Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Wullem de postriejer en z'n zeuntje. (Walcheren.)

Sjok, sjok, goeng 'et tentewaegentje van Wullem den postriejer langs den 'obbeligen weg van Duunland nae Middelburg en bie ielken stap van 't maegere ouwe paerd, drilde de lang' onderlip van Wullem, die op 't voo'ste bankje zat, mit de zwiepe tusschen z'n beenen, in ielken 'and 'en ende van de leist⁽⁶⁾ en mit 'en rik⁽⁷⁾ zoo krom as 'n kemeel. En bie ielken stap ok drilden de dikke rooje kaeken van Janna van 't Zand, die achter in 't waegentje zat mit 'er mande mit beuter voor 'eur; wan 't was martdag in stad. Ze zat te blaezen van d' 'itte achter 't zwaere gouwe 'oofdiesder en onder de wichte van aol de keuzen⁽⁸⁾ en 't goed, dâ z'an der liêf ao⁽⁹⁾ en dat 'er nog breejer en zwaerder miek as z' â was, zoodâ z' amper in 't waegentje kos en dat ouwe dienk 'eel den weg over liep te zuchten en te kraeken, as of 't ielk oogenblik van zins was, om mit 'eel z'n vrachte nae benee te tuumelen en d' ouwe knol alleenig mit de wielen

(6) Leist, leis, vroeger ook leits, koppelsnoer, hier voor leisel.

(7) Rik, rug. De u gaat voor keelletters dikwijls in i over.

(8) Keuzen, keursen, gewest. vrouwenrokken; oudt. een lang kleed ten voeten uit. Even als vele andere kleedingstukken, draagt ook dit den naam van 't lichaamsdeel, dat daardoor bedekt wordt, nl. corps. Vergelijk: lijfje, manchetten, col, corset, chapeau, borst in een overhemd, schoot, enz.

(9) Ao, had.

[p. 106]

naer stad te laeten riejen. Ielken dag ree Wullem 'een-en-de-weêr nae stad en omdat er nog al es menschen meerejen⁽¹⁾, waer i nog 'en aerig stuvertj' an won, aod i 'et ouwe tentewaegentje gekocht, vor 'en appel en 'en ei; wan 'et dienk was nie vee'⁽²⁾ waerd. Wullem 'ieuw der ok 'en wienkeltj' op nae, waerin krujenierswaeren en brood verkocht wieren en dâ laeste kocht i 's aeven's in een van de durpen tusschen stad en Duunland en as je dan meê ree, zat je tusschen 'en paer groote zakken mit vosch⁽³⁾ brood en en 'eelen 'oop zakjes mit suker, krenten, koffie en thee ingenepen, net as of je der nooit meer van tusschen moch' kommen⁽⁴⁾.

Wullem was 'en groot dienker en 'en knappe kop, â zeed' i nie vee', as i zoo zat, mî z'n kromgetrokken rik aol⁽⁵⁾ deur voor 'em te kieken tusschen d' ooren van 't paerd, dat ok op ziên menier liep te suffen en te dienken onderwege en dâ somtement⁽⁶⁾ zoo diep, dat 'et in ees stille bleef stae, docht da 't op stalle stoeng en op z'n gemak wat gos⁽⁷⁾ en blaeren langs den weg begon af te graezen. As dat dan 'en stuitje⁽⁸⁾ geduurd ao, lichtte Wullem z'n oot⁽⁹⁾ 'en bitj' op en zee⁽¹⁰⁾: ‘Allo, noe is 't genogt, kas⁽¹¹⁾, voruut!’ en dan goeng 't weèr varder, sjok, sjok tot 'et slimme beest weêr ie's zag, dat 'em anstoeng, en dan ao je weêr 'etzelfde gedoe. Jaeren lang ao Wullem an 'en stik⁽¹²⁾ denzelfden kant uutgerejen, aoltied zag i der eender⁽¹³⁾ uut, mî z'n strek⁽¹⁴⁾ gezicht en z'n 'angenden lip, die 'em ie's kwae's gaf, en aoltied was i weinig spraekzaem, of je moch' 'em mî geweld tot praeten dwiengen, en dan kwam der 'eel wat uut; wan i doch' vee' en zag vee' deur z'n an'oudend op en neêr trekken.

Van daege was i nog stiller as aors⁽¹⁵⁾ en ielke keer keek i naest 'em, as of i daer ie's miste. Wâ voo' moeite Janna, die as de meeste vrouweliengen⁽¹⁶⁾ vee' van 'en praetje 'ieuw, ok dee om 'em an den gang t' 'elpen, 't lukte nie en ze was drekt⁽¹⁷⁾ uutgepraet.

‘Mooi weêr, Wullem,’ begon ze

‘Wâ blie⁽¹⁸⁾?’ en Wullem keek es over z'n schouwer nae der om, en drekt weêr tusschen d' ooren van z'n paerd langs den weg.

‘Dat 'et mooi weêr is.’

‘Jaeme⁽¹⁹⁾, de zunne schient,’ en uut was 't. 'En stuitje laeter was 't:

‘'t Wor werm van daege, Wullem.’

‘Wâ blie?’ en Wullem keek weêr es over z'n schouwer nae Janna en toen weêr voor 'em.

(1) Meerejen, meereden.

(2) Vee', veel. Men houde in 't oog, dat de slotconsonant dikwijls wegvalt.

(3) Vosch, van versch, evenals gos van gers.

(4) Van tusschen kommen, tusschen iets van(daan), weg komen.

(5) Aol, aoldeur, aldoor. In deze meer zelfstandige krachtige beteekenis heeft het woord den langeren vorm, wellicht als beeld voor den inhoud bewaard. Anders luidt het telkens â.

(6) Somtement, somtemet(s), soms; vergel. altemets.

(7) Gos, gers, gras; zie boven.

(8) Stuitje, stootje, poosje. Vergel. zetje, toertje, rekje.

(9) Oot, hoofd.

(10) Zee, zei, zeide.

(11) Kas, vooral in den mond der kinderen voor een paard.

(12) Stik, aan één stuk, onafgebroken.

(13) Eender, eener, verkort van eener(lei?); gelijk.

(14) Strek, strak.

(15) Aors, anders.

(16) Vrouweliengen, vrouwen. In dit eigenaardige Zeeuwsche woord schijnt het achtervoegsel ling meer de soort te moeten aanwijzen, gelijk de woorden meusch, volk, lui in de samenstellingen vrouwmensch, -volk, -lui.

(17) Drekt, direct, aanstonds.

(18) Blie, blieft.

(19) Jaeme, voor ja mij, met een ethischen datief? Vergelijk hier: 't is mij een mooi weertje.

[p. 107]

‘Dat 'et werm wordt.’

‘Jaeme, de zunne steekt,’ en 't was weêr uut. Janna keek boos, gieng tegen d' achterkant van 't waegentje leunen mit en fossie⁽¹⁾, dat 'et dienk nog 'arder kraekte. Ze zou geen woord meer zeiën tegen dien vint daer voo' der⁽²⁾; nee dat zou ze net nie, ze kos net zoo goed tegen de stikken beuter in der mande praeten as mit dien bobberd⁽³⁾. En nog twee uur ruum zoo te motten zitten zonder 'en woord te zeiën! 't Was 'en temptaosie⁽⁴⁾. 't Duurde dan ook nie lange of 't was:

‘Wullem, waer is Izak?’

Drekt draoide Wullem z'n eigen⁽⁵⁾ om, z'n lip en 'eel z'n wezen leeken te beven en 't was of z'n oog nat wier. I 'oestte-n-es, dee net of i wou gaen spreken, maer draoide z'n eigen in ees weêr om en gaf 'et paerd, dat op z'n gemak stoeng uut te rusten, 'en paer klappen mî⁽⁶⁾ de zwiepe, die ankwaemen en trok z'n rik nog krommer as te voren. 'En stuitje laeter keek i weêr om, wees mî z'n zwiepe nae den kant wae Duunland lee, zuchtte diep en zee: ‘ziek.’ Toen keek i voor 'em en z'n rik stoeng weêr erg krom, net 'en 'oepel.

‘Bel⁽⁷⁾ 'Eere m'n tied! Ik docht ik ok â, wae zou 't vintje ziên! Wâ schilt er an? Is 't erg?’

‘In z'n been zit 'et. Lam, dienkt de meester. 't Was aoltied 'en zwak schaep, Janna, i kos nie vee' verdraegen en daerom lie' 'k 'em mae nie nae schoole gae en nam 'em aoltied meê nae stad, om 'em bie me t' aen en omdat i 't zoo leutig⁽⁸⁾ von, 't erme vintje. 't Is noe â biekant⁽⁹⁾ twee jaer, dat i ielken dag dae naest me zit en noe - - -’ Wullem draoide z'n eigen weêr gauw om, sloog mî de zwiepe de vliegen van 't paerd, 'aelde toen z'n pupe⁽¹⁰⁾ uut de pupenkas, stak 'em an en sprak 'eel den weg over geen woord meer.

Maer â sprak i nie, i docht zoo vee' te meer. In z'n verbeeldienge zag i 'en klein kaemertje, dat op de witte blienkende dunen uutzag, waer de zunne noe zoo stark op zou schienen, dâ j' er j'n oogen nie op zou kunnen 'ouwen. En dichter bie vlak voo 't raem zag i 't bleikje, waer 't schaep stoeng te graezen mit 'et lammetje, 'et lammetje van Sak⁽¹¹⁾, z'n zeuntje. I oad 'et bees'je er bie g'ouwen, omdâ Sak er zoovee' van 'ieuw en er zoo graeg meê speelde as i thuus was.

Mae 't best van aolles zag i 't kaemertje zelvers, mî de groote 'angklokke, die zoo 'ard kos tikken en die ‘koekoek’ riep bie ielk uur, en 't kammenet en de glaezen kas mit aol de mooie kommetjes en scheuteltjes en de borden mit paerden en schepen der op geschilderd. En in dâ kaemertje zag i ok 'en stoeltje mit 'en klein vintje van 'en jaer of zesse, mae dat er nog vee' joenger uutzag, omdat 'et zoo klein en teêr was. En

(1) Fossie, forsie (Fr. force), geweld.

(2) Der, er voor haar met voorgevoegde d.

(3) Bobberd, lomperd; stugge, onbeleefde vent.

(4) Temptaosie (Fr. tentation), kwelling.

(5) Z'n eigen, zichzelf, zich.

(6) Mî, met; de oorspronkelijke korte i is na de weglating van de slot-t kort gebleven.

(7) Bel, wel.

(8) Leutig, prettig; zie aant. 2, bladz. 86.

(9) Biekant, bijkan(t)s.

(10) Pupe, pijp. Merkwaardig is in 't Zeeuwsch de verwisseling van î met u voor lipletters; bijv. bluven, wuuf, enz.

(11) Sak, Izaäk.

[p. 108]

't beentje van 't vintje lee op 'en kussen op 'en stoeltje voor 'em en 't gezich'je zag zoo bleik en stoeng zoo pienelijk. I 'oorde nog, wat Izak tegen 'em gezeid ao toen i 's morgens wegree: ‘Vaoder, kom je wat gauw thuus van aevend; wan 'k zâ zoo alleenig zîen, den 'eelen dag.’ I zou z'n beste doe, aod i gezeid en in z'n verbeeldienge zag i 'oe 't kleine vintje d' uren telde as de koekoek riep en verlangde nae z'n vaoder, d' eenigste op de wereld, die er was om 'em lief t' aen⁽¹⁾. De meid zou zoo dikkels naer 'em kommen kieken as ze kos, mae ze moch' toch ok der werk doe en op den wienkel passen - en dan, 'en meid was toch maer 'en meid en kos onmeugelijk zoo goed zìên voo 't vintje as z'n eigen vaoder.

't Was ok in ees zoo 'ard angekommen. Izak was nooit stark gewist en klaegde-n-aoltied drekt over moeïgheid in de beenen, maer lam, en dâ willicht vor 'eel z'n leven, ao de meester gezeid, 't was schrikkelijk; z'n erm lief vintje, daer i juust omdat 'et zoo vee' liefde b'oefde⁽²⁾, zoo vee' van 'ieuw, - die nooit 'en oogenblik van 'em van daen was en die soms zoo aorig mit 'em zat te praeten, as ze saemen in 't waegentje rejen. En as 't God den 'Eere es b'aegde⁽³⁾, om 'em weg....‘Nee, nee, groote God!’ riep i uut en i kneep de leist vaster in z'n vuust.

Janna, die achter 'em van de wermte in den dut was geraekt, wier wakker en riep beteuterd: ‘Wâ blie!’ Mae ze kreeg geen antwoord en zag niks as de kromme rik van Wullem, die weêr vlak voruut zat te kieken mî de zwiepe tusschen z'n beenen en an z'n pupe zat te trokken, â was die â lange uut gegaen; mae dâ merkte-n-i nie.

Zoo kwaemen z' eindelienge in stad, en toen Janna eest 'er benne⁽⁴⁾ en toen 'er eigen uut 'et tentewaegentje 'ielp, dat onder der zwaerte bienae omkapte⁽⁵⁾, vroog Wullem: ‘Maek je dâ je der strak wâ vroeg bint, Janna; wan je begriept dâ 'k naer 'uus verlange en nae 't vintje.’

(1) Aen, hebben. 't Pres. luidt als volgt: ik ae, ji eit, î eit, wulder of m' aen, j' aen, z' aen.

(2) B'oefde, behoefde.

(3) B'aegde, behaagde.

(4) Benne, hen, korf.

(5) Omkapte, omsloeg.

II.

Dicht bie de dunen, in 'en uut'oekje van 't durp stoeng 'et 'uusje van Wullem Peper den Postriejer. Mit en glaezen deur, waevoor op 'en groot stik pampier mî vette letters stoeng te lezen Vliegedood, goeng j' in 't wienkeltje, dâ mit 'en raem, waevoor aolderlei diengen laegen as: 'en glaezen flesch mî stiesel, een mî blauwsel, rooje pakjes erpelblom⁽⁶⁾, kruuneuten⁽⁷⁾ en nog 'en 'eele boel meer, op straet uutzag. Naest 'et 'uusje, 'en bitje naer achter, was d'outen stallienge voo 't paerd en 'et tentewaegentje, dat daer ielken mergen - b'alve zundags (wan dan goeng er en aor mit de brieven) - uutg'aeld en ielken aevend weêr ingerejen wier.

In 't wienkeltj' achter den toog⁽⁸⁾ stoeng Neele de meid, bezig om aolles op te rejen en op te vrieven mit 'en 'oekevêger⁽⁹⁾ en 'en doek. Je kos er

(6) Erpelblom, aardappelbloem, aardappelmeel of -sago.

(7) Kruuneuten, kruidnoten, muskaatnoten.

(8) Toog, toonbank.

(9) 'Oekevêger, kamerbezem, vegertje.

[p. 109]

nooit kommen of Neele was an 't boenen, 't was 'en ziekte van 't mensche, leek 't wê⁽¹⁾, en daer 't uus zoo dicht an de dunen lee en er dus aoltied zand nae binnen waoide, kos ze der 'art 'ier op'aelen.

Neele was nie mak an der vest⁽²⁾, nee belange nae⁽³⁾ nie, mae ze was eerelijk en trouw en dâ was Wullem genogt, daer i toch 'aest nooit thuus was en 't dus nie 'oorde as ze mopperde. Ze was â voo den dood van z'n vrouwe, die lange katievig⁽⁴⁾ was gewist, in z'n dienst, en toen de vrouwe eindelienge uutstapte, ao Neele zoo bie der zelvers besloten, dâ ziê noe mae mî Wullem zou trouwen, as i 't 'er vroog. Z' ao wê 't land an de vinters⁽⁵⁾, â van dâ ze vuuf⁽⁶⁾ en twintig jaer oud was, mae ze dee er 'en goed werk an om 'en wevenaer⁽⁷⁾ te nimmen⁽⁸⁾ mit 'en kind er bie, jae dâ dee ze net, en 'en plekke in den 'Emel kreeg z' er vast meê. Ze zat dus mae te wachten tot Wullem tegen er zou zeiën: ‘Wî je m'n vrouwe worren?’ en z' aod â overlegen⁽⁹⁾, wâ ze zou trug zeiën⁽¹⁰⁾ - mae Wullem vroog niks, tot 'er groot ergernisse, dat 'en menssh zoo blind kos ziên as die Wullem. Noe, 'eel veel aorigs van binnen of van buten was er nie an 'er. Lang en maeger, mit 'en bruun vel en 'en puntige neus en 'en gries en 'en groen oog, waevan 't eene lienks en 't aore rech's keek - kiedae⁽¹¹⁾ der po'tret.

Â⁽¹²⁾ meer as twee jaer was vrouw Peper noe dood, en eindelienge, toen Wullem maor aol deur z'n mond 'ieuw⁽¹³⁾, ao ze bie der eigen gezeid: ‘Zie zoo, i mot 'et mae weten; â vroog i 't me noe mergen an den dag, dan zou ik zeiën: “'k dank je wel, 'en wewenaer mit 'en kind, wae dienk j' an?” De vinters binnen⁽¹⁴⁾ aopen, aollemael.’ En daemeê ao ze der eigen getroost.

't Was noe toch ok net ok der ie's an schol⁽¹⁵⁾; wan ze zag der mae streepjes uut, as ze nae de deure keek, die de wienkel van de weunkaemer schee⁽¹⁶⁾, 'oe moeielijk 'et ok was, om te zien, nae welken kant ze keek.

Achter die deure, mit 'et maegere bleike gezich'je nae buten, nae de blienkende dunen, zat Izak op z'n stoeltje. Wâ goeng die tied toch langzaem om: 't was net of de koekoek 'et er van daeg om dee, om 'um te plaegen. En dae buten op 'et bleikje stoeng 'et schaep, en 't lammetje sproeng zoo vrooilijk en blie rond z'n moeder, zonder z'n eigen⁽¹⁷⁾ om z'n baesje te steuren, dat ok zoo graeg buten rond zou spriengen, dae gunter bie de dunen, waer de guus⁽¹⁸⁾ van 't durp speelden en mekaore van d' oogtes⁽¹⁹⁾ afgooiden. Je kos z' 'ier 'ooren lachen en schreeuwen van de leute. En dan vroog Izak z'n eigen af, of 't lammetje en de guus dae gunter wê

(1) Wê, wel.

(2) Vest, nie mak an der vest, niet mak. Vest als metonymia voor den zetel van 't humeur daaronder.

(3) Belange nae, bij lange na, op verre na.

(4) Katievig, ellendig, sukkelend. Vergel. het Mnl. katyvigh en 't Fransche chétif en captif.

(5) Vinters, venten, jonge mannen. Platd. meerv. venten. Friesch veint of feint.

(6) Vuuf, vijf; zie boven op pupe.

(7) Wevenaer, weduwnaar.

(8) Nimmen, nemen.

(9) Overlegen, overlegd; gewone verwarring van leggen en liggen.

(10) Zeïen, zeggen. Hier in den Inf. dezelfde overgang van g tot i als in 't Ned. in 't Imp.

(11) Kiedae (kedaar bij Huygens), ziedaar voor kiekdaar.

(12) â, al, reeds; zie boven.

(13) 'Ieuw, van 'ouwen, houden; hield.

(14) Binnen, bennen, zijn; evenals in nimmen, vint (?) enz. is hier de oorspronkelijke i bewaard.

(15) Schol, scheelde.

(16) Schee, scheidde; analoog vervoegd met lijken, blijven en dial. vrijen.

(17) Z'n eigen, zich.

(18) Guus, kinderen.

(19) Oogtes, hoogten.

[p. 110]

zoo'n leut zouën aen, as z' ok 'en lam beentj' aon⁽¹⁾ en binnen moch'en bluven zitten in 'en werme kaemer, zoo 'eel alleenig, mit niks aors bie ulder as de koekoek. Daer aen ze Beije van bure Keetje te pakken! Kiek, z' aen der bie der beenen en bie der keuzen vast en of ze schopt en trapt of nie, ze wordt van boven van 't duun afgetrokken. Kees van dernaest staet te dansen van de leute, 't vintje is wê twee jaer joenger as Izak, maer i ziet er 'n boel beter en sterker uut. Kiek, dae willen z' 'um pakken, omdat i Betje uutgelachen eit, maer i loopt 'ard vort en onderwege komt i z'n moeder tegen, die 'em loopt zoeken, en die 'em noe oppakt en op z'n rooje kaekjes kust, uut blieschap zeker dat 'er vintje weê bie der is. En ze laet 'em op 'er erm dansen 'oog de lucht in en dan weêr laege bie den grond: aollebei schreeuwen ze 't uut van de pret. Zoo kommen ze langs d' 'aege, die 't bleikje van Wullem van 't pad afscheidt, en 't pienelijke gezich'je van Izak staet nog pienelijker as daer net. Waerom aod i toch ok geen moeder die 'em lief aen kos? Zou Keesje, as z'n beentje es lam wier, wê zoo alleenig zitten as i, zonder dat er 'n mensch naer 'em kwam kieken, en de traenen wegvêgde as de piene t' erg wier? - En dae zat i over te dienken, tot z'n oôte⁽²⁾ pien dee en z'n oogen zwaer wieren en uut de verte 'oorde-n-i nog 't gelach van Keesje en van de guus, die van 't duun naer 'uus goengen.

‘Bin je doof, Sak?’ riep Neele op 'er stroeve menier, â meende ze 't zoo kwaed nie. ‘'k Aen ik â drie keer geropen of je niks noodig eit.’

Izak draoide z'n oot 'en bitj' om, om Neele te kunnen anzien, en vroog:

‘As jie m'n moeder was, Neele, zou je dan net zoo vee' van m'n ouwen as bure⁽³⁾ van Keesje en zou je dan vrmdelijker tegen me ziên?’ I keek ze vlak in der wezen, mî zukke vraegende oogen, en toch zoo bange om t' ooren⁽⁴⁾ wâ ze zeiën zou, leek 't wê.

‘'Oe komt 'et joenk er bie!' was 't eenigste wâ Neele zee en ze pluusde⁽⁵⁾ an 't lint van der schorte en perbeerde om te lachen.

‘Waerom bin jie nie vrindelijk tegen me?’ droeng Izak. ‘Is 'et, omdâ 'k nie zoo sterk bin as 'en aor en omdâ 'k noe nie loopen kan? Neele, waerom aen ik geen moeder as Keesje?’ en 't kind begon 'ardop te julen⁽⁶⁾ mî z'n 'anden voo' z'n oogen.

Neele streek mî de punt van der schorte langs der oogen en perbeerde te gliek om te spreken en te lachen, mae der kwam niks uut as 'en brommerig geluud, en in ees⁽⁷⁾ draoide ze der eigen om en goeng de deuren-uut. Maer ielke keer keek ze deur 't glas van de deure nae binnen en as ze zag, dat Izak nog juulde, sproeng ze gauw trug, vêgde der oogen af, gooide-n-aolles omvarre⁽⁸⁾ wat 'er in den wege stoeng, zonder dâ ze 't merkte, en goeng dan weêr voo' 't glas kieken. Toen Izak eindelienge wâ bedaerd was, 'aelde z' ie's uut 'en doosje, goeng nae binnen en lee twee blokjes⁽⁹⁾ vóór 't zieke vintje op taefel, lee 't kussen recht op z'n stoeltje en zee:

(1) Aon, hadden.

(2) 'Oôte, hoofd.

(3) Bure, buurvrouw.

(4) 'Ooren, hooren.

(5) Pluusde, pluisde, peuteren.

(6) Julen, hulen, gulen, huilen.

(7) Ees, eens.

(8) Omvarre, omver.

(9) Blokjes, suiker- of stroopballetjes.

[p. 111]

‘Je moe' nie julen, Sak, dâ 's nie goed vor je. Toe, zuug maer es⁽¹⁾!’ En toen ze 't wienkeltje weêr ingoeng, stak ze der oôt nog es binnen, om te zeiën: ‘Je wete⁽²⁾ wê dâ 'k van j' ouwe....’ en bom! dae goeng de deure toe.

Izak zat weêr alleenig te kieken nae 't schaep en 't lammetje op de bleike en varder nae de witte dunen en de blauwe lucht, bezaoid mit aolderlei witte wolkjes, mit schaepen en lammetjes. En deur z'n oôt draoiden aolderlei diengen deur mekaore, as i docht an z'n vaoder en Neele en an Keesje en z'n moeder. - 'En langen tied 'oorde je niks aors as 'et tikken van den koekoek, die ielk uur afliep en dan net dee of i 't vintje uutlachte, as i z'n 'uusje bie ielke keer dat i schreeuwde uutkwam en z'n toeng uutstak. Nog aoltied zat 'et vintje stille te kieken, toen de zunne â lange d'aoren kant van de dunen dee gliensteren en blienken en lange schaeduwen lie' vaollen op 't land tusschen 't 'uus en de dunen.

(1) Es, ees, eens.

(2) Wete, weet. In verschillende dialecten wordt in den 2en pers. plur. en als uitgang gebruikt.

III.

Den volgenden dunderdag sjokte-n-'et waegentje van Wullem, weêr kraekende onder de wichte van Janna en der⁽³⁾ mande mî beuter, tusschen Duunland en Middelburg. Wullem zat weê net as aoltied, in mekaor as 'en zak mî meel. Izak was eer erger as beter von' de meester, i moch' ok betere oppassienge aen. 't Vintje ao zoo dikkels in die acht daegen an z'n voader gevrogen, waerom i geen moeder ao. Jae, as de vrouwe nog leefde, dan zou Sak zoo alleenig nie 'oeven te leiën. En Wullem docht an den tied toen i nog joenk was en werk miek van dezelfde Janna, die noe achter 'em zat, mae die i laeter ao laeten loopen, omdâ ze zoo schrikkelijk dik wier. Ielkendeen⁽⁴⁾ 'aod 'um uutgelachen mî z'n vette Janna, zooas z' 'er noemden. 't Was te gek gewist, von'⁽⁵⁾ i, en i ao der 'en ende an gemaekt. De jaeren aon 'er nie maegerder gemaekt, nee net aors om; maer 'en goed 'arte ao ze, dâ wis-i. 't Was gek dat i dae noe net an docht, von' i, - mae zoo 'eel gek was 'et toch weê nie; wan i aod er in den laesten tied dikkels an gedocht, seed⁽⁶⁾ Sak was begunnen te vraegen, 'oe 't kwam dat i geen moeder ao. Janna aod 'en goed 'arte, dâ was zeker; z' ieuw vee' van guus, zee z' aoltied. Van Sak zou z' ok wê veel 'ouwen, waerom nie? 't Was ommers zoo'n lief goed vintje? As i 't 'er vroog....i was 't nie van plan.....mae me⁽⁷⁾ zullen es zeiën, as i 't 'er es vroog, dan was 't alleenig vor Sak, nerges aors vor, en wâ zou ze wê zeiën? Zou z' 'um nog willen aen, tien jaer ouwer as i was, seed i 'er lie' loopen, en mit 'en ziek kind? Mae z' 'ieuw vee' van guus en as ze nie van Sak wou 'ouwen, dan wou i z' in seheel⁽⁸⁾ nie aen.....dae, 't was net as of i â van plan was om 'et 'er te vraegen en zoo varre was i toch nog nie, nee net nie. I docht zoo maer es an de meugelijk'eid....Maer 'oe

(3) Der, haar; zie boven.

(4) Ielkendeen, elk end'een.

(5) Von', vond.

(6) Seed, sed(ert).

(7) Me, we.

(8) In seheel, in 't geheel, ins g'heel.

[p. 112]

meer i an die meugelijk'eid docht, 'oe meer z' em' anstoeng. I ao noe toch nooit rust of duur, as i weg was en z'n zeuntje lee daer alleenig....en Janna aod 'en goed 'arte, dâ wis' i bie ondervindienge; wan z' aod 'um er laeter nooit scheel op angezie, dat i mit 'en aor was getrouwd, vooral nie seed den dood van de vrouwe; wan z' ao toen vee' meeliê mit 'um, zoo as z' 'em zelvers gezeid ao. Om nog meer op z'n gemak te kunnen dienken, 'aelde-n-i z'n pupe voo' den dag, sloog vier en goeng an 't dampen van wâ bin je me.

Janna aod â verscheië keeren 'en praetje zoeken te maeken, mae toen i 'er gezeid ao, 'oe 't mî z'n zeuntje was en varder niet vee' meer as: ‘Wâ blie?’ en ‘Jaeme’ en ‘Neent,’ ao z' ok mae gezwegen en gedocht: ‘Die lammig'eid zit 'um dwars in de maege.’ Ze keek raor op, toen Wullem z'n eigen, 'en stuitje laeter, omdraoide en uut z'n eigen begon te spreken.

‘'k Aen ik gedocht Janna, dâ jie....’ Nee, dâ was nie goed. Toen i tot 'et besluut was gekommen, dat 'et mae 't beste was, om Janna tot de moeder van z'n zeuntje te maeken, oad i in de gauwigheid vergeten, dâ Janna daer ok ie's in te zeiën ao. Dae docht i pas an, toen i 'er zeiën wou, dâ ze zien vrouwe moch' worren en toen bleef i bot weg⁽¹⁾ steken. Nee, 't begin was niet goed.

‘Wat ei-je gedocht?’ vroog Janna, toen er niks meer kwam en Wullem weêr recht voor 'em zat te kieken.

‘Niks Janna. Maer....’ en i klopte d' assie⁽²⁾ uut z'n pupe, douwde 't vier mî z'n voo'ste vienger wâ nae beneê, dee 'en langen 'ael en toen mit de pupesteel over z'n schouwer wiezende en z'n eigen nae der omdraoiënde: ‘Maer....dienk je nog wel es an vroeger, zoo wat over⁽³⁾ 'en jaer of tiene?’ Dâ was beter! Janna wier nog roojer as z' â was, net 'en keroot⁽⁴⁾. ‘'k Wis' ik nie, dâ je dae nog an docht, ik doe 'et temist⁽⁵⁾ nie, nee dâ doe 'k net nie, je kan 't glooven of je wil-d-of nie.’

‘J' 'ouwt vee' van guus; is 't nie, Janna?’ Wâ was dà noe weê vor 'en raore vraege! Was de man droenkig⁽⁶⁾ of nie wies? En i keek 'eur zoovee'⁽⁷⁾ raor an, net of i bange was om t' ooren wâ ze trug zeiën zou.

‘'t Kan er nae wezen,’ zee z' eindelienge. 'En 'eelen tied zag ze niks aors as Wullems rik en z' ao gelegenigheid om es te dienken over z'n woorden. ‘Dienk je wel es an over tien jaer,’ en ‘'Ouw je vee' van guus,’ 'oe kwam dâ noe bie mekaor te pas? Zou i 'er willen vraegen? Bê, waerom nie? Ze was nog 'en wel gedaen mensche en zoo 'eel oud nie ok, net 'en 'eele goeie oudte⁽⁸⁾, om op te trouwen. Mae mî Wullem? Jae over tien jaer was 't ie's aors gewist, mae noe? 't Kind, daer ao ze nie tegen....en kewa⁽⁹⁾, ielkeen wou op z'n tied wel es getrouwd wezen. Mae mî Wullem? 'Eel veel aorigs was der toch nie an! Kiek, der kwam leven in 'em.

‘'t Is maer 'en aekelik gesukkel, Janna.’

‘Wâ bedoel je?’

(1) Bot weg, kortaf, eensklaps een eind makende.

(2) Assie, asch.

(3) Over, voor; de beweging wordt hier rugwaarts gedacht.

(4) Keroot, kroot, bietwortel.

(5) Temist, ten minste.

(6) Droenkig, dronken.

(7) Zoovee', zooveel, zoo; verg. Fr. tant.

(8) Oudte, ouderdom.

(9) Kewa, komaan.

[p. 113]

‘Bel, mî zoo'n meid. 't Is toch nie eigen. En 't vintje, dâ 's 't ergste, weet je. Mien kan 't nie vee' schillen; wan 'k bin ik toch 'en 'eelen dag uut. Jae, as ik er nog es toe kwam om te trouwen, zou ik et doe vor Sak, 't erme schaep. M'n vrouwe zou vee' van Sak motten 'ouwen, begriep-je?’

‘Jaeme, Wullem.’

‘Ouw jie vee' van Sak?’ 't Joenge⁽¹⁾, daer aod i ze. Zonder dâ ze 't merkte, kos i z' es uut 'ooren en goeng dâ goed, dan moch' 'et er mae deur, liever van daege as mergen.

‘Och, 'k vin' ik 'et nog al 'en aorig vintje. 'En bitje petiterig⁽²⁾ en bleik, ma dâ komt, omdat i geen moeder 'eit om vor 'um te zurgen.’

‘Zou je dienken? Verbeel j' es, dâ jie z'n moeder.....’

‘Gusje miene, wae dienk j' an?’

‘Noe, 'k zegge mae,’ verbeel j' es! ‘zou jie 'em weêr op kunnen knappen? - dienk je dat, Janna?’

‘Dâ zâ 'k nie zeiën, 'oor! mae 't zou toch te perbeeren wezen. Mae dâ kan Neele ommers net zoo goed?’

‘'Oor es Janna, je wete wê, dâ 'k in m'n tied zinnigheid in j' ao; mae....toen....wî-je m'n vrouwe worren, Janna?’

‘Nim me nie kwaelijk, Wullem, mae 't vaol⁽³⁾ me-n-aolles zoo koud op 't liêf! 'k Dien me der toch eest es op te beslaepen. Je moe nie dienken, omdâ 'k dat zegge, dâ 'k bepaeld “nee” zâ zeiën, 't kan net zoo goed “jae” wezen - maer ok net zoo goed “nee” weet-je. Jae, net zoo goed.’

Wullem 'aelde diep aesem. De zaeken stoengen goed, 'eel goed zelvers, en i ao dat maer es netjes angelegen⁽⁴⁾.

‘En wanneer zou je j'n eigen er genogt op beslaepen aen, Janna?’

‘Bê, laene me⁽⁵⁾ zeiën....mergen voo' je weg riedt, kom ik bie je, om tegliek es nae Sak te kieken.’

Wullem knikte-n-es. I ao niks meer te zeiën en i zee ok geen woord meer, maer i zag er vrooilijker uut as in lange gebeurd was.

Janna ao genog mî der eigen te doe. As ze Wullem trouwde, 'oefde ze nie langer meer te dienen. De bezinne⁽⁶⁾ van 't Zand aod 'eur zoo dikkels getreiterd⁽⁷⁾ en noe kos ziê 't 'er es betaeld zetten en as ze weêr begon, zeiën: loop nae de maene, 'k gaen ik vort, van aevend nog. En ze lachte bie der eigen om 't gezicht, dâ de bezinne zou zetten. Voo z' in stad kwam, ao z' â bie der eigen gezeid: ‘'k Zâ mergen mae “jae” zeiën. 'k Wil toch ok wel es getrouwd ziên, en Wullem liekt wê m'n man te motten worren â seed tien jaer; wan 'en aor komt er nie.’

En zoo rejen ze mî z'n beiën nae stad, zonder ie's tegen mekaore te zeiën, en toch zaegen z' er aollebei uut, as of z' 'eel vee' pelzier aon.

(1) 't Joenge; de t schijnt eerder eene verscherping dan een lidwoord.

(2) Petiterig, klein, teer.

(3) Vaol, valt.

(4) Angelegen, aangelegd; zie boven.

(5) Laene me, laten we; zeggen voor afspreken, overeenkomen.

(6) Bezinne, bazin, huisvrouw.

(7) Getreiterd, gekweld.

IV.

Nog vol van 't geen i dien mergen ao gedaen vor z'n zeuntje, stapte Wullem 's aevens z'n wienkeltje binnen. As Sak noe weêr vroog, waerom

[p. 114]

i toch geen moeder ao, zou i tegen 'um zeiën: ‘Wach' mae vaodertje, â gauw krieg je der een en 'en goeie ok!’ en â lachende goeng i nae binnen. 't Wienkeltje was leeg, mae toen ze Wullem 'oorde, dee Neele de kaemerdeure open en kwam naer 'em toe. 't Was net of ze gejuuld ao....‘M'n God, Neele, wâ schilt er an, 'oe is 't mit 'et vintje?’

‘Mis, 'eel mis, Wullem. I is van daege vee' achteruut gegaen en de meester⁽¹⁾....’ Maer Wullem 'oorde nie meer. De vrooilijk'eid was as van z'n wezen gevêgd; z'n lippen beefden en de traenen sproengen in z'n oogen, toen i in één stap bie de bessteeë⁽²⁾ van z'n zeuntje stoeng, z'n eigen over 'em 'eenboog, z'n 'andjes in de ziêne nam en ze vast 'ieuw, as was i bange, dâ ze 't kind van 'em weg zouën nimmen, 't kind daer i voo' leeide en dat i nie missen kos; wan 't was 'en stik van z'n eigen leven geworren.

‘Vaoder,’ riep 'et kind. ‘Vaoder, de meester zee in den wienkel tegen Neele, dâ 'k dood moch'⁽³⁾; wat is dat vaoder?’ D' 'angende lip beefde weêr, 'en traen viel op 't gezicht van 't zieke vintje; mae spreken, nee dâ kos Wullem nie.

‘Wat is dâ vaoder, dood? Waerom gee' je geen antwoord net as Neele? Moe' 'k dan ok leiën, daer gunter onder 't groene gos, buten, wae moeder leit zoo as je lest nog zee? Moe' 'k daer dan ok onder die kouwe aerde, waer de zunne nooit schient? Vaoder, waerom gee' je geen antwoord? Je zâ toch je zeuntje, j'n ermen Izak, die zoovee' van j' ouwt, nie weg laeten draegen uut 'et 'uus?’

I was â praetende overende gekropen en ao z'n ermen om z'n vaoders aols⁽⁴⁾ geslogen en schreide, dâ j'n 'arte der van brak. Wullem zweeg nog aoltied. 't Viel 'em zoo rauw op 't liêf, dat i nog mae niet kos begriepen, wat er eigenlijk gebeurde. Die vraeg ‘Wat is dood?’ kloenk maer aol deur z'n oôt en i dost er z'n eigen en nog vee' minder z'n zeuntje 'en antwoord op geên.

‘Vaoder, zâ je me noe niet alleenig laeten? Ze zullen me-n-aors meê nimmen, on dâ wî je toch ok nie, eh?’ en i ao z'n ermen nog vaster om Wullems aols geslogen en ao z'n eigen zoo in slaep gejuuld.

En toen den aoren mergen de zunne de dunen lie' gliensteren en blienken, dâ j' er j'n oogen nie op kos 'ouwen, was er 'en zieltje minder op de wereld en scheen z' op 'en vaoder, die aolles ao verloren, wat 'em lief was en geen traenen ao, om an z'n verdriet lucht te geên. Die kwaemen pas toen Janna binnenkwam, om es nae Izak te kieken. 'Eur aod i gevrogen, om moeder te worren over z'n kind, en kiek, dae lee 'et noe, koud as 'en steen en 't leek nog te vraegen ‘Vaoder, wat is dood? en zâ je me nie laeten wegnimmen?’

Janna juulde-n-ok toen ze 't liekje zag: z' ao zoo'n goed 'arte, en ze knikte van jae, toen Wullem zee: ‘Van d' afspraeke kom' niks, dâ begriep je wê, Janna, noe 't vintje....dood is; wan 't was vor 'um.’

Heins (H.E. Beunke.)

(1) Meester, dokter.

(2) Bessteeë, bedstee.

(3) Moch', mocht, moest, evenals in 't Mnl. moeten voor mogen.

(4) Aols, hals.