niet; hi stond mit z'n rik d'r nae toe om geld te ontvang'n; mar toe-'n zoo hoörde sisse, draaide-i-z'n eige om in riep: ‘Goddoori! m'n karre staet in d'n brand! Help! Help!’ Mar ze luust'rden niet naer 'm; ze liepen as haez'n om weg te komm'n. In Kees wou nog gauw mit 'n paer doözen weg laape, mar 't hoefte nie meër: 't begon te klapp'n of 't onweerde, in de blikke doöz'n vlooge in de locht as k'nonkogels.

Stokouê mensen kwamme nae buuten laape om te zien wat 'r gebeurde. In d'r liep 'n vrouwe mit d'r hand'n omhaage te schreëwen: ‘M'n kinders! Help, mensjeslieve! De wereld vergaet!’ Toen de schrik 'n beetje over was, gienge z'ns kieke nae Kees, in die stond mit 'n gebrande hand tegen 'n baam. Hi zei, dat 'n schaed'l'k'n dag voor 'm was, mar sprak gauw aar's, want d'n domenee, d'n dokt'r in de burgemeëster beloofd'n, dat ze z'n schae zouë vergoeje.

't Bleef vard'r rustig; 't eëne uurtje vloog nae 't aare om, in toen 't twaalf ure was, waere oud in jong al nae bed gegae, in ielk zei, dat 'n dien twaalfd'n Mei niet gauw vergete zou.

S. Maliepaard.