Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

En konversose, in e' gangske.
Vertaling van het vorige in den tongval der Hoogstraat^*). (Brussel.)

Me wôre ne kieë allemô baaieën in oens gangske, oep 'nen ôved dat 't zoeö laf was e' zoeö toeffant⁽⁶⁾ as iet, e' me sprôke zoeö van alleranne dinge.

Luppe Lieëmans da' 's zoeö ne farse kadé⁽⁷⁾ daai⁽⁸⁾, zâ⁽⁹⁾ zoeö oep inne kieë⁽¹⁰⁾:

‘Mô wa' sâ⁽¹¹⁾ dat dô wel mége zaain, dô, daai duzet miljoene stêre, dat dô briljèïre⁽¹²⁾ in de loecht?’

‘Ba, da' saain stère,’ repondèïde⁽¹³⁾ Tiste Blaaikers doroep.

‘Da-d-es gieën nies⁽¹⁴⁾. Mo wa-d-es da-de? Splikèït⁽¹⁵⁾ maai da ne kieë?’

‘Ge meegt seekes saain, dat da' fie⁽¹⁶⁾ es, en da swaainsjelt attaai gelek as kjèse, wodat de windjs oep speltsjs. Mô oe aadt dat dô⁽¹⁷⁾? Waai⁽⁸⁾, èèt dat dô oep daai ploeisjs geplacèïd⁽¹⁸⁾, wodat da-d-attaai terig kompt? Dô en verstoei-j-ek maai ni-d-oeit!’

‘Da' gaai apprenti gewes-d-oeit⁽¹⁹⁾ ba mosje Quertelet, dén oei-je da kinne stidèïre⁽²⁰⁾,’ zâ Lowitje Stoempnees.

*) Eene zeer lange met een groot getal steegjes voorziene straat, die naar de Hallepoort leidt; de Marollen zijn er dicht bij. Op de Hoogstraat heeft het boerendialekt van St. Gillis, Ukkel, Vorst, enz. sterke sporen achtergelaten; een blik op de kaart verklaart dit verschijnsel. Er komen nog al Fransche elementen in het Hoogstraatsch; wij geven er telkens het rechte woord van op.

(6) Toeffant, étouffant.

(7) Kadé, cadet, farceur.

(8) Daai, waai, dane, voor die, wie.

(9) Zâ, zei.

(10) Inne kieë, eenen keer.

(11) Sâ, zou.

(12) Briljèïre, brillent.

(13) Repondèïde, répondit.

(14) Nies, nieuws.

(15) Splikèït, expliquez.

(16) Fie, vuur.

(17) Oe aadt dat do? Hoe houdt dat daar? Hoe blijft dat daar zitten?

(8) Daai, waai, dane, voor die, wie.

(18) Geplacèïd, placé.

(19) Da' gaai apprenti gewes-d-oeit, dat gij leerling geweest hadt (waart), of indien gij enz.

(20) Stidèïre, étudier.

[p. 43]

‘Quertelet?’ zâ Mie Zieëp dô tisse⁽¹⁾, ‘wa' fee bieëst es da-de? Kan da zwumme?’

‘Da-d-en es gieën bieëst; da-d-es den dirctèë⁽²⁾ van de konservatoeör ò den boelvaar, dò tèïge de Schoerbèïkse poot⁽³⁾.’

‘Van den oepservatoeör, wildje zeggen; ge trompèït⁽⁴⁾ â!’

‘Lotsjs ma mô trompèïre; 't es toch allemô 't aaigeste boeltje. Awel, dane kadé â en boeis⁽⁵⁾, wô dat ge mèï in de moon kos sien.’

‘In de moon? es dò iet te zien?’ zâ blinje Zjef.

‘Onze maîtr' as ek nog 't school frekentèïde⁽⁶⁾, danen é ne kië gezèït, da se presemèïde⁽⁷⁾, dat er minsjen in de moon wieunde.’

‘Da kinje kommen hôle⁽⁸⁾! Oe zàn ze dô kinnen in blaaïve? Ze zeggen oemmes, dat de moon elen toer⁽⁹⁾ roemmetoem⁽¹⁰⁾ de wèreld mokt?’

‘Vrôg et mô ò maine gameng⁽¹¹⁾, di ô 't stadsschool goot: danen è-g-et in de boekke gelèïze.’

‘Da-d-es allemô flave kil⁽¹²⁾,’ repondèïde⁽¹³⁾ Jan Sjik dor oep, ‘dat de savangs⁽¹⁴⁾ oeitvinne, om ons te doen inmazjenèïre⁽¹⁵⁾, da' se mieë wèïten as waaile⁽¹⁶⁾. Êt er al va-z-lèïve ne persieun gewest, daai in de moon of in de zonne goon kaaiken es? Êt er al ne man gewest, dieë van dô terig kommen es? Da-d-es persies⁽¹⁷⁾ laaik as d'elle en den émel. De gieëstelaaike rezenèïre⁽¹⁸⁾ dô attaai fan, en ze 'n emmet fa z-lèïve ni gevisitèïd⁽¹⁹⁾.’

‘En dè komme ze nog assrèïre⁽²⁰⁾, da' g'in d'elle attaai moet branne. Da-d-es dè gieë fie da' de! As da fie zâ zaain, dè zâ da toch wel ne kieë oeitgôn,’ za Lowitje.

‘Allo, allo! lotsjs ons dô oep ni dispetèïre⁽²¹⁾,’ za Zjef. ‘As me dò oep pâze, dè kimm' er ni mieë oeit⁽²²⁾! Da' saain dinge boven ons verstand!’

‘Zoe je ni segge, da' me te bieëst⁽²³⁾ saain,’ zâ Luppe dôroep: ‘me zaain pertang⁽²⁴⁾ geformèïd⁽²⁵⁾, lek as d'ander minsje!’

‘Luppe,’ zâ Zjef, ‘me moetten ie niet dispetèïren; mor as er zaain dat da' verstoon, dè moe-je⁽²⁶⁾ konvenèïre⁽²⁷⁾ dat da' kan verstoon weudde.’

‘Ze moek' er ne samblang⁽²⁸⁾ van, da-d-es persies 't faain van de mis!’ zâ Jan.

‘Nieë, skusèït⁽²⁹⁾,’ zâ Lowitje, ‘oem dat te kompernèïre⁽³⁰⁾ moeje attaai mee â nees in de boekke ligge; gelèk danen ieër, dieë dô baai Sussen den bakker in de rue de Minim' oep de mansarde wieunt; danen es gieën draai ure oep ne gieële nacht, dat em⁽³¹⁾ zaain rist nempt.’

‘Merci dovan,’ zâ Tist Blaaikers, ‘ik hem den nog lèïver van niks dovan te wèïte en te slôpe lek en marmot.’

(1) Tisse, tusschen.

(2) Dirctèë, directeur.

(3) Schoerbèïkse poot, Schaarbeeksche poort.

(4) Trompèït, trompez.

(5) Boeis, buis, kijker.

(6) Frekentèïde, frequentais.

(7) Presemèïde, présumait.

(8) Da kinje kommen hôle, dat kunt gij komen halen, d.i.: dat moet ge mij doen gelooven; 't is eigenlijk: ‘maak daar staat op!’

(9) Toer, tour.

(10) Roemmetoem, rondom.

(11) Gameng, gamin.

(12) Flave kil, flauwe praat.

(13) Repondèïde, répondit.

(14) Savangs, savants.

(15) Immazjenèïre, imaginer.

(16) Waaile, wijlieden.

(17) Persies, précisément, juist.

(18) Rezenèïre, raisonnent.

(19) Gevisitèïd, visité.

(20) Assrèïre, assurer.

(21) Dispetèïre, disputer.

(22) Kimm' er ni mieë oeit, kunnen wij er niet meer uit.

(23) Bieëst, bêtes.

(24) Pertang, pourtant.

(25) Geformèïd, formé.

(26) Moe-je, moet ge.

(27) Konvenèïre, convenir.

(28) Samblang, semblant.

(29) Skusèït, excusez.

(30) Kompernèïre, comprendre.

(31) Em, hij.

[p. 44]

‘Dômèë zedde gaai attaai ne pover overieë⁽¹⁾ blaaive mee twieë och draa frangskes pré⁽²⁾, en danen ieèr van boven den bakker daai zal masschie⁽³⁾ nog minister weudde, en dè wintsjs em duzenden en duzende.’

‘Aai' zal masschie wel feftig kieëren al begrôve zaain,’ zâ Mie Zieëp.

‘Hawel, Mie, de zal em va' niks ne mieë vandoen hemme⁽⁴⁾,’ zâ Zjef.

‘Dô zal em veul mee gevessèïd⁽⁵⁾ saain,’ zâ Nelleke Kajoebber⁽⁶⁾ do tisse⁽⁷⁾, ‘ik lach ekik da wa faain oeit.’

‘G'et gelaaik,’ zâ Jan, ‘ik en prentendèï-ekik vé maai pôt⁽⁸⁾ ieuk ni fa minister te weudde; as ekik moo main alfscheet⁽⁹⁾ em alle dôge, dè vège ekik de rest ô maain pollevië⁽¹⁰⁾.’

‘Ge moet gieë vervèïd emme⁽¹¹⁾, da' se 't â⁽¹²⁾ zelle vrooge,’ zâ Zjef.

‘Amme dooid saain, emme gieë plezier nimieë, en as 't oep es, es 't koke gedôn,’ zâ Nelleke zoeo, ‘en e zondag zal ekik gô flikkere⁽¹³⁾, en ne kieë wel kajodder⁽¹⁴⁾ emme oep de kermis van Ons Lie-Vrâ ten Rooie⁽¹⁵⁾!

Dô edde 't frâvolk wèï,’ zâ Lowitje; ‘da wil mee ons rezenèïre! gô, wieg-d-â⁽¹⁶⁾ kindsjs! 't es nâ al wel, zelle⁽¹⁷⁾!’

‘'t Frâvolk,’ zâ Pèïke de Napoleonist doroep, ‘daai en emme nimieë verstand.’

‘Ieud is⁽¹⁸⁾!’ riepe Mie en Nelleke gelaaik; ‘'t es 't maṅsfolk daai alles verstoïn!’

‘Wa fé zièëverèèrs⁽¹⁹⁾ dat daai â⁽²⁰⁾ manne toch zaain, o wo⁽²¹⁾?’ zâ Nelleke.

‘E wa fê kiekes dat daai jonge manne zaain,’ zâ Mie.

‘'t Frâvolk! wetje gaaile wat da 't frâvolk es? Gaaile, dat do zoeoveul van âven nees mokt⁽²²⁾? Ik en wils⁽²³⁾ 't ni segge.

‘Sprekt ân⁽²⁴⁾ boeik mo recht oeit⁽²⁵⁾,’ zâ Luppe, ‘'t es wô, Lowitje.

‘Jo, jo! ge moetsjs â ni zjenrïre⁽²⁶⁾’, zâ Jan.

‘Koet! pa de ruus⁽²⁷⁾,’ zâ Zjef.

‘G'en dêt ni⁽²⁸⁾!’ riep Nelleke.

‘Nêï, mô ik wil ni.’

‘'t Mansfolk, daai moejen attaai gelant zaain vé de seks fèïbel,’ lapte⁽²⁹⁾ Pèïke dô tisse.

‘Awel, zeg et dè,’ zâ Mie.

‘Jo mô, ge meegt a nie fâïsjèïre⁽³⁰⁾,’ Mieke.

(1) Pover overieë, pauvre ouvrier.

(2) Pré, paye.

(3) Masschie, misschien.

(4) Letterlijke vertaling van 't Fransche: il n'aura plus besoin de rien.

(5) Gevessèïd, avancé.

(6) Kajoebber, vodden- en beenen-meisje. De roep: ‘ê-je gieèn vodden och bieën?’ klinkt dagelijks geheel Brussel door.

(7) Tisse, tusschen.

(8) Ik en pretendèë-ekik vé maai pôt, je ne prétends pas, pour ma part.

(9) Alfscheet, halve scheut, borrel.

(10) Dè vège ekik de rest ô maain pollevië, dan vaag ik de rest aan mijne hielen; pollevie is een schoenmakersterm voor hielstuk.

(11) Vervèïd emme, vervaardheid hebben, Fr. avoir peur.

(12) â, u.

(13) Flikkere, dansen.

(14) Kajodder, luidruchtig pleizier; vanwaar 't woord komt, is moeilijk op te geven.

(15) Kermis van Ons Lie-Vrâ ten Rooie. Zie over die kermis, ‘Von der Schelde bis zur Maas,’ von Ida Von Düringsfeld, III, blz. 246.

(16) â, uw.

(17) Al wel, zelle, basta!

(18) Ieud is! hoor eens!

(19) Zièëverèèrs, zeeveraars, kwijlbaards.

(20) â, oude.

(21) O wo? niet waar?

(22) Van âven nees mokt, van uwen neus maakt; zooveel beslag maakt.

(23) Wils; waar die s van daan komt? Is 't het Duitsch ich will es?

(24) ân, uwen.

(25) ân boeik mo recht oeit, uw hart maar recht uit.

(26) Zjenèïre, gêner.

(27) Koet! pa de ruus, éconte, pas de ruse (ruzie).

(28) Gen dêt ni, ge durft niet.

(29) Lapte, wierp. De oude was een spotvogel, die gaarne 't spel op den wagen (de poppen aan 't dansen) had gezien.

(30) Fâïsjèïre, fâcher.

[p. 45]

‘Ge moeje-et em ni frôge’, zâ Nelleke, ‘aai zal wèï betieze⁽¹⁾ zegge; da' mansvolk daai^*) kinne niks as betieze zegge.’

‘Nèï, aai moet em splikèïre⁽²⁾, wa' 's dâ na dè⁽³⁾? allo Lowitje!’

‘Awel, nâ en zeg ekik et ni, wa' maaind je wel, hè⁽⁴⁾? Da-d-es toch sterk, o wô? Da fraavolk, daai wille wèite wat da-dat es....da wet zeulf ni wat da-dat es, en da kompt ie bagoeize moke in ons kompenie⁽⁵⁾? As ge wiltsjs ne minsjs zaain, moeije beginne mee â zeulve te kinne: - “Connais vous même!” da stôt in de lief de lektuur⁽⁶⁾ va maine galopeng⁽⁷⁾. Ê-j-et beet?’

Me zaain den allemo in oeis gegôn, want et begos te dresse⁽⁸⁾, as of onze lieven ieër de sloeize van den Niemeule in den emel viekant opegezet â.

J.A. van Droogenbroeck.

(1) Betieze, bêtises.

*) De geslachtsverwarring der relatieve pronomina is een gevolg van 't Fransche que; men zal overigens bijna overal Fransche wendingen aantreffen in dezen tongval, die als een toonbeeld van verbastering gelden mag.

(2) Splikèïre, s'expliquer.

(3) Wa's dâ na dè? wat is dat nu dan?

(4) Wa maaind je wel, he? wat meent ge wel?

(5) Bagoeize, moke in de kompenie, beslag maken in 't gezelschap.

(6) Lief de lektuur livre de leeture.

(7) Galopeng, galopin, gamin.

(8) Dresse, regenen dat het giet.