Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Mooi Mietje.
Eene Zeeuwsche schets. (Oostelijk Zeeuwsch Vlaanderen.)

I.

't Was in Septemmer van 't jaor 1829.

't Was zaoterdag în 't was nog à' werm gewist voo' Septemmer. De zomer zei zeker mee die wermte voo' 't leste goeien dag an de mensen, net as 'n kae'sse, die nog ee's opflikkert voo' z'uutgaot.

't Was vreed werm gewist, în Kees de Vister, den 'erbergier uut de Gouwe Leeuw te Z., 'â den 'eelen dag zurge gedrogen om zen vet lichaom in 't schaotje⁽⁵⁾ t' ouwen.

‘I 'â niks anders gedaon as mao' ph! ph!’ zoo as de gekke Pier van 't durp zei.

Kees 'â dan ook mee groot plezier de zonne onder zien gaon. Noe stieng i in 't deuregat, în i snapten nao' d'aovendlucht as 'n snoek nao' de vlie-

(5) Schaotje, verkleinw. van schao, scha(duw).

[p. 78]

gen. În as de mensen 'm toeriepen. ‘Goeien aovend, Vister, 't is werm gewist van daoge, eh!’ dan zeid i mee 'n zucht van verlichtienge:

‘Goeien aovend saomen! 't Is zwichtig werm gewist. Mao' Goddank! gewist za' 'k mao' zeggen. Jandorie! 'n mens zou stikken bie zoo'n wermte.’

‘Da' zouw 'ij!’ sprak Peerken de paerreketser⁽¹⁾, die in de gelagkoamer zat. Peerken zat luchtig mee zen blauwen linnenkiel open. Zen pette stieng mee de kleppe naor achteren op zen 'oofd geplakt, în van tied toe tied vreeft i mee zen blauwen witgespotterden zakdoek over zen gloeiend rood gezicht. Z'éèn 'and 'ieuwt i om zen paerrezweepe în mee zen anderen goot i 'n aorig bitje bier in zen keele.

‘Dà' zouw 'ij!’ ging Peerken in zijn Vlaamschen tongval voort. t' Jeuzus Marija! kijk, daor in dieje zandstraot. Sakkre nog toe! ek docht: Peerken, gij moet er aon; dà' zand dà' gluujde aon mijne vuuten, deur mijne schuunen. Sakkrebleu! 't en es zoo werm van den zeumre nog nie' gewest. En 't en es toch al wijd in 't jaor, zulle. - Mietsjen! waor zijde gij?’

Op dezen roep van den paardenketser treedt eene aardige brunette met schalksche zwarte oogen door de zijdeur, die tot de keuken en de plaats toegang verleent, de gelagkamer binnen.

‘Mietsjen, mijn scheun kijnd, bring mij nog nen pijntsjen, as 't ou blieft.’

‘As je blieft, Peerken!’ zegt het mooie Mietje, terwijl zij 't op nieuw gevulde glas voor hem zet.

't Frissche vocht verdwijnt in des Vlamings keel met eene snelheid, die alleen een Vlaming in het bierdrinken kan betoonen.

‘Schink mij nog nen pijntsjen, Mietsjen, en dan gaon ek er van deure, want 't en es nog wijd noar de Cl**.’

Peerken staot op în neemt 't bier van Mietjen an. Eén teuge, weg is 't. De paerreketser schuuft de kleppe van zen pette nog wà' meer naor achteren, douwt 'n ferme prume ‘zwarten toebak’ tussen zen tannen, stampt mee de zweepe op de planke vloer în zegt: ‘Allo! 'ouwt ulder goed, zulle!’

‘Goeien aovend, Peerken, wel thuus!’ roept Kees 'm achteran. - ‘Zie zoo, Mietje, me zu'n mao' gouw gaen eten, wan' 'k 'en 'ard zin om nao' men bed te gaon. 'k 'En nerges sjenieïgheid⁽²⁾ meer in as in slaopen. 'k Bin blieje, dà' Peerken opgekrast is, want i babbelt je blaoren an jen ooren, as i an de gank is. Is alles klaor?’

‘Alles, voader. Je kun begunnen as je wil.’

Kees de Vister is sedert een paar jaren weduwnaar.

Zen vrouwe was 'n best mens, dà' was ze, dà' zeggen z'allemaole op 't durp. Ze zou je geen strootje in de wegt geleid 'èn, în geen één kerkbeurte sloeg z'over. În knap voo' der 'uusouwen! Vreed⁽³⁾, kiek⁽⁴⁾!

Kees gaf dan ook 'n goed liekmaol⁽⁵⁾. J'â 't nievers zoo geziene, weetje.

(1) Paerreketser, paardeketser, van ketsen of (op)kitsen, opjagen; wordt gezegd van op- en verkoopers van paarden.

(2) Sjenieïgheid, van genie, gelijk aardigheid van aard, en 't dial. ziunigheid van zin. 't Beteekent dus trek, zin.

(3) Vreed, evenals boven gelijkstaande met ons bijw. zeer, ijselijk enz. Hier dus zeer (knap).

(4) Kiek, vergel. 't Fransche tiens!

(5) Liekmaol, begrafenismaaltijd.

[p. 79]

'Amme în brood, spek în vleis, în bier în brandewien, în stroopiejenever, alles volop. Der waoren der verscheije stomdronkig. În ‘de koekebakker’ sprak noe în dan 'n stichtelik woord of 'n gebed.

Nee, dà' moe' je van Kees de Vister zeggen, i dee zen gestorven vrouwe eere an, dà' deed i. 't Is toch à' twee jaor în alf gelejen, dà' z'uut den tied is, maor i draogt toch nog attied 'n rouwband om zen sondagsen 'oed în 'n rouwstrikje om zen daogse pette. În je zù 't 'm nooit bonte dassen zien draogen, attied zwarte. Nee, Kees de Vister 'ouwt zen eige 'eel goed as wevenaer, 'eel goed, zà' 'k mao' zeggen. Der bin der nie' vele, die twee jaor în 'alf - în nog langer - udderen 'oed rouwe laoten draogen.

În Mietje - ze zà' mee de Baomesse⁽¹⁾ twintig 'ooren⁽²⁾, as 't God blieft. 'N ferm meisen, dà' Mietje, daor 'eit 'eur gestorven moeder wê' voo' gezurgd. 'Elder în proper is ze, zoo gladjes as 'n spiegel. De jonges loopen udder eigen blaoren an udder voeten, om 't mooie Mietje. Mao' Mietje doe' net as of ze van geen vriejers weten wì', ten minsten.....

‘Alles pront? voo' Maondag ook?’ vraagt Kees. ‘We meugen wè' zurgen, dat alles voo' 't langen⁽³⁾ ligt, wan' 'k dienken, dat er nog à wà' za' gebeuren. 'N 'eele boel kraomen, twee kuresels⁽⁴⁾ în 'n paerrespil. De jonges zù'n der beenen gebruken mee de kermesse. Jandorie! ze meugen bie Kees de Vister kommen, dà' meugen ze. 'k 'Èn nog wè' wà' voor udder, à' zeg 'k zelvers.’

En de herbergier wrijft zich vergenoegd in de dikke vleezige handen, een glimlach van voldoening speelt op zijn breed gezicht.

‘Dao' zà' 't nie' an menkeeren, vaoder. Drank èmme meer as genoegt. Ze zù'n gauw genoegt zat wezen, în as de jonges uut A. kommen, zù' je weer ee's wà' ziene. Ze bin ier attied zoo vreed gauw op udder teenen getràpt, as z'n borrel op èn.’

‘Sakkerjuus, jao!’ is 't antwoord van Kees op Mietjes woorden. ‘În daor ei je die Jan den Aomer, dà's 'n ee'ste kampvechter, die zà' de boel wee' wè' 't onderste boven gooien, zoo as flie jaor.’

‘Och, vaoder,’ zegt het meisje, ‘i is zoo erg nie'. 't Is waor, flie jaor 'eit i gevochten; mao' wà' dee die leeleke Gwijn Olleman 'm ook te treiteren în te judassen. Jan den Aomer is zoo erg nie', as de mensen wè' zeggen. Ze zeggen zoovee'.’

‘Papperlepap! 'n mooie jongen, die sinjeur Jan,’ zegt Kees.

Kees zou messchien nog wè' mee' gezeid 'èn, as i gezien 'â, dà' zen dochter zoo rood as vier wier', toen ze de partieje voo' Jan den Aomer opnam. Mao' Kees zag 't nie'.

‘Roep ze maor om t'eten, dà' 'k gauw nao' men bed kan gaon.’

Mietje volgt het bevel haars vaders op. Ze roept Jane de meid en Levien den stalknecht en weldra zitten allen rond de tafel, waarop brood en boter staat en een viertal ‘bakjes în scheuteltjes’ voor de thee.

‘Me zù'n bidden,’ zegt Kees.

(1) Baomesse. St. Bavo's Mis; 1 October, bij de boeren als vast tijdmerk aangenomen, gelijk Lichtmis, St. Jan enz.

(2) Ooren, worden; wo is versmolten tot oo.

(3) Langen, krijgen, grijpen.

(4) Kuresels, caroussels.

[p. 80]

De vrouwen vouwen udder an'nen în doen der oogen dichte. Levien douwt zen ouwen smeerigen 'oed voo' zen gezicht; Kees kiekt in zen pette în zegt 'ardop 't: ‘Onze Vaoder, die in den 'Emel ziet.’

Wà' ze dao'bie dienken, of dà' ze wè' wà' dienken - 'k weet nie', mao' 'k g'looven dat 't 'n klein bitjen is.

't Aomen is-t-er uut. D'oogen gaon weer open, d'an'nen ook, în d'oejen în petten zitten weer op udder ouwe plekke.

'N goe' kwa'tier lank 'oor je nie' vee' meer as rammelen mee bakjes⁽¹⁾ en scheuteltjes în 't kletteren van de thee as z'ingeschonken 'oort.’

Als de katjes muizen dan maauwen ze niet.

'N mens komt an taofel om t'eten în nie' om te babbelen în te kletsen. 't Is miseraobel as je wachten moe' mee danken op iemand, die zen tied verleutert mee praoten in plekke van t'eten. Waorom zurgt i nie' as 'n ander: één buuk vol, alle buken vol? - Een, twee, drie! de bakjes bin in de scheuteltjes omgekeerd, 't mes in de schee. Alles stille.

Kees zegt: ‘Me zù'n danken.’

De vrouwen vouwen udder an'nen wee', doen der oogen dichte în bugen 'eur 'oofd; 't manvolk kiekt weer in udder 'oed of pette.

Kees dankt - Aomen!

De knecht în de meid zetten udderen stoel op zen plekke. Ze gaon slaopen.

‘Goeie nachteruste saomen!’

‘Nacht Levien, van 's gelieke.’

‘Gao jie ook mao' nao' bed, Jaone!’ zegt Mietje, ‘ik zà' zelvers wel alles an kant doen.’

‘Kwan⁽²⁾ dan; goeie nacht, baos, nacht Mietje, wel te rusten.’

En de meid gaat heen.

‘Goeie nacht, Jaone!’

‘'k Zal ook à' vast maor opstappen,’ zegt Kees, die 'ard zin 'eit om in zen bed te kruipen.

‘Bè joa, vaoder! gao jie ook mao' slaopen, dà' 's goed voo' je.’

‘Kwan. Jandorie! wà zà' 'k slaopen, dà' kan 'k je verarsereeren. Goeie nacht, Mietje, men kind!’

‘Wel te rusten, vaoder!’

Kees de Vister gao' nao' bed. Zen goed uut în op 'n stoel geleid; 't zulvr' 'orlozie mee dubbele kasse uut zen zak g'haold, opgewonnen în an 'n spieker g'hangen; de slaopmutse over zen ooren getrokken; de gurdienen van voo' de bèstee weggeschoven; zen voet op de beddeplanke vooran. - ‘U hoo!’ zegt i, as i mee zen dik lichaam in bed rolt, dat onder zen last kraokt. De gurdienen 'ooren wee' toegeschoven, în d'iezere riengetjes rienkelen over de roeie. Kees wriemelt în keert zen eigen op zen gemakkelikste zieje; nieuw gekraok.

't 'Oor doodstille, - 'n tochtje der nao komt er 'n geluud uut de bèstee, 'n snurkend geluud. De herbergier slaapt den slaap des rechtvaardigen.

(1) Bakje, kopje, Friesch pantsje.

(2) Kwan, komaan.

[p. 81]

Mietje eit 'n lampe angestoken; ze kuust⁽¹⁾ den boel op, wascht bakjes în scheuteltjes în zet ze bie 't brood in de spinde în vaogt de taofel.

Ze kiekt op d'ouwe Friese 'angklokke, die doar à jaoren in den 'oek bie 't buffet 'angt: tik - tak - tik - tak.

‘'Ost alf tiene,’ zegt ze, ‘i zà' wè' gauw kommen.’

Rrrrrrrr - tinng! zegt de klok, die met een eigenaardig geluid den slag van half tien voleindigt.

‘Dao' slaot i.’

Mietje neemt 't ouwerwetse tuitlampje în gaot naor 'eur kaomertje, 'n zolderkaomertje, dat uutkomt op de wegt, die dwaes deu' 't durp loopt.

Boven de linden voo' d'erberge steken 't dek în de toren van de kerke uut. Vlak boven den toren staot 't maontje în kiekt in Mietjes kaomertje over de linden, die van tied toe tied al 'n geel blaodje vallen laoten.

Mietje blaost 'eur lampj' uut; ze schuuft 't raom om'ooge, buugt 'eur eigen over 't vunsterkezien⁽²⁾ în tuurt 't durp over, în linst de wegt, die naor A. gaot.

În dao'boven blienkt 't maontje.

‘In stillem, heiterm Glanze
Tritt er so mild einher’.....

en vertelt aan de jeugdige harten wonderbare dingen van liefde en geluk. Dat duistere waas, dat op de aarde rust, dat de voorwerpen doet verflauwen voor het oog en aarde en hemel aan den horizont ineenmengt tot iets onbestemds, waarachter zoo veel verborgen ligt; die bleeke maanschijf, die lichte vlekken en scherpe schaduwen op den bodem teekent; die diepe stilte van den nacht: welk wonder, dat het jong gemoed aan 't droomen raakt en de gedachten verre zijn?

‘Komt i ost nie?’

Jao, jao, kiek maor ees goed, mooi Mietje, of i ost nie' komt.

Bomm! drennt 't uut den toren toe tienmaol toe.

‘Tien uren à', în nog is i er nie'!’

Gelukkige minnaar! zoo gij haren zucht hoordet, gij zoudt ijlen als op vleugelen.

‘Eindelik, jao!’

Zij buigt zich verder uit het venster, en tuurt en tuurt. Iemand komt den straatweg van den kant van A. af, het dorp in. Met rassche schreden komt hij op de herberg aan, houdt stand onder de linden en blikt naar boven.

‘Mietje, bin je dao?’ roept i zachtjes.

‘Bin jie dà', Jan? wacht 'n ommezientje, 'k zal open doen.’

‘Goed, Mietje.’

Mietje gao' stilletjes naor omleege, 'eel stilletjes, op 'eur kouselienge voeten, om geen mens wakker te maoken - want 'n derde kan der wè' bie gemist 'ooren. Net zoo stilletjes schuuft ze de grendel van de deure în doet die open.

(1) Kuusen, kuischen, reinigen, opredderen.

(2) Vunsterkezien, vensterkozijn.

[p. 82]

Jan den Aomer sluipt er in. - Dochtertje van Eva! I is zoo erg nie' as de mensen wè' zeggen, ze zeggen zoovee'.

Pas op, mooi Mietje, pas op! Geef Gwijn Olleman geen reden toe jaloerseid, of je zù' weer ee's wà' ziene. - Gauw 'n smok, wee' stilletjes nao boven, mao' noe nie' alleene, noe mee zen beidjes.

‘Zachtjes 'n bitje, Jan. Je loopt zoo 'ard over de vloer. St! stoot je nie' tegen de trap. Je zu' ze nog â'mao' wakker maoken, în da's nie' noodig.’

Gelukkig is 't nie' lank. Wie weet, wà voo' leven of Jan anders nog maoken zou. In as ze 't ee's merkten! Dà' zou 'n spiktaokel wezen. Der vaoder zou schellen în brommen; ze zou vreeseleke kieves kriegen; i zou Jan de deure uutgooien, want i eit 'n 'ekel an Jan den Aomer. Waorom, dà' weet ze zelvers nie', mao' 't is zoo. Der zou wà' kommen kieken, as i wist, dà' ze......Mao' 't zou zen eigen schuld wezen, waorom maokten i ook zoo'n leven.

Mao' gelukkig, zeggen we, duurt 't nie' lange, in b'alven ienkele kleine ritseliengetjes ei Jan zen eigen goed g'ouwen. Mietje doe' wee' zachtjes de deure van 'eur kaomertje toe.

‘Zie zoo!’

Jan neemt zen meisje om 'eur middel, kust 'eur, în nog ee's, dà's tweemaol, în kriegt er éene, dà's driemaol.

I is zoo erg nie as de mensen wè' zeggen.

‘Kom je Maondag ook, Jan?’ vraogt ze.

‘Nou, dà' zou 'k dienken. 'k Zou nie' gaern wegbluven, voo' geen geld van de waereld.’

‘Mao' Jan, pas toch op, as je komt. Zoek geen ruzie mee Gwijn Olleman, want dà's 'n valserik.’

‘Geen nood, Mietje, geen nood. Gwijn Olleman zà' wel oppassen, dat i zen an'nen thuus 'ouwt - of 'ier în gunter⁽¹⁾ - 't zou der spaonderen.’

‘Ik mag 't liejen, Jan. Mao' je zù' 't ommers nie' ee'st begunnen, nie' wao'? Toe, beloof me dà', dan zà' 'k nog ee's zoo vee' van j'ouwen.’

‘Jao, dan wi'k 't je wè' beloven, mao' dan moet er op 't moment nog 'n kus bie.’

‘Och, 'k wì' je der nog wè' tweeë geven.’

‘Best, tweeë!’

Één, twee - drie!

‘Ouw ee's, Jan! je gao' buten de rekenienge.’

‘Wel duvekaoters! as je der nog nie' gauw een geeft, dan beloof 'k 't je nog nie.’

‘Nee mao', dà's we' nie' eerlik, maor 'k wì' 't we' doen; anders zou je meschien nog mao' zeggen, dà' 'k je der toe angezet 'èn⁽²⁾ om ruzie te maoken, în dà' wì' 'k nie'.’

‘As je zoo bie me zit, dan is 't men onmogelik om eerlik te wezen; dàn steel 'k zooveel as 'k mao' kan.’

En de jongeling voegt de daad bij 't woord.

‘Je bent 'n treiter, Jan, în as je noe nie' uutscheidt, dan.....’

(1) 'Ier în gunter, hier en ginder.

(2) En, heb.

[p. 83]

‘Noe, wà' dan?’

‘Dan? jao dan - dan moe' je mao' weggaon,’ zegt ze met een gemaakt gezicht, dat blinkt van schalkschheid.

‘Weggaon? Noe, dag Mietje!’

't Gezicht van Jan is even gemaakt ernstig. Hij wil opstaan, doch het meisje houdt hem tegen.

‘Nee, nee Jan! je moe' nie' weggaon, 'k zei 't er maor om.’

‘Nee, 'k gaon weg, j'eit gezeid,’ houdt hij vol.

‘Och Jan! bluuf mao'; 'k zei 't er ommers maor om, 'k meenden der niks van. Toe, gao' nie' weg, 'k zà' 't nie' mee' zeggen.’

‘Noe, 'k zà' bluven,’ zegt hij met een zegevierenden glimlach.

‘Zie je wè'. 'k Wist wè', dà' ge 't nie' meenden. Je bint ook men beste Jan.’

Jan trekt zijn meisje vaster aan zich.

‘Ha, ha!’ dreunt het van onder de linden.

De minnenden springen verrast op.

‘Ha, ha! Je bint men beste Jan. Wà' zù'n z'in 't durp lachen as 'k 't vertellen⁽¹⁾, ha, ha, ha!’

‘Dà' 's Gwijn Olleman,’ fluistert Mietje verschrikt. ‘O, Jan, pas toch op! wie weet wat i van zins is. Toe, Jan, 'k zou noe mao' naor 'uus toe gaon, as 'k joe was. 'k Bin zoo bange. - 'k Zou Maondag ook mao' nie' kommen, wan' Gwijn zà' stellig zen kameraods bie mekaore aolen în dan zù'n ze j'opwachten în je slaon.’

‘Je stiert me weg, Mietje!’ spreekt Jan verwijtend, ‘în jie zegt mien ook, dà' 'k Maondag liever nie' kommen moe'?’

‘'k Zeggen 't nie' voo' men eigen, Jan, mao' voo' joe. G'loof me, Jan, 'k zou mao' weggaon noe. Wie weet, wat i van plan is. Toe Jan, doe 't noe mao', toe,’ spreekt ze vleiend.

‘'k Zà' weggaon, Mietje, omdà' je 't wilt; mao' Maondag wegbluven, nee, dà' doen 'k nie'. 't Zou net wezen of 'k geen keraozie in men lief â. 'k 'Eeten voo' niet geen Jan den Aomer⁽²⁾. Gwijn mag oppassen.’

‘Jan, Jan, wees toch voorzichtig. Je zù' toch nie' alleene tegen d'eele kooie⁽³⁾ gaon vechten?’

‘Wè', waorom nie'? Ze moe' me van men lief bluven, of ze zù'n 't ee's ziene.’

‘Och Jan, je doe' me zoo'n verdriet an, dà' je dà' zegt.’

Jan merkt, dà' z'eerder bie 't schreeuwen is as bie 't lachen: 'eur stemme klienkt zoo oardig. I 'eit er spiet van, dat i 't gezeid 'eid, i is de kluts eelemaole kwiet. I licht 'eur 'oofd op în zegt:

‘Je bin bange voo' mien, Mietje? Kommen doen 'k; ee's gezeid bluuft gezeid; maor ees't begùnnen zà' 'k nie', dà' zà' 'k nie' voo' joe, Mietje. 'k Wil ik je geen verdriet andoen, voo' nog zoovee' nie'.’

‘Dà' 's goed van je, Jan! Je zù't dus nie' doen? eh?’

‘Nee, Mietje.’

‘'k Zou noe mao' weggaon, Jan.’

‘Ook dà' wi' 'k doen. Laot me der dan maor uut.’

(1) Vertellen, vertel.

(2) Aomer, Hamer.

(3) Kooie, koppel, hoop.

[p. 84]

Even zacht als zij gekomen zijn, gaan zij weer naar beneden. Zij doet stil de voordeur open. Gauw 'n kus - nog één.

‘Dag Jan!’

‘Dag Mietje!’

‘Dienkt er om, Jan!’

‘Jao, Jao! Dag Mietje, wel te rusten!’

‘Dankje Jan! Ook zoo. Dag Jan!’

‘Dag Mietje!’

Jan gaot 't durp deur, kiekt rond, mao' ziet niks. Gwijn Olleman is 't opgestoken⁽¹⁾. I weet wè', dà' Jan den Aomer nie' mals is, as i begunt. Eigentlijk eet i liever mee 'm, as dat i mee 'm vecht. ‘Mao' wacht mao', Jantje, 'n Maondag, joe b'roerden aerappelkapper! Gwijn eit kameraods, die 'm 'elpen zullen. În dà' mooie Mietje mee der sip⁽²⁾ gezicht, dat m' à' zoo dikkels 'n blauwtj' eit laoten loopen.....wacht mao'! Gwijn is-t-er ook nog.’

(1) Opgestoken, weggegaan.

(2) Sip, behaagziek, verwaand.

II.

Maondag was gekommen. 't Was kermesse in Z., în 'n mooien dag voo' de kermesgasten. 't Zonnetje scheen zoo lekker, zonder dà' 't noe juust 'eel werm was, 'n 'elderen 'emel în 's aovens volle moane; wà kun je meer 'èn?

De kraomen waoren a' vroeg open în wieren letterlik besturmd deu' de kleine jonges în meises, die al dà' moois mee groot' oogen stiengen an te gielen⁽³⁾.

Zie ee's, Piet, è! Kiek ee's, wat 'n groote peperkoeke, în zoovee' suker der op. 'Oevee' zou die wè' kosten? Twee dubbeltjes? Wè' meer, wed 'k!’

‘Kiek ee's, wat 'n mooie poppen, în trommels, în saobels, în geweren. Gosjes! van alles!’

‘Geef mien 'n brokje van den joengen, Kees, dan krieg jie strekjes ook wà van mien. - Doe je 't nie'? Loop dan nao den ier-n-daor! 'k 'Ên ook wè' centen, meer as jie!’

‘Ph! j'ei wà'!’

‘'k 'Èn 'n dubbeltje·’

‘'k 'Èn ik er wè' tweeë.’

‘În ik 'n kwartje.’

‘Gao je mee nao den oblievent?’

‘Jao, we gaon nao' den ouwen Vlaomienk, noa' den oblievent. Gauw, jonges, gaon judder mee.’

‘Ah ça! kijnderen, maokte gij 'nen ermen duts⁽⁴⁾ 'nen keer gelukkig. Oblieën, kijnderen! scheune oblieën. - Sakkrebleu! gij veur 'nen cens en gij veur 'nen cens. Allo! kijnderen, allo!’

En allen woelen en krioelen om den ouden Vlaming, die het deksel van

(3) Gielen, hunkeren naar iets; naast ons geilen, wellustig kijken, van 't Os. gêl, vroolijk, overmoedig.

(4) Duts, arme bloed, sukkelaar (van dutten).

[p. 85]

zijne oblieënkast heeft omgekeerd en de wijzers aanlokkend over het cijferblad laat snorren.

't 'Oor allinsjes vol; stilletjes an à' voller în voller. Alles loopt bont deu' mekaore. Troepjes boerejonges, mee de vier broekstikken⁽¹⁾ an în de gouwe knoppen; mee 'n posseleine pupe of 'n sigaore van 'n 'alfje⁽²⁾ in udder kop, în udder neuze in de wind. Boeremeises, bont opgeschikt. Gouwe naolde în echte bloedkraolen mee gouw slot, de beugeltasse în de zulvre schaere op zieje: moe' je nog wà'? Blauwe, groene of paesse zieje schorten, manteltjes mee blommen der op.

Het eene is al bonter dan het andere. Eeuwig gichelende en snaterende maken zij eene vertooning als bontbeschilderde ganzen. Wie het bontst is, is het mooist; 'oe meer goud în zulver an 't lief - 'oe rieker; dus: hoe meer gezien bij jong en oud.

Vanitas vanitatum, omnia vanitas! Maar - de kleeren maken den man. De wilde verheugt zich in zijne vederen muts, in zijn glazen halssnoer, zijne koperen armbanden en zijn tatoeëersel. Onze Zeeuwsche boerinnetjes hebben smaak in bonte kleedij, in goud en zilver, hoe meer hoe liever; de groote dames in elegante kleederen en in brillanten; deze in eene bleeke gelaatskleur en slanke taille, bij 't magere af; gene in eene blozende kleur en een welgevuld lichaam.

‘De smaoken bin verschillend,’ zei de boer, în 't kalf vrat zen kouse op.

't Is 'n gescharrel, 'n gedraoi în 'n gegons as in 'n biejekurf.

Gichelende meises în jonges, schreeuwende kinders; Vlaomingen mee oblieën în kokienjes, rammelende în tjiengelende draoiurgels in de mallemeulens; wuven mee maogere vuulbrune tronies, die voo' kaartelegster spelen în 't meisje der vriejer în den vriejer zen meid laoten ziene in 'n glas, dao' de werkienge onfeilbaor van is; toeristen op de slappe koord în luchtspriengers, nooit vervâerd, as 't achtste wonder angegaopt.

Hier schreeuwt een doove liedjeszanger, dat u hooren en zien vergaat; schor en rochelend klinkt uit zijne keel, begeleid door eene ontstemde viool en Turksche trom:

‘En is mijnen staot dan zoo gemein,
Dat ik altijd boerinne moet wezen;
En is mijnen staot dan zoo gemein,
Dat ik altijd boerinne moet zijn?’

Krasss! kresss! tijinng, bomm, bomm!

Daar staat een bontgelapte paillas voor eene even bont beschilderde tent 't verzamelt geboerte de vertoning daarbinnen aan te preêken in bewoordingen, te aanlokkend en te sluw voor zijne bewonderaars gekozen, om er weerstand aan te kunnen bieden. - Hij is geen slecht rekenaar, die hansworst in zijn veelkleurig pak, in het groote onbepaalde vraagstuk, dat leven heet. Numerus stultorum infinitus - oneindig is 't aantal domkoppen. Één axioma. Mundus vult decipi - de wereld wil bedrogen zijn. Tweede

(1) Vier broekstikken, zilveren platen, rond van vorm, dienende tot sluiting van de broek om het midden.

(2) 'Alfje, halfje, half centje.

[p. 86]

axioma. En op deze twee grondwaarheden bouwt hij zijn gansche levenssysteem: decipiatur ergo - welnu, dat men haar bedriege!

En het is het levenssysteem van velen, omdat het inderdaad het makkelijkste is.

‘Kom, Kees! Ko! gao je mee ee's kieken, wâ' die vent daor eit in zen tente?’

'N gedeelte trekt nao binnen.

‘Allo, allo! trreudt binne, heerre en dames, trreudt binne. 't Is maor één kwartie of vijfentwintig cente; 't mooiste van de heele kurrmis! As je niet komt kijke zullen ze denke, dat je geen vijfentwintig cente hèt. Trreudt binne, heerre en dames! daarr zul je zien de wilde Noorrd-Amerikaan, uit de bossche van Lapland gekome, levendig gevange, toen i percies 'n kind kookte en opvrete wou! Daarr zie je ook de leeuw, de koning derr dierre, gevange in de vlakte van Sjebérriën, waarr de struisvogels derr zelve in 't kokend heete zand uitbroeie; en de kemel, heel uit Janrrabiën gekome, hèt twee bulte, 'n kop as 'n schaap en 'n staarrt as 'n ezel. De grroote, heele grrroote reuzeslang, tachtig voete lang en zoo dik as 'n boom, vrreet grras as 'n os en kijkt op 'n horrloosje, hoe laat het is; de verscheurrende ijsbeerr, die leeft in Bereziliën, trekt as 'n hond 'n slee en miauwt as 'n kat! Allo! heerre en dames! trreudt binne, trreudt binne!’

‘Noe, mee dâ' miaauwen kost 't wel anders, dienken mien. Wà' zeg jie, Wullem!’

‘Jao, daor ei je g'liek in. I gaf ten minsten zukke allemensige brullen, dà' je der ievallig⁽¹⁾ van zou g'ooren 'ên.’

‘În dan zen reuzeslange mee zen tachentig voeten lank!’

‘Jao, 'k g'looven, dat i 't gewist eit. I zà' zeker ingekrompen wezen.’

‘Ja, dà' g'lauw 'k ook.’

Gedurende de opsomming van al dat schoons en heerlijks stroomen de boeren en boerinnen binnen, stampen, duwen, trappen, schreeuwen, gillen, lachen, vloeken, terwijl de paillas in denzelfden trant voortgaat en van tijd tot tijd eenige grove snakerij onder zijne rede mengt.

En zoo woelt de gansche menigte en haspelt den ganschen dag door, immer aangroeiende, wegstroomende, in en uit, op en af, als een bergstroom.

Mao 's oaves begint ee'st de waore leute⁽²⁾.

Dan verzamelen boeren en boerinnen zich in de herbergen, drinken tot zij onder de tafel rollen; lachen, schateren, vloeken, brullen en tieren en springen en hossen op de maat van lang vergeten dansdeuntjes, zoodat het gansche gebouw schudt onder de dreunende voetstappen, door den drank als lood verzwaard.

'Ier zit 'n dronken boer, zoo rood as 'n kalkoensen 'aone, bezweet în snakkend nao' zen aosem. Mee zen beverige an'nen 'ouwt i de flesse om'ooge.

‘Zuup, stommelienk, zuup! ei! zieng ee's, b'roerlienk, zieng!’

En uit zijn dronkenmanskeel giert het lollend en dubbelslaand:

(1) Ievallig, naar, akelig.

(2) Leute, pret, vreugde; Lat. laetitia.

[p. 87]

 

‘Dà' gao naor den Bosch toe,

 

Lieve, lekkre Gerritje;

 

Dà' gao' nao' den Bosch toe,

 

Lieve, zoete meid!’

‘Zuup, dommekracht! 'ier!’

‘Brandewien mee suker,

Brandewien....wien, wien....brande....wien!’

Pof! de flesse rolt uut zen an'nen. Dao' ligt de dronkelap te spartelen in 't bitje Schiedammer vocht, dà' nog buuten zen lief gebleven is.

Jao, die jannever, die jannever! Die zen eigen der an overgeeft, dao' mee komt i alties bekaaid uut.

‘Eh, Meeuwis! wá' lig je dao'; stao op, Meeuwis!’

‘Brandewien mee suker! - Brande....wien!’ schreeuwt Meeuwis en schopt en slaat.

‘Je bin bezopen, Meeuwis, stao' op! Joos Schouten gao' mee je meid op sjouw.’

‘Lao' - lao' me liggen - zeg 'k.’

‘Jao, mao, Meeuwis....’

‘Bluuf van men af, zeg 'k...., zeg 'k! 't Dondert nie!....Brandewien mee suker, lieve....zoe...te....brande....wien....Gerrit....je....mee su....ker lie....ve meid....zoe....te bran....de....wien....’

Daar gaat een vrijend paartje, dat na het genoegen van den dans in eenen donkeren hoek andere genoegens zoekt, totdat de krassende snaren van den speelman weer tot dansen nopen. Dan vliegen zij op, mengen zich in de bonte, springende massa, om straks weer in hun hoekje neer te vallen en lachend een kermisliedje of een horoskoop te koopen van een sproetig wijf met een paar vuile, havelooze kinderen.

‘Van 't viengertje, jonges! van 't viengertje!’

De strijkstok schrijnt over de snaren, en op dat schrille, schreeuwende geluid nemen de vrijers en vrijsters elkander vast; beenen en armen raken in beweging, als de wieken van een molen, die door eene giervlaag aangevallen worden; de vloer dreunt: klets! klots! klots! klets! 't Ware onmogelijk regel te brengen in dien hoop, die vliegt, rent, host, springt, hinkt, valt - zoolang totdat de adem dreigt te ontbreken, de beenen slechts trillend hunnen dienst meer willen doen en de vedelaar op zijne ton nadorst krijgt.

En steeds stroomen kermisgasten van beiderlei kunne trappen af en trappen op, jolende en schreeuwende, vloekende, scheldende, lachende, elkander duwende en verdringende.

En buiten wemelt alles door elkander. De vrijer pompt zijne vrijster en zich zelven met koek en drank vol, joelend en jodelend - 't beeld van den Schepper in 'n kwaoi licht gesteld. As je deu' reddeneerden, wao' zou je belennen?

Twistende jongens, welke de meiden vruchteloos door schreeuwen zoeken te scheiden.

[p. 88]

‘Kom af, b'roerlienk, as je 't art eit! kom af! în 'k zà' men vuusten op je maogere bakkes polkao laoten dansen. Lao' me los, Kao, 'k zâ' dien b'roerlienk aftouteren, dat i scheel 'oort!’

‘Gaot uut de wegt, zeg 'k, of 'k gee'n j' 'n snee over je leelek' aopesnoet, kaffer! dà' je dao' ziet, lamme kaffer! Gaot uut de wegt, op zieje!’

....En is mijnen staot dan zoo gemein,
Dat ik altijd boerinne moet zijn?

Krasss! kress! tjinng! bomm, bomm!

Gwijn Olleman was vroeg bij de hand.

I â' zen kameraods bie mekaore g'haold, om Jan den Aomer smèrienge te geven. 't Was 'n affairen, die Kees van de Voorde în Dirk Wiets wè' beviel: z'adden 'n ekel an Jan, omdat i 't mooie Mietje voor der neuze wegvree⁽¹⁾, i maoiden ze 't gos⁽²⁾ voo' de beenen weg, zà' 'k mao' zeggen. În wà' nog 't ergste was, 't was 'n A***aer. Z***naers în A *** aers kunnen mekaore nie luchten of ziene. Alties ruzie ìn vechten, der mes trekken, nie' zoo lienks, op de maniere van 'n kleine Korsikaansche vendetta. Mao' wà' voo' reden of z'èn⁽³⁾ om mekaore 't leven sagrienig⁽⁴⁾ te maoken, dà'weten ze nie'. Dà' gebeurt wè' meer in de waereld, wan' daor is geen miseraobelder wezen op de aorde, as 't wezen, dà' ze zeggen dà' gemaokt is nao' 't beeld van zen Schepper. De gekke Pier ei wel ee's gevrogen wie zen schuld of dà' was, van den Maoker of van 't gemaokte.

În Marien Leunissen, die erg vroom is, zeggen ze, 'ieuw 'n 'eele preek, în zetten daobie zen vroomste gezicht; mao' Pier begreep ter niks van, în Jan Behrends, de veldwachter, docht zoo bie zen eigen, dà' Marien der zelvers ook wè' nie' vee' van begriepen zou.

Jan den Aomer was gekomen, zooals hij gezegd had, om den middag, met eenige andere boerenknapen en meisjes uit A., în liep d'eele kermesse af, vrie în frank, as of i thuus op 't 'of liep, zoo fief as 'k weet nie' wà'. I zag Gwijn, Kees en Dirk wè' rond 'm draoien, mao dao' steurden i zen eigen nie' an, i gieng deur as of i ze nie' zag.

Gwijn în zen kameraods pasten wel op Jan noe nog nie' an te pakken, op klaor lichten dag; der waoren nog meer jonges uit A., kaerels van staovast. Butendien was Jan Behrends ook nie' makkelik; die miek ook weinig kompelementen. Nee, in 't geniep mossen ze 't doen, in 't geniep, vals, weet je, dà' 's zoo nao' den aord van Gwijn.

Jan gao' nao' Kees de Vister in de Gouwe Leeuw. 't Is zeker nie' de jannever van den 'erbergier, die 'm trekt, Jan is geen zuuplap. În om Kees de Vister zelvers is 't zeker ook nie', want 'eel gern ziet i Jan ook nie' kommen, dà' weet i ook wè.

Jans vaoder în Kees konnen mekaore in udder jonge jaoren nie' al te best zetten - 't was 'n teer punt in kwestie - în de misdaoden der vaoderen 'ooren gevroken toe in 't derde în vierde geslachte, zegt d' 'Eilige Schrifture. În Kees is wè' nie' fien, maor i ouwt zen eigen toch an den Bibel.

(1) Wegvree, wegvrijde.

(2) Gos, gras.

(3) Èn, hebben.

(4) Sagrienig (Fr. chagrin), onaangenaam.

[p. 89]

Jan gaat bedaard in een hoekje zitten met zijne kruik bier en kijkt naar Mietje, hoe ze vlug en handig de klanten helpt. Wat zal ze een flink huisvrouwtje worden, zoo lief en aardig. Terwijl hij daar zoo stil ter neer zit, toovert zijne verbeelding hem allerlei liefelijke beelden voor den geest, beelden waarin zijne Mietje immer op den voorgrond staat.

Het meisje heeft Jan gezien en werpt hem nu en dan een blik toe, die meer zegt, dan de aanwezigen wel vermoeden, zoo ze het al bemerken in dien chaos van stemmen, gerinkel en geschuifel, in die wolken van tabaksrook en stof.

Doch Gwijn Olleman en zijne beide makkers, die Jan als zijne schaduw volgen, merken heel best, wat dat kruisvuur van blikken beteekent.

Gwijn vreet zen eigen op van nied en afgunst; i loopt 'ier în daor, keert in draoit, maor 'ouwt altied 'n oogje op die twee; în as iemand 'm toeroept:

‘Gwijn, allo! kaerel, kom ee's 'ier, je loopt doar of je geen tiene kunt tellen, percies as 'n liekebidder. 'Ier, drienk ee's!’ dan 'oort 't zure, sproetige gezicht van Gwijn nog zuurder, i trekt zen 'oed dieper op zen rost⁽¹⁾ aor în bromt, niedig as udderen⁽²⁾ 'ond: ‘Loop nao den duvel mee je gezaonik!’

‘Gwijn, j'eit de kolder in je rooie kop, g'lauw 'k; je bromt as dien iesbeer gunter uut de tente. Je moe' jen eigen veruren, as i kapot gaot, dà' 's 'n goed baontje voo' je.’

Brommende gao' Gwijn dan vè'der.

‘Lammelienk! dao' fluustert i wee' mee der!’

Achter den toog⁽³⁾ stao' Kees de Vister in zen zondagspak în mee 'n 'aogelwit schortje voo' zen dikken buuk gebon'nen, rood van drukte în van plezier, dà' de zaokjes zoo goed gaon, lachende mee iederendeen în over alles.

Gwijn gao' naor 'm toe.

‘Gee' me 'n borrel!’

‘Asjeblieft.’ - Wip!

‘Nog 'n borrel!’

Gwijn moe' zen eigen keraozie in 't lief zupen. De drank moet 'm opwin'nen, anders zienkt 'm 't 'art in zen schoenen as 't er op ankomt; mao' zoo'n borrel zes, zevene, dan durft i.

‘Kiek ee's,’ zegt i stilletjes tegen Kees, ‘kiek ee's dao! 'k g'looven, dà' je wel op je Mietje meug' passen, anders steekt ze 't nog mee Jan den Aomer op. Kiek maor ee's, 'oe druk ze 't mee mekaore èn.’

De herbergier fronst de wenkbrauwen.

‘Bemoei je mao' mee jen eigen zaoken, sinjeur!’ snauwt hij Gwijn toe. Gwijn is 'm te sproetig în te rost, în van zoo'n aop eit i geen kompelementen af te wachten. Mao' toch eit i nie' gern, dà' Mietje zoo mee Jan praot.

‘Mietje!’

‘Wat is 't, vaoder?’

'Oor ee's, Mietje, je moe' zoo druk nie' in de weer wezen mee 't jonge mansvolk,’ zegt hij op strengen toon.

(1) Rost, ros, rossig.

(2) Uddderen, udder, ulder, hunlieden, hun.

(3) Toog, toonbank.

[p. 90]

Mietje voelt à' wao' de wind van daon komt.

‘Mao' vaoder, 'k doen ik niks. J'ei zelvers gezeid, dà' 'k vrindelik tegen de mensen moe' wezen. Jan den Aomer....’

‘Zwieg! 'k Wil 't nie', în noe is 't uut.’

Een hooge blos kleurt de wangen van het meisje.

Gwijn staat daar en lacht valsch, triomfeerend.

‘'N borrel, Mietje!’

Dà' 's nommer acht. Gwijn kan der vee' verdraogen. Acht is 'n mooi getal, dan begunt i werm 't 'ooren, dan voelti, dat i kan în durft.

Mietje brengt het verlangde; ze zegt niets, zelfs niet het gewone asjeblieft. - Gwijn ziet haar aan met een onbeschoften blik, waaruit de drank spreekt. - Zij geeft hem een toornigen, diepverachtenden blik terug.

‘Donders!’ bromt Gwijn tusschen zijne tanden. Hij wendt zijne oogen ergens anders heen; de borrels zijn tegen zulk een blik niet bestand.

De oude hangklok slaat zijne negen slagen. - Gwijn gaat heen, een beetje waggelend. Kees van de Voorde en Dirk Wiets volgen hem.

Bij zoo'n massa volk en zoo'n geraas merkt Jan niets van hun vertrek.

‘Negen uren,’ zegt i, ‘'k zà nog 'n tochtje bluven....om Mietje te zien, în dan gaon 'k naor 'uus.’

Jan bluuft nog 'n kwatier langer; 't slaot alf tiene.

‘Noe zà' 'k toch mao' gaon.’

I staot op în werkt zen eigen deu' 't volk. - Kees de Vister is druk bezig mee bedienen. - Mietje neemt 'eur kanse waor în zegt stilletjes tegen Jan, die rond 'eur draoit: ‘Dag Jan, toe 'n Zaterdag.’

‘Dag Mietje! Jao.’

De jongeling gaat de reeksen van kramen langs en de groepen jolende burgers en boeren door en bereikt den straatweg van A., die een kwartiersuur ver rechtlijnig voortloopt. Dan ontmoet de weg een dijk, die rechts gaat. - 't Is haast niet donker: de volle maan werpt een helder licht in 't ronde en de lange schaduwen van den molen en van de boomen strekken zich uit over den weg, als zwarte dwarsstrepen op een grijs lint.

Jan stapt met fermen tred aan. Welke gedachten thans op den eenzamen landweg hem door het hoofd malen, is niet moeilijk om te raden - door allen, die weten wat liefde is, ja, ook door hen, die dit niet weten, of althans zulks voorgeven; want liefde is den mensch ingeweven, hij heeft haar als eene hemelsche kiem bij zijne geboorte meegekregen in zijn hart, hij draagt die kiem met zich om door het leven heen en neemt haar mede in het graf, minder of meerder ontwikkeld, naarmate zonneschijn en regen daarover gekomen zijn. En voor Jan den Hamer kwamen zonneschijn en regen elk op zijnen tijd, en de kiem groeide en bloeide onder hunne weldadige werking en verspreidde voor hem hare balsemende geuren. En in zijne gedachten verdiept, die als vroolijke, dartele, bonte vlinders voor hem heen zweefden, schreed hij voorwaarts; en de hoop, die goede genius, schilderde voor hem eene toekomst met de schoonste en bekoorlijkste kleuren.

Zoo is de mensch. De hoop toovert voor hem de liefelijkste beelden; maar ongemerkt plaatst de koude werkelijkkeid zijne ijzeren vingeren op die beelden, en de schoone toekomst, waarvan hij droomde, is een vod geworden.

[p. 91]

Peinzende ging Jan voorwaarts; en hij hoorde het verwijderde gedruisch der kermisgasten niet, en hij zag niet hoe drie schaduwen op den dijk voor hem heengleden, toen hij den ‘april’ optrad. - Die schaduwen behoorden aan Gwijn en zijne makkers.

De roodkop plaatst zich valsch grijnzende voor hem.

‘Aha! sinjeur Jan, dat 'â je stellig nie' gedocht, éh! dá' j' ons 'ier zou vin'nen!’

Jan begriept. Z'èn 'm opgewacht. I doet 'n stap achteruut in 'ouwt zen vuusten gereed.

‘Wà' moe' je?’ vraagt hij hooghartig.

‘Niks anders as 'n kleinig'eidje mee je vereffenen,’ brult Gwijn, dien de jenever bijstaat, terwijl hij op Jan indringt.

‘Je bint alle drieë flauwe schoeljes! 'k Zeggen, lao' me verbie, of je zù' wammes⁽¹⁾ oploopen.’

‘Uhu! nog zoo gauw nie'; we bin mee zen drieën, in jie bin maor alleene.’

Heerlijke jenever!

‘'t Is gezeid! je wilt dus!’ spreekt Jan, en vóór zijn roodbarige medeminnaar er op verdacht is, springt hij op hem toe en geeft hem eenen zoo welgemikten vuistslag op het linkeroog, dat Gwijn den dijk afrolt en vloekend in een doornboschje terecht komt.

‘Slaot 'm kapot, Kees, Dirk!’ roept hij, terwijl hij overeind scharrelt. ‘Vierendeelt die lammelienk!’

Maar Kees en Dirk hebben ontzag voor Jans vuisten, zoodat, nu hun makker weer bij hen staat, hun kloeke tegenstander noch kapot, noch gevierendeeld is.

Een ruwe vloek klinkt uit Gwijns mond. Hij dringt weer vooruit, maar minder doldriftig dan de eerste maal; die vuistslag heeft de kracht van zijne borrels eenigermate weggenomen.

‘Elp! stao bie, Dirk, Kees! mee zen drieeën zù'm⁽²⁾ 'm toch wel onderkriegen!’ - Doch Jan wacht niet tot zij aanvallen; hij tast zelf aan. Met een sprong als van een leeuw werpt hij zich op hen, zijne vuisten vaardig tot den slag. Gwijn krijgt eenen onpleizierigen duw tegen zijn onderbuik, zoodat hij als een tol omdraait en, achterovervallend, Dirk Wiets in zijnen val doet deelen.

‘Noe is 't joe beurte, Keesje,’ zegt Jan op spottenden toon.

Vruchteloos tracht Kees van de Voorde hem te ontwijken. Vóórdat zijne makkers nog den tijd gehad hebben zich op te richten, grijpt Jan hem met de rechterhand bij zijn kraag, met de linker bij zijne broekspijpen, en, één! twee! drie! klieft Kees, zeer tegen zijnen zin, een oogenblik het luchtruim en komt, nog meer tegen zijnen zin, in een watersloot te land.

Ondertusschen zijn Gwijn en Dirk, ten uiterste verwoed, weer opgekrabbeld.

‘Trek je mes, Gwijn!’ schreeuwt Dirk Wiets, die nu voor zijne eigene rekening gaat vechten.

‘Dà' kun je dienken, jongetje, dà' jie je mes zù gebruken,’ zegt Jan met minachting. - Zijn rechterbeen beschrijft onverwachts eenen halven

(1) Wammes, klappen.

(2) M', me, we.

[p. 92]

cirkel en komt even onverwachts met de beenen van Dirk in aanraking, die zijn evenwicht verliezende voor de tweede maal den dijk zoent.

‘Kees, 'ier! stommelienk, 'elp dan!’ brult Gwijn zijn mes trekkende.

‘'Elp mien liever,’ kermt Kees van beneden, ‘'k g'looven, dà' men poot gebroken is: 'k kan nie' uut den dulf⁽¹⁾ kommen.’

Gwijn vloekt verschrikkelijk en zwaait met kortjan wild in 't rond, maar komt niet nader. Meer moed geven hem zijne borrels niet.

‘Zie,’ zegt Jan, ‘as 'k willen, kan 'k je alle drieë zoo plat slaon as 'n cent, mao' j' 'ei genoegt.’ En bedaard vervolgt hij zijnen weg. - Een aantal vloeken en verwenschingen worden hem nog achterna geslingerd, Jan gaat door en laat ze razen.

‘Gwijn, Dirk, 'elp me toch uut dien miseraobelen dulf, of wou je me liever laoten verzupen!’ klinkt het van beneden den dijk, half klagend, half toornig. - Gwijn en Dirk trekken hunnen makker naar boven.

‘Dà' 's ee's, mao' nooit meer,’ bromt Kees. ‘'k 'Èn der genoegt van. As je nog ee's wà' mee dien lammen aerappelkapper 'eit, gao dan maor alleene - of wi' 'k j' ee's 'n goeie raod ge'en? zurg dà' je niks meer mee 'm te doen 'eit. - Jandome! 'k g'looven vast, dà' men poot gebroken is, verdomd! 'k kan nie' alleene loopen.’

's Anderendags liep Gwijn mee 'n mooi blauw ooge deu' 't durp, dao' nog à' mee gespot wier. Kees van de Voorde zat thuus zen gebroken poot te vrieven mee zoeten olie. În toen de veldwachter 'an Dirk Wiets vroeg, wat udder toch overkommen was, trok Dirk 'n aoklig verlegen gezicht în fluusterden van spoken op de vlakte van Aorie Brand. Mao' de veldwachter keek 'm mee zukke aordig' oogen an, în zei zoo droogjes weg: ‘Zoo, zooo - jao, as je mich vertelt, dat 't van daoge diesendag ist, und dat 't mergen weunsdag wesen soll, dan g'laub 'k j' eerder.’

'Oe Gwijn în zen kameraods ook probeerden om 't stille te ouwen, 't lukten nie'. Twee daogen naoderand was 't gevalletje deu' 't 'eele durp bekend.

Mietje was dan ook al 'eel gauw op d' 'oogte; în bie 'eur eigen zei ze:

‘Zie je wè', dà' 'k g'liek g'had 'èn.’

Mao' Kees de Vister 'â der ook van g'hoord. I nam zen dochter ee's onder an'nen. Wà' ze saomen zeiën, dà' wist geen mens, mao' Jaone vertelden overà', dà' Mietje 'eel bleik zag, în nog al ee's traontjes liet; în dà' den baos zoo kribbig zag as 'n schaljebieter⁽²⁾.

Nog voo' dat 't zaoterdag was 'â Jan 'eimelik de boodschap gekregen van Mietje, dat i mao' nie mos kommen, want dat 'eur vaoder gezeid 'â, dat i 'm deu' de pelisie uut de deure zou laoten gooien, în dat er mee zien wiile nooit iets van kommen zou - mao dà' zie nooit van der leven 'n ander 'èn wou as im.

Het noodlot had van de schoone schilderij, door de meesterhand der hoop zoo heerlijk gepenseeld, eene wanoogelijke klad gemaakt.

Wanneer zouden die vernietigde beelden weer verschijnen in hunne volle liefelijkheid?

(1) Dulf, gracht, sloot; wat gedolven is.

(2) Schaljebijter, schalle- of scharrebijter.

[p. 93]

III.

Wij verplaatsen onze lezers omstreeks een jaar verder: 't is weer September. En in dien tusschentijd is er veel gebeurd.

In de Gouwe Leeuw 'oort er druk gesproken over de gebeurtenissen van den tied. Dao' zitten Kees de Vister, den 'erbergier, Jan Behrends, de veldwachter, în baos Teeuwis de Brune; în z' 'èn alle drieë 'n klaoren mee suker voor udder staon, în as ze drienken, gaot 't 'eel stikum⁽¹⁾. Wan' de diengen bin 'eel erg, în baos de Brune slurpt zen borrel uut în lurkt an zen pupe, of i daoruut al zen wies'eid 'aolen kan, în zegt:

‘'t Is zoo as 't is, 't kon à' nie' anders, zà' 'k mao' zeggen, de Belzen bin van 'n andere relizie as wudder, în Roomsch în Onroomsch, dat akkerdeert nie' best, zà' 'k mao' zeggen.’

‘Nun, baos de Brune, je heit ganz g'liek,’ zegt de veldwachter. - Jan Behrends was 'n Duitscher. As 'n kleine jongen was i mee 'n paor ouwere kameraods uut zen vaoderland Westphalen în van de lekkere Westphaalsche 'ammetjes van daon geloopen om in 'Olland rieksdaolders te gaon raopen. Te raopen laogen z' er juust nie', mao' Jan werkten în 't beviel 'm wel in 't vremde land. Zen kameraods keerden terug. Jan bleef, werkten as diekwerker an 't 'Ellegat, dienden toen 'n stuit⁽²⁾ as boereknecht, trouwden laoter mee ‘de dikke Griet,’ ieuw 'n kleine tapperieje în was ook veldwachter te Z.

‘Maor....oe is 't noe eigelik angekommen,’ vraagt de herbergier.

‘Angekommen?’ is de weeromvraag van Teeuwis, met een gezicht als: ik weten 't fiene der van. - ‘Angekommen? jao, allo! ze moeten daor in Brusel koemedie gespeeld 'èn, zà' 'k mao' zeggen, în 'k g'looven....'k g'looven....’ În Teeuwis, die nie' op den naom kommen kan, schuuft zen 'oed nao' de lienkerzieje, în krauwt achter zen rechteroore.

‘Jao! 'oe 'eet dà' drommelse dienk ook weer?....Toe....toe!....ah! noe weet 'k 't à'....'t 'eetten....'t 'eetten de stommelienk van Poortjezie⁽³⁾ zà' 'k mao' zeggen. Jao, zoo is 't, de stommelienk van Poortjezie is 't.’

En Teeuwis lept aan zijn glaasje en zuigt aan zijne pijp met het gewicht van een Turkschen Pacha, die een vonnis uitspreekt.

‘Maor baos de Brune,’ zegt de veldwachter, ‘ik sehe nicht, was die stommelienk van Poortjezie zu machen 'eit mit de aufstand.’

‘'Ei mao' geduld! wacht maor, je bint er nog nie': Noe, in die koemedie, zà' 'k mao' zeggen, 'èn ze dan gespeeld, în toen is er zoo'n vent gewist, die 'eet, laot ee's ziene....die 'eet....Mastezieloor⁽⁴⁾, în die 'eit zoo zwichtig op zen poot gespeeld, dà' z' à'mao' bin opgestaon. În...în zoo is 't angekommen, zà' 'k mao' zeggen.’

‘Wel, wel,’ zegt Kees, ‘Jao, je kunt er nie' op an; die Vlaomiengen, 't is aordig volk.’ En Kees de Visser zet een bedenkelijk, wijsgeerig gezicht.

(1) Stikum, elders stikom, bedaard, stilletjes door.

(2) Stuit, poosje.

(3) Stommelienk van Poortjezie, la muette de Portici.

(4) Mastezieloor, Masaniello.

[p. 94]

‘De stommelienk van Poortjezie mit seine Mastezieloor! wohl, wohl! ik find 't gar drollig,’ zegt Jan Behrends. ‘Nun, baos de Brune, bin je nicht bange, de Vlaomiengen sollen je auffreten?’

‘Hui! hui! zoo verre is 't nog nie', we bin der ook nog,’ zegt Teeuwis, în i blaost dikke rookwolken uut zen zwartgebrand endje pupe, în i spoegt op de vloer mee zoovee' verachtienge, as of de stommelienk van Poortjezie în Mastezieloor an zen voeten liggen te krupen.

‘În dan,’ gaat hij voort, ‘în dan, zà' 'k mao' zeggen, 'k 'èn wel ee's g'hoord, dà' de konienk van 'Olland 'n stiefkop is.’

‘Nun, das seg ik mit, we bin der auch nog, jawohl! Und die Belzen, se sollen wel aufpassen und bluven weg voor die Ullandse fuusten, Donnerwetter! Und 'n stiefkop is altied beter as jemand sunder kop.’

‘Jao,’ zegt Kees, ‘daor 'ei je g'liek in, veldwachter, groot g'liek. În as 't waor is, dat onze konienk 'n stiefkop is, dan zà' 't zoo wè' nie' bluven.’

‘Nee, zoo bluven zà' 't nie',’ zegt de Brune, ‘în 'ier kommen zù'n ze nie'; 'k steken ze liever à'mao' an men 'ooivurke of an men riek⁽¹⁾. Gunter, in udder paopenland kun z' uus 'ouwen, zooveel as ze willen, dà' kan me nie' schillen, as z' 'ier mao' van daon bluven, anders zà' 'k probeeren om z' à'mao' te kelen, în menzelven der bie, as 't moet.’

Teeuwis ziet er erg kwaod uut, zen grieze oogen blienken as twee kolen vier, în i biet op zen pupe as 'n kribbig paerd op zen toom, în i niept zen vuusten tegen mekaore. - Teeuwis is oud, zen 'aor is gries, zen gezicht is gerimpeld, zen kneukels bin maoger - mao' wà' mesant⁽²⁾ dà'? Zen 'erte is nog jonk, în al 'èn de jaoren an zen krachten gevreten, as de wurmen an 'n boom, i staot nog op zen twee beenen, i 'eit nog twee an'nen an 't lief - de wurmen 'èn 't erte van den boom gespaord, în i is nog fossig⁽³⁾, al is i oud în 'ier în dao' vermuld.

‘Kwan! 'k gaon naor 'uus,’ zegt i.

‘Wacht was, baos de Brune,’ zegt de veldwachter, ‘ik gaon mit.’

‘Gegroet saomen!’

‘Dankje! 't beste!’

Jao, 't was 'n tied van onruste, în de mensen stiengen tegen mekaore op mee toegenepen vuusten, în uut udder oogen sprak moord, în udder ooren 'oorden nie' dà' ze biekans dezelde taole spraoken - dà' ze kinders waoren van 't zelde land. În ze vergaoten, dà' ze denzel'den God dienden, à' was 't op 'n verschillende maniere; în de duvel stieng daobie în vertelden, dà' ze geen broers waoren, mao' vianden; în 't viertje, dat i anporden, knetterden op, 't wier' 'n grooten brand, în daorin verbrandden 't gebouw van broederschap în een'eid. În i 'â plezier in zen werk, i dansten rond 't vier în i stookten 't à' meer în meer op; în die 'm 'ielpen, dà' waoren kerels in 't zwart gekleed, în kerels in 't rood. În die gluurden rond in den brand as 'ongerige tiegers - want ze waoren 'ongerig, 'ongerig nao' plunderienge; daorom most 't bran'nen, dà' gebouw. -

Het was in 't begin van November. Geen enkele Belg had zich nog in

(1) Riek, drietandige mestvork; ook wel: greep.

(2) Mesant, van mes(mis)-handen, schaden.

(3) Fossig - fortsig (Fr. force), krachtig.

[p. 95]

den omtrek van Z. laten zien. Alleen in 't westelijk gedeelte van Zeeuwsch-Vlaanderen waren de muiters verschenen en hadden onder Gregoire een aanval gedaan op Oostburg. De enkele verschijning evenwel van eenig Hollandsch krijgsvolk onder bevel van kolonel Ledel deed ze het hazenpad kiezen.

Kolonel Ledel, ja, ja, ik herinner mij. Kolonel Ledel, de verrader - ofschoon zijn schuld niet openlijk bewezen is. Maar de getuigen zijner schande leven nog.

‘Jao, jao, kernel Ledel, zei vaak de oudste knecht mijns vaders, die den oorlog der omwenteling heeft beleefd, die gevochten heeft onder Willem van Oranje, - jao, jao, kernel Ledel, zei i dikkels, as wudder as jonges rond 'm stiengen în 'm angaopten, mond, ooren în oogen wied open, kernel Ledel, zwiegt er van, dà' was 'n mooie jongen; as we nie' opgepast 'âden, dan 'âd i ons allemaole deu' de Belgen laoten vermoor'ren. Verbeel' je, dà' zen wuuf in Brusel zat, în i 'ier; i kommandeerden 'ier, în zen wuuf kwam an de grenzen om mee 'm te spreken. Jao, jongen, dâ' was 'n schoelje. Ee's, toen w' 'oorden, dat erge's in 'n durp de Belzen waoren, trokken we mee 'n paor kompanies dao' nao' toe. “Jonges, zei de kaptein, jonges, zeit i, noe doe je net wà' 'k zeggen; judder lossen geen schot voor dà' 'k gekommandeerd 'èn, ei je verstaon? Geen schot, 'oor! As er Belzen bin, dà' meschien nog nie' ee's waor is, dan zù'm ee's zien, of we zonder schieten ze nie' wegjaogen kunnen.” - Toen we an 't durp kwaomen, was alles gesloten, deuren ìn vunsters potdicht, je zag geen stervelienk. Mao' zoo bots⁽¹⁾ as we in 't durp kwaomen, vielen der schoten. De kaptein liet 'alt 'ouwen. Geen man was gerocht: de stommeliengen schoten veel t' 'ooge. “Velt geweer!” kommandeerden de kaptein. În toen gienk 't vooruut. 'Ier în daor kwam nog 'n kop kieken în schoten ze; 't gaf toch niks. We snuffelden overal, in alle 'uzen, van onderen toe boven; dao' was geen stervelienk te zien, eh! Mao' toen we wee' te Sluus kwaomen, toen zaogen we wà' moois! Dao' stieng 't 'eele garnezoen op de mar't, mee de sloten van de geweeren in udder an'nen. Noe moe' je ee's dienken, as de Belzen gekommen waoren, dan âden ze dao' mooi gestaon. Dat 'eit de smeerlap er om gedaon, stellig! Mee de sloten in udder an'nen, 't was 'n spul! 'ei j'ooit zoo iets van je leven g'hoord! În de Belzen stiengen an de grenzen! We waoren duvelsch, în we praotten al onder mekaore: Zouwen we de vent nie' kapot schieten? - În 't 'â weinig geschollen⁽²⁾, of 't was gebeurd, 'oor! Mao' de kaptein zei: “Jonges, zeit i, doe dà' nie'. Ik zal ee's naor 'm toegaon.” - În de kaptein gieng naor 'm toe, în i zei tegen 'm: “Kernel, wat is dat 'ier? Weet je wè', dà' je 'ier 'n aordig stuk doet! Mosten ik în men soldaoten daorom nao' dà' durp? Maor 'k zà' der rapport van maoken, dao' kun je op rekenen, 'oor! În pas op, dà 'k je nie' buten zien kommen zonder je volle ternu, want 'k breken je saobel voo' men knieën kapot, în 'k trekken je d'epeletten van je schouers!” - În i â 't gedaon ook, want 't was 'n ferme kerel, de kaptein! Maor kort er nao is kernel Ledel weggegaon.’

(1) Bots, haast.

(2) Geschollen, gescheeld.

[p. 96]

En Michiel schudde dan met het hoofd, een glimlach vloog over zijn roodbruin gelaat, zoodat zijne tabakskleurige tanden zichtbaar werden, en hij voegde er bij: ‘Jao, jonges, 't was 'n spul!’ - En wij jongens stonden daarbij, en wij fronsten de wenkbrauwen en balden de vuisten, en haatten Ledel met een innigen haat.

't Was in 't begin van November.

Kees de Vister zit bi den 'aerd; i rookt zen pupe în kiekt droomerig nao' buten. De linden voo' de deure staon dao' meer as 'alf kaol, în de gele blaoren loopen weg voo' de wind, die ielk oogenblik der nog meer van de takken jaogt, în ze draoiend over de' wegt doe' stuven, toe ze bie de' kerkemuur liggen bluven, trillend în bange, as 'n veugeltje, dat in vreezen is, dà' nie' verder kan, în dat opsprienkt tegen de traolies van zen kooitje, as de viengers van de' vervolger 't willen pakken. În de wind suust deu' de lucht, în i jankt somties as 'n booze geest; în de zwarte wolken vliegen vort, as i zoo jankt, în ruste 'èn ze nie', vort mao', vort!

Mao' Kees zit lekker bie 't vier, în steurt zen eigen nie' an 't rommelen van de' wind in de schouwe, evenmin as de katte, die op de plaote ligt în der kurig' oogtjes bie beurten open în toe doet, în spint, as of ze tegen de' wind dao' buten zei: ‘gao' je gank mao'! 'k 'ooren je wé', je bromt 'ard, mao' 'k liggen 'ier werm! gao je gank mao'!’

Kees tuurt van de glaozen nao' den 'aerd en van den 'aerd nao' de glaozen în i blaost dikke rookwolken weg, die dwerlend mee de' rook van 't vier deu' de schouwe trekken.

Op eenmaal wordt de voordeur open gedaan, voetstappen kraken. Een man, in een' blauwen kiel gehuld, de pet met de klep naar achteren, een' dikken stok in de hand en gebogen onder den last eener bagge⁽¹⁾, treedt binnen.

‘Goeden mergen!’

Kees de Vister kiekt om in vergeet uut verwonderienge an zen pupe te trekken. 't Is werachtig 'n Vlaomienk, 'n koopman in 'oejen.

‘Nen pijntsjen bier, as 't ou blieft.’

‘Mietje!’ schreeuwt Kees, die geen 'arten zin 'eit om voor 'n kèrel van de' stommelienk van Poortjezie uut zen werm 'oekje van den 'aerd te kommen. - Mietje komt.

‘Nen pijntsjen bier, scheun kijnd.’

De Vlaming neemt zijn bier en plaatst zich vlak tegenover Kees, in 't andere hoekje van den haard. Een oogenblik heerscht er een pijnlijke pauze voor den herbergier.

‘Allo!’ zegt de Vlaming ten slotte, ‘allo! kunde g' ulder nog al schikken, dà' wij daor in Belgen zoo aan den gang zijn?’

Kees zegt niks, maor i biet van nied op de' steel van zen pupe.

De Vlaomienk kiekt 'm spottend an.

‘Zijde gij er nie' benauwd af, dà' de Belgen 'ier kommen zullen, à waor?’

‘Ze zù'n 'ier nie' kommen,’ zegt Kees barsch, terwijl hij zen overbuur met eenige geduchte rookwolken bombardeert.

(1) Bagge, groote korf.

[p. 97]

‘Uche! uche! uche....De Belgen zullen 'ier wel kommen, sakkrebleu! Wà' 'k ou zeg, ze zullen 'ier zijn nog veur den noen, potverblomme!’ snoeft de Vlaming.

Kees kiekt 'm an mee 'n paor oogen, zoo vremd ìn aordig, net as de poes den 'ond van buurman Marien ankiekt somties.

‘Dà'....dà' 's nie' waor! zegt i.’

‘Let wà' 'k ou zeg, ze zijn al aon de ronde putten. 'Alverwege tussen A în Z liggen twee waoterkommen, die meestentieds vol bin van ruit, biezen în riet.’

Kees is 'eelemaol de kluts kwiet, 'eelemaole. De Vlaming, zijne zegepraal bewust, gaat ijlings heen.

‘Dà' moe' 'k de' veldwachter gaon vertellen,’ bromt Kees, toen i weer 'n bitje biegekommen is van de' schrik.

Kees loopt nao' Jan Behrends toe, zoo 'ard as i mao' loopen kan. În toen i bie de dikke Griet komt, snuuft i as 'n jonk paerd, dà' voo' 't ee'st in de karre ei geloopen; în zen woorden kommen uut zen kele as de rook die uut de schouwe komt în deu' de' wind teruggeslogen în gejogen 'oort.

‘Goeien dag, vrouw Behrends, is je man t'huus?’

‘Jao, baos de Vister,’ zegt de dikke Griet, ‘wou j' 'm spreken?’

‘Jao, gern.’

‘Jan!’ roept Griet.

‘Was is 't?’ schreeuwt Jan van achter.

‘Kom ee's gauw 'ier! baos de Vister wi' je spreken.’

‘Ik kom al! Ah, koeien morgen, baos de Vister, je wollt me spreechen?’

‘Goeien morgen, veldwachter, jao! dao' kwam daoreven 'n Vlaomienk bie me....

‘Ein Vlamienk?’

‘Jao 'n Vlaomienk, 'n 'oejekoopman, în die vertelden me, de Belgen waoren al an de ronde putten.’

‘An die runde putten, Donnerwetter!’

‘Jao, an de ronde putten.’

‘Der blitz! ik gaon taodelek nao' de bürgemeister.’

‘Dan gaon 'k zooverre mee, veldwachter.’

Jan komt bij den burgemeester.

‘Koeien dag, herr bürgemeister....’

‘Zoo veldwachter, goeien dag; wat is er?’

‘Jao, bürgemeister, daor was ein Vlaomienk, un die sagte, de Belgen waoren an die runde putten.’

‘De Belgen?...an...an de ronde putten?’ stamelt de burgervader.

De burgemeester is zoo bleik as 'n doek, want i eit 'n 'ofstee în nog meer te verliezen.

‘Jao,’ zegt de veldwachter, ‘an die runde pütten, herr bürgemeister. Wil ik de bürgers aufroepen und uns waopenen?’

‘'Eere God in den 'Emel! wat overkomt me! Nee, veldwachter, nee, want....’

‘Je wil es nicht toen, bürgemeister?’

‘Nee, stellig nie'! want....’

[p. 98]

‘Nicht? koeien dag dan, bürgemeister, dan soll ik 't op men eigen 'andje toen.’ - En de veldwachter spoedt zich voort en begint als razend aan de brandklok te trekken.

't 'Eele durp komt angeloopen, oud in jonk, groot în kleen.

‘Brand! 'oor! de klokke luujt, 'oor 't is de brandklokke! Waor is 't? - Is er brand?’

‘Nee, mensen!’ zegt Kees de Vister, die ook is kommen anloopen, ‘der is geen brand, mao' de Vlaomiengen bin der, ze bin al an de ronde putten!’

‘De Vlaomiengen an de ronde putten? De Vlaomiengen bin al an de ronde putten!’

Ei je wel ee's 'n troep 'oenders gezien mee jonge kiekes der bie? Jao? Ei je dan ook wel ee's gezien dat er 'n stekveugel 'ooge in de lucht vloog, vlak boven dien troep 'oenders? Ook? În dà' den 'aone 'm in 't ooge kreeg, în toen d' andere waorschouwden mee 'n scherp în dreigend schreeuwen? În ei je toen dà' gescharrel gezien van die 'oenders, în ei je dà' verward geklok g'hoord? As je dat allemaole g'hoord în gezien 'eit, dan 'oef ik je nie' mee' te zeggen, wat 'n leven în 'n laweit de menschen op 't durp maokten, toen z' 'oorden, dà' de Vlaomiengen zoo korte bie waoren.

‘Kiek! daor ei je de veldwachter, i eit zeker geluujd. Noe klemt i op de' muur. 'Oor! i wi' wà' zeggen. Ssst! stille allemaole! de veldwachter wi' wà' zeggen!’

‘Burgers!’ roept Jan Behrends, ‘de Belgen kommen an. Sie bin al an die ründe putten. Nūn, sollen sie uns koeie durp 't ūnderste boven kooien, und je spek und brod auffreten? Nee, Donnerwetter, das sollen sie nie'! Nimmt je keweeren, je saobels, je hooifurken, schanst je hinter de kirkmauer, ik sal gaon sien of se kommen, und je houwt je kereed. Allo! gauw!’

De dorpelïngen joelen door elkander, schreeuwen, tieren en schelden als bezetenen op alle mogelijke Belgen. Ieder haast zich een wapen te halen, deze een oud geweer of pistool, die een verroesten sabel, de derde een hooivork, de vierde een knuppel enz. Elk neemt wat hem het eerst onder handen valt. - Teeuwis de Brune komt angesturmd mee zen riek.

‘Nun, baos de Brune,’ zegt Jan Behrends, ‘nun is 't tied um se an je riek te priemen!’

‘Donders!’ brult Teeuwis, ‘lao' ze mao' kommen, we bin der ee'st! Mao' zeg ee's, veldwachter, wà' moe' me noe doen?’

‘Wohl, hinter de kirkmauer gaon, daor kunnen se je nie' soo koet raoken. Je bint 'ier nun soo wá' de kaptein, baos de Brune, as ik weg bin. Ik gaon sien.’ - En Jan neemt zijn geweer op den schouder, gordt zijn sabel om en gaat met vasten tred den weg naar A. op. Hij gaat tot aan het punt, waar de grensscheiding is tusschen het grondgebied van A. en dat van Z. Daar liggen ook de ronde putten. Geen Belgen te bespeuren.

De Duitscher begint een flauw vermoeden te krijgen, dat de hoedenkoopman het geheele dorp voor het lapje gehouden heeft. ‘Donnerwetter! soll die boef uns betrogen haben!’ - Jan is woedend, evenwel hij gaat steeds voort, tot aan het tolhuis vlak bij A. Alles is kalm, geen spoor van Belgen is er te zien. Eenige vloeken uitbrakende, waarin zijne taal zoo rijk is, komt Jan weer te Z. - Ielk is benieuwd, wat i gezien eit.

[p. 99]

‘Noe, veldwachter, ei je de Belzen gezien? Waor woaren ze?’ roept Teeuwis over de' muur.

‘Nun, koeie frienden!’ zegt Behrends, în zen gezicht ziet er uut asof 't mee azien ingesmerd is, ‘gaot allemaole mao' wee' nach 'uus. De Vlaomink 'eit uns foo' den sot g'halten. Mao' we sollen 'm finden. Donnerwetter! die vervloekte smeerlap! Der Blitz! we sollen 'm finden! - 'Oort nun, bürgers! van aobend komt de skoelje wohl weer über das durp, und dan kom je 'ier, as je 'n krap sien wilt.’

‘Dà's vervloekt jammer,’ zegt Teeuwis. ‘Noe we toch gewaopend bin, zà' 'k mao' zeggen, noe zou 'k ze gern wat op udder zielement gege'n 'èn!’

‘Jao, dà' 's jammer,’ zegt er een uut den 'oop, die noe keraozie genoeg 'eit, omdat er geen gevaor meer is.

‘Ah! bin jie dà', Gwijn Olleman!’ zegt Teeuwis. ‘Waorom vin' je dà' jammer, net as ik? Dan lieg je, zà' 'k mao' zeggen. Jao, kiek zoo zuur mao' nie'. 'k En j' op je staert getrapt. 'k Weten 'eel best, waorom jie 't jammer vindt.’ În Teeuwis knipt ee's mee zen grieze oogen nao' den kant van A.

‘Oue bemoeial,’ bromt Gwijn. - Mao' dae' binnen in 'm, dao' zit 'n stemme, în diê zegt 'm, dà' Teeuwis waor'eid zegt mee zen oogen. Dao' gunter, dao' weunt Jan den Aomer - în as de Belgen gekommen waoren! dan.....zà' 'k mao' zeggen.....in dan Mietje.....'t is vervloekt jammer.

À' vroeg bin 'n 'oop jonge's în venters biemekaore, die mee lang' 'alzen loeren nao' den 'oejekoopman. Z'èn veruut â' schik in de grap, die de veldwachter mee 'm 'èn zà'. Eindelik - verreweg, jao, dao' komt i an. I weet van niks, niks van 't onweer, dàt i op zen ves'je kriegen zá'⁽¹⁾. Doodbedaord komt i 't durp in. 'N troep jonge's loopen in ee's rond 'm, net as 'n 'oop kraoien, die om 'n stekveugel vliegen. I kan 'ost geen stap doen.

‘Allo, kijnderen! miekt ou wà'!’

‘We gaon nie' voo' j' uut de wegt, leeleke Vlaomienk!’ is 't lieflijk antwoord van een boerenknaap met een brutaal gezicht.

‘Ah! sakkrenondedjeu! zuld' ulder mieken, kleine schoeljes, of 'k en zal ulder nen patetter⁽²⁾ geven, dà' gij soest, zulle!’ En dreigend heft hij den stok omhoog.

Aerme vent, i geeft zelf 't sein toe den sturm. - 'N aerrebeier drumt⁽³⁾ veruut, douwt de Vlaomienk, die 't in de neuze begunt te kriegen, zen 'arte vuust tegen de tan'nen în schreeuwt: ‘Jao, steek ee's 'n vienger noar één van die jonges uut, dan zà' 'k je raepebraoken.!’

‘T' Jeuzus Marija! mínsen, wad 'ek ulder gedaon?’

‘Was je gethan hebt!’ klienkt de stemme van Jan Behrends, die deu' 't vunster gezien 'eit, dà' de ratte in de valle is geloopen, în noe komt ansturmen, ‘was je gethan habt? Je bint 'n Vlaomienk, und je habt geseid; die Belgen waoren al an die runde putten! Das hab je gethan!’

‘Ach, menierken de champietre, 't en es nie waore, 'k en 'èn ek 't nie' gezeid. Laot mij deure, menierken, as 't ou blieft.’

(1) Dàt i op zen ves'je kriegen zá', dat hij een pak slaag zal krijgen; verg. op 't jak krijgen.

(2) Patetter, ook patat of patatter, kaakslag.

(3) Drumt, dringt.

[p. 100]

‘Je deur laoten? Nee, Donnerwetter! nie' deurlaoten; je bint ein van de' stommelienk van Poortjezie, je moes der an, jie mit je Mastezieloor. Je habt uns foo' den sot g'halten, je habt mir den ganzen morgen laufen laoten, vervloekte bube!’

‘Menierken de champietre, menierken de champietre, laot mij deure as 't ou blieft, as 't ou blieft, 'k en zà' 'k ek d' 'eilige maagd veur ou bidden.’

‘Lauf nach de maon mit j' eilige maogd! Daor pak an!’

En de hand van den veldwachter komt in onzachte aanraking met de wang van den Vlaming.

‘'Oezee!’ brult 't volk. De straotjongens schoppen 'm tegen de scheenen of gooien 'm mee steenen. Den aerrebeier van daoreven trekt 'm zen bagge mee 'oejen van zen rugge. I rolt achterover mee zen beenen in de lucht, i roept om d'eilige maogd în alle 'eiligen om 'm t' 'elpen. Mao' der 'elpt geen lieve moederen an; zen mooie 'oejen rollen deu' de slik, overà' rond.

De gekke Pier kiekt nao' zen 'oed.

‘I is nie' nieuw mee'’ zegt i, ‘'eel oud is i. Dao' loopen în rollen zoo'n macht van mooie, spiksplinternieuwe. Ze rollen weg, ze willen zeker nie' bie die vent wezen - în ik wi' nie' mee' bie dezen ou'en 'oed bluven. Daor!’ În Pier gooit zen ou'en vetten 'oed weg, pakt 'n nieuwen beet în loopt weg as 'n 'aos zoo 'ard.

Den aermen 'oejekoopman schreeuwt moord în brand, smeekt menierken den champietre toch zen 'oejen te spaoren, dàt i anders 'n gerinneweerd man is mee vrouwe în kinders.

‘Noe veldwachter,’ zegt baos de Brune, die kompassie begunt te kriegen mee den Vlaomienk, ‘noe veldwachter, laot 't noe maor uut wezen, i 'ei noe genoegt g'had.’

‘Nun, je kunt gaon, mao' de teufel haol je as je weer op 't durp komt. Such je 'oejen mao' weer op und rük aus.’

‘O!’ zegt de Vlaomienk, ‘ons 'Eerken zal ou daorveur zegenen, menierken de champietre!’ En blieje dat i der nog zoo goedkoop afkomt, raopt i zen verstrooid' 'oejen bie mekaore, în vort gaot i, zoo gauw as i kan. 'Ard op bedankt i, în zen eigen vervloekt i.

IV.

't Jaor was oud g'ooren în eindelek gestorven - în 't was gegaon waor al d'andere gegaon waoren, gegaon om nie' mee' verom te kommen; net as 't waoter van de zee, dà' golft în vloeit, alties mao' deu', zonder op'ouwen, 'ooge în laoge; în de mens, die an land staot, ziet woelen în werken, schumen în spetteren - în 't waoter vloeit verder, altied verder, toe in eeuwig'eid.

't Jaor was verbie gegaon în de tied à zen zandlooper van nieuws an omgekeerd. În de mensen wensten mekaore veel 'eil în zegen in 't pas begonnen jaor - maor de lucht was donker în zwart în dreigden mee sturm în onweer - asof er nog nie genoegt gesturmd în g'onweerd was. n 't zonnetje schuulden nog alties weg achter de dikke, zwaore wolken; in schao' lag over de waereld, triestig în aokelig. - În de mensen vroe-

[p. 101]

gen biddend om 'n goeien oe'st⁽¹⁾. Mao' deu' de lucht vloog den 'elsen viand, în i klepperden mee zen vaole vlerken, dreigend în naor, în i zaaiden slangen op d'aerde; în die kropen linst de grond în spoegden der vernien uut - în 'ooge in de lucht vloogt i, de booze viand, în i lachten aokelig în grinnekend. Jao, grinneken deed i, toen van Speijk mee zen boot tegen de kant wier' gegooid, klepperen van blieschap mee zen vlerken deed i, toen van Speijk zen eigen in de lucht lie' vliegen, omdat i nie' 'èn wou, dà' de muiters raokten an zen rood-wit-blauw. Jao, aokelig grinneken deed i, vreed om an te zien, toen den tweeden Augustus van het jaor 1831 d'Ollanders Belgen binnentrokken. Want zien oe'st zou goed wezen.

Bie Leuven wier' der slag geleverd. Dao' braokten de kenonnen dood în verwoestienge uut der metaolen monden, dao' flikkerden de bajenetten în rienkelden de saobels. De kruutdamp stoof in grauwe wolken over 't slagveld, mensen schreeuwden, paer'ren 'ienkerden⁽²⁾, în op de' grond laogen plassen bloed în lieken în geblesseerden. În er gieng 'n klaogelek gekerm nao' boven, nao' den blauwen 'emel, wao' 't zonnetje scheen, 'elder în blienkend, asof er daor omleëge op de waereld geen krieg of viandschap was. În 't groene gos wier' rood van 't bloed, rood as de baone van 't vendel, dà' dao' wapperden, de koegels snorden - în vele jonge levens, die 'n tochtje te voren nog in al udder fris'eid în bloei 'âden gepronkt, laogen dao', weggemaoid deu' de scherpe zeisse van 't spook van den oorloge. - 'Oort 't aokelig kermen van dien dragonder, die Nassau's vendel is gevolgd om te vechten voo' zen land - 't land, waor i geboren is, waor i gespeeld 'eit, waor i vrindschap 'ei beleefd - waor i liefde 'ei gekend. Daor in zen bo'st, dao' gaopen 'n paor breeje, diepe won'nen, stroomen bloed vloeien over zen monteerienge. Bleik is da' gezicht în stervend die oogen. Nog keert i ze nao' de' kant, waor i al zen geluk în 'ope 'ei gelaoten - daor, daor! În in zen doodskamp legt i zen 'and op zen bo'st, în jammerend snikt i 'n naom; dà' doo'sbleike gezicht trekt krampachtig, în zen brekend ooge zie' zoo smeekend nao' den blauwen 'emel boven 'm. Rond 'm galmen de stukken mee der donderend geluud în snorren de bommen; de waopens kletteren în blienken in de zonne în 't rumoer van de' slag smoort zen kermen.

'N kompanie soldaoten sturmt 'm verbie. Maor één kiekt toevallig van de werke în ziet den dragonder, die dao' te sterven ligt.

‘God in den 'Emel! Jan den Aomer!’

I loopt uut 't gelid în knielt bie 'm neer. 'N flauw lachje speelt om de loodkleurige lippen van Jan.

‘Dank je....Krien,’ zegt i. ‘Goddank! verlaoten zà 'k....nie' sterven.’

‘Sterven, Jan! men oue, goeie kammeraod, spreek nie' van sterven; je mag nie' sterven, Jan!’

‘'t Is gedaon....Krien, men vrind....gedaon voor altied....'k voelen 't....best....de dood komt....nooit zù'me....mee'....te saomen....

(1) Oe'st. oogst.

(2) 'Ienkerden, hinnikten.

[p. 102]

'ier nie'....mee'....Krien....As ze je....spaoren, Krien....gao' dan....nao Mietje....în zeg eur....dà' 'k....gestor....ven bin....mao' dà' 'k....de dood....nie' 'èn gevreesd....dà' 'k altied....an....'eur docht....în ee's....'ier boven........Krien....dienk....er an....în an men....oue vaoder în moeder....Krien....men vrind....vaorwel....voor....eeu....wig....Mietje....vao....der, moe....d........

't Oranjevendel wappert te midden van den damp van kruut în stof; de trompetten blaozen 't Wilelmus van Nassouwen. - 'Ier om leëge bloed în traonen - dao'boven blauwe lucht în zonnestraolen.

Verre weg in Belgen vielen vee' jonge levens om nooit meer optestaon. În die thuus gebleven waoren zaoten mee d'onruste in udder 'erte, în wachtten, - wachiten op die uutgetrokken waoren om te vechten voor udder konienk în udder land. - În vele bleven wachten - în z' 'ieven d'oogen nao' boven, oogen die overliepen van traonen; în uut udder bo'st kwaomen zuchten, zwaor în lank; în ze riepen ze terug, die nie' kwaomen, în klaogden jammerlek. Want vee' waoren der gevallen in 't vremde land. -

Onruste în zurge weunden in 't 'erte van Mooi Mietje; der kaoken zaogen bleik, în ze zuchtten diepe - în der oogen zochten naor im, die nie' kwam, die nooit mee' kommen zou - gunter lagti begraoven.

Ee's op 'n ochtienk stieng ze voo' de glaozen te turen - der lippen bewogen asof ze sprak. În ze tuurden în tuurden, mao' dudelek zag ze nie', want traonen maokten 'eur oogen duuster.

'N soldaot kwam 't durp in.

Mietje schrikten op - d'ope schoot as 'n bliksemstraole deu' der 'erte - 'eur bloed vloog gauwer deu' der aoren.

‘Jan!’ spraoken der lippen, ‘Jan!’ riep 'eur 'eele gemoed.

Aerm Mietje! 'n bedriegelek' 'ope is 't gewist - vervlogen die korte blieschap, die je 't 'erte jaogen dee' - der schieten niks over as traonen, bittere traonen.

Nee', 't was 'eur Jan nie', 't was 'm nie'!

În de tiedienge, die de soldaot 'eur brienkt - 't is 'n as 'n donderslag, die 'n gebouw in mekaore slaot - 'n gebouw, dà' dao' stieng as 'n tempel van licht în leven, 't gebouw van 'eur geluk.

't Is as de sturm, die over 't land jaogt, die de boomen buugt în kraokt, die de teere blommetjes wegschert van der steel în udder schoon'eid vernietigt.

Geknokt is de blomme, geknokt toe de' grond; verflenst is 'eur loof, în 'eur krone zienkt nao' 't graf.

Kees de Vister zat eenzaom în verlaoten bie den 'aerd, în voor 'm lag de katte op de vierplaote în spinden; de gele vlammen kronkelden 'elder nao' boven în flikkerden op de leien van de muur; in de klokke liet zen eentonig geluud 'ooren: tik - tak - tik - tak.

Dao' zit î alleene; traonen loopen linst zen kaoken, în de smerte drukt zen gemoed.

Dao' buten 'oort 't â' donkerder în donkerder; de regen klettert tegen de glaozen; de wind steekt op à' meer în meer; i schufelt in de kaole takken van

[p. 103]

de lindeboomen în zweept de wolken vort verbie de maone, die noe în dan 'eur waoterig licht op 't kerk'of vallen laot as de wind de zwarte wolkengurdiene scheurt.

În op 't kerk'of is 'n nieuw graf - d'aerde draogt nog geen gos, în nog geen blommen. - De mensen bluven voo' 't ekken staon în zeggen: ‘Dao' ligt Mooi Mietje.’

‘Dao' ligt ze, Mooi Mietje,’ zegt Teeuwis de Brune în i bluuft in gedachten staon. - De jaoren 'èn an 'm geknaogd as de wurmen an 'n boom; vee' sturmen bin over dien boom gegaon, în i staot nog; nog staot i, al is i op sommigte plekken vermulmd în meer as 'alf kaol.

Maor één ienkelen sturm 'eit de blomme, die frisch bloeiden în pronkten, weggesleurd.

Aerm jonk leven!

În der zà' gos groeien op 'eur graf, în blommetjes zù'n der bloeien - în mee de jaoren zù'n de mensen vergeten zien, wao' ze ligt.

Aerm jonk leven!

Axel.