Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 155]

Zuid-Holland.

De niëuwe meëster⁽¹⁾. (Overflakkee.)

Van tijd tot tijd sta ik stil op mijn zwerftochten en zie achter mij. Zoet oogenblik van overdenking, van herinnering, van medeleven met mijn jeugd - hoe waard zijt gij mij dan! En gij, klanken uit het verleden, gij kinderlijke taal en tonen, hoe verzacht gij mijn in 't dolen en zwerven verhard gemoed! Hoe liefelijk overvalt gij mij dan met uw wonderlijke betoovering! Ik was een kind, ik was iets sterker dan een kind, ik was een vlegel, toen ik u verlaten moest, mijn eiland en geboortegrond; en nauw was ik onder vreemden gekomen, of ik vergat uw taal, uw eigenaardig bartelijken, eenvoudigen tongval om zoogenaamd hollandsch te spreken; wat erger was, ik vergat mijn doopnaam en stak er mijn borst over op dat ik hem vergeten kon! Zoo doen vlegels. Zoo doolde en zwierf ik voort door 't land der vreemdelingschap, gejaagd en heftig, ook wel eens dwepend en droomend, maar altoos als een vlegel, altoos ondankbaar jegens mijn geboorteëiland. Nog jaagt me 't bloed snel, driftig, nog word ik onbarmhartig voortgezweept door mijn lot en mijn hartstochten, maar ik ben geen vlegel meer. Men wordt eindelijk langzaam, maar vrij zeker, een man. En als aankomend man leer ik stil te staan, mij zelven perken te stellen, terug te zien op mijn levensbaan en aan de herinnering tijd en plaats te geven. Ja, de herinnering krijgt meer en meer deel aan mij. Zoete weldoenster van het menschenhart, hoe machtig werkt uw balsem op de wonden, waarin zelfs hier en daar de doorn nog haakt! Hoe schoon zijn de paden, waarop gij den verblinden doler terugleidt, hoe bloemrijk zijn ze en hoe geurig, hoe zonnig en hoe geheimzinnig stil! Het is een tooverweg, dien ik haast niet meer ken. Toch herken ik hem; want ik hoor die eigenaardige klanken, hoor die hartelijke taal - ja, ik hoor ze en erken ze: 't is de tongval mijner jeugd.

Onder dezen indruk eener overdenking, gelijk ik ze elk hart toewensch en gelijk ze elk zelfbewust man dikwijls moet overkomen zijn, heb ik onder bovenstaanden titel geschreven wat ik zou willen noemen:

(1) De ë moet geen e-klank hebben, maar toch, afgescheiden van de voorgaande e, hoorbaar zijn; - ae is als è in père, doch iets scherper; - zoö moet uitgesproken worden alsof men snel ‘zowe’ zegt. Dit is van toepassing op al de omgebogen o's; - overal waar de ie de ij vervangt, heeft zij den klank tusschen de korte en de lange i; al de overige afwijkende klanken zijn bekender.

Een Flakkeesche novelle.

As joe gaet van Goéreë nae de Ouetonge, dan komje deur verscheiê durpen, 't eene al mooier in aer'ger⁽²⁾ as 't aore. 't Is 'n wonder, mense! zoö netjes as bi ons de durpen d'r uut zieë. Zindelik, kiek, je zou d'r

(2) In aer'ger, en aardiger.

[p. 156]

pap van de straete ete, oör! Daer heië Goêreê zelvers, wel 't is in 'n stad bi lange nae zoö mooi niet. De kerkstraete, de pieterstraete, wel mense, zwiegt 'r van. In den toren, 't is, bi geliek van spreken, 'n poolse muste, zoö kraek zindelik. Noe, in dan Dirksland? Mar afien⁽¹⁾ je mot 'r mar komme; in lezeer⁽²⁾ joe dan mar 's⁽³⁾ bi Both op de kaoië, je mag 't varder vertelle, of in de Nieuwetonge in den oranjebaom, wereldbero emd, oör!

Mar onderwegt bluve m'n⁽⁴⁾ steke. Ik zegge dat zoö mar 's van al die durpen, omdat wile, Flakkeënaers, daer groös⁽⁵⁾ op binne. Noe slae je 'n diek in. 't Dorde of vuufde huusje, daer wil'k of weze. Gaet 'r mar gerust in, in roep mar houla. Roep niet te zoetjes, want misschien is Tanne niet tuus, in d'oue mensjes binne wat daof. Veeg in gos⁽⁶⁾ naeme je voeten of an d'n dweil, want je ziet wel, hoe netjes in fientjes of 't hier is, net zoö wel as op 't durp. 't Is deur de bank op 't heële eiland zoo. Stille, ik hoöre rissele op de matten in huus. Daer komt d'oue vroue. Z' is erg oud, é?

Toe, zeî mar: ‘dag Baoltje!’

‘Hoe is 't mit je, Baoltje, in hoe is 't mit Frans?’

‘Wel, mit mien kittigjes⁽⁷⁾. Komt 'r toch in, mensen,’ zeit d' oue ziele, die al stoelen bizet; ‘komt toch 'n stapje varder. 'k Haauwe⁽⁸⁾ zoö net 'n bakje⁽⁹⁾ gekookt. Toe, schuuf bi. Ik praete wat zoetjes om Frans; die ziele mot alle sachtemiddaegs nae bed, noe al dortien keëren an 'n stik, zoö heit 'n⁽¹⁰⁾ 't op z'n harte. Dus as 'k je noe geën pupe geve, dan is 't om zien⁽¹¹⁾), hi kan onmeugelik raok vele. 'k Zal 's bakjes lange⁽¹²⁾.

Sint dat Baoltje noe in de spinne⁽¹³⁾ gaet om bakjes te langen, mot j's rondkike. Alles blienkt tegen j' in. D'r koper is zulver, in d'r hout is glas. In dan die matten! pas op, want as j' uutsliert⁽¹⁴⁾, dan heit Baoltje zoo'n leut, dan lach'se, da 's 'n wonder, mense; daer heit z' aerigheid in. Mar je mos je geen zeer doeë. Dus wees mar voorzichtig, want heel de vloere is mit die gladde matten beleît. Kiek de klokke's, hoe blienkend. Hou, daer komt ze, kiek noe mar voor je.

‘Hoe oud is Frans noe al, Baoltje?’

‘Lae m's kieke, zeven in tachentig in 't korte maendje⁽¹⁵⁾; jae, jae, hi gae m'n vóór. Kiekt'er mar nae, hi gae m'n vóór. Ik gae noe in m'n vuuf in tachtigste. Mar noe mo'k zegge, hi heit 't van kind of op z'n harte gehad. In zoö benauwd kann'n 't niet haauwe, dat 'n zeit: Baole gaot fort. Altied mot Baole 'n helpe. Maar noe - ik schreeuwe 't nog uut van die nieuwe Meëster⁽¹⁶⁾ - die heit noe zokke raore finten⁽¹⁷⁾ over z'n! Noe krieg 'k 'r, 't is wel zonde dat 'k 't zegge, 'n hekel an. Tanne is t'r noe weer nae toe. Dan zeit'n: ‘Wuufje, je man mot vorsche logt haauwe; of, zoas 'n dan op z'n groöspraeten zeit: Vrouw Sander! Je man moet luchtig

(1) Afien, enfin.

(2) Lezeer, logeer.

(3) Mar's, maar eens.

(4) M'n, me, voor we.

(5) Groös, grootsch, trotsch.

(6) Gos, gods.

(7) Kittigjes, tamelijk (Ned. kittig, vurig, lief; bij Hooft kittigh = handig, vaardig).

(8) Haauwe, heb.

(9) Bakje, kopje (koffie).

(10) 'N, verkorting van hem voor hij.

(11) Zien, (zijn), hem.

(12) Lange, zie bl. 128, aant. 3.

(13) Spinne, spinde, provisiekast.

(14) Uutsliert, uitglijdt.

(15) 't Korte maendje, Februari.

(16) Meëster, dokter.

(17) Finten, vreemde kunsten, malligheden.

[p. 157]

zitten en luchtig liggen. Neem de gordijnen weg. Zet je raam open. Laat een ketel kokend water in 't vertrek stoomen....’

Je mot 'r om lache, zoo aerig as ze dat napraet.

‘Raore taele om te hoören, mar 'k hauwe in m'n jongen tiet genogt heëren bediend om 'n nog te verstae. Noe verbeel-je-wel, ziele, je zou je 'n ongelok lache - de gardinen weg! - waer laopt toch alevel in dezen tied 't mensdom nae toe! Ik glaove dat Frans de stupen op z'n lief kreeg als 'k 't deê; mar 'k zal wiesder weze. Mar Tanne, jae Tanne zou z'n zin doewe, mar ze bluuft van de gardinen of. In dan dien waesem in huus! 'k Haauwe al meer as genogt, as 't water ruust. Dan giet 'k op, in ik stoppe 'n z'n tute mit 'n halve nemmer koud waeter. As 't Frans helpe kon - wel, 'k gong d'r zelvers voor in 't waeter legge, mar wat zeî d' oue Meëster? Meëster Ponte zeî altied, in 'k hoöre 't de man nog zegge: “Baoltje,” niet vrouw Sander, mar Baoltje zeî'n, “laet Frans doewe wat 'n wil, en dat zal 'n 't meëste helpe.” In 't is waer, want hi wordt noe, liek a'k je zegge, anstaende korte maendje zeven en tachentig.’

‘Mar mit dien Meester Waesem wil 't mar niet vooruut. Tannetje is 't 'r noe weer nae toe. - Stille! - Zeît 'r noe mar niks van - ik hoöre 't lieve kind komme. Heur ziengd⁽¹⁾ mar. Zeî mar niks van de nieuwe Meëster; 't is anders zoô'n goed kind!’

‘Wel, Tanne! was Meëster Vloö tuus?’

't Meisje, dat daer noe in huus komt laope in regelrecht nae Baoltje gaet, is meër as 'n aerig bakkesje. Goeien deugd, wat 'n meid! Omdat ze noe nae 't durp geweest heit, is ze binae op d'r zondags. Mar toch alevel, wat 'n beeld van 'n meid aok! D'r keuvel⁽²⁾ is ommers an d'r hoöd geschilderd. 'N beetje, 'n klein beetje gaet 'n achterover, mar dat komt van d'r zwaere brune haer. Wat 'n juffrouw zou ze weze, è? Noe zie je ze nae de bedsteê gae. 't Is al lief in vlug wat 'r an is.

‘Groötevaoder,’ zeise. ‘Slaep je, groötevaoder?’

Jae, je mag d'r voetjes wel zieje, noe ze daer bi de gardinen staet. Ze hoeft 'r niet verlege meê te wezen, want in huus laope m'n hier allemaele op kousje.

‘Groötje,’ zeise, ‘hi slaept nog. Lae m'n noe mar niet wakker maeke. Meëster van Loön was niet tuus, mar hi had gezeît: slaepe gong voor alles. In dan, groötje, luuster noe 's, dan had 'n nog gezeît: waeter koke voor d'n ouen man, dat 't zwirelde en zwarrelde deur 't huusje in op bed.’

Noe heît ze groötje om d'r hals mit 'r zoete, mollige nermen⁽³⁾, in noe geeft ze z'n kosje. Wat 'n verschil van gezichte, è? Mar van liefde, ne oör, van liefde geën verschil.

‘Kom, Tanne, drienk eest 's 'n kommetje kofje!’ In sint⁽⁴⁾ dat se dat zeît, schuuft ze Tanne zoetjes weg; mar o zoö zoetjes, of 't postelein was!

‘In noe zwiegje van die finten, liefje! 'k Mot 'r niks van haauwe. Meëster Vloö liekt wel gek, hi mit z'n ope raemen in zonder gardienen!

(1) Heur ziengd, zij zingt.

(2) Keuvel, vrouwenkap, oudt. hoofddeksel van kloosterlingen.

(3) Nermen, (n)armen.

(4) Sint, terwijl; verg. Ags. sid, eenmaal, daarna zekere tijdrnimte.

[p. 158]

M'n zalle je groötevaoder an d'n diek in 't gras legge. In dan z'n waesem deur 't heële huus, ha, ha, lieven God, 'k mot er tog evel om lache as 'k er mar om dienke, hoe gek of 't aok is!’

‘Tanne,’ zeît ze, sint dat se lacht dat ze d'r kommetje neêr mot zette, - ‘Tanne, wat zou je wel zegge, as m'n merge allemaele 's verroest waere - de klokke, in de wichten, in de knippe van d'n bibel, in ikke, in joe, in je groötevaoder - van de waesem!’....Tanne mot 'r dan noe aok geweldig om lache. Ze steekt d'r vienger nae groötje op, heur mit d'r witte tandjes in d'r klein purpelmondje. Ondertussen gae de gardinen zoetjes ope, in daer kiekt 'n oud gezichte uut mit 'n slaepmuste op zoö wit as z'n haer. Hi lacht om heurle⁽¹⁾.

‘Ik komme d'r uut,’ zeît de slaepmuste, in kiekt 's rond, in vraegt zonder 'n woord te spreken nae de reden van de leut⁽²⁾.

Noe is 't Juni. Veul mensen uut Holland dienke dat Flakkeë 'n soorte van 'n koorsepakhuus is, dat de voorouërs opgesloge haauwe op 'n mist'ge mosselbanke. Zoö dienke ze eindelik⁽³⁾ over heel Zeëland. Mar niks is varder van de waerheid. 't Is noe Juni, zooas ik zegge. 't Is aok pienkstere. Kiek noe mar 's voor 'n aerigheid om 't huusje hene van Frans in Baoltje. 't Leit as 't waere onder 'n spreïe nog witter as tervenblom⁽⁴⁾. In wat ruukt dat liefelik, as de zunne 'n stuitje op is! Noe heije daer achter 't huusje an d'and're kante van de kreëke 'n stik koölzaet in d'n bloei. Heërl'ker geure is t'r niet te verzinnen, in de boönen daer gunter varre beginne aok al te ruken. Dan leit 't huusje begraeve onder 'n haop appelin perebaomen - één laeken in al over z'n hoöd! In geën doösheid⁽⁵⁾, oör! Zet dan j'oòren mar 's wiëwaege⁽⁶⁾ ope. Daer gunter, op 't kopje van dien haogen poppelier zit 'n koekoek. Waer 'n 't over heit dat weet ik niet, mar hi heit 't beëstig druk; 't klienkt over d'n diek deur de heële polder, daer 't wemelt van kiewiten, die aok al schreeuwe of 't 'r broöd d'r an hieng. Mar niks mooier as die leeuwerke - hoe aerig! Zonder veul geraes is z'n stemmetje toch zoö dudel'k in zoö boven alles uut. Je ziet heël de leeuwerke niet....'k wil 't glaove, mar 'k zal j'n 's wieze. Gaet daer is op die weië; hou, niet varder; kiek noe 's as 'n straele nae bovene. Zie j't kleine beest, in zou je niet zegge, dat 'n an 'n onzichtbaer draedje hieng, an de zunne geknaopt?....Hî riest onmerkbaer zonder z'n wieken te verwegen⁽⁷⁾, in zoö zakt 'n aok, in zoö riest 'n weêr. As 'n wonder Gos! Wel voor'n mense om d'r over te dienk'n. Altoös haoger, dan weêr neêr. Dan weêr rize in niet zakke, as om te zurgen voor 't huusouen, in dan weêr nae bovene, as 't gebed van Aobel. Jae, zoö gaet 't wel 's mit de gedachten van 'n mense; aok an 'n onzichtbaeren draed. - In onder de spreië - daer is 't dan toch een gezieng, in 'n gekaekel, in 'n gesjilp, in 'n gepiep, in 'n geklok, in 'n gefladder van d'aore wereld. Alles komt

(1) Heurle, haarlui.

(2) Leut, pret.

(3) Eindelik, eigenlijk.

(4) Tervenblom, bloem van tarwemeel.

(5) Doösheid, doodschheid.

(6) Wiëwaege, wagenwijd.

(7) Verwegen, bewegen.

[p. 159]

hier te gaste, in van varre hoor je op drie durpen de klokken luje. Jae, zeî mar zoo as 't op je harte leît: 't Is lief! In je gevoel gaet op, as de leeuwerke uut het groene jonge gras in duzend madeliefjes, deur de blauwe locht nae God.

In kiek noe 's, wat 'r over de onderdeure leît bi d'n ouen Sander, in wat 'r van tussen de hegge nae d'n diek komt strompele. Bluuf nog 'n stuitje stae, Tannetje! jae, jae, dat petret hoört 'r bi in de groöte schilderie van de scheppinge.

‘Dag groötevaoder, dag groötje,’ zoö klienkt 'r heldere stemme deur den helderen ochent, in d'r mooie brune aogen lache, noe groötje nog 's omkîekt in heurle nae mekaore knikke. Jae, 't is 'n schilderië. Zukke rooië koöntjes hoöre d'r bi. Daar zie je noe d'n ouen Frans Sander gae.

‘Noe, groötevaoder, hou je noe 's goed, oör!’ In nog eëns klienkt 'r 'n fris in krachtig ‘goeie reis nae 't durp!’ over de hegge in d'n diek. De oue lû gae nae de kerke. Onder kerktied zal Tanne de boel an 'n kante helpe in 'n bakje kofje klaerzette. Vroölik weërgalmt 't huusje van d'r gezieng, in 't werken gaet vlot van de hand. Mar 'k hoeve je niet te zeggen wat 'r al van zunsopgange of gedae is! Dus z' is gauw klaer, in noe gaet ze d'r eige ankleë. 't Werkjak uut, muste of - kiek dat haer noe 's over d'r schoeren - allebast schemert 'r deur - jae, allebast in dat achterhuusje in 'n vurme, die 'n mense, die 'n jonge jongen an 't beven maekt. - Jae, zieng joe mar, joe gelokkig mooi kind!...Ze kiekt toch eest 's in 't tobbetje eer ze d'r handen d'r in gaet steke. Ze weet, dat 'r wel 's nae d'r gekeke wordt: - noe mot ze toch aok 's kieke, want voor de spiegel daer groötje bi is, daer lokt 't niet; want die zeit al gauw: ‘Wat doe je, Tanne? je heit ommers niet ziek geweest dat je zoö kiekt?’...

Nog 's pasjes⁽¹⁾. 't Waeter is zoö helder in flak bi 't feinst'r. Ze knikt in de tobbe - mar noe mot ze toch lache. Kom, kom, mit die duvelse groözigheid! In daolik d'r handen d'r in, oör, tot over d'r ronde ellebogen. Heerlik fris. Noe d'n boezendoek of. Alles zoö blank in lieflik om te zien. Geen mense die 't verraeie zal. Heërlik blienkt d'r allebast in 't pienksterlicht, dat deur 't feinster schient. D'r blanke nermen gae noe mit d'n doek d'r over heen in weër, in schodde gedurig dat dikke brune haer weg. In over 'n half uurtje is ze zoö blienkend as 'n beeld.

Noe nae boven, nae d'r kaemertje, om d'r beste jurk in dat fiene keurs⁽²⁾. Ze zal 't mar 's waege. Malle meid, je bint ommers alleënig in huus, wat hei joe te waegen? Toch houdt ze d'r hand over d'r harte gespanne, toch kieke d'r vroöl'ke aogen ongerust. - Mar ze gaet, in d'r harte klopt of z't groötste kwaed deê van de wereld. Ze vliegt d'n trap op as 'n gejoge⁽³⁾ haes. Raor kind! -

Mar stille...

Klik - daer wordt frempeld⁽⁴⁾ de klienke van de voördeure opgelicht. Daer gaet de deur ope. Onvoörzichtig meisje!

‘Houla!’

(1) Pasjes, eventjes.

(2) Keurs, vrouwenrok.

(3) Gejoge, gejaagd, evenals gevroge.

(4) Frempeld, warempel.

[p. 160]

Geën antwoörd.

‘Niemand tuis?’...

Tanne zit op zolder nae d'r aesem te haelen...O, as je ze noe zag! D'r hand, die daer pasjes losjes over d'r bloöte harte was gespanne om bi 't klimmen d'r boezen te bedekken, zit noe stief op d'r harte gedoud. - Antwoörd geve - geën dienken an voöreerst; z' is blieje dat ze leeft. Mar ze weet wie 't is, in dat geeft 'n beetje ruste an d'r. D'r harte is goed om te zeggen: ‘Meëster, gae mar in huus, ik komme.’ Mar 't is onmeugel'k, zoö heit ze geschrokke. Noe 't is geën wonder dat ze niet gauw bikomt - want daer gaet 'n vrempeld in huus. As 'n stille bleef stae op de matten, dan wet 'k dat 'n d'r harte kon hoöre kloppe. Mar gelokkig gaet 'n verom nae de voördeure, in dat geeft heur moed om te spreken. In onder de hand is ze noe 'n beetje angekleëd.

‘Meëster!’ roept ze uut 't solderluuk.

‘Zoo Tannetje, goede morgen.’

‘Goeie murge, Meëster! Neem m'n niet kwaelik oör, mar ze binne nae de kerke; 't was zokken hemelsen weêrtje voor groötevaoder.’

‘Uitmuntend, Tannetje! Waar de zieken uit wandelen gaan, mag de dokter t'huis blijven. Ik kwam van buiten en dacht juist den ouden man eens aan te moedigen om de lucht te genieten...’

‘Meëster, as j'n aogenblikje geduld heit, ik binne zoö klaer, in over 'n klein stuitje komme heurle aok tuus.’

De Meëster kiekt nae bovene. Ze zit op d'r hurken, omdat hi ze zou verstae, in zoö kiekt 'n ze dan noe net in d'r gezichte. De Meëster kriegt 'n kleure d'r van, noe 'n ze daer zoö ziet mit 'r ronde blanke nermen in d'r schöot. Hi is toch aok voor niet geën jonge vent. Hi raekt' zowat an 't hakkelen: ‘dat 'n wel 's vrom zal komme’ - mar hi kan d'r niet best uutkomme, in toch voelt 'n heël goed dat ze 't uut beleefdheid zeît. Hi hakkelt vort: ‘dat 'n de oue lû wel tegen zal komme in dan misschies nog 's pasjes mit heurle saeme komt.’ In zoö sokkelt 'n weg, knikkende, vrindelik knikkende; mar veul praete, zooas anders, neë, dat schient noe niet te lokken bi z'n, in bi heur sjuust aok niet. As je noe zien ziet gae over den diek, dan weet 'k 't nog zoo netjes niet. Z'n harte slaet as 'n klokke. In dat 't om Tanne is, noe, daer wet 'k alles om wat je wil, die hekse! Mar lae m'n noe van heur geen kwaed spreke. 't Komt niet in d'r hoöd op om 'n mosje kwaed te doen, veul minder 'n mense; mar z' is zoö. 't Is 'n wonder zoön lief stemmetje asse heit; in dan die aogen mit die lange zwaere deksels - ze zou je levend betaovere! Daer komt ze noe van solder. Net zoön duve!

Flak bi 't durp komt de Meëster de oue mensen tegen. Hi laopt nog zoö zwaer in gedachten, dat 'n ze frempel v'rbi gelaope had as de oue vrouw 'n niet angeklampt had.

‘Waer komt dát zoö vroeg van daen, Meëster Waesem?’ vraegt ze vroölik. Hi hoòrt 'r stemme, in spriengt op az 'n slaeper, di j' in z'n oöre niept.

‘Ah zoö!’ zeît 'n, net of 'n aok vroölik is. ‘Wel, dat 's dapper, Sander!’ In zoö maekt 'n rechtsomkeert, in kuirt mit 'r meê.

[p. 161]

‘Ik ben bij Tannetje geweest,’ zeit 'n mit 'n half toegeknepe keele ‘en heb haar half en half beloofd met u terug te gaan.’

‘Noe, da 's braof, Meëster,’ zeit 'n oue man. ‘M'n vrouwe mag joe dan uutschelle voor Waesem zoö veul as ze wil, mar ik binne mit al die waesem zoö fris as 'n hoen; joe heit er eëre van.’

‘Ik bluve d'r bi,’ zeit Baoltje, die 'n beetje kleure kriegt in Frans anstoöt. ‘'t Is gek mit die waesem, mar 'k mot weer de Meëster geliek geve; lae m' d'r mar niet meer over kaekele.’

Baoltje wordt 'r eindelik 'n beetje mee verlege, das z' altied zoö gescholle heit op de waesem van Meëster van Loön.

Noe mot d'n oue man 's pasjes stille stae: vooreest is 'n moê, in dan wil'n aok wat wize an de Meëster.

‘Kiek Meëster!’ zeit 'n sint dat 'n nae die kreke wiest, die daer achter z'n huusje heenlaopt deur de weië, ‘vin je dat niet 'n aerig gezicht?’ -

Meëster van Loon kiekt mit andacht, in hi mot zegge, dat 't 'n mooi gezichte is.

‘Ik wize 't je, Meëster,’ zeit Frans - in Baoltje kiekt de Meëster an mit 'n blimoedig, 'n beetje groös gezichte, of ze zegge woû: luustert goed nae z'n - ‘omdat 'k je vraege wou of Flakkeë dan noe zoö ieselijk is? Is 't 'r wel op de wië wereld zoo'n mooi uutzichte as daer op dat blienkende waeter langs die vette weiö in onzen bloeienden baogerd? Ik glaove niet dat 'r de weêrgae van is; in dan zoo'n lochtje daerover zoo blauw as m'n buis.’ - De Meëster lacht zoetjes dat ze 't niet zieje, maar toch vint 'n 't allemiestig⁽¹⁾ mooi. Mar wat 'n nog veul mooier vindt, dat za'je zieje. Ze binne noe zoö varre gevorderd, dat ze 't huusje van vorene in 't aoge kriege.; in wat zieje ze daer? Ze zieje Tanne over de hegge kieke. De Meëster kriegt 'n kleure as bloed. Kiek, ze knikt. Nog 's pasjes komt ze over de groene hegge mit 't lachende blozende gezichte - noe is ze weg - mar uut de varte speulende mit de oue vrouwe komt ze d'n diek op, in gaet genermd mit 'r in huus, sint dat ze de Meëster lachende goeien dag zeît.

‘De kofje kookt al 'n heële stuit, groötje,’ zeit ze, sint dat ze stoelen bizet; ‘je heit 't op je dooie gemak gedae, oör. De Meëster had z'n eige doödelik verveeld, as 'n zoö lange hier had motte wachte op jule. Wat zei joe, Meëster?’

Ze kiekt 'n an, net zoö as 'n onschuldig, vroölik meisje liek heur kieke kan, mit d'r volle aogen, die tintele van jonkheid. Mar Meëster van Loön is 't 'r mar half over tevreê. Ik glaove ten minsten dat 'n liever niks zou zegge. Maar hi dient toch t' antworen.

‘Ik verveel me nooit,’ zeit 'n.

Z'n harte was goed om d'r nog wat bi te doen, mar hi houdt 't vóór z'n. Noe, da 's mar goed aok. Tanne zou 't toch niet begripe - want ze dienkt al zoö veul om 't geenge⁽²⁾ daer de Meëster z'n harte vol van is, as om 't uure van d'r doöd. Ze fladdert net as 'n vroölike kappelle deur

(1) Allemiestig, in de hoogste mate; miestig, (meestig) zeer.

(2) 't Geenge, hetgene; Hd. dasjenige.

[p. 162]

't huusje in praet mit allemaele eënder. Ze merkt 't geëneëns, dat Meëster van Loön nae d'r aogen omkiekt, in hoe beteuterd dat 'n is, as heur 'n wat vraegt.

‘Toe, Meëster Vloö,’ zeit Baoltje, ‘je laet je kofje koud worre, in je butterbiesje zal nog smelte. Kookt ze wel goed, Tanne?’ roept ze nae 't achterhuusje. ‘De Meëster leî noe z'n kommetje al om, wel haauwe ik van z'n leven?’

‘Kom, Meëster!’ zeit Tanne, die aweer in huus komt laope, in noe flak bi z'n gaet stae. ‘Joe zal m'n kofje niet versmaeje, dat weet ik wel beter.’

In ze zet z'n kommetje weer overende, in giet 'r lekkere heëte kofje in, in schodt drie butterbiesjes uut de doöze op z'n bakje - net of ze erg⁽¹⁾ is...mar d'r aogen doewe heël aores, oör!

‘Neen zeker niet, beste, ik versmaad niets van u,’ zeit hi zoetjes. Frans in Baoltje verstae 't niet; mar Tannetje, zeker deur dat zoetjes praeten, kiekt 'n an, in hi kiekt heur an. Noe leit 'n zien hand op heur hand, daer ze de kofjeketel in heit, kwaozje⁽²⁾ omdat ze niet meer schienke zou, mar...noe afien.

'N stuitje d'ran staet 'n op, in zeit zoö uut gekheid: ‘dat 'n noe vooreest hier niet meer noödig heit.’ Mar ik voor mien glaove, dat 'n 't zoö heël lange niet zal uuthouë. Baoltje zeit, dat 'n gedurig 's mot komme kieke. Frans is bolies⁽³⁾, zeît ze, hi kan ielk aogenblik instorte. Frans schodt de Meester hartelik de hand. Tannetje zal 'n uutlaete.

‘Ik glaove,’ zeit d'n oue man, ‘datte m'n Meëster Ponte v'rom haauwe.’

‘Meëster Ponte,’ zeit Baoltje, ‘kriege m'n nooit meer verom; mar meëster Vloö val m'n niet tegen.’

Hi kiekt nog 's over de hegge nae de deure. Heur is 't 'r nog. Ze knikt zoö vrindelik, dat 't deur z'n heële lief gaet. Hi neemt z'n hoed of. Heur doet zwiegend de deure toe, in zwiegend komt z'n in huus, in zwiegend kiekt z'in de spiegel, tot ze schrikt van groötje.

‘Tanne!’ zeit ze, ‘waer kiek je nae? Je ziet zoö roöd as 'n krote.’

Noe zieje dan 't eiland 's in 'n heel aore gedaente, oör! Op de nieuwetongese vlakte, op de vliegers, op 't dirkslandse sas; an den stassen diek - overal, overal tenten, schaerseriers, sleetje, platklompje, kinders achter stoeltjes, in aok wel gekke wuven, die d'r eige van d'r venters, in, as die niet wille, van d'r zeuns vort laete trekke. Noe, as die uutsliere, dan haauwe m'n leut, dat kei'je begripe.

In daer 't niet blienkt van ies, daer is 't wit van de sneëuw. Kinders, daer j' alleen mar de beëntjes van ziet, zoo zitte z'r ingebakerd; oue mannetjes, van 't eige laeken 'n rok; jonge meisjes, die vliegenshard achter de sleê laope of d'r in zitte mit gloeiende koönen in tintelende knuusten; jonge jongers in meisen zwierende op de schaersen, in wat 'n leven! De baomen stae zoö stille as lof⁽⁴⁾ in d'r witte kleêren te pronken. Ze binne

(1) Erg, boos.

(2) Kwaozje, quasi.

(3) Bolies, bol-ijs, bom-ijs; ijs, waaronder geen water is en dat dus niet te vertrouwen is.

(4) Zoö stille as lof, zoo stil als een loof, blad. Bij Kiliaen loofstil = bladstil. In Kortrijk en omstr. zegt men: Het en waait niet een loovertje.

[p. 163]

zoö deftig as wile⁽¹⁾ luudruchtig, in je kan niet zegge dat z't ofkeure. Hei je ooit van z'n leven zoö 'n remoer gehoörd? Kiek noe gunter 's: Daer zit noe 'n meid op d'r keursen⁽²⁾ te slieren in lacht dat z't uutschreëuwt - daer laete ze ze los, in noe gaet ze janke, wel doösje, wat 'n kwibes! - daer sliert ze 't bolies in....

In dan die schreëuwers in de tenten mit d'r aniesmelk zoö dun as sneëuwwater: in d'r brandewien van item; toch liefhebbers; de kinders kieke de ketel van 't vier. Wacht, daer trekt 'r een 'n krulle in 't ies. Noe, die ken d'r van, oör. O, weet je niet wie dat is? Mense, zwieg stille, 't is al meë een van de knapste jongers van 't eiland; mar daer is niks volmaekt in de wereld. In zie je wie 'n bi z'n heit? Die ken je toch wel! Wel stom, 't is Tanne. Wat 'n meid toch, é? Uut duzende zou je ze kenne. Wie is t'r jongen? 't Is net zoö as je zeit: 'n duvelse knappe jongen. Hoe hiet 'n? Hi hiet Huup van Klaos van Teeuw van Aeren. Hi ken van alles. Mar 't is mit zien liek as mit 'n haop van z'n soort: twaolf ambachten, dortien ongelokken. Hi had 'n jongen kenne weze mit 'n groöte boeresteê onder z'n; mar wat is 'n noe bi de graosje⁽³⁾? 'n bedrief-fje, oör, daer z'n ielk aogenblik of kenne boene. Want boere? hi doe net of 'n an't teren is. Al achteruut. Daer is 'n 'n baos in, net zoö as'n daer noe op z'n schaersen doende is, dat j'r verbaest van staet, zoö vlug. Kiek, noe komt 'n achteruut riënde op Tanne of. Of 'n aok persies weet waer ze staet, é? Noe, das noe levend Huup in Tanne zoäs 't gae most. Achteruut rië - Tanne meêslepe in 'n wolke van plezier - zooas heur 'n wolke van 'n vrommes⁽⁴⁾ is.

Eest 'n beetje vooruut, net zoö lange - jae hoelange, dat za'm'en wel zieje - ik dienke zoö lange as Frans in Baoltje 't uuthoue wille. Kiek, hoe zwierig in hoe mooi. Effetief mooi rië ze. De heële baene kiekt ze nae. Je zou de meid stele. 'N beeld. Hou, daor rieje ze saeme achteruut. Huup is weer mar raor. Veul te wild. Heur kan 't aores aok, é. Mar dat gaet noe veul te hard, foei - 'k houe m'n harte vast. Houd ze....

O, da's Meëster van Loön, de niëuwe Meëster, die ze opgriept, anders had ze de harsens in kenne valle. Hi heit z'in z'n ermen. Noe, 'n aogenblikje zou m'n dat aok nog goed doeë, al worr'k oud. Ze komt bi. Hi geeft z'an Huup verom. 'N ferme vent dien van Loön. Goeien hemel, wat haelt dien dokter d'r over⁽⁵⁾, 't is of de duvel 'n achteran zit....

D'n anderen ochend is 't in 't huusje an d'n diek niet pluus. Frans leit op bed. Groötje in Tannetje liekene niet goed gemust te wezen. Baoltje kiekt d'r kleindochter niet zoo vrindelik an as aores, in Tannetje zelvers - ze heit zukke dikke aogen. Ik glaove dat ze geschreëuwd heit.

‘'t Zal niet gebeure, Tanne, 'k mag't niet toestae.’

‘Mar groötje, wat hei je dan in eëns tegen Huup gekrege? gistere mog'k toch wel meê.’

‘Je mag noe aok mee, zeg 'k ommers. Mar net as gistere, in niet

(1) Wile, wijlui.

(2) Keursen, zie blz. 159, aant. 2.

(3) Graosje, gratie.

(4) 'N wolke van 'n vrommes, eene gezonde, ferme meid; vergel. een' wolk van een kind, een jongen als een' wolk. De vergelijking ligt waarschijnlijk in het volle.

(5) Overhaelen, overrijden; lett. halen, streken maken met de schaatsen.

[p. 164]

varder. Praet m'n niet van de vliegers, 't zal niet gebeure. Duzend mal hauwe m'n gezeit: Tanne, niet te duchte bi M'nheërse⁽¹⁾ komme. Ik haauwe niks tegen M'nheërse; je meutje⁽²⁾ is t'er bi de 't negentig geworre, mar joe mot niet bi Sommerdiek of M'nheërse weze, in noe is 't uut.’

‘'t Is goed, groötje. Ik wil niet haauwe, dat je erg wordt of bedroefd, ik zal tuus bluve.’

‘Je bin m'n lieve kind, in as 'k daer noe zoö erg om worre, dan binne daer reden voor. Die za' je later wel wete. Waer was 't, dienk je, dat je gister aevond, liek as je zelvers verteld heit, zou gevalle weze, as Meëster Vloö niet over slag⁽³⁾ gekomme was?’

‘'k Weet niet, groötje,’ zeit Tanne benauwd.

‘Je was op m'nheërsense grond, zoö waer as'k leve.’

De oue vroue was niet erg meër, mar ze doet d'r handen saeme.

‘Kom hier, lief!’ zeit ze tegen Tannetje.

Tanne gaet bi d'r op d'r kniën zitte, in leit d'r handen in groötje d'r schoöt in d'r hoöd tegen d'r schoere⁽⁴⁾. Noe wiest groötje nae bed.

‘Stille,’ zeit ze; ‘die daer leit zou 't besterve as 'n 't wist. Geen woörd meër, oör!’

‘Mar groötje,’ fluustert ze; ‘as Huup m'n komt haele?’

‘'k Zal t'n zegge. Mar daer kom je niet.’

Ze steekt nog eëns d'r rimpelviengers op.

'N stuitje d'r an kwam Huup. Hi zei niet: ‘Vrouw Sander, mag Tannetje meë schaersen gae rië?’ - bel neen 't. -

‘Dag, Baoltje,’ zeit 'n, ‘dag Tanne! Is 't nog wel sint gistere? Toe gauw, Tanne! bin je nog niet klaer? gauw kind! in hoe is 't noe mit joe, groötemoeder? zou j' aok niet 's mit m'n overlegge?’...

Ze kon beëntje over in d'r tied, dus je kan begriepe, dat ze daer lent over heit.

‘Joe zou mit zoo'n oud wuuf geëneëns op de baene wilie komme, Huup!’ zeit ze lachende.

‘Niet op de baene, groötje?’ zeit'n, ‘wat wet je d'r onder?’

‘Praet wiesder, zotte kwibes!’ roept ze lachende uut. ‘'k Zal d'r wel zaolig op passe. 't Is mien tied niet meër. Mar in mien tied, Huupje! liete ze de meisen niet valle, oör!’....

Noe doet m'n toch plezier van Huup, dat 'n 'n kleure kriegt.

‘Wildigheid,’ zeit 'n. ‘As de nieuwe meëster ze niet gegrepe had, had ze leëlik gevalle. We zalle van midd'g 'n beetje wiesder weze.’

‘Van midd'g, Huup, gae je niet varder as dezen omtrek. Joe ken nae de vliegers gae zoö veul als je wil, mar Tanne komt 'r niet.’

‘Wees toch wiesder, groötje,’ zeit'n. ‘Mo'm'n noe net as de kinders op 't veldies bluve? 'k Mot 'r om lache.’

Mar daer borst de buje los. 'k Wil geën eëns zegge, wat Baoltje zeit, zoö erg wordt ze. Huup bakt zoëte broödjes. Tanne slaet d'r nermen om d' oue vrouwe d'r hals in wil tuusbluve. Deur dat leven allemaele wordt

(1) M'nheërse en Sommerdiek, Middelharnis en Sommelsdijk, dorpen op het eiland.

(2) Meutje, verkleinwoord van men, moei.

(3) Overslag, op slag, eensklaps.

(4) Schoere, schouder.

[p. 165]

groötevaoder wakker. Hi kiekt rond in staet op. Toe gaauw z'n sloffen. 't Kossen in z'n stoel opschodde. Groötevaoder zit 'r in. Groötemoeder zwiegt - allemaele 't werk van 'n aogenblikje. Hi kiekt z' allemaele eën voor eën an. In hi glaoft dat 'n 't geraeje heit - mar 't hoef niet, want 't onweêr is over.

‘Ik kan niet hoöre,’ zeit'n, ‘waer je 't over heît. Ka' joe 't nog hoöre, Baole? Huupje, Huupje, m'n haauwe d'r niet op tegen, dat je mit Tanne riet, in heur houdt veul van je. Mar je bin nae mien zin te vroeg op de schaersen. Je bint van ochent al nae Stellendam geweest. Ik weet 't. Wees voorzichtig. 's Winters heit 'n goeien boer aok z'n zurgen. Waer is de reize noe nae toe?’....

Huup kiekt nae groôtje, in heur kiekt'n deur z'n huut hene: D'r bril spriengt van d'r neuze.

‘M'n zalle van midd'g mar 's niet varre gae,’ zeit Huup an den oue man z'n oöre, sint dat'n Tanne d'r schaersen antrekt.

‘Zoö, da's bovest⁽¹⁾; in dan bities tuus.’

Huup zet 'n gezichte daer al de kleuren van de regenboge in komme, sint dat 'n z'n eige schaersen antrekt. Daer strakjes al was 'n niet in z'n schik dat Frans leê te fitten op z'n. Ik glaove dat 'n erg is.

‘Toe' 'k zoö oud was as joe, Huup, trok 'k noöit m'n schaersen in huus an,’ zeit d'n oue man, die noe op z'n praetstoele gerocht⁽²⁾ is. Huup mot 'r om lache, mar aores as aores⁽³⁾. Z'n gezichte heit wel wat van stroope in nazien⁽⁴⁾. Afien, ze lache allemaele, in Huup draegt Tanne as 'n pluumpje op 't ies.

‘Kom, moeder,’ zeit Frans Sander, ‘lae m'n noe 's nae de kinders kieke. 't Is mooi weer, midden op den dag, in 't zunnetje schient dat 't ies blienkt. Ze gae noe aok 's pasjes op de kreke, in kieke nae 't riën van Huup in Tannetje. - In noe geef 'k je te raejen, wat d' oue mensen doewe, dat heël de kreke 't ziet....Mit d'r honderd tweë in seventig jaer danse se saeme op 't ies. - Mar wacht 's; daer gunter varre komt er eën anzette, die zal ze wat aores leëre. Daor komt 'n. Nog drie strieken. 't Is Meëster van Loön. Ze laope as ondeugende kinders in huus. Hi gooit z'n schaersen uut of 't sloffen waere in hangt z' in den baom bi de welle⁽⁵⁾.

Hi komt in huus in doet net of 'n erg is. Hi gromt as 'n ouen beër. Daolik mot 't waeter opgestookt worre, mar hi laet d' oue ziele niet alleenig sjouë. Hi haelt hout onder de schouwe, hi doet de ketel vol waeter, in Baoltje hoeft niks te doen as mar mit de blaesbalke te werken. Dat doet ze dan aok voor d'r jaeren zoö straf, dat Frans roept om op te houen mit blaezen. In 'n aogenblik ke j' 'n os over 't vier braeje, in kookt 't waeter as 'n zeë. Noe de kofje gekookt, in de ketel opgezet, in klaer is Kees. 't Waesemt dat 't druupt.

‘Jae, Meëster Vloö,’ zeit Baoltje, ‘je heit gliek; 'k glaove dat 'r water over m'n rik laopt - mar m'n harte is nog jonk, in eindelik is 't Frans z'n schuld. Die woù 't eëste kieke nae Tannetje. Is 't so niet, Frans?’

(1) Bovest, bovenst, zeer goed; elders bovenste best.

(2) Gerocht, geraakt.

(3) Aores as aores, anders dan anders, anders dan gewoonlijk.

(4) Nazien, azijn.

(5) Welle, put.

[p. 166]

De oue man zit mit z'n hand onder z'n oöre, in lacht.

‘In 't parredies was 't sjuust aoresom, Meëster,’ zeit'n; ‘laet 'k mar zwiege. 't Is 't oue deuntje, in dat zal gezonge worre zoö lange as 't 'r getrouwd wordt.’

Meëster van Loön heit de grootste leut van de wereld.

‘'k Mot joe nog bedanke, Meëster Vloö!’ zeit Baoltje zoetjes, ‘dat je m'n lieve kind gistere zoö bi ties gegrepe heit. 'k Haauw 'r van gehoörd, in Huup haauw 'k 't is goed gezeid. Hi zei dat 't wildigheid van z'n was.’

‘Huup was dronkig,’ zeit de Meëster in z'n eige. ‘Ja,’ zeit 'n hardop, ‘ja, moeder Sander, dat was edel van me. Volgens de tegenwoordige manier van weldoen heb ik kans om met Tannetje in de krant te komen,’ zeit 'n lachende weg in 't achterhuusje, daor Baoltje spres⁽¹⁾ nae toe gegae is. ‘Ik zag ze daar weêr rijden. Huup reed voor de grap achteruit.’

‘Jae, jae,’ zeit Baoltje, ‘mit kunst riet 'n achteruut, è.’

‘Met kunst,’ zeit Meëster van Loön mit 'n zwaere stemme: mar 'k glaove niet dat 'n meënt op schaersen.

‘'t Is of 'n op schoentje op den diek staet, zoö vast staet 'n; hi doet op schaersen wat 'n wil. Mar Tanne, wat zei ie van Tanne, Meëster Vloö?’

‘Boven m'n lof,’ zeit 'n, in 'k glaove dat 'n blië is, dat 'n d'r zoö ofkomt. Hi gaet tenminsten weer gauw in huus.

‘'N aerig paer? 'N ielk heit er 't aoge op,’ zeit Baoltje groös. In om toch wat te zeggen uut z'n harte, dat zoö vol in gereze is of 't er zuurdeèg in zit, hout 'n 't 'r voor: dat Huup van persoon 'n flienke vent is.

‘'N aerge jongen,’ zeit Baoltje, die Meëster van Loön voluut geliek geeft: ‘och, hi laopt al zoö lange om d'r - as 't waere van kind of an. Mar z' is nog zoö jonk, Meëster; z' is nog mar pasjes achttien. In dan....’ zeit ze bedroefd, ‘ik môt 'r niet an dienke om 't lieve kind te missen. M'n harte schiet vol. In noe zoue m'n 'n wel in huus kunne neme as de pachte van ons land vervalt, in geven 't zien, mar....’

Hier bluuft Baoltje steke. Ze schodt 'r hoöd.

‘Heur houdt aok veul van z'n - och, 't is jonk bi jonk, mo'je dienke.’ Zoö praet ze vort, net of z' in d'r eige praet. Meëster van Loön merkt wel, dat ze meer dienkt as dat ze zeit. Hard bevalt 't 'n niet. Hi is in z'n ziele overtuugd, dat Huup mit kunst achteruut riet zoö hard as 'n paerd laope ken. In Tanne! - z'n harte klopt tegen z'n kele, as 'n ze ziet.

‘Jonk bi jonk,’ praet'n Baoltje nae in z'n eige. In dat is waer. Dat steekt 'n as 'n prieme. Hi is aok jonk. Mar mit Huup heit ze van kind of op in neer gegae. Saeme nae schole. Saeme nae de kategesaosje. Saeme op 't ies. Saeme kiem in schimmel⁽²⁾ speule. Saeme prumen plokke. Saeme nae de kerke in nae de kerm'se. Leut haauwe om 'n kleinigheid. M'nkaore mit 'n half aoge begriepe. Mit 'n half woord verstae. In dan daerbi: Huup 'n kante⁽³⁾ jongen, daer alle meisen zot op binne.

Mar eën dieng mo'k je zegge. Je mot niet dienke, dat Tanne gisteren aevend niks tegen Huup gezeit heit. Ze haauwe woorden gehad. Ze heit

(1) Spres, expres.

(2) Kiem in schimmel, twee bekende kinderspelen.

(3) Kant, zie blz. 127, aant. 1.

[p. 167]

gezeit dat ze veul van z'n hiel, mar dat 'n niet meër mos perbeëre om dronkig te worren daer heur bi was, want dan zou 'n wat zieë. Dust, zoö stieng 't noe met heurle. tanne had net zoö min gedachte in de nieuwe Meëster as ik of joe, behalve dat z'n graeg lieje moch. Mar dat z'n kleure kreeg, toen ze mit z'n praete most uut zolderluuk, dat kan ielk meisje begriepe, dat braof is liek as heur. Ze kan d'r hoöd niet in 'n zak douwe. In toen 'n an d'r handen kwam, da 's niks, 't was om te zeggen dat 'n geën kofje meër woû haauwe. In d' oue mensen kenne dat aok niet wete, dat Meëster van Loön 'n ienkelde keër voor de jongste in de gezondste van heurle driën kwam. Mar groötje praette mar toe. Mar as 't goeie mense gewete had, dat ielk woord van heur 'n gloeiende prieme in z'n harte was, dan had ze gezwege in nog meër. Half doöd zit 'n te luusteren nae d'r plannen mit de kostelike meid. Hi ken Huup deur in deur.

Wat mot 'n doewe? Z'n harte gloeit voor Tanne. Z'n harte bloeit voor 't lot dat ze te wachten staet. Mar hi zal zwiege. Want as Huup zooveul van d'r houdt as ze verdient, dan kan 't nog goed uutkomme, in ze kenne nog gelokkig mit m'nkaore weze....Mar spiet? o, 'n verterende spiet heit 'n om heur! Overal waer 'n is, daer staet 'r beeld - 't mag dan 'n boeremeisje weze - mar d'r beeld staet van 't hoöd tot de voeten voor z'n, waer 'n gaet in staet. Nog heit 'n d'r z'n vreugde in, want het is 'n lachend, onschuldig, vriendelik wezen, dat meër is as 'n schat in d'n akker voor de man die ze kriegt in waerdeërt....

Draomend staet 'n op. Hi geeft nog wat raed an d'n ouen man, neemt ofscheid van Boaltje, in spant op de kreke weer in, in riet de polder in. 't Laopt al tegen den aevend. 't Is 'n mooien winterdag geweest. De zunne is nog niet heëlemaele onder; daer hangt nog zoö'n deël goud in de locht, dat blienkt v'rom over 't ies in op de baomen. Zoetjes an gaet ze weg, mar noe is de maene an de beurte. 't Wordt as 't waere niet donker. Overal waer je kiekt over d'iesbaene, ke' j' 't bereje ies onderscheië van de plekken daer geën mense komt, as kinders op sleetjes, of in ienkelde krepelriër⁽¹⁾, of 'n vrouwe die 't stilletjes achter 'n stoel leërt. Ze moste die lichtjes in de tenten nog mar wat vort laete, 't wordt 'r mar donkerder van. Wat 'n gerienkel, wat 'n stemmen, wat 'n aerig piepend geschufel van die schaersen over 't ies, in wat klienkt alles helder in die fine locht! 't Is net, as de mensen lache, of 't heël aores is as in huus.

Heurle zie 'k nog in geën velden of wegen. Stille....

Zeì mar niet: stille, want 't is al zoö stille as 'n muus, overal waer je luustert. Daer komme d'r 'n paer anrië. In de varte hoör je goeien aevent roepe in lache....Noe is 't weer stille, behalve dat geschufel, dat al naeder komt. Ze stae stille. Je kan ze noe zieje. 't Is Huup in Tanne. Huup slaet z'n nerm om d'r heën in geeft z'n kosje. 'k Hoör 't dudelik. Ze komme weër an. Mar 't gaet niët zoö vlot as van midd'g. Huup bluuft weer stae.

‘Tannetje!’ fluustert 'n.

Heur luustert nae z'n, mar z' is benauwd, omdat 't al zoö laete is.

‘Kom, Huup,’ zeit ze, ‘ri noe deur.’

(1) Krepelriër, kreupelrijder, krukkelaar.

[p. 168]

Mar ‘Tanne!’ fluustert 'n weèr - in weer slaet 'n z'n nerm om d'r hals, in heur begint te janken.

‘Waer schreeuw je noe om, Tannetje!’ vraegt 'n zoetjes. ‘Liefje, liefje!’ zeit 'n - mar hi is schorre - ‘gee' m'n dan nog mar eën lekker kosje, in dan stae m'n niet meër stille.’

Heur geeft 'n z'n zin, mar 't wil niet lokke om 'n voruut te kriegen.

Heur sleept 'n as 't waere mee. - Mar sterk is ze, in, lae m'n d'r mar voor uutkomme, ze staet vaster op de schaersen as hi. Tannetje is deur in deur in 'n gevaerlke peziesje.

Hoe dat zoö komt? Dat za' m'n laeter wel hoöre. Heur is te gek mit z'n, mar z' is aok veul te goed voor zoön....

Laet 'k m'n mar niet an de vent bezondege - de zuuplappe - in bleuf 't daer mar bi.

Eindelik mit veul slepen in trekken in smeken heit z'n tot den baogert gekrege achter 't huusje.

‘Noe, Huup,’ zeit ze mit 'n bevende stemme, ‘bin joe noe aok mar of, in gae noe mar nae huus laope, as 'n jongen.’

O, d'r harte breekt. Had ze niet gezeit: as je dat weer doet, dan za' j' is wat zieje? In noe komt 'r goeie harte in eëns nae bovene, in staet ze daer vol liefd in meeliën. Hoe haog staet ze boven z'n! Kiek 's hoe flienk, in kiek hi 's.

Ze wil afscheid van z'n neme, in omdat 'n zoö scharrelt om z'n schaersen los te kriegen, wil z'n helpe. Mar noe heur bokt, neemt 'n ze beet, in rolt mit 'r op de kante van d'n baogert in 't witte gras....

‘Neë, goeien God!’ kermt ze, ‘wou 'k daevoor op de waereld weze!’ In ze riest op, in ze slaet 'r schaersen tegen den baom kapot, in sliengert de stikken over 't ies, in snokkende laopt ze deur 't achterdeurtje, daer ze de slotel van heit, in huus in nae bovene, in daer schreëuwt ze 't uut....

Noe kom 'k an 'n naore geschied'nisse. 't Bluuft wel geën naorigheid, mar 'k zie d'r wel wat tegen op om deur d'n zuren appel hene te biten. Niet dat Tanne 't niet anzieje kan, dat Huup gaet winterneve⁽¹⁾ bi Sine van 't Sas⁽²⁾ d'r vaoder. O, neë. Ze heit'n voorbi zi rië op paerd, mit heur achterop bi z'n, in d'r harte mag wat feller geklopt haauwe, of ze mag 's pasjes verschote weze; mar heur zei mar: 'n slamiere⁽³⁾ ken 'k altied nog worre.

Neë, dat 't of is - ze zou niet aores begeëre magge, noe 'n zoö slecht is; mar dat 'n heur dat an wou doewe, daer ze 't leste an z'n zou gegeve haauwe wat ze had om 'n mit eëre onder de jongers te laete wezen, dat zal ze noöit vergete,....dat is meer as pinelik voor d'r. Pinelik, te meër omdat ze 't niet durft zegge tege d'r groötje, daer z' anders alles tegen zeit. Groötje in groötevaoder haauwe d'r spiet van dat 't of is. Waerom? Ze wete 't naetje uut de kouse niet, in Huup had altied nog 's 'n aerig-

(1) Winterneve, vrienden, bloedverwanten (neven) bezoeken in den winter.

(2) Sine van 't Sas, Sientje van de Sluis.

(3) Slamiere, slet. In Antwerpen in goeden zin gebruikt voor een lief, klein meisje.

[p. 169]

heidje. Mar as z't gewete hadde....Noe wete ze niet beter of Tannelje is boös op Huup, zooas kinders wel 's boös op m'nkaore binne; dus groötje dienkt dat 't nog te rechte komt. Mar Tanne is triestig, in ze zwiegt mar. Ze doet d'r werk net as altoos, in ze leest veul in de boeken van 't Nut, net as altied, mar lache of zienge of veul werk maeke van d'r keuvels, neë oör. 't Is mis. Z' is netjes, in daer houdt het bi op. Niks geen fleur.

't Voorjaer komt. Alles wordt groen in vroölik. 't Jonge koorn op 't land is één groen tapiet daer alles in wegkruupt: siesjes, meëzen, maerels, mossen, spreëuwen, sliklaopers, alles leit 'r te fluiten, te pikken, te piepen, te kraauwen, te ziengen - mar wachte jule mar, strakjes komt 'r 'n vent mit 'n blaesbalke vol kruut, oör, ik hauwe je gewaerschoed. Jaewel, merge: dat leit mar te ziengen, te vriën, in te kossen. In de doornehegge ken d'eëne vienke d'n anderen geëneëns mit ruste laete. In as d'n eënen 'n stroötje heit, wil d'n ander'n 't aok haauwe. Kiek, daer vliege d'r tweë nae bovene mit 't eige stroötje. Dat haauw 'k noe van z'n leven nog niet gezieje. O, daer hei j' 't al....an 't vechten! Jae, jae, eëst koss' in dan vechte, net as bi ons.

Alles leeft. Alles is aerig in tierig. In de locht, in 't waeter, in d'aerde, in 't gras in d'r onder - mar Tanne wil niet tiere. Wat heit z'aok motte hoöre? Huup was an 't vriën gerocht mit Siene van 't Sas. Baoltje wist 't, mar had 't niet gezeît. Groötevaoder was te boös op Huup, in te daof om ievers⁽¹⁾ nae te luusteren. Mar je heit altied gedienstige mensen in de wereld, in zoö eëntje had 't noe tegen Tanne gezeît. 't Was 'n vrindinne van d'r. Noe, dat wete m'n al: daer mot je 't van haauwe. Ze had 'r wel 'n haop schelworen op Huup bi gedae, mar Tanne had de prieme beet. 't Was 'n naore zeumer in 't aer'ge huusje. 't Leven was 't 'r uut. Oares was d'n oue man noe nog al kittig, in Baoltje aok, mar van Tanne haauwe ze stille verdriet.

Mar wat wil 't geval?

Ze scharrele de zeumer deur, in doeë Tanne alles an wat 'r mar plezier kan doewe. Z' offre d'r veul voor op. Dan 's uutrië, dan 's mensen verzoeke, dan weer 's uutgae - in zoö bluuft 't nog al wel: gedurig zoo 'n verzetje, dan zal Huup wel uut d'r hoöd gae. In daer hoör j' in eëns, dat 't of is mit Sine van 't Sas, in dat Huup gevochte heit mit 'r vaoder - mar dat niet alleënig.

....Op 'n goeien zondagmidd'g, onder kerktied, komt 'n nae Tanne in vraegt heur om vergiffenisse. Gelokkig zeg 'k duzendmal, dat ze niet alleënig tuus was, in dat Baoltje net van d'r schofje⁽²⁾ was opgekomme. Want je ken wel begripe, dat 't erme kind in zwiem viel.

‘Huup van Klaos van Teëuw van Aeren,’ zeit Baoltje, sint dat'ze nae d'r kind griept, in beeft, ‘ik verzoeke dat je de deure uutgaet in dat je d'r noöit meër inkomt.’

Huup grinnikt.

‘Verstae je m'n, Huup?’ zeit 't oue mense, op d'r huken bi Tanne. Ze heit anders zoö'n aerig oûmensegezichte, binae zonder rimpels in vou-

(1) Ievers, ergens (iewaarts).

(2) Schofje voor schoftje, middagslaapje.

[p. 170]

wen, mar noe schiet 'r vier uut 'r aogen. Ik haauwe ze nooit zoö erg gezieje.

‘Laet m'n kind los!’ roept ze, ‘joe deugeniet, je heit ze d'n doöd gedaë.’ Tanne wordt wakker in spriëngt in eëns van de grond, zoo verschrikt ze, dat ze op de grond leit daer 'n vreemde bi is. ‘Wees mar stille, Tanne, joe heit 'n goeie waeker: je groötje zal eër sterve, eër dat joe kwaed gedae wordt.’

‘Huup, gae fort,’ zeit Tanne.

Mar Huup grinnikt....

'N plezierig dieng voor 'n oue vrouwe van vuuf in tachtig jaer, in 'n meisje dat op d'r beënen niet stae kan, zoö beeft ze van 't hoöd tot de voeten; in 'n vent in huus mit kwaeje bedoelingen. Mar 't scherpe aoge van Baoltje, tot 't uterste gedreve, ziet wat Tanne niet ziet; ze merkt dat Huup niet vast op z'n beënen staet. Hi heit, ouër geweunte, weër veul gedronke.

In d'r ergheid, in buten raed dat 'n mar gluupt in grinnikt mit 'n aeklik gezichte, griept z'n onverwachs onder an z'n beën, in trekt 'n onderuut, zoödat 'n mit 'n bons achterover rolt. Vloekende in raezende wil 'n oprize, mar noe haauwe z't gewonne, want saeme slepe z'n uut de voördeure in gooi'n in 't hof, in doewe de deure op slot.

‘De Heëre geeft kracht nae kruus,’ zeit d' oue vrouwe, in valt ofgetopt mit 'r hoöd op Tanne d'r schoöt. Ze haauwe d'r eige overspanne. Tanne briengt ze nae de zurge⁽¹⁾, kookt gaauw 'n bakje kofje, in wascht groötje's gezichte mit loderein⁽²⁾. Tanne is zelvers aok aeklig d'r van. - Hoör noe dat geslae op de ruten van zoö'n dronkige vent. Nog noöit van z'n leven is heurli dat overkomme; mar afien, hi is d'r uut.

‘Tanne,’ zeît Baoltje, ‘alles is ommers achter wel goed toe?’

‘Jae, groötemoeder,’ zeit heur. ‘Gae noe mar 'n beetje stille zitte.’

‘Aeklige jongen’ - komt 'r noe uut de grond van d'r harte - ‘aekl'ge kaerel.’ Triestig was z' om z'n. Mar noe is z' erg. Ze wil niks meër wete van zoö'n beëst. Hi heit noe z'n eige uut d'r harte gevloekt. 't Is iselik zoö as d'n goslasteraer te werke gaet. Groötje d'r harte is goed om nae voren te gaen, mar Tanne houdt ze tegen.

‘Wees noe mar stille, grootje,’ zeit ze mit 'n beteuterde stemme, ‘hi zal wel uut z'n eige vortgae.’

Mar daer heië weêr wat aores. Groötevaoder wordt wakker, in ziet d'n dronkigen Huup zoö'n leven maeke, in Groötje mit 'n doek mit nazien om d'r hoöd. Hi kiekt nae heurli, in dan nae Huup.

‘M'n haauwe 'n de deur uut motte gooie,’ zeit Baoltje dapper, mar ze ziet zoo bleik a's 'n doek.

D'n oue man trekt z'n buis an, in gaet regerecht op z'n stokje nae de voordeure. Tannetje begint te janken.

‘Noe was graotevaoder zoö kittigjes, in noe gaet 'n z'n eige erg maeke op zoö'n kwaejongen!’

(1) Zurge (zorg), armstoel.

(2) Loderein, lodderijn (l'eau de la reine).

[p. 171]

‘Bluuf toch hier, Frans,’ roept Baoltje, ‘hi luustert nae God of goed mense. Laet toch in Jee's naeme de voördeure toe.’

Mar Frans is wel of, in oud in ziek d'r bi, mar 'n dronkige vent voor z'n deure, daer zal 'n op passe...

‘Tanne, joe in der eëuwigheid niet. Hier bluve, zeg 'k...Verweeg je niet...Stille in luustert...’

‘Wou je bi geval in de gizelienge gebrocht worre, Huup?’ zeit Frans bedaerd, mar hi is erg, d'n ouwen tobbert. Mar hi wiest mit z'n stok nae d'n diek, in hi staet zoö recht as 'n kaerse, zoö as 'n in geen jaeren gedae heit. ‘Nae huus of nae 't gat, je hei mar te kiezen, in gaauw...’

Huup gaet uut 't hof nae den diek.

‘Ik wist wel dat je dapper was, mar zoö dapper om tegen tweë stokoue mensen in 'n jonk meisje te komme vechten, dat ha 'k niet van je durve dienke...’

‘M'n spreke m'nkaore naeder,’ roept Huup; mar hi maekt toch dat 'n weg komt.

‘'t Is niet te hopen voor joe,’ zeit 'n oue man; mit die woren doet 'n de deure toe. Mar noe 'n weër gaet zitte, kriegt 'n 't weër zoö op z'n harte, dat 'n d'r haest in bluuft. Mar ze kenne noe gerust 't raem ope zette. 't Is zoo 'n allerliefsten weërtje - 't is zonde - 't kleinste veugeltje daer in den wilgenbaom maekt dien vloekbeest beschaemd. Noe 'n ketel mit kokend waeter, de kleppe van de tute; zi zoö, noe bedaert 'n al. Noe kenne ze d'r saeme 's over praete in raed schaffe. Mar dát bluuft onder heurli.

't Is noe om in bi d'n diek 'n effetief zeëuwsch weërtje. Ik mot zegge, dat m'n noe wel wat haauwe van 't koorsepakhuus. Mar 't is noe aok diep in 't naejaer, in daegen an m'nkaore allemiestig nat weêr. Eën slik in al. Je kan geen hand voor j' aogen zieje van de mist. 't Is noe bi Frans Sander aok winteraevend. 't Zal half achte wezen. Tannetje leest hard op voor uut 'n boek. Zondags leest z' altoos in d'n bibel, mar 't is noe zaeterdag. Je hoeft geën moeite te doen om Tanne te hoören, zoö helder leest ze. Tanne kiekt stief in d'r boek, in Baoltje in Frans, ielk a'n kante van d'r oöre. Tanne ziet bleik, eh? Geën wonder. Ze zouë zoö 'n kind vermore - mar al ziet ze bleik, ze heeft zoö niet meër, in z' is niet triestig meër - toch ka j' 'r nog niet al te veul van zegge, want het harte van 'n meisje is 'n raor dieng, oör. N' raesel somties. 't Liekt plezierig wat ze leest, want alle drië d'r gezichten stae nae 't lachen. De tweë oue mensen zitte as vienken te luusteren.

Buten is 't aok zoö stille as in de kerke. Je hoört niks, as van tied tot tied 'n geruus in 'n gerissel in 'n gehuver van de dooie takken tegen m'nkaore, of ze zegge woue, 't is mar triestig, kammeraod! In dan drupe z' allemaele of ze traenen storte. Mar toch, as je goed luustert, dan hoör je wel meër. 't Liekt wel 't slaen van roeispaenen in de kreke - 't komt naeder, mar o zoö stille. Ze legge an. Je wou wete waer, mar dat ke' m'n niet zieje. Mar in d'n baogerd van Frans bluve ze steke. Wie kenne dat weze? Jae, vraeg noe mar toe. Daer gae twee venters bi Frans 't ach-

[p. 172]

terdeurtj' in. 'N dorden vaert d'andere kante mit de boöte vrom. Weër is alles stille. Waerom heit Tanne de deure niet op de griengel gedae? Op slot doet z'n altied, dat weet ik zoö zeker. Mar da's niet pluus, oör. Stille. Daar heie weêr wat....Weër 'n boöte. Die legge 'n vast. Ze gae aok in huus....Hoe is 't meuglik?

De oue mensen zitte altoos nog ingespanne te luusteren, in Tannetje mit 'r heldere stemme leest nog mar deur, in ze lache weer 's zoetjes.

Mar wat is dat? 'N vreemd geluud, dat niet in 't boek staet, hoöre z'in huus. Ze kieke nae de deure...Groöten God...'t Is Huup weêr!

Huup staet op d'n durpel mit 'n mes in z'n hand, in grinnikt...Mar eër Huup 'n stap vooruut kan doewe, of de vent die 'n bi zin heit, - spriengt 'r eën in 't vertrek, aok over d'n durpel, in staet vlak voor z'n. 't Is d'n diender van 't durp. Die geeft 'n zoö 'n geweldige klap op z'n nerm, effentjes boven z'n nelleboge, dat 'n 't mes laet valle van de pine. D'n diender gooit 't in 't vier, in in 'n ommezien heit 'n Huup vastgebonde; Huup is of 'n lam is. Maer daer achter mit die vreemde vent gaet 't niet zoö gauw. D'n diender gooit Huup, die stief an z'n nermen in beënen is vastgebonde, as 'n bos stekken in de boöte, in pakt de vreemde vent an, die daer in d'n donker in 't achterhuusje an 't worstelen is. Mit wie? Houd dan de lampe mar 's bi...'t Is de niëuwe Meëster! Hi bloeit iselik, mar hi leit boven. Gelokkig dat d'n diender vri is. In 'n aogenblik haauwe ze d'n vreemden deugeniet klein, in d'n diender, 'n vent van staevast, gooit 'n bi Huup in de boöte. Strakjes briengt 'n ze mit 'n bure nae 't durp. - De niëuwe Meëster is ontoönbaer, zoö bloeit 'n. Ze haauwe d'r handen vol an z'n. Hi maekt 'r 'n gekheid van, mar 't is bilange nae geën gekheid. Tanne beeft as 'n riet bi 'n groöt vier. Ze legge doeken mit nazien om z'n hoöd in op z'n nermen. Mar 't helpt allegaere niet veul. Gelokkig dat 'n Meëster net doet as de tummerlu. Hi heit in z'n jas alderlië gesnor, pleisters, draedjes, spansjevliegen, zalve, messen, hé 'n heële doöze vol van die f'rnien'ge kleine mesjes, aeklik oör.

‘'N aeklik beroep, oör,’ zeit Tanne, sint dat ze van onder de schouwe op de taefel kiekt nae de messedoöze. Mar meëster van Loön weet 'r raet meê.

‘Geef 's witten twien⁽¹⁾, kind,’ zeit d' oue vroue - ‘in dan, Meëster’, zeit ze, ‘zou 'k op die sneê daer 's wat kofjedroes⁽²⁾ legge...’

‘'k Zal 't morgen stellig doen, moeder Sander!’ zeit 'n - mar hi leit 'r noe pleisters over. Zoö wordt 'n op stoelen geleit. Hi wil 'n aogenblikje ruste. Z'n nerm hangt in 'n doek, in z'n hoöd is dik van doeken. In zoö leit 'n daer noe as 'n oue saldaot. Vrindel'k verzoekt 'n, dat z'allemaele gerust nae bed toe gae.

‘Nae bed, Meëster Vloö?’ zeit Baoltje. ‘Ik binne noöit zoö wakker geweest as noe.’

Noe dan mot 'n oue man nae bed gedae worre; 't is meer as tied voör z'n. D'n oue man gaet nae bed, mar eer 'n zoö varre is, valt 'n op z'n knieën bi de Meëster, in hi dankt mit 'n bevende stemme; mar de Meëster wil 't niet haauwe in laet d'n oue man oprize; mar Frans zeit, ‘joe bint

(1) Twien, Ned. twijn, gedubbeld garen, draad.

(2) Kofjedroes, koffiedik.

[p. 173]

'n middel in Gos hand geweest’....mar varder briengt 'n 't niet, want hi wordt bedroefd, in noe hauwe z' allemaele d'r aogen mit traenen...

Over 'n stuitje is alles stille. Tanne heit tee gezet in wil de Meëster 'n bakje geve, mar hi slaept. In gedachten bluuft ze stae. Ze geeft 'n dek, heël zoetjes. Mit dankbaerheid kiekt ze nae z'n nermen in z'n hoöd, of alles wel goed zit. Zoö gaet z' op d'r teënen nae groötje in leit 'r hoöd tegen d'r schoere, in zoö ruste ze saeme uut...mit traenen in d'r aogen, mar geruster as d'n heëlen dag. Jae traenen binne balsem. Leëd mot ons overkomme op aerde; zurg mar dat je 'r oprechte traenen bi ken storte; daer is niks op de wereld dat zooveul ruste geeft.

Uut alles was dan gebleke, dat Huup al an 't Sas in kennisse gekomme was mit 'n raore vent, zoö 'n scharrelaer, zoö 'n schaeresliper. In de naezeumere was Huup nae Rotterdam geweest, in daer hat 'n de ofspraeke gemaekt, dat 'n de oue mensen zou overvalle, in d'r geld weghaele, in ze doodsteke as 't noödig was. Dat was onder 'n borrel gegae. ‘Daer zat veul geld,’ had 'n gezeit, ‘in bi mien zit 'n groöte vrokke⁽¹⁾, dus 't mot dan noe mar buge of borste.’ Mar dat was ofgeluustert. In dat was geschreve an Meëster van Loön. Huup had te veul vertrouwd op de groöte stad van Rotterdam. Hi docht dat 'n d'r in 'n zak zat, in zegge kon wat 'n woû. Noe hat die vrind van van Loön niet goed kenne verstae, waer dat 't eigelik was, mar hi was al 's bi van Loön geweest, in noe had 'n 't an de spraeke gemerkt dat 't op Flakkeë zou gebeure. Voor van Loön gieng d'r 'n vreesl'k licht op, dat ka'je begripe. Toch most 'n zwige, want wat had 'n an vermoedens, in wat had 'n d'r an as Huup niet gepakt wier? Hi bedankte z'n vrind in schreef d'r bi, dat 'n d'r laeter meër van zou hoöre, as 'n z'n eige niet vergist had, mar dat 'n niks doewe most, voör dat 'n 'n brief kreeg. - Noe, hi kreeg 'n brief, mar wat voor 'n? Dat 'n voor den Briel most komme om te getugen, dat 't d'eige venters waere. Meëster van Loön had alles gezwege tot an d'n aevend toe dat alles zou gebeure, in toen pas had 'n 't alleën tegen d'n diender gezeit. Heët uut d'n oven, oör. Ze giengen in de boöte, niet op 't durp, mar onderwegt, mit touwen in waepens, mit d'n stommen Hein, in die most weer op de eige plekke heurli opwachte. Noe, zoöwat 'n ure laeter kwaeme de deugenieten, in de rest weet je. Ze krege twintig jaer, omdat alles dudel'k wier beweze.

't Was 'n bestel geweest mit die oûe mensen, zoo 'n varre reize. Mar de winter was v'rbigegae, dat begriep je, 't was haest Meie. Tanne was allemiestig verlege, mar de rechter was goed tegen d'r in vrindelik. Wat had z'n kleure, in wat deê 't heurli 'n plezier, dat d'n diender zoo'n pluumpje kreeg! Noe, hi is t'r niet slecht meê geweest; hi heit van Frans in Baoltje 'n groöte beloönige gehad, groöter as 'n wel gedoch' had, want hie wou eëst niks anneme, mar d' oue mensen zeie: ‘joe zal 't neme, in dan hei joe de helft nog niet van alles wat je voor ons gedae heit, want je hei je leven voor ons gewaegd.’

(1) Vrokke, wrok.

[p. 174]

In de Meëster?

Eëst most 'n zegge waer 'n de slotel van 't achterhuusje gehaeld had. Noe kwam 't dan uut, dat 'n die had nae laete maeke.

‘Dan most je aok in de gizelinge,’ had Tanne toen gezeîd; mar ze kreeg 'n kleure toen ze 't zeî, in toen de Meëster net deë of 'n ze daervoor straffe wou.

Van d' aore was 't voor de rechtbanke uutgekomme, dat z'n kiezder⁽¹⁾ bi d'r hadde, mar niet gebruukt, want d'n diender had de deure 'spres niet op slot gedae, om ze gauwer binnen te haauwen. -

De Meëster wachtte nog 'n jaer mit alles wat 'n op z'n harte had, in in dien tied leerd 'n Tannetje meër in meër kenne as 'n deur in deur braove meid. Hi kwam druk bi d'n ouen Frans zonder dat je noe eindel'k zegge kon, dat d'n oûe man zooveul erger was, in zoö doende rocht' 'n veul mit Tanne an de praet. Heur keek nië meêr zoo haog tegen z'n op, in ze voelde wel, dat 'n 't oprecht meënde. 't Waere geën flauwe praetjes di 'n uuthieng; altoos plezierig, altoos vroolik, in op 't lange leste was 't zoö, dat z'n graag zag komme in dat ze wel 's nae z'n uutkeek.

In eindelik, toe ze wist dat 'n om d'r kwam, toe had ze geën ruste. Jae, 't haoge woord moest 'r toch eënmael uut. Dus toen 'n op 'n goeien aevend bi de oue mensen zat, toen dee'n z'n verzoek om Tanne. Baoltje zat kousen te breien, mar de priemen rochte kante noch wal. Mar Frans knikte in stak z'n vienger op nae Tanne.

‘Meëster,’ zeit Baoltje, ‘ik haauwe joe leëre kenne as'n braove vent, die z'n harte op de rechte plaese heit, in mit 'n goed verstand. Mar al was 'k je nog meër schuldig as noe (in m'n binne j' ons leven schuldig), dan zou 'k 'r toch niet in toestemme as je ons lieve kind niet deur in deur had leëre kenne. In dan woû 'k je toch nog vraege: hei joe wel goed naegedocht over 't verschil van stand? Heur is 't zoö eënvoudig gewend. Wile haauwe 't goddank goed, deur hard werken, mar m'n binne platte boeremensen.’

De Meëster zei dat 't 'n plezier dee, dat Baoltje dat vroeg, al was 't alleën mar om te kenne zeggen, dat 'n heur al veul vroeger zou gevraegd haauwe, as 't er niet zoö iselik veul in de wegt had gezete.

‘Tanne heit wel 'n hekel an m'n messedoöze, mar daerom hou 'k ze toch niet voor doktersvrouwe ongeschikt. Ik geloof,’ zeit 'n, ‘dat 'k 't vrouwtje heb, dat ik zocht - maar laat zij nu ook eens iets zeggen.’

Mar Tanne zeî niet veel - weet je wat ze deë? Ze gieng zitte janke, mit d'r hoöd tegen Meëster van Loön. Dat was d' eëste keër dat ze de Meëster zoö anrocht. Hi ontroeren d'r van. 't Was of 'n in 'n wolke zat in nae boven gieng.

‘Ze houdt veul van je, Meëster,’ zeit Baoltje mit natte aogen, ‘è Frans? Joe heit 'r aok niet op tegen, zie 'k wel. Noe, kinders! God zegen j' oör! Tannetje geef ons 'n kosje, lief kind’....

Tannetje viel de Meëster wild om z'n hals, in zoö gaeve ze m'n kaore 't eëste kosje. In toe gieng ze nae d'r grootouers, in ze leie d'r handen op d'r hoöd, in 't was 'n stuitje zoo stille in huus, dat Meëster van Loön d'r diep van angedae was. Hi zag wat 'n d' oue zielen ontnam, ‘mar,’

(1) Kiezder, breekijzer.

[p. 175]

zeit'n, ‘wees niet ongerust, ouë mensen, m'n zalle je niet alleën laete.’

‘Toe,’ zeit Baoltje, ‘gae noe 's bi je vriër zitte, Tanne, ries 's op.’ In toe gieng 't oue mens nae de spinne, of eindelik in de keider, in daer kwam z' uut mit wat onder d'r schorte. Ze langde⁽¹⁾ heël netjes glaesjes, in toen most onverwachs de Meëster 'n flesse opetrekke van de beste wien die d'r op 't eiland gedronke wordt. In toen dronke z' op de gezondheid in 't gelok van 't jonge paer, in toen dronk de Meëster op 't lange leven van de oue mensen - dat eindelik nië meër noödig was, zoöas Baoltje lachende zei. Mar toen zei ze: ‘noe mot joe wete, Meëster, wie m'n binne, in wie Tanne is. In dat gae 'k je noe 's in 't korte vertelle. Want 't zal gebeure, dat Tanne d'r op tegen heit om mit je te riën nae Sommerdiek of M'nheerse. In dat zal je noe wete waerom - aores dienk je soms laeter, dat 't finten van heur binne. 't Is noe vridag, è? Gelokkig voor joele. Luuster noe, Meëster, in joe aok, Tanne.’ In noe zitte z'allemaele rond de taefel mit alle andacht nae d' oue vrouwe te luusteren; de Meëster heit z'n rechterhand op Tanne d'r rechterschoere, onder de staerte van d'r keuvel deur, 'k hoope niet dat je 't 'n kwaelik neemt. Hi is jonk, in heur is zoön meid, dat geën mens d'r eënder bi bluuft, voöral as ze zoö blië deur d'r betraende aogen kiekt as noe.

‘'t Is noe tachtig jaer geleë of daeromtrent,’ zeit Baoltje, ‘dat op 'n klein boeresteêtje hier op 't eiland, op 'n zaeterdag aevend, tweë oue mensen an d'r aevendmael zaete. 'N jongetje van 'n jaer of 7 achte kreeg wat eten op bed. 't Was zeumre, mar al schemerachtig. Sint dat ze zaete 't etene, kwam d'r uut M'nheerse 'n boöte mit twee venters drin achter 't huusje anlegge; ze hadde, zoö as 't hiete most, in de kreke gevischt. Mar sint dat d' oue mensen zaete te danken - daer ze bi ons altoos lange over doewe, omdat 't 'n aogenblikje van vrome ruste is in 'n huusouën - kwamme z' in huus, sloege de oue zielen 't hoöd of, in stoppende 't kind z'n mond zoö vol mit eten dat 't haest stikte. Toen naeme z't geld van d'oue mensen mee, in gienge met d'r boöte, of 't 'r niks gebeurd was, over de kreke nae Sommerdiek. Noe waere de naeste boeren niet gewend dat d'oue man of d' oue vrouwe zaeterdag saevends geen van beie nae 't durp kwaeme. Daer liepe 'r dus 'n paer 's pasjes van d'n diek of nae 't steêtje, om te kieken of ze soms ziek waere. In wat zagge ze? Twee vermoorde ouê zielen in 'n kind op bed zoo blaauw as 'n leie. Ze hielpe 't kind, in gaeve 't daedel'k op 't durp an. D'n diender, 'n baos van 'n vent, gieng regerecht op de tweë of die 't gedae hadde; hi kon z'n lu; in hi klopte ze 's nachts op, in daer stong 'n alleenig mit de twee morenaers in huus, mar ze verroerde d'r eige niet, deur dat kwaeje geweten. Noe, in dien tied hadde m'n ons eige recht, in toen most 't kind aok verschiene om ze te kennen, mar hi kon ze niet meër - mar 't wier beweze deur d'r waepens in d'r geld. 't Was de leste keër dat 't kind in Sommerdiek kwam. De venters wiere opgehange, in 't jongetje kreeg 't geld van z'n ongelokkige grootouërs. - In dat is hi.’ - Zoo sprekende wiesde Baoltje op Frans, die onder 't vertellen mit z'n hoöd in z'n handen gezakt was.

(1) Langde, halen, van een plank nemen.

[p. 176]

‘Noe kan je begriepe, Meëster, in joe aok, Tanne, dat m'n genogt haauwe voor altied, voor eëuwig, van dat durp. - Noe, hi is getrouwd op z'n twintigste jaer mit mien. M'n haauwe saeme gewerkt wat m'n konne, in haauwe gelokkig geweëst mit m'nkaore, mar mit ons kinders niet. Die binne allemaele voor den trouwdag gesturve op eën na - die is getrouwd gerocht - in aok gesturve. Tegen ons raed, in tegen ons zin is'n mit 'n m'nheërsenaer getrouwd, nog laete, hie was al op jaeren, ons zeune. Ze binne getrouwd; nagoosje bin ze begonne, 'n meutje van Tanne heit 'r alles voor gedae, mar m'n zeune was 't werken ofgeleërd mit alderlië gescharrel. Toen haauwe m'n geprabeerd om z' op 'n steetje te krigen, mar daer hadde ze geen seni⁽¹⁾ in: heur was te venl an 't durp gewent, in hi - 't is schande dat 'k van m'n eige kind mot getuge - mar hi was 't werken vergete. Toen krege ze kinders. Jae, m'n haauwe d'r alles van gewete, dat 'k as moeder zien bedurve haauwe: uut de hand haauwe m'n ze gehouë, Meëster - mar daer kwam aok 'n eind an. De klera⁽²⁾ heit ze allegaere weggenome op eën meisje nae. - In dat is heur.’

Noe wiest z' op Tanne.

‘Noe weet je, Meëster! wie m'n binne, in wat heur is. Mar dat ken 'k je zegge, Meëster, beter laete berouw as noöit - îk haauwe an m'n eige kind gezieje hoe noödig dat werken is. Werke, werke mot 'n mens, zoölange as 't dag is. Daer wordt 'n sterk van in braof - jae, sterk in braof; - in Tanne heit - van dat ze hier kwam of - niet aores gedae as gewerkt. Laet ze dat noe volhoue, maek ze 't niet te makkelik uut groözigheid.’

Noe was 't stille. Allegaere waere z' ontroerd. Groötje had nog noöit zoö strienge⁽³⁾ gepraet. In Tannetje had nog noöit zoo dudel'k alles gehoörd. Meëster van Loön in Tanne haauwe dien aevent noöit vergete.

Mar eën dieng mo'k je toch nog vertelle. Je weet noe, waer 't mit de niëuwe Meëster in Tanne op uutlaopt, mar je weet niet dat d'oue mensen op 't durp binne gae weune. Tanne had 't zoö graeg. ‘Jae,’ had Baoltje gezeid, ‘as t'r 'n hof bi is, in je heit 'r geën tras⁽⁴⁾ in 'n welle in 'n achterhuusje bi vergete, dan zalle m'n 't doewe; mar 'k wil niet graeg op 'n torenhuusje zitte oör, zonder waeter in zonder baomen, ne, oör!...net alles liek as hier, in de zunne uut d' eëste hand.’

Zoö 'n huusje wier heurle bezurgd, in in zoo'n huusje is 't die stokoue zielen nog overkomme, dat 'r 'n klein poppetje in huus kwam op de nermen van d'r eige Tanne. Niet lange nae dat groöte gelok binne d' oue mensen d'n eenen nae d'n aoren gesturve. Mar wie je nae d'r vraegt, die kan ze nog, oör - in Tanne of Meëster van Loön zal geën mens vergete.

In wat noe dien hekel angaet van Groötje an M'nheerse in Sommerdiek, dat begriepje. Heurle voelde wel, dat 't alleënig 'n wonderlike opvattinge van Groötje was. Ze kwaeme net zoö goed daer as in d' aore durpen, toen Groötje d'r nie meër was om d'r erg over te wezen.

Aart Admiraal.

(1) Seni, genie.

(2) Klera, cholera.

(3) Strienge (streng), ernstig.

(4) Tras, verkorting van trasbak, regenbak, bak in tras opgemetseld.