Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 31]

De weldoende winterkeunijnk⁽¹⁾. (Gent.)

De loiste doige⁽²⁾ van Novenbere gijngen-(h)oistig⁽³⁾ verbij. De kêwe dee zich allijnkskes meër en meër⁽⁴⁾ gevoele, īn⁽⁵⁾ in meneg huizeke flikkerdege-al u⁽⁶⁾ kroikede⁽⁷⁾ vierke onder de breeë schêwe. De lange-oivede wierde mee kijten⁽⁸⁾-īn wirke profijtig īn pleziereg deuregebrocht. Zuë zoiten-uëk op 'ne zekeren-oivend, rondom de gezellegen-(h)ird, un-êwe gruëtmoedere mee (h)eur kinskinders; ze verzochten-(h)eur om toch ut⁽⁹⁾-eën of 't ander vroilijnkske⁽¹⁰⁾ te vertelle, īn ze beloofdege zuë stille te zitte, ois muizekes. De goeë vrêwen-un⁽¹¹⁾ kos nie lange 't smeëke van-(h)eur lievelijnge weerstoin, īn ze begost doir of omtrent op de volgende wijze:

't Is al lank, zeër lank geleen, dat-op 'nen-oivend aan de deure van-un wewe geklop wierd: Ois ze-opedee, stond-op den durpel 'nen-êwe man, wies tande kletterdege van kêwe. (H)ij oi⁽¹²⁾ 'ne lange zelvren boird īn sneëuwwit (h)oir, īn (h)ij was geëlegans in 'ne mantel gedroid⁽¹³⁾. De vrêwe oi meeëlije mee den didderende⁽¹⁴⁾ grijsoird, īn ze wees-(h)em nevenst-(h)eur drij zeuntses bij de woiremen-(h)ird u ploitseken-aan, dat-de vrêndelijnk⁽¹⁵⁾ mee dankboir(h)eid aannam. De kinders schuifdege-un beetse-n-op zije, omdatte jij (h)em gemakkelijk zoe keune woireme, īn ze booien-(h)em doirbij un deël van-(h)ulder oivedmoil aan. Den-êwe man, deur zulke goeërtegeid getrofe⁽¹⁶⁾, sprak tons: ‘Lieve kinders, aangezien dad-ulder veur mij zuë mildeg getuënd-'et, mag ieder van ulder mij vroige wat-dat (h)ij begeërt, en 'k beloof ulder da zijne wijns(ch)⁽¹⁷⁾ zal vervuld worde.’

(H)ierop kwam de kleinste moedeg veuruit, īn vroigdege: ‘'k Zoe girre⁽¹⁸⁾ op Sente Niklois u gruët scheep van moirsepijn īn doirbij veul speeldijngen-ên.’ Den-êwe man grimdege-īn (h)ij zei: ‘Ge zij nog wa jong, om iets verstandegers te vroige, moir uwwe wijns(ch) zal vervuld worde.’ Nu⁽¹⁹⁾ kwam den toer⁽²⁰⁾ van 't tweede manneke: ‘Binnen-eënege doige es 't moeders-u⁽²¹⁾ verjoirdag, īn doir ut tons te kewd es om buite bloeme te vinde, wijns(ch)tege-uk wel 'ne prachtegen boekee⁽²²⁾ (h)ier in de

(1) De dwarsstreepjes in dit stukje dienen voor traits d'union.

(2) Doige, dagen. In vele woorden valt de sluitmedeklinker (n van den meervoudsnitgang, of in den mannelijken accusatief of de d of de t bij werkwoorden, enz.) weg.

(3) (H)oistig, haastig, snel. De letter h wordt in Gent nooit uitgesproken.

(4) De scherplange ee klinkt gelijk in Antwerpen en Brabant.

(5) In. Het voegwoord en spreekt men te Gent uit gelijk het voorzetsel in, telkens aangeduid door īn.

(6) U, onvolkomeu u, hier voor nu of een.

(7) Kroikede, krakend, knappend.

(8) Kijten, kouten, praten.

(9) Ut, (h)et.

(10) Vroilijnkske, verhalingsken.

(11) Un, het ontkennende en.

(12) Oi, had.

(13) Gedroid, gehuld.

(14) Did derende, bibberende.

(15) Vrendelijnk, vreemdeling.

(16) Getrofe. Eene eigenaardigheid van het Gentsche dialect is, dat alle korte klanken als lang of open uitgebracht worden. Zoo zegt men Good voor God, Brûgge voor Brugge, bêdde voor bedde, dîkke voor dikke, kane voor kan enz. Sommige vocalen, gevolgd van de letter n, klinken daar bijna als de Fransche neusklanken. Jān en niet Jann, būndel en niet bunndel.

(17) Wijns, wensch. De sch klinkt als s; nochtans bij de verbuiging wordt de ch duidelijk uitgesproken - wijnsgen, bosgen, musgen enz.

(18) Girre, geerne, gaarne.

(19) Nu. De u kort uitgesproken als in nut.

(20) Toer (Fr. tour), beurt.

(21) U, heur.

(22) Boekee (Fr. bouquet).

[p. 32]

koimer te zien.’ - ‘U verlange es da van-n goe īn liefderijk kind,’ antwoordege de grijsoird, ‘doirom zal 't voldoin worde.’ Nu volgdege de wijns(ch) van 't êwste zeuntse: Mijnen beste vriend lig ziek, īn weund-(h)ier aan den overkant van de beke. Doigelijks zoe 'k (h)em wille bezoeke, moir tons moe-'k un-alf ure omwig doen, om over de brugge te geroike. Kost-uk (h)ier dichtebij un brugsken-ên, dan woire mijne vieregste wijns(ch) voldoin.’ - ‘Da verdien-de om u meëlijdend (h)erte,’ sprak den-êwe man aangedoin, īn zuë zal ut uëk geschieë.’ (H)ierop namt de vrêndelijnk afscheëd van de goeë vrêwe īn de lieve kinders, īn danktegeulder nogge 'ne keer veur ulder vriendelijke goedheid.

Korts doirnoir was ut Sente Niklois. De kinders woire in de zoetste verwachtijnge al vroeg noir ulder bedde gegoin. In ulderen druëm zoige ze 'nen-êwe vriendelijke man mee sneeuwwit (h)oir, die alle soorte van speeldijnge īn goeds aanbrocht. U gedeëlte van de nacht was de moeder-in de koimer fel aan 't wirk geweest, īn ois de kleine 't smorgesvroeg opstonde, pronktege-er op de gruëte toifel un alderschuënste scheep van mooisepijn mee gêwe vointses⁽¹⁾, īn geël veel speeldijnge. Dad-oi zeker de goeën-êwe man gebrocht!

Weinege doige noirdien zoe 't moeders-u verjoirdag zijn; den tijd gijng (h)oisteg verbij, moir mê krege geën bloeme te zien. De kinders begosten al te dijnke, dat den-êwe man zijn belofte vergefen-(h)oi, īn oin ze 't soives veur de feëste noir ulder bedde gijnge, woire ze stirk bedroefd. Doch den-ijngel van de sloip (h)oi compasse⁽²⁾ mee ulder verdriet, īn (h)ij deed-ulder (h)oistig insloipe. Diene nacht was ut buite geweldeg kewd: de wind sneed d'uëren af, īn miljoene sterre flikkerdege gelijk karbonkelsteene aan den donkerblêwen (h)emel. Binst⁽³⁾ diene nacht verscheen de gestoilte van den-êwe man in de koimer van de kinders īn in de dieë van moedere. Zijn (h)oir īn zijnen boird blonke gelijk 't zuiverste zilver; zij stil īn zuiver weze⁽⁴⁾ was frisc(h) īn jonk īn blonk van (h)emelsche blijdschap. Op zijn (h)uëfd droeg (h)ij een rijke gêwene kruëne, īn in zijn-(h)and (h)ielt-(h)ij un diamantene teëkepenne woirmee (h)ij gestoideg op de gloize van de vijnsters wirkzoim was.

De viereg gewijns(ch)ten dag was nu aangebroke. Mee troinen-in d'uëge kwoime de kinders bij ulder moedere, omdan ze-(h)eure verjoirdag zonder de beloofde bloeme moeste viere; moir de goeë vrêwe wees-ulder vriendelijk noir de vijnsterruite⁽⁵⁾, woirop de schuënste bloeme in mat kristoil geteëkend woire. Zuust⁽⁶⁾ wierp de zonne (h)eur eërste stroile in de koimere. Nu wierd-ut u woir tuëverwirk op de ruite: de bloeme wierde gelijk diamante deurschijnend īn gloedege van de prachtegste kleure. ‘Ziede wel, lieve kinders,’ sprak de moedere, ‘dat den êwe man ulder nie' vergeten-ee; ede wel uët schuënder bloeme gezien?’ Nu voigdege⁽⁷⁾ de kinders ulder trointses af īn sprongen blijen-op īn woiren oprecht geluk-

(1) Gêwe vointses, gouden vaantjes.

(2) Compasse (Fr. compassion), meelijden.

(3) Binst, binnen, gedurende.

(4) Weze, wezen, gelaat.

(5) Vijnsterruite, sommigen zeggen vijsterruite.

(6) Zuust, juist.

(7) Voigdege, vaagden. De opene a klinkt als het Fransche oi met weglating van de w, die daarbij gehoord wordt.

[p. 33]

keg. In ois den-êwste zeune noir buite gijnk, was de beke mee un brugge zuë glad ois 'ne spiegele van 't dikste kristoil bedekt, zuëdat-(h)ij nu doigelijks zijne zieke vriend deur zijn tegewoordeg(h)eid kost verkwikke īn truëst aanbieë.

Aan alle takke īn scheutses van de buëme (h)angdege-er uëk de fijnste kante, woir dad-ut zonnelicht duzende sterrekes dee in vonkele.

Nu geluëfdege de kinders de vriendelijken-êwe man, de weldoende Winterkeunijnk, die zuë getrêw zij woord oi gêwe⁽¹⁾ īn ulder zuë rijkelijk (h)oi beluënd.

G.D. Minnaert.

(1) Gêwe, gehouden.