Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Et vertrekselke van 't blaat kerwaike⁽⁹⁾. (Noord-Brussel - Schaarbeek.)

- Manieër hê-g-et oeitgevonne, en de burkooize emme 't voeisjsverteldsjs oep eule manie⁽¹⁰⁾. -

Get gaaile⁽¹¹⁾ da nog wel gewêite, as dat er ô⁽¹²⁾ 't stadhoeis, do têgen⁽¹³⁾ den Amigo, nen raaiken ieër geweundsjs ët, da fan te vörrest⁽¹⁴⁾ nog koemmerschap gedoan â⁽¹⁵⁾ in vaitte kiekeren en kornaaine? Mô de Zunne⁽¹⁶⁾ was den nog ni toegemasjst⁽¹⁷⁾.

Do neffest was ne sigarewinkel, wô dasse zekkene goeie rollekosjik⁽¹⁸⁾ verkochte, dat-d-al de boere van Berg asprès dové⁽¹⁹⁾ nô Brissel kômen. En noes⁽²⁰⁾ aover weundsje ne smaos⁽²¹⁾, daai da-d-â flesse verkocht ô de wainsteeïkers en de lekéremarsjangs⁽²²⁾. Daai⁽²³⁾ va Pieë Van Nerommes van ôn

(9) 't Blaat kerwaïke, 't blauwe dasje, Fr. cravatte.

(10) Mijnheer (de onderwijzer) heeft het uitgevonden en de groenselboeren hebben het voortverteld op hunne manier.

(11) Get gaaile, ge hebt gijlieden.

(12) ô, aan; klank als in 't Fransche nôtre.

(13) Têgen; ê als in 't Fransche être.

(14) Vörrest, voorst, voren; ö als in 't Hd. Körper.

(15) â, had; â als in 't Fransche âtre.

(16) Zunne, de Senne, rivier, thans overwelfd in Brussel.

(17) Toegemasjst, toegemetst, dichtgemetseld. Zie over den niesklank, het Duitsche sch, door dezen schrijver met sjs aangeduid, bl. 35, aant. 4.

(18) Rollekesjik, chique in rolletjes, pruimtabak.

(19) Dové, daarvoor.

(20) Noes, schuins.

(21) Smaos, smous, schacheraar.

(22) Lekéremarsjangs, marchands de liqueurs.

(23) Daai, die; persoonsaanwijzing.

[p. 46]

onzet⁽¹⁾ emm' er nog lank mellek gedrôgen; mô as ne kieë eule⁽²⁾ vèrke dooid was, â eule Treeïn hem ieës twieë painsje⁽³⁾ gegêve, mee 't das ze da nieën wist⁽⁴⁾: - en de smaos sloeg zaain dè⁽⁵⁾ zoeo êt⁽⁶⁾ toe, dat er ne ghieëlen rieëssum⁽⁷⁾ flessen omvêr viele, va kolère.

Mô Treeïn ré mé eul kaar⁽⁸⁾ (h)algâ⁽⁹⁾ voeisjs, want de smaos zâ⁽¹⁰⁾ 't eul nog doen betôlen emmen. En asse dôr ôn de Spaver kamp⁽¹¹⁾, stoeng ghieël de strôt ol oeveroeop⁽¹²⁾, en twieë onne⁽¹³⁾ vochten vé⁽¹⁴⁾ de painsje, die de smaos boeite gekaaïd⁽¹⁵⁾ â.

Awel, danen⁽¹⁶⁾ ieër es nâ in 't kartieë Leopol gô wieune, en dô was dô ne joenge baai um⁽¹⁷⁾, vé zainen diensjst te doen en em oep te passe. En da was zoeo mô ne stille joenge va' maniere; mô 't kékemâse⁽¹⁸⁾ zâ⁽¹⁹⁾ gère mé um gevréjen emme; mô aai en ieudde⁽²⁰⁾ lankst dieë kant ni. En dôroem â ze vé um e schieun blaat kerwaïke gekocht, ge wet, lek as d'ieëren aovertaaid⁽²¹⁾ allemô druge, en z' â dat doen baai um bringe oep nuvejôr. Da' sot stik paasde⁽²²⁾ dat em wel zâ gegröd⁽²³⁾ emme, as dat da van eul kamp; mô daai joengen â dô gieën êverecht⁽²⁴⁾ in.

As 't na zondag gewödde was, goenk em oep zaai kômerke, oem em ôn te klieë, en aai pâsde-n-oep zaai nuuf kerwaïke en aai dége 't ôn. Mô as em vé zaai stik speeïgel stoeng⁽²⁵⁾, dè zag em, da' saain um⁽²⁶⁾ zoeo grof was, as dat da nieën stond⁽²⁷⁾ mée saaine kerwat; en aai goenk nô de glôzestrôt⁽²⁸⁾ oem dô gôn en alfum⁽²⁹⁾ te kieupe.

Mo as em dô mé toeis kamp, en as em zaain zilé⁽³⁰⁾ wâ gôn ôndoen, wud⁽³¹⁾ em beschomd, omda' sain um zoeo faain was e zaain zilé mô gemaain d-er oeit sag.

Aai' goenk dèn ni oeit, - en in de wêïk was em allemô de magazaaine en de boetikke ôn 't afsnuffele, vé en nief zilé te kieze. As em nâ zaain zilé â, en kost er aai nie fan slôpe, dat em zoeo gère da mé zâ oeitgepakt emme.

Mo as 't nâ oep en nuuft zondag gewödde was, en as em um⁽³²⁾ nâ wel gewassen en zaaïnen bôd⁽³³⁾ afgedôn â, dé em al zaai schieun dingen ôn, en aai pakte zaaine palto. Ge moest ne kieë gezeiën emme, oe e' gezicht dat em trok, as em zag da' saaine palto zoeo verslêïte was en vait⁽³⁴⁾ oep de

(1) On onzet, aan onzent, nevens ons huis.

(2) Eule, hun.

(3) Painsje, (varkens)worsten.

(4) Mee 't das ze da nieën wist, letterlijk: met dat (terwijl) ze 't niet wist; ze wist niet, dat ze den Jood daarmede beleedigde.

(5) Dè, deur.

(6) êt, hard.

(7) Rieëssum, ree(g)sem, rist, rij.

(8) Kaar, karretje.

(9) Alga, zie blz. 37, aant. 6.

(10) Zâ, zou.

(11) Kamp, ik kam, gij kwomt, hij kamp, wij kome enz. Imperf. van komen.

(12) A overoeop, overhoop.

(13) Onne, honden.

(14) Vé, veur, voor, om.

(15) Gekaïd, gekeild, geworpen.

(16) Danen, dien, die. Verlengde vorm als in 't Hoogd. denen en derer voor den en der.

(17) Um, em, hem. De klemtoon verandert em in um.

(18) Kékemâse, keukenmeid. Meisje wordt maske.

(19) Zâ, zou.

(20) Ieudde, hoorde, luisterde.

(21) Aovertaaid, overtijd, d.i. voortijd(s), eertijds.

(22) Da' sot stik pâsde, dat zot stuk, die malle meid peinsde, dacht.

(23) Gegröd, ge(g)raden.

(24) Êverecht, erg.

(25) Stoeng, stond. Staan, passen, heeft stond; staan, se tenir, stoeng: ‘ê je gezien oe dane joenge dô stoeng te löstere? Da stond nie schîeun.’

(26) Um, hemd.

(27) Stond, zie boven op stoeng.

(28) Glôzestrôt, passage (de St. Habert).

(29) Alfum, halfhemdje.

(30) Zilé, gilet, vest.

(31) Wud, werd. Het praes. heeft ik wöd, enz.; het imperf. ik wud, enz.

(32) Em um, hij zich.

(33) Bôd, baard.

(34) Vait, vet.

[p. 47]

kroeog! Aai oe'uilde⁽¹⁾ den nen böstel en aai begost te böstele; mô 't was ni gevoe'uit⁽²⁾. Aai dé dè wè alles oeit en aai blèif mô t'oeis.

En 't kékemâse pâsde dat da vé eul was; en as de joenge dó zat te zichte⁽³⁾, zâ ze in eul aaige: ‘aai en dèr 'et ni segge, dat em maai gère ziet!’

Hedde gaailen al ô de kante van d'â mêt⁽⁴⁾ gewest? Dô kinne⁽⁵⁾ kazakke⁽⁶⁾ kieupe en ieëreklieëre van alle praaize; mô in de zomer moet de dö ni gôn, want oei! et wiggeltsj⁽⁷⁾ er van vloeie.

Aai â nog wa geldsjs in en bôzzeke en aai trok dô mé oep; mô aai en vond dô niks nô zen goesting en oep 't leste goenk em baai ne klieërmôker en aai liet em en splenternuuf kazak môke lek as zaai mieëster â.

Oe êt em da betoldsjs?

Da sedde lôter ieuren, lotsjs ons nâ mô voeisjsgôn; den erme joenge, aai êt er genoeg vê gezwitsjs!

As de klieërmôker zaaine kazak brocht, goenk em ne kieë passe en toeins zag em da' saain broek....jô, nie wô, da kost nâ nimieë zaain⁽⁸⁾!

Aai kamp den benèïe en aai leeït em de môt nèïme vé en faain lastike⁽⁹⁾ broek. En as em nâ van onder toet boven in 't nuuf stak, zag em, da' saain schune⁽¹⁰⁾ zoeo roeig⁽¹¹⁾ wôre en da' saain moesj⁽¹²⁾ dò ni oep stond, en aai dé nuuf schune en ne kastôr komme, as de méle nâ toch dé de prang was⁽¹³⁾.

De klieëmôker zâ⁽¹⁴⁾, dat em oep 't enne van de mondsjs mé saain notteke⁽¹⁵⁾ zâ gekommen emme, en de joenge zâ dèn ôn d'ander mense-n-ieuk: ‘Komt oep 't enne van de mondsjs oem â geldsjs, vrindsjs!’ En de mense zân, da'd-et wel was; mô 't spijtsjsen eule, da' se gelèïverd ân.

Sanderdôgs gink em wandele en aai was zoeo oeovejèreg⁽¹⁶⁾, dat em⁽¹⁷⁾ nieman ni wâ bezien; want 't kékemasen â tèigen um gezêd, dat em zoeo schieun was, da' se em bekanst ni mieë kende. En z'a um wel e kotier lank afgebösteld en zaain blaat kerwaïke goe⁽¹⁸⁾ gedôn.

Aai goenk dèn oep den bollevâr⁽¹⁹⁾, en dô zag em, da'd al d'ieëren sigaren smieudden en moestasjen ân, en da' se ne stok en andschune ân, en da' se en gave⁽²⁰⁾ kéting en en aalözzen ân, en aai pâsde-n-in zaain aaigen:

‘Onze menieër êt do ghieël kasse sigare en aai en smieud bakanst ni, en aai êt dô nog en gave kéting, die en ni mieë drôgt, en en arlöze, die attaai op de schâ⁽²¹⁾ lèt, en wel tien stokke vé mé gôn te wandele.’

En aai zag nôr oemhoeog, want dò was dô emand die em saleweeïde, en aai wud zoeo ôdeg⁽²²⁾, dat em bakanst va' zaai zölve viel; want danen ieër da was zaai mieëster!

(1) Oe'uilde, haalde.

(2) Gevoe'uit, gevat; 't hielp niet.

(3) Zichte, zuchten.

(4) â mèt, ouwe markt.

(5) Kinne, kunt ge.

(6) Kazakke, zie pag. 25, aant. l.

(7) Wiggeltsj, van bewegen; hier wriemelen, leven.

(8) Da kost enz., dat kon nu niet meer zijn, (die kon niet meer mee).

(9) Lastike, elastiek; broek met sous-pieds.

(10) Schune, schoenen.

(11) Roeig, ruig; niet gepoetst, leelijke.

(12) Moesj, muts, pet.

(13) As de méle enz., toen de molen nu toch door den prang (vang) was.

(14) Zâ, zei.

(15) Notteke, nota(tje).

(16) Oeovejèrig, hoovaardig.

(17) Em, hij.

(18) Goe, goed, netjes aangedaan.

(19) Bollevâr, boulevard.

(20) Gave, gouwen, gouden.

(21) Sehâ, schouw.

(22) ôdeg, aardig; hier: kwalijk te pas.

[p. 48]

‘Mô Sisse⁽¹⁾,’ zâ em, ‘mò joenge,’ zâ em, ‘wa zaaide gaai zoeo in ieëne kieë gewödde? Wel, ge ziet er oeit gelek as ieëne dieën e pötteke⁽²⁾ gebraoken êt, wat es er â nâ aoverkomme?’

‘Och, mieëster,’ zâ Sisse, ‘ik wèit nie, mô mag ek ast â bleeïft nor oeis gôn,’ zâ em zoeo, ‘want ik ben ni wel,’ zâ em.

‘Wel zeeïker,’ zâ zaaine menieër zoeo, ‘wacht, wil ekik en visilant ôle?’ Oei! 't was zekkene⁽³⁾ brave man! - Mô Sisse wâ nie.

As en nâ toeis kamp, goenk em recht nô baove, en as en oep zaai kômerke was, begost em te pâze. En aai â zoeoveeïl verdreeït, dat em begost te grâze⁽⁴⁾; en zaai mieëster kamp toeis en dane riep em, en as em nâ oeitgevrôgd â, vruug em op 't leste va wô dat da blaat kerwaïke gekomme was, en aai bekeeïf em brâ⁽⁵⁾. Mô 't kékemase, daai kost et in eul êt ni mieë oeitstôn en ze goenk grâze en ze zâ, da' saai da gegèiven â, oemda' se em gère zag. En ze zâ, da' se al de nuuf klieëre zâ betoldsjs emme, en ze zâ zoeoveul, dat de mieëster oep 't leste zâ:

‘Ieud⁽⁶⁾,’ zâ em, ‘as gaaile malkandere gêre ziet, zâ em, ‘dò ben ek nie teeïgen, verstôj-et? mô gieën vrajözze-n-in maain oeis! en trekt er mô van dé; ieën van eulle twieë of alle mô gelaaik; want ik ken die streeïke.’

Sisse stoeng zoeo stoem as ne pôl; mô as em 't kékemâse zag grâze, de goenk em pâze, da se toch en braaf maske was, en da'd et allemô zaai schildsjs was en aai kreeïg ieuk de krop in de kêl:

‘Mieëster,’ zâ em, ‘ge meuget ni kwôlek nèime,’ zâ em zoeo, ‘môr as 't van á beliefte-n-es, zal ekik oeongôn⁽⁷⁾, want ik wist ekik da'd' allemôl ni. Mô nâ dèr⁽⁸⁾ ekik et oeok segge, as dat ons Trinet e goed èt êt⁽⁹⁾, en da' se dat allemô ni verdientsjs, va zoeo te moette grâze vé maai.’

As nâ de mieëster zag, da saain dommestieken braaf volk was, de zâ em oep 't leste:

‘As gaailen wiltsjs baai maai blaaive, moette den mô trâve⁽¹⁰⁾, de schieun klieëre zaain nâ al gerieëd!’

En z'emme zaaile dat dè mô gedôn, en ze wieunen der nog.

J.A. van Droogenbroeck.

(1) Sisse, Susse, Frans.

(2) Pötteke, potje. De verkleinwoorden krijgen in 't Brusselsch vaak den Umlaut, b.v. menneke, bieummeke, stultje enz.

(3) Zekkene, zulk een.

(4) Grâze, grijzen, huilen.

(5) Brâ, braaf.

(6) Ieud, hoort.

(7) Oeongôn, aangaan, weggaan.

(8) Dèr, derf, durf.

(9) Et êt, hart heeft.

(10) Trâve, trouwen.