Verzameld werk (2 delen)

(1951-1952)–J.H. Leopold– rechtenstatus



[pagina 307]
Schetsen en fragmenten
[pagina 308]
aant.Reeks III Trekvogelkreet hoog, hoog verloren, boven in den nacht. En met een storm heb ik aan u gedacht onaangeroerde, die het minste weet van dit verduren en die niet verwacht dat dit haar deren zou en zich verwondert en voorts den fonkelenden dag besteedt. O schreeuw des vogels, schel en wild en wreed hoe zoet is toch uw binnenst voor den slapelooze; de lokroep van uw weggang uitgekozen ter mijn' erinn'ring vindt den wakende gereed. Een wrevel schudt, een mokkend norsch verheffen de vederen, als altijd was verwacht, tot glanzende vervulling wordt de nacht met zich zichzelf te voelen, van beseffen: het is genoeg! O opstand, diepste zin, en wrevel, hoogste poging, hoogst gewin die en aan den grond wroet in zijn ergernis gewond en in kwetsuren en zoo het wilde van de vogelstem het opgewondene, o welk een antwoord in dezen wrange die zich op mocht beuren van af zijn bed, van af den lagen grond en door den nacht getild en hier vandaan op plotselinge wieken en verruiming van ademtocht en ziel, zalig en stil verheerlijkt zag dat hij dit al verlaten mag. Voorbij, voorbij! de lucht wordt heller,
[pagina 309]
er is een ijler licht en ademsfeer naar oorden zijner keuze Was niet in dezen <allengs> groot gebracht o nauw getorste dracht een bitter zwaar verdriet, en dan, omvaamde zijn helder stil verlangen de zoomen niet van alle aardverblijven, de overgrenssche wereld waar beklijven aan mag vangen? Het zalig oneindige smachten van de jeugd <En nu naar bergen, niet naar kinderlijk gebied, niet naar het eiland der beminden beiden> naar rotsige gebergten, een bestand van rond verweerde steenen en van kloven, een stroomgeruisch komt uit het dal naar boven, een leege nevel hangt er langs den wand, waar kluizenaars fijne baardgezichten verrichten bescheiden bezigheden tieren herten en rustige bedaarde dieren. O mijn verlangen, veilig omgedragen opperst van de ziel helderst en ijlst
[pagina 310]
Tintelende ontroering zich zelf genoeg, en met de volontloken wangen en met de forsche wrong der haren met het hoofd aangeleund stond zij zwaar, zwart; rijke rozenbottels oranje en rood, schat bij schat, o de (weet je nog) barstten, bloemenknoppen des harten, het ongekreukte bloemenblad lag in onze hand

[pagina 311]
[Gleed ooit een schooner manestraal] Gleed ooit een schooner manestraal neer in de diepten van het bosch <over de> welvende loovertros gestort <als in> een marmerzaal, verzinkende de blauwe schijn in de ravijnen van de boomen, de hellingen waar af mag stroomen een zifting ; stil gordijn, waar niemand achter staat En de verzilvering maakt los het geringste blad op den geregen halm gespat, gesprenkeld op het vloeiend mos, een snippering op alle twijgen van deze pracht omsloten in den nacht. Gleed ooit een schooner manestraal - ik roep het uit in stameltaal, o o stof van monden die 't onuitsprekelijke niet konden bedwingen! Nochtans ik herhaal totdat het op mijn lippen sterft, het woord onzeker wordt en zwerft want overal in het ronde volte van leven op eene maal woelt
[pagina 312]
omdat mijn aanzijn voelt de looveren, de takken zwart, zij dragen ons naar waar het hart der wereld is; voelt gij niet hoog der dingen donzen elleboog? ons onbegrepen, ongewild, wij worden staamlend opgetild zonder zonder plichten van de ontheven zoolgewrichten. O vlindervoeten voortaan glad over het stronkenpad, eenparig glijden door de lanen en zich zwevend wanen, geleidlijk oop'nen van het hek en een grootnachtelijk vertrek.
[pagina 313]
Een lucht van marmer en van onyxsteen, de maan in goudgloed er door heen, vijf smalle stammen, uitgedund laantje versmeltend aan de punt en aan de kimmen stonden onsterfelijke verlangens stil van monden, takken gerezen wit en lispelend groen, o zacht innemend en betoovrend toen, de voeten frommelend in de bronzen blaren, en lichte zweem op onze voorhoofds âren, onverzadigd ik droeg u op o de volle snik van aan mijn borst geborgen oogenblik, van uit het diepste opgehaald de schemerende beelden het oude park

[pagina 314]
[Vijver, juweelen waterkom] Vijver, juweelen waterkom vijver der liefste, waar rondom de paden onzer loopen met slingeringen en verknoopen van hun gedachtelooze gangen, Vijver der liefste, waarin hangen de waterlelies, boven drijven en ingeschreven cirkels schrijven, Vijver der liefste, helderheid die maar op ééne, op ééne beidt; de hemel is er in en zij in blozenden ijver als zij zich buigt over den vijver van zich getuigt, in deze zacht gestreken zproblem des waters haar gezicht ook zelf glanst als het luchtgewelf.

[pagina 315]
[De jonge oogen op een heldren dag] De jonge oogen op een heldren dag of wat de drang wezen mag telken keer door vensterruiten opziende in het stille weer, voelt zich de ziel niet uit de borst getogen aan den dunnen draad gehangen der aandacht, dieper ademhalen in de spiegeling der lucht getild in een bestaan dat o zoo zeer verschilt van dit voorhandene, een wemeling die licht, licht en ver, ver, ver toch... een schijn een hangen daaraan van het begeeren een ander land, een ander leven is het doel, o voorgevoel, o voorgevoel! viel er een leegte en dan een wemeling van wenschen een sterk gevoel dat deze naar elders wilde en diende wij beide twee. O storm en al omwervelende vlaag als in mijn armen ik de liefste draag en over gebogen ontmoeten mag haar aanziende oogen, gewillig wenken en gerust wordt en gekust
[pagina 316]
Dan de binnenbons van het ontmoeten verklaarde wetenschap ook van haar mond bëaamd gedragen door mijn kracht, weggebracht ontvoerd waarom, waarin onbekend ten diepste ware toebestemd dit was ons bezielt, begoocheling het eeuwige zoeken naar een ander ik, bevestiging van eigen wezen dat hier niet te na gekomen werd.

[pagina 317]
[Een blauwe lucht en wolkengrijs] Een blauwe lucht en wolkengrijs, een maan in 't zilver, dat ik meen te hooren, in verte en heuvelland het wachtwoord van den horen dat omgaat zwellend schoksgewijs herinnering en bewijs dat nu daarginder in het kreupelhout en de fluweelen dennen de fijne nevels zijn opgehangen, de herfstdraden, dat in het bosch de distinctie, en het kiesche is van eerste kilte en in de greppels onder tak en blad het teeder wit bevrozen nat, het dunne zwarte ijs. En nu de klare wijs van het signaal, <spettende klanken van metaal,> zwervende klanken, stervensklacht late stem van de jacht die oproept al in mijn zin; ik die mijn jeugd bemin, voel al weggebracht naar andere streken een voelen wrang en droef komt op en een geproef <van blarenafval en in vocht verzinken> O gekweekt verlangen, o tevergeefsch omvangen van andere (menschen) en een schooner lot, o leegte het gewonnene ten spot en spijt die in alle overvloed het harte splijt,
[pagina 318]
grief tegen al wat lief mag schijnen o vragen, stil snikken en toegeven, in smart vergaan, zooals dan en zacht de smart der dingen (lacrymae rer.) De maan schijnt op mijn verdroogde boeken, op die, op die de tijd dat ik geloofde, dat de verklaring en het wezen van alles te vinden was, dat ik God zocht, en nu zijn het de ruggen slechts en die gesloten blijven
[pagina 319]
De zoelten van uw stroomen uw edeldadig bloed het oproer van de polsen; ingestort is voller ademen ruimer wordt in dit onstuimig De teugen halen in van land van zee wind om de slapen, uitzicht glans van zelfrechtvaardiging, van blank weer op zich zelf staan, hemeltrans rondom de slapen, oogen die ontmoeten het hoogste te voeten de ballast dezer aarde. O ruimten, verruiming van borst en geest, ruimte allerzijds onstuimig, het schittert boven mij, en slank van leden ligt alles achter, helder en weer blank als vloeide zilver langs de jonge leden.

[pagina 320]
[Als water vallende in den nacht] Als water vallende in den nacht zoo wordt de smart mij toegebracht sober zijgen dat streng zich voordoet in het zwijgen stormende overvloed sombere spoed. En een bevangen luisteren is achter het scherm der duisternis, in angst en wachten opgenomen de brokkelrotsen en de boomen, stil gebleven bochten en de lommer dreven. O bitternis die zich bekent in het gefloersde firmament, de plechtige geslotenheid van nacht en aardrijk alle beid', de samenkomst van berg en dal en den verborgen waterval. En uit den ondergrondschen krocht rijst biddende een ademtocht, een klacht, een zucht, een snikken weent
[pagina 321]
ver en zwerft om het gesteent onbestemd en vaag een lispelende vraag en dan met omslaan van den toon het antwoord der verwulfde woon, klokgebrom doordreunende alom, verkondigende bengeling: bestendiging! bestendiging!

[pagina 322]
[O vlonder tot ons toegeschoven] O vlonder, tot ons toegeschoven over de helderte van boven de gulden streek die ver en die nabij geleek geschreven lijnen die komen en verdwijnen gespeel van dit het wankelend luchtkasteel. En nu betreden en bevolkt zet elk zich zelve voor en wacht dan op het naderkomen der wederhelft omfloersd, verdonkerd, waar nauw de zij flonkert gedoken in het schaduwdons van het genoegelijk onderons, de der wonderzoete vertrouwelijke vrouwenvoeten. Dit met volgen en met onderbreken is het als een met woorden spreken, verlangen, wachten, voortgestoeid gewiegd, luchtig geschoeid en dan een wankel evenwicht o gedicht helder en frank, en ginder zwicht een schaduw neer; er wordt gezegd een roerend vers, dat open legt
[pagina 323]
veel En leeg weer en alleen gelaten o vlonder met hemel boven, hemel onder. De frissche hanenkraai, geschulpt geluid, gulden en zilvren boorden gelegd om de afzonderlijke woorden om de syncopen elk de sikkelveeren groen afgaand van het donker, de hals in slierten donker rood en bruin verschuivende, de zwarte kop en schuin de paarlemoeren ooren, de dwingende tiran die tartende en kras stapt in het hooge gras.

[pagina 324]
[De oude buur] De oude buur verdiept in eindeloos getuur gezeten aan den oeverrand van het oud park, het bochtig strand, de kronkelende looverboomen, de welvingen waaronder uit de blauwte licht zich opensluit tot waar zij ver versmelten mag met den witpaarlemoeren dag en lichte kimmen, en te midden een enkel eiland, ingebeten verweerde rotsen, rondgesleten, gebogen wel als buffelvee met bulten opstaand uit de zee en niet <toeganklijk> het eeuwige graniet. een boek dat niet doen zegt gelezen en terzij gelegd doorgrond, doorzien, doorproefd niet meer behoeft, genoeg heeft gekregen naar elkander afgewogen uiterlijk, innerlijk gedrag, doen en laten beslag (leggen) op elkander acht geven op ontzien bedacht
[pagina 325]
spelingen (beslommeringen) waarop de oude en rusten zoude laat zijn oogen van agaat.

[pagina 326]
aant.Reeks IV Buiten de deuren en het balkon het bosch der toppen, de opperste on - aantastbare oorden, en al het overige weggesmoorde gezonken in sombere horizon... wachten, wachten zonder verroeren, zonder uren en zonder tijd, en leeg en wijd en zijd de nacht er naast, veeg en verstoken geloken de vredige honderdtallen. Dan, opengevallen boven de boomen, hoog boven in het witte wonder, een lichtbegin: dun wegschuiven van het grijze zacht schoksgewijze, afzakken en slinken waarin nu alle stammen staan, verheerlijking die hen vast ging slaan, en op eens als eerste teeken dagaanbreken, bewegen, bewegen alaan alaan van buigende takken en wuivende blâen, een loopend geritsel, men weet niet waar van daan. Liefste, o liefste, wat mag dit wezen? O, welke adem is gerezen, dat alles trilt, dat alles beeft en een meeslepend leven heeft, dat over de heesters en de blaren ontmoeten komt toegevaren, de heuvelen en het boogverschiet
[pagina 327]
naderend zijn en weifelen niet en in het ver en in het nabij een met de gelukkige wij een toebedoelen gebleken is, een klemmende beteekenis, dat hemel, aarde en creatuur, windademen en zonnevuur, de nachtelijke sterrebeelden in ons en blozen deelden, dat alle schepselen naar den schijn meewetend en medeplichtig zijn en allen zoo in de diepte lezen... liefste, o liefste, wat mag dit wezen?

[pagina 328]
[De wind loopt uit over het pad] De wind loopt uit over het pad, stoot aan tegen de zwarte stammen, strompelt op ruwe wortelkammen, stookt in het afvalblad de brooze blaren met versterf in weefselwerk en nerf, met even in het brons een rimpeling, een fijne frons of ook gerold in statig ronde volutenbocht of o tuilen, tuilen, van onze wanhoop en verdriet, is in uw dor omhulsel niet het zich verschuilen en heden, nu wij den tocht zijn aangetreden, den gang door ons zwart winterwoud Uit vroegere schetsen na reg. 15 v.o. (het zich verschuilen) der hooge wonde, al het leege staren van hen, die hingen aan elkaren en zonder hulpe bleven, die gezocht elkanders oogen, ademtocht en biddende omklemden en zonder wederstand bevonden was deze bitterheid de stonde toen alles van hen henenstreek, alles - de <en wat het dierste, deze doorgloeiende vermoedens dit groeiend weten van een zulke een van het bestaan en getuigenis
[pagina 329]
van een, een ander, die verstond O diep herademen! -> <dit aloude zoeken dit ongeduld beloofd naar eene die met schaduw om het hoofd en stilte van bezinning blik herkennen mocht een ander eigen ik> <al wat een sterfelijk verlangen aan ging hangen en dacht als levens vast bestand geloosd, geslaakt wordt hun verband> o bladen, bladen, uit onbezonnen hand gestrooid, hoe doelloos dwarrelt uw berooid bestaan voort over grauwe paden, totdat en dan zinkt gij eenzaam vreemde streek terneergezegen stervensbleek en met een dood beladen. Hoe voert de werveling uw vracht den hemel in op alle winden, uit langs blinde wegen en werpt uw lot het toeval tegen en spilt naar willekeur uw jacht. - - - - - - - - Verlaten zonneschijnselen ontvluchten over de landen, waar de kilte dringt, de vale heerscher die de landen dwingt, de blootgekomene in zijn harde grepen.
[pagina 330]
De fulpen, de zwartfluweelen hemel vol van vele sterren flonkerend, en ik moet denken aan Sappho zomernacht en een hangt aan de horizont, een heldere, een lamp, o wie de onverschoten
[pagina 331]
Blinkende rivieren die langs blauwe heuvels zwieren Er is een zilveren hemelbaan met wolken die op scheiden staan De onophoudelijke zang van het water aan de kant hangt aan den wilg het zwarte nettenwant, klaterende koele peppels wolken wit en zielvol blauw
[pagina 332]
In de oogen te lezen het geestelijk bestaansrecht, dat er een ander is als ik, bevestiging, rechtvaardiging van den bitteren strijd
[pagina 333]
Zomer drachtig rijpen moet en triomfantelijke wolken boven mijn bloote hoofd, diep blauw, boomen met toppen als pluimen
[pagina 334]
Mengeling van blijdschap en verdriet, een toedringen, armen uitgaan en tegelijk een terughouden, een angst om het hart slaat, het gaat verloren, verloren, beknelt, dat het ontvangen en het begin is van verlies

[pagina 335]
[O toen, toen schuddend] O toen, toen schuddend met den loovertak de morgen ons te bedde stond en verschgesterkt zich het besef verlevendigde en nieuwgezond buiten de luiken als een drift, een knippering van vleugelslag: was het de nacht die wijken ging, was het de vreugdevolte van den dag?
[pagina 336]
En zie, er ligt een boot gereed. Onthoudt, onthoudt, onthoudt mij niet de vruchten van uw liefde opengespleten granaat kersen waar de twee appelen, de zachte perzik geestelijke overvloed
[pagina 337]
Te huur, te huur! mijn ziel hangt op het uiterste huiverend hoog avontuur. Bergen en dalen en een herhalen diep, diep, diep onder een meer met parelkanten; hij heeft het fronsen, streelt zij terecht, zij heeft de tranen
[pagina 338]
Uit leege verte toegeroep men weet niet waar vandaan maar al aan blaren groen jongvochtig wat is des harten koekoekroep naar eene die begrijpt die eender is hoe is het leeg
[pagina 339]
O wat ik kamp in vele uren en nauwelijks te boven kom niet te verduren die roekeloos over de toppen klom van mijn hoog ademen, o ten slot komt de mindering, de opstand valt vluchtende banden, alom een effening sindsdien en rustende op zilverstranden de kalmte van het overzien.
[pagina 340]
Of het nog niet iets mag vinden der oogenblikken, der beminde, opdat ook dit zij ingeprent en zoo de reeks van dezen dag tot en rijkdom groeien mag vroolijke bent en opgelezen en gegaard, het minste was het meeste waard

[pagina 341]
[Al wat voor anderen werd verborgen] Al wat voor anderen werd verborgen groet, het is mijn avond en mijn morgen, het zal mijn nacht zijn als het moet. Het is mijn liefste toebehooren, wat telkens ik bedenken moet. Ik zoek en vind het onverloren en speur hoe goed, hoe goed het doet.

[pagina 342]
[Sidonisch glas van teeder rose] Sidonisch glas van teeder rose, bleek zeegroen, waarover lag als een rag gespannen, als een mat zilverwaas, als dauw op vrouwenwang. En dan in kostbare foudralen zegelsteenen, gemmen, chalcedon, karneool, bloedtopaas, roode hyacinth en bergkristal waarin ingesneden emblemen, de lotosbloem, een koning stijf barbaarsch, recht op, groote strakke oogen opengespalkt, griffioenen, sfinxen, chimairenmonsters, de vogel Grijp. Dan aan de markt, al waar de karavanen de schokkende kameelen der Aziaten van Achter-Azie, ceders, wapenrustingen, de blonde myrrhe, korrelige wierook, gele specerij, cinamomum, cassia, nardus, sandelhout, rollen schors, jaspis en nephriet, elpenbeen en parelen uit Malabar, Ethiopisch ebbenhout, struisveeren, apen, schreeuwende pauwen, blauwe Perzische turkooizen, leeuwen- en pardelhuiden van Drangiana en Gedrosia. Dan de Bedowienen, bestoven, fluitende tusschen de tanden, armgezwaai hoog op, schreeuwende tusschen ingeperkte lammeren met rammen en vuile bokken met geklonterden baard, langgehaarde geiten, gestreepte oogen van agaat, drommen uit Sjeba en Zuid-Arabie.
[pagina 343]
Stapels grijze myrrhe en gekruimde wierook, agaat, onyx, sardonyx en stofgoud in leeren buidels. Noorden het strenge staal, in onverbiddelijke lemmeten geslepen met kille snede, en de ruigbehaarde paarden, glanzende muilen van Armenie en van Tojarma, met een hier vreemde bleekheid en in de diepe, afwezige blik de donkerte van Colchos' wonderwouden, de stille eeuwigheid der hooge gletschervelden, stilte die als een mantel, als een dik gewaad neerzonk om hen en om hun voeten plooide. en in de binnenstad daar lagen bergen van het gave koren afgudsend van den top, glinsterend in de zon, de matelooze opbrengst van tallooze akkers; in niet af te ziene rijen de aarden vaten, de klaar gezeefde olie, het volle rijke vocht fonkelend door de naden, en elders donker paarsch bedropen uitwasemend en sterk riekend, bedwelmend, walm donker doorzegen. En dan op tafels eigen handwerksvolk: in brons, in zilver, in gebrand goud geciseleerd, geteekend, geslepen kommen,
[pagina 344]
amphoren, bekers, waterschalen, al wat geplooid, gevouwen in de bazar, het koningspurper, wat de nauw-luisterende schier bezielde hand, de kieskeurige godbegaafde vingers van dit donker ras omklemden, en daarnaast de smalle halzen, fiolen, kruikjes. En eindelijk aan de haven, op de blanke kaden ontladen, ontlast getast, plassend door het water naakte ruggen, nat van zweet glanzend, ruwe waren, barnsteen bij de Liguriën, gekomen overland van waar de binnenzee storm met wier en tang het uitschudde in het haf. En uit twee schepen, begroeid met wier, gehavend van takelage en vaal geworden, verveloos en de bemanning zeemoe en langzaam en de oogen strak, gehaald over de lange ruggen, de ronde rollende baren van den Oceaan het grijze, het zeldzame metaal, in ruwe staven het ongesmolten koper, zwavel uit Melos en aluin, bestoven balen, getakeld aan de mast geheschen
[pagina 345]
Parische marmerblokken, versche glinsterende breuken, het violette purper van Cythera, het donker goud van Thasos, zilver, ijzer uit Tarsis, Tarbessus het rijke

[pagina 346]
[Het kleine geldt het groote; ik heb verkoren] Het kleine geldt het groote; ik heb verkoren op dezen gladgeslepen marmersteen het klateren en den frisschen val te hooren Kallirhoe en aan te zien de van den stoet der oud-Atheensche vrouwen geplante voeten, de geel fluweelen huid, de zachtzinnig en met droomende aandacht te beschouwen, hun bloote voeten, de waterhalenden. Het helder nat omspoelt ze en in de zonneschijn omkringelt enkels en de voetgewrichten weten te verrichten gangen van dansen, die nog onbewust, vergeten, wiegt in hun gang, vrij spreiden zich de teenen Het kleine geldt het groote. Was er ooit genot grooter dan dit, dat de ziel reeds zoo geheel vervulde geluk dit doordringend oogenblik.

[pagina 347]
[Zij heeft nog alles, wat zij eens bezat] Zij heeft nog alles, wat zij eens bezat maar ook: zooals zij thans zich openbaart zoo was zij toen; nu rusten deze oogen op een ontluiken dat werd grootgetogen in Hellas' zon en in den rozegaard van Aphrodite. Zoele geuren dringen zich op, die zweven in den tempelhof of opgewemeld hangen in het stof der wegen. Dan, roodblonde bijen zingen hun zacht gezang Het zijn de oude geuren en aromen: het zijn de oude oogen, d'oude ziel de onverloren ook O zoete liefheid van de pracht der rozen

[pagina 348]
Reeks V Hoe helder waren de wateren op dezen dag als op hun openingen en op hun vliezen lag geteekend en in kleuren afgepenceeld het omgekeerde wereldbeeld, wolken en hemelsblauw, argeloos open luchten versierd met schoone vogelvluchten, over de groene heuvelen de getrokken baan, wagens en voetvolk, die tesaam opgaan, paarden het hoofd naar den grond gericht, stad en muren en hun schaduwen diep gezonken waar aan de zwarte kaden de binnenwateren blonken hier waar het en koel is aan de gracht en haar stil leven doorgebracht < zonder groot verloop en in gelijkmatigheid als licht tusschen de huizen uitgespreid, verlichtend anderen, zelve zichtbaar niet het meeste met gerustheid overliet. Zij wist haar aandeel, dat zij was opgenomen als één bestanddeel, gerustzijn was over haar gekomen,
[pagina 349]
haar nederige leven, gewoon en goedgevonden, als in voorbijgaan doorgebracht als zij zich konde er op bedenken, in tempering geleid, in tempering van wezen, in toegevendheid. Leven dit, leven dat, van alle rangen en grootte hier, mensch het gehoorzame dier en plant en steen, de starren, het hemelwezen en Zijne wonderen, waarmee was aangevuld de nuchtere schepping>

[pagina 350]
[Je bent, je bent mijn koningin] Je bent, je bent mijn koningin, je zult in zilverwit gezeten van smeken en vereering weten gevangen in mijn dichterzin, gevangen in mijn brooze handen die werden biddende uitgestrekt eeuwig oude en eendre <verlangen dat blijft aan het geringste hangen> het zelfde mis, het zelfde zoek en in de vert' koekoek, koekoek.
[pagina 351]
Werd in deez' schemerende stee uit hemelsblauw en wit geboren een bleek princesje, een verloren doolstertje gekroonde kind met fijnen mond waarop het kiesche proeven stond der zich voordoende dingen, met barnsteen oogen van donkre nevelkring omtogen
[pagina 352]
In dorte en verwoest struweel en zanderigen ondergrond, beneden, tusschen de boomen door, de stad, de daken in zachte kleuren, muurtorens die zich op gaan beuren, de huizen schuiven en aan de voet van de struiken hier een vlossig schaap, een moederdier.
[pagina 353]
Het zien der lente groen en zwart verwart Zoo ook het denken aan de jeugd vreemde wrange Vergeef me, ach God, vergeef me
[pagina 354]
Dieren als kerk in het bosch gezien dat diep doet ademen. het gevoel van rijkdom van waar, van waar de onderlinge verteedering... bij het gezamenlijk zien van dieren het planten van boomen (op bedrukte dagen)

[pagina 355]
[Tusschen grillige opgeworpen polders] Tusschen grillige opgeworpen polders en blauw en water en oeverriet het jacht, verschuivend langs verschiet van dijken en dorpen, wit de zeilen en blank het hout en wit van hen, die het in zich houdt. In licht en helderte is hun bewegen, hun doen heeft een volte van rust gekregen, rank en bizonder van lucht en licht, een rijk en verborgen evenwicht. Zij lachen, spreken, en voelen zich diep doordrongen tot elkander, dat elk de ander ondoorgrondelijk is, de oogen blinken, gebaren heen en weer gaan, de lach bekend, de blik verstaan. witte licht vliegt af. Het gesprokene drijft/tusschen hen en ieder blijft in zich zelf beseft het wreede vervreemden dat er lag midden in deze zomerdag.
[pagina 356]
Berglandschap of Middellandsche Zee met rotskust. en hier vallend van het riemblad fonkelende, ronde druppelingen en ik ben stil verrukt en vol en stil verwonderd van de heerlijkheid der dingen. de bergen wijkend verder, ver met blauwe damp in de ravijnen verheerlijkt in het (laatst) verdwijnen de zeilen opde zee.

[pagina 357]
[Als hof- en veldwerk is gedaan] Rijkdom Als hof- en veldwerk is gedaan, de ladders tegen de boomen staan en des heelen jaars geluk gaat blijken in den perepluk, o sappigheid en overvloed, en al het land doet zich te goed in volle weelde, zonneschijn, als fijner wordt de lucht en kil, de loovers hoog onroerbaar stil afhangen in het vochtig bosch, een sluiermist doorzichtig los om stammen zweeft en statig hout en fronsend ligt en stroef en oud de donkere hei druppeltak en nevelwaas, fazant en haas en in de vert' de trotsche knal van jachtgeweer over berg en dal een toevend avondrood en in de ziel een blij bedenken glijdt naar den wintertijd, o winter, winter, beste tijd, wanneer de mensch zich zelf belijdt en elk zich op zich zelf bezint een nieuw bestaan begint.

[pagina 358]
[Bedekte lucht] Bedekte lucht vegen van schitterzon en woeligheid, een rust en schaduw is toegevleid, o zegen van den regen gul en glad over de schemerende stad, over de bruine daken, de stille huisbewoner zal de zoetheid van den regenval tot stille vreugde maken en zinnend rondgaand is hij op de zoek, het mag een aloud platenboek met zachte kleuren wezen, of volgt de tooverende taal van verzen of geschiedverhaal, gedoken op het lezen.

[pagina 359]
[Mijn hoofd is in het diepe gras] Mijn hoofd is in het diepe gras, mijn hoofd of het een boomvrucht was, een ooft, een appel zwaar gevallen daar... het ligt, en stengels, veldgewas schieten er op in glansbalijnen, omwikkeling de lange lijnen aan alle kant dicht, omhoog, omhoog gericht halmen, duizend sprieten ontspringende als dunne rieten met knoopen, windgeluid in schacht van sluimerende fluit. O zomersch voelen, ongestuit als Wolken en wind en hemelblauw het is er nauw maar hier en mij ter zijde de breede, bolle overvloed glinsterende steelen En ik lig mee te groeien ik doe mee.
[pagina 360]
Er is een treurend iets, een dun, uitgetogen, verminderend vermogen en als een fijn verlies, een weggang in de luchten, alsof de zon verder, verder nu staat achter den horizon.

[pagina 361]
[In de getogen tonen/van het Fluiten] In de getogen tonen/van het fluiten trekt mijn jeugd voorbij en alle tijd zonder verzet. Des avonds als de waters klaarder blinken en zachter het fluweel wordt van het groen.

[pagina 362]
aant.Reeks VI Geheven kelk en tartend flintkristal waarin de bundelen des lichts zich splitsen, in het bitse gesneden glas versplintert het heelal. Rondom de bodem staat het slaggeding met dreigement van pijlen en van zwaarden, <een> haag van kletterende hellebaarden wapenen kruiseling. Een rozerood en donker karmozijn ligt op den ondergrond te branden, lonkt achter de wanden in broeiend O welke wijn werd hier gebotteld? Dikgestroomd en zwaar rilt is uw goed een een bloed, duizelend en doodsgevaar.

[pagina 363]
[Rondom mijn bed, van trijpen omsloten] Rondom mijn bed, van trijpen omsloten, tressen en koord gegroeid in het vergrooten der donkerte, torschende schroef kolommen die tot een zwaren, verren hemel klommen, in nachtelijke zaal waar van gebint in wapperende plooien en in lint, in strooken afhangt glanzende overvloed als roet, om gaat het, het gevoelde monster, om op soepele gewrichten, aldoor om. Ik hoor de zuchten van zijn zolen, om en om verstervende, gedempte trom de groote sombere pooten en klauw en voetenprent koninklijk uitzet op het paviment.

[pagina 364]
[O de verdoembare, tot wien] O de verdoembare, tot wien in het omsnoeren van de morgenuren als alle kwaal tot een niet te verduren felte gaat zwellen, tot wien het kreunen en de harde zucht (en het hel jammeren) uit klamme ziekbedden eenzaam nog in de onbedorven lucht als offerdampen, als een reuk opstijgt tot den meedoogenlooze

[pagina 365]
[Ik ben een rustelooze stroom] ‘Ik ben een rustelooze stroom, een groote, zijgende waterval die het geschapene overstroomt en drenkt meevoert naar het dal, een zee van licht die doordringt wat was en is en wezen zal, een schoot van moederduisternis die overschaduwde het Al.’
[pagina 366]
Het licht is van hun hemel afgegleden en hun te voeten ligt een zwarte vloer, gedoofde leegte boven en beneden waardoor hun eenigende stilte voer. O vloot van mijn vereenigde gedachten, sombere stoet over een doffe zee in deze wereld is de dag gestorven
[pagina 367]
Poeierduister. gouden luister is in stompen gesmoord aan den ruigen hemelboord. roest en groene kleuren vloeiende zich beuren tot zoo teere keuren dunnend uitgevloeid: gloed der hemelstreken diepten in vertrekt en de grijze deken ligt over het land gedekt.
[pagina 368]
Ik ben nabij: ik ben aan u verschenen: wanneer gij zonder om iets te denken onbezorgd druk lacht, gij ziet mij, maar een wenk, een teeken door u en mij geweten

[pagina 369]
[Hoe is hier het bestaan van allen] Hoe is hier het bestaan van allen afzonderlijk uiteengevallen, de donkere brauw van elke wand opgaand in wederzijdsche stand, hoe is de spanning wild gespleten, geklemd als tanden op elkaar, en door de reten de norsche blokken en het gruis over de bonken te niet de boldersteenen, het graniet waar in elke steen de enkele kristallen de wilde rhododendronstruiken de behangen pijn de kromme wringing en de knoest, eigen wil en in spleten haarvezelen fijne waaraan kleeft de kiezelkorrel en den dag beleeft loopende tor, de brommelbij druk en stommelende in de bloem, in overvloed duwend, doende vervuld van volle plicht en naarstigheid, met kreukeling en aderwerk in dunte van de glazen vlerk waarop de regenboog gelegd pad de snerpende tred der menschen
[pagina 370]
maar onbelemmerd, onbelet tusschen de randen ingezet een uitzicht eindeloos en wijd o gebenedijd van ruimte en openstaan en verten stil en ademloos de diepte van het landschap zie hoe de rivieren met kalme lussen slieren door groene laagten, meegevoerd, gestuwd naar waar zonder verhindering, mindering, weggevallen rest, vreemde en toch vertrouwde verrichtingen, hoe onuitputtelijk belang van een andere boeiing, vloeiing, van een kracht zich openbaart, zich zelve spiegelt en beziet in deelen maar allen evenvelen
[pagina 371]
a Sie schwiegen wieder. Drauszen rauschten die Brunnen, sonst tiefe Stille. Luisterden naar het kloppen stroomen van het bloed, de warmte, naar hun eigen gedachten, die waren opgehangen na de extase b dit en anderzins onuitsprekelijk lief gezicht, alleen niet tegenstreven om al deze lieve pogingen, aanvaard het liefst verzwegen dat de mensch alleen is want dat wij staan als in een tuin, in een ontloken bloesemgaarde maar de tuinier
[pagina 372]
het gebed uw aangezicht zal voor mij staan in winterlijke uren

[pagina 373]
[De schaduw overtoog de toppen] De schaduw overtoog de toppen van de gesplitste vingering, de zachte palm die hen verving, de polsen en hun donker kloppen, en tot de rimpelen der holte, de plooien van het stroef satijn, vloot ze af en in gebogen lijn werd er een volte, rees op en sloop om het begin der welvingen, de wanden, de vroomheid der gevouwen handen rond weg en ging gedoken in. <O aanbiddelijk ovaal dat in de neiging van zijn bogen den zin des levens mag betoogen, laat mij geleid in uw portaal ook uwe houding mogen vinden> dit vrouwelijk en wijs aanvaarden van 's levens overmacht, blinde en vijandige kracht en niettemin bewaarde hooge gelatenheid, blijmoedigheid, een enkel iets wist ingebogen van een bezonnen wederstand die voelt opstand, mijn eeuwig erfdeel, verzet en loochenen des lots en dat er in mijn wrange trots iets mocht gemengd zijn van

[pagina 374]
[O laat ons ginder, ginder gaan] O laat ons ginder, ginder gaan! de avond vlucht op alle winden, niets mag de koel herleefden binden en alles roept o hier vandaan! De nachtwind, die op scheiden stond hij trekt met onweerstane stroomen naar de gewelfde heuvelzoomen en den verzonken horizont. Er liggen breed, blozende valleien verbeien in aandacht op de komst gereed. Witte wolken en argelooze luchten vruchten - - - - - - - - Een duizeling, die ons overtoog groeit tot een hemelgroot verlangen waarin de ziel zich openboog en het oneindige na te hangen. een moed, die weer te wenschen dorst En met een dralend overgaan der lippen worden zware woorden lustwandelend van nu af aan gevleugelde accoorden.
[pagina 375]
Wat rondom donker zich ontwoelt, het heeft zijn tegenpart gevonden in dat wat twee bedroefde monden koelt. Wat prevelende stemgeruchten te rade gaan in dit gesprek, het is het ruischende vertrek van werelds ongekende zuchten. en wankelende weggebracht wij zelve ontzweven, gescheiden en bijeen gebleven, de bodem los, o stoute dracht! O, in mijn armen ijle voet getild den lichtglans tegemoet, gebracht naar sferen, als het dierbaar hoofd en leden slank die aan mij rusten naar de bestemde verre kusten, het glinsterende toebeloofd.

[pagina 376]
[Rozelaar, o rozelaren] Rozelaar, o rozelaren, wie de stoute waren die met stemmen en gerucht onbevangen, onbeducht liepen door het vrije veld ruim en opgesteld in het wit en blauw en de grijze hemeldauw; liepen langs de heesterhagen en het welbesnoeide blad dagen als het park gezelschap had, en de wildernis waar de rand der duinen is; langs de statigheid der boomen, paden met fluweelen zoomen en een groene schaduwtent, zoete aem windgevlei in de diepte der vallei. daar, als vlinders <in> de toegesloten bochten banken opgezochte en de grijs verweerde vaas waarvan af hooghartig ranken hingen kostbaar blanke rozen, overvloed en een dauwend druppelwaas, waterval, storten en ontglippen al. Wie, o wie?
[pagina 377]
al de zomermiddaguren maakten ze tot hun geburen, waren lief met alle dieren in het onveranderd turen van het blinkend hemellicht. Toch en toch, in al den drang en den schijn samenhang door de oogen heen te lezen: hun genoeg mag hier niet wezen, elders, elders, echter waar? geen lijkt er naar. Dan uw trots, o oogenpracht, zacht kon worden, wonderzacht te raden, waren er niet vele draden? trokken rimpeling van zich bedroeven dat leeg en onverhoord hunner harten diepst behoeven vraag die zelden opkomt maar nochtans neiging tot andere dingen, zelf nauw geweten, jonge wrangte? menschenlot? dag stond te verdwijnen die hoe lang hij wezen mag toch ten slotte kort moet schijnen, heengaan, heengaan te alle kant! werd toegeschoven
[pagina 378]
en land en van duisternis bestoven, en als met een sleepgewaad afscheid nemen, moeizaam kwaad lanen talmen in het onverstane droefenis die er is in overvloed, wenken, nagëoog aan den hemeltrans omhoog en die stil en somber <w>aren kondigde zijn gloriedood: ook in ons hing na een rood, rozelaar, o rozelaren! Dan - de dag werd neergeleid drukt den deuk in rozeblaren <het wilde perk doorwassen netelen en zilvergrassen, kamperfoelie, zoete vlier, bramenrank en eglantier, roode bottels nog bezwaard van de dauw alhier bewaard in de schemer wel vertrouwd van het vale onderhout, vochte wazen en de koelte der oasen, plek van altemaal waar opklinkt de nobele taal van den bruinen nachtegaal. O hoe is het hier
[pagina 379]
waar dit ongedurig dier vliegt uit, vliegt om en allerlest terecht zich vindt bij donzen nest. en in verborgen mode zingt hij zijn kleine ode, houdt er zijn popelend geluk stiller en stiller dit oogenblik.>
[pagina 380]
Zijn oogen, zijn oogen en zien een andere aan, o ik ken zijn stem en haar teeder worden en hoor zijn woorden als zingen gaan, strengelprieelen geweven en toebereid waarin een ander wordt binnengeleid.

[pagina 381]
[O klokjes klepelgeluid] O klokjes klepelgeluid tinkel los oogenblikken wie vermag de tonen tot een zang te verbinden en welke grootmeester heeft de melodie bedacht? Een zwarte tak en bloote doornenpunten maar de ontloken knopkelk is niet ver.
[pagina 382]
Er voeren vele paden diep in die eenzaamheid en niemand wist te raden wat ons was weggeleid. De boomen zijn bedropen, de wilde bloemen staan ik strooi de flard van mijn verdriet verdringen in al zijn bitterheid. De toorn het komt op en het is onverdiend.
[pagina 383]
Kom leg uw hoofd neer aan mijn schouder, geef uw hand, de sprekende en welverstane, laat het weer vol en bloeiend zijn, herleef, terwijl wij wandlen onder de platanen. Laat als weleer ons hart de maatslag zijn van deze uren, laat in het smelten van het avondlicht verpuren

[pagina 384]
aant.Reeks VII Was uit het wezen uitgevoeld de oude opstand? uit teruggezonken en zijn wat had geblonken en het verkoeld meemenschzijn, over de gebaren een flitsen voer als winterrijm -- - - - - - - - en hooge tegenzin. O het berusten van afgestreden liefde, lippenmond ter eersten stond het donker aangezochte kuste met liefde en met lusten als een wolk zoo vol -- - - - - - - - en zwichtende het teerste, het kenterende meest <schaduw van een somberlicht geluk, zich gewonnen geven en een gezicht als over luwten, over velden en een oneindigheid van verstaan. O voortaan het over zich laten gaan onbekreund het gewone ontroeren afgewezen het eigen bizondere zeker wist> maar in het diepste diep daar is het triomfant.

[pagina 385]
[O pad wel in ontroeren opgegaan] O pad wel in ontroeren opgegaan o passen saamgeschikt en als geschied ook in een ander, een gebied nadenkelijk en wederzijdsch verstaan. Wij schoven dan de bladeren opzij de takken die getralied donker stonden en op de opente werd gevonden van wildernis en woestenij. de plek leeg geel aan zich zelf overgelaten en waarop recht het hemellicht was neergezegen

[pagina 386]
[Zilvren klingels aan de hamen] Zilveren klingels aan de hamen winterdag in met mijn dame. Zwart-wit, blank gestreken bruin ligt het overschuin geworpen en de pelzen die dit jonge lijf behelzen. de paarden die in helwit ruig en harig geleken en donker, met glanzende hoeven en ranke koot en een koetsier die een zwarte baard in golvende zwier glad heeft gestreken en met gloed van oogen pantervel donker afgezet, ringen, kringen met nerz bezet, berevellen, ruime banen gestroomd, gestreept, Perzianen van Shiras, lynxen van de Kaukasus en even nog één tierlantijntje van het zuivere hermelijntje. En ingedoken, in de deels verstoken terwijl de koesteringen strooken langs wangen dwaaltochten van het oog dat overvloog, verwondering gezonken in de stilte van de nadenkelijkheid
[pagina 387]
het grijs geflimmer van de wimpers de wintermist eeuwig verlangen en gemis eeuwig bezit een paar althans, één mooi zijn, opamen midden in nu de laatste is uitgevallen, als bewijs van wel kunnen, wij worden ontvoerd vlucht van het mooie wonderwerk en van het onbegrijpelijke

[pagina 388]
[Zoo was het. O volkomen uur] Zoo was het. O volkomen uur, o oogenblikken ons genegen, dat wij de hoogste top verkregen van dit gegunde avontuur. in de schaduw en het groen, wij spraken zonder vermoeden spelen lokken - onvoorzien oog glinsterde vloog hoofd boog van een algeheel herkennen. Laat van het vloeiende beleven enkele beelden, enkele sterke trekken worden gegrift en in een schrift opgeschreven waarin het bij een mag loopen en zich vergaren dat ik iets mag bewaren voor later, de verlaten jaren.
[pagina 389]
Teruggedrongen de beperking maar in een flits van gebaren het grimmige, revoltant, het meerder zijn stelt zich te weer. O wat is de kracht standvastig, ontembaar boort zich het zilveren Oosten in. Hoe bloeit de liefde op voor al dit poovere en onvolkomene, genegenheid onvernomene in welks gedempte wezen jeugd en leven en al het verloop
[pagina 390]
Wij dansen muziek dansen langzaam aan is als de vlam, als het landschap buiten blauw en goud, verteederen klagen om onze jeugd om ons lot om het menschenlot

[pagina 391]
[Het eeuwige van het mooie] Het eeuwige van het mooie! van de ander hetzelfde weet weeke, purperen schaduwen elkander zoekend, elkander eerbiedigend, ontzien, vragen en geven, het spel wetende en toch van elkaar vervuld. Wij dansen samen. In het bleeke licht luchters neergegleden gezicht zoo veel gezien en zoo vol kostbaarheden. En hier beneden het ranke, dat het slepend vagen met zwellen uit en met vertragen. O en wederzijdsch verstand ook hierin, liefelijk verband en rusten in elkaar willen en toegeven van ruilen ontzonken de houding van trots wegens het doorzien niet meer de dupe zijn. En toch, en toch - het was ons toch zoo lief, wij hielden het is genoeg het valt van ons af, wij drijven in cirkelen, bij alle ellende en teleurstellingen gestrekt, bevestigd dat er een ander is zooals wij zelf, o eeuwige begoocheling!
[pagina 392]
Missa, handeling! En dat de stilte rijker is dan het spreken. Luifeldak overhangend geboomte de schaduw op een rose muur doorzichtig op de steenen, hemel strak en heel Italië is verschenen innerlijk het smachten en het doorleefde, geziene weet je nog, weet je nog, blauwe damp hing in de dalen en de blik lag in het Zuiden zonder en bedrog, zielen als bewogen bruiden trillende verluiden Het ontroerende, aandoenlijke van elken nieuwen dag achter de bergen
[pagina 393]
Voelt de lucht tot in de toppen van de vleugelen, laat hem daar glijden en strooit hem uit Bleek en ontdaan ziet alles elkander aan en het is sprakeloos geworden, het enkele dat geschiedt als in gedachten (anders niet) En grenzen worden openbaar De vroomheid van de sneeuw
[pagina 394]
Ik schrei om eene die niet te benaadren om om onafhankelijkheid, ik schrei om eene, die het oud geloof hernieuwde dat er nog iets anders is dan dat eeuwige... het mooie en van mensch tot mensch het herkennen en de takken namen het weg De morgenster die eenzaam staat in de helderheid o pracht en volhoudt o wat is de kracht, die van u uitgaat en versterkt

[pagina 395]
[Door floersen wierook, door een rekkend vlies] Door floersen wierook, door een rekkend vlies, een dunne voorhang, waarvoor kronkelzuilen opwalmen, door het sidderend rumoer, sissende bekkens en de slanke gil der orgiasten en den tempelgalm rijtend een vlaag, een kruisend vak, en ver als op een droom gedragen, stil, verwezen het beeld dof zwart ebbenhout het aangezicht, de oogen, opdoemingen van neus, wangen, mond, glimmend ivoor de monstrueuze lijflijke druivetros, êel goud gedegen de hoofddoek en de tinnen toren opgezet van nek en schouderen, de ringen, zware platen persend om onderlijf, en het al krioelend van veel emblemen van wild gedierte, leeuwen neergevleid over de armen, aan de gordeling uitpuilende als aan vreemde stekelvrucht wanstaltig stompe stekels, parallel reeksend aaneen van weidsche manen, breed de toegestoken koppen; stieren dan, steigerend, het stootsche voorhoofd scherp van horens; volgend, tal van rammen in kroese toeten wol het norsch profiel gedoken de kronkelhorenen, de hel gestreepte oogen, en onder aan kruipende bijen, traag in het stramme goud, langszij de slippen en de gestulpte rand de schuchter uitgekomene genakend, de bloote teenen

[pagina 396]
[‘Er is geen rust der zinnen, geen gestreeld] ‘Er is geen rust der zinnen, geen gestreeld uitvloeien van de ziel in deze, maar er is meer: Een stil bevreemden, een nadenkend zich afwenden, een alleen zijn nagevoeld als koele dronk, en dan een zoel verlangen naar welbekende in tempelzuilen te vinden verbeeldingen, waarvan de kiesche weelde innerlijk tintelde en geëffend lag op heerlijkheid van leden, streelingsschat van zoekende oogen langs de vervloeiingen, die onderling opvolgden waar hier volkomenheid als welving was en elken vat van de gedachten af liet glippen en in ingetogen macht zich zelve rond bewaarde; een dracht van menschelijke leden toovering naar zwerk van weliger streken veredeld
[pagina 397]
gedaan, vergaan verdriets en duizend dooden uitgestaan, telt dat voor niets? Zij had geklemd in hare handen de drinkenskom ons toegebracht, het meer met vochte randen, o nap der rond omsloten nacht, lescht
[pagina 398]
Maar de innerlijken en van koeler zon zien in de druppelen van dit afscheiden het bloed van Pyramus den vroeg beschreide, het roerend sprookverhaal van Babylon. De nobele boomen als trofeeën In de donkere lentedag, gesloten, dreigend, druilend, in de zwarte luwte bottend. Een gieteling hoog boven in den uitersten top van de boom ziend boven de huizen uit naar de ondergaande zon die bruin, oranje, zwart ondergaat
[pagina 399]
Zoet, zoet de merel in het zwarte hout waar luwte en beschutting het gure trillend-teere boschbloemen zoet o zanger, dichter, en het deert u niet de trieste lentedag fronsende blik der landen groote worstelende wolken aangezicht der aarde, toegedekt, verwrongen nog den langen, bangen winter.
[pagina 400]
Goedheid, die overbuigen kon. Hitte als van den ganschen dag er niets beweegt dan het trillen van de vlinders over bloeiende latyrus Te midden van den zonnedag en in het hart er in, stil in de schittering loop ik en ingenomen door dit volmaakte thans aan alle kant en voel en dat het schoone en in zijn wezen eenzaam is.
[pagina 401]
De pluimen van het gras worden een groeigewas in vergrooten hoog opgeschoten boven den horizont een bosch, een luchtig en blozende gezichten gebogen aan de lucht boven ons met gerucht en ademende mond, brandende oogen donker aan de
[pagina 402]
En dat de morgen voor ons bescheen de gewone voorwerpen, de takken voor het raam de wolkenlagen aan den horizont de lichte nevel die klom in het goudblauw kasteelen en wat weet ik en dat het leven een zin had en een vervulling was.
[pagina 403]
Ayer me dijiste que hoy... Gister zei ze vandaag en vandaag zegt ze van morgen, morgen is de zin voorbij van het zieltje zonder zorgen. De zomeravond is zoo zoet van zulk een allerzijdsche zegen, reuken, struiken, boomen dat hij verzoent met al het andere en met mij zelven zoel nacht zinkt en nóg is het goed.
[pagina 404]
Herfstpark en purperrozen geslingerd om het marmerpostument Nacht van gebogen ebbenhout Stad, torens en uit verguldsel opgebouwd Wolken als vluchten zwanen En een droef landschap, een zonlicht strijkt er over als zoekende wat inmiddels een andere bestemming heeft gekregen
[pagina 405]
Flauwe rand van heuvelen. Dit zijn de dingen nooit gezegd de innigste verwachtingen het hopen En bergen aan den rand, muziek, muziek!! golvende lijn van melodieën hoe wordt de ziel mij uit de borst getogen verlangen En zuiver is het weinige alleen De zweep van de bliksem, het in elkaar schuiven van de donder De dag en een omhelzende oogopslag
[pagina 406]
Dan, als de somberrode, het boos kolenvuur, de toornende, de spits robijnen ster giftig en onbesuisd beide, huizend in schorpioen en stootend ram, de drager van moord en onheil, misgewas en nood, als norsch gewelddadig voogd over de late, mannelijke jaren zijn komst begon, zijn driftig regiment voerde over dit leven, o hoe barstte wanhoop vertwijfeling des te dieper naar minder voorbereiding en omstond den onhutste, den verdwaasde, den wankelende

[pagina 407]
[Het was een morgen, kristallijn gezet] Het was een morgen, kristallijn gezet op vochte weiden, waar de droppeldauw de sprieten, stengels buigen deed, aan kelk en steel schakeerend in het lichte grijs gezegen op gras en groene halmen, in de lucht heldere vinkenslag, over den vlonder het reppen van de voeten, de witte tandenlach, het zingen van de melkster, aan de kimmen de zoomen ging God om Dat was geweest; dat had nu zijn bekomst

[pagina 408]
aant.Reeks VIII Opstaan 's morgens vroeg, zonlicht tegen de toppen sloeg als alles lag in een zachte schijn een ander zijn in de leege straten en in het veld vogelenzang werd afgeteld en in de herboren ziel gelukkigheid binnenviel, rust verrukking
[pagina 409]
Een scheepje en twee scheepjes, drie scheepjes in de zee, als er vier scheepjes waren dan viel dat eentje mee... De wolfsstaart rijst, de opgestoken pluim, de morgenadem zwevend door het ruim, het vroeggebed (van de natuur) worstelend ontzinken mijn vreugde en moed en vroege kracht, het gretig met oogen drinken van alaanschouwde aardsche pracht De zee is eeuwig, maar de golfslag niet

[pagina 410]
[Trekvogels vliegend in figuren] Maart Trekvogels vliegend in figuren en die verkrummelen in de verre lucht, een tocht vlucht turen tusschen het witte en het azuren Mijn hart wordt uit de borst gehaald en een gerekt en ijl verlangen ontvloeit mij hel, totdat mijn wangen besterven, naar waar nog wat anders is dan twist en nijd en ergernis en is dan weder afgedaald en dies tevreden, als hier beneden dit wezen mag, dit stil geluk in de natuur en wat ik in mij zelf bezit.
[pagina 411]
Om fijne vingeren, beschenen blozen aan den rand, geslingerd om de rozenhand de herfst der parelen, het wit besterven dat gedoken zit het krimpen en de samentrek van een vertrek, eenzaam en van een glimp doortogen hun blinde oogen.
[pagina 412]
De rondte is van een schijn omgeven, als opgeheven door het lichtste mediteeren, een zilveren afgang onbespeurd heeft opgebeurd, en als een kussen ligt het lichtste licht. blos van den uchtend vluchtende en los (openend) aan deze kimmen: over de witheid glorende als een lent' het oriënt.
[pagina 413]
Herfstbladen op en af de vensters langs en straf over de ruit; gekneusd, gedeukt, geplet, geplakt gekreukt en vaal en grauw van kleur, een eenzang en een zeur. O het omslachtig wezen deze sleur, mijn ziel verzinkt in ongenezen verveling En dan in eens staat overeind de koestering, de vreugde: blij, treurig, om het even, dat ik dit mag beleven, dat ik dit rijk gebeur bespeur, dat deze oogen zoo in de verte zien mogen, gezonken ik dit oogenblik weer in zweven opgeheven, als dit blad, dit verbleekte en natgeweekte.
[pagina 414]
En ik heb sterren van de lucht genomen en ze vervlochten tot een diadeem Open avond liggend in de gracht en al het veilig en gerust, bewust krachtgevoelde toekomst en druk zacht wemelend geluk Klein tikkend geluid geboren in de morgenstilte, knikkerend, springende, kaatsende kogels rondom. ik lig in bed in dekens gerold en in de krachtenfrischte van eerst ontwaken doorgloei ik van genot van door de jonge rechte zon over weg en boomen door de zomerwereld te gaan.
[pagina 415]
Een kalken muur, windstille zon, schaduw van vogels, vlinders, kevers en tak en blaren, teekengevers van hun aanwezig zijn; rondom geluiden van de stille straat waar dicht bij een opstaat, roodsteenen huis en pannendak en buurt, de jonkheid er naar buiten tuurt en voelt zich bewogen en in een wemeling getogen van lot en toekomst ver van hier, jeugduitzicht, steenen, hoeken, muur, onaanzienlijk, poover... (maar lief) de zon is er over.
[pagina 416]
In het dood wezenlooze woud het bruin bloeiend esschenhout het witte hout, de schil zoo groen van binnen dat wie het afbreekt voelt in zich beginnen een ademtocht naar verre landen aangezocht naar wat telken jare belooft anders te zullen zijn, een ander verlan<gen> te zullen brengen

[pagina 417]
[Een snarenspel, dat wacht] Een snarenspel, dat wacht en niemand die het aanroert, een spiegel in de nacht, een amber-geel gewelfde luit, melankoliek en êel van spanning, en de omgewrongen koorden die somber gingen van het ongehoorde, het onbegrepen veel. O leeg gebleven toets, bedekt geen vingerrozentop uw luisterend gewricht, beloken troosters, op haar wagen zat smart als op een grafgesteent gevangen, gebroken in de schachten, zwart cypressenhout rondom opgebouwd dat knikte als met een wimper, langs de vanen veegde een zuchten als gevuld met tranen
[pagina 418]
Men zoekt zich en men raakt elkander kwijt, men volgt met vreugde en ontvlucht in spijt, men twist en ruziet en is ontevreden en weer verzoend en alles zonder reden.

[pagina 419]
[Vrouw de in haar wezen diep verscholene] Vrouw de in haar wezen diep verscholene en op haar voorhoofd mag zich openbaren de wijsheid en het goddelijk bedaren dat zij en dat de haren verkregen van een inniger verband en dichter stand bij het beperkte lot dat ons gegeven en bij de diepe bronnen van het leven
[pagina 420]
Blauwgroene bladen, lippen aan den tak, o lauwer, die punten stak om een mat voorhoofd en ivoren slapen, de koelte voert als sluiers om u heen gedempte schaduwen en een sereen uitzicht met een blik van witte wolken en van hemelsblauw, de tengere hand mag van den bodem rapen madelief en guldenster en in de schok en lichte schrik achter het fronsen van het donker toegesloten woud de tortel en alleenspraak houdt. De oogeplooien sluiten zich; nu zonderen van buiten zich de gedachten af

[pagina 421]
[Donker juweel, o flonkervijver] Donker juweel, o flonkervijver waarin gevangen is een flits van hemellicht spits schrijver van onze uren op den gloed zonnewijst, O flonkervijver, esmerald, turkoois gekorreld aan de (rand) (iaspis) op den bodem. Zij is een rand, een groene plek, een zode in mij weggelegd, met zwarte doornenkroon omhegd als een lief Heilandshoofd, o nauw gezocht, omwonden, stille dauw neergezonken mag rollen over dezen bodem mij, mij, mij toegeschonken. O weide koel, o edelsteen, hoe keert mijn oog naar u zich heen in mijn nietswaardigheid en in des levens hellevaart mijn opzien is ten uwentwaart voor hulp geboden.

[pagina 422]
[Uw stem hoorde ik uit andere mond] Uw stem hoorde ik uit andere mond, in vreemde oogen stond het oud herkennen, hetzelfde toewenken, onder tal van woorden waren gewis de eertijds aangehoorde die voor ons beiden en voor elk alleen een zeiden door de klanken heen en bij wier opkomst er iets was geschied, een overgang op eenzaam zielsgebied, de schok herkentenis, het blozend vragen van geluk, waar is de oorsprong van ons samenzijn, de eerste sporen fijn gesprenkeld als een oogopslag, die wij nu samen wisten. O volte, en meegegeven schat, o weelderige vervulling dat volkomene in zich bevat dat om u beter te verstaan missens-benard ik rond mag gaan bij onbekenden

[pagina 423]
[Laat dit het laatste toeven zijn] Laat dit het laatste toeven zijn: zeewater, lillend, cyanijn dat donkert in de plooien, schijn en weerschijn in breking. O wil van er niet te zijn en zonder afstand zelve levend van al wat bruine algen op den grond golvend uit verdund en vervluchtigd O onze betere hemel hing in deze heerlijkheden der liefste wenschen, smeekgebeden naar waar een land openging in vasten glans boorden en in de oorden goden- en menschenmengeling, en uit dit alles gezogen de koelte van voldoening kwam gezonken in de ziel, een tempel is er in uitgezet, en de glinstering van marmer beschenen door verre zon; een zijden tent zacht vloeiende en toch splendent.

[pagina 424]
[Den blik, het woord van onzen mond] Den blik, het woord van onzen mond nog niemand ooit zoo vol verstond Leunend tegen de wind een heuvelrand, kom, ik zie mij zelf niet meer in die omgeving; welaan, geen toekomst meer, roode schijn aangestoken, door grauwe en vale wei gaat mijn weg. mij komt niet anders tegen dan ik vind alleen het stroomen van de wind van kletterende regen tegen mij gericht, de herfsttakken branden in mijn gezicht.

[pagina 425]
[Seizoen van peinzen en diepzinnigheid] Herfst Seizoen van peinzen en diepzinnigheid en mijmering, wanneer een ander wezen, doordringender, belangrijker dan voor dezen, zich zal gaan voordoen en wordt ingeleid. Een laatste fase in den killen tuin waar moe van vruchtbaarheid de takken zijgen, een veege gloed verteert er in de twijgen en brandt en fonkelt in den zonneschijn. En dan het bosch, als ruime voorraadszalen staat het thans opgebouwd, een schuur waarin verzameld wordt des ganschen jaars gewin De gouden herfst schudt er zijn rijkdom uit met vrucht en zaad, met millioenen loovers op vloeren van den oogst, die stort Op deze binnenplek hier staan de grassen, de distels, al wat zilverpluizen draagt en grijs van rijpheid is, en heftig jaagt daar nu een valwind door de pluimgewassen. En werpt het op het dwarrelend verstoven boven de bosschen uit, het wijde luchtruim in... o sprekendst voorbeeld, van den diepen zin van dat wat nu geschiedt alom, van het stil smartelijke in deze dagen.
[pagina 426]
Wat is uitgegroeid, wat aan den ouden vast ge dronk van zijn leven, een lach die wies en vroeg en vergde en werd verzorgd, zoover het mededeelen mocht reiken en werd gevoed nu staat het dan te gaan, als duizend drangen des nieuwen levens welbereid aan wispelturigheid ge aan wispelturigheid, en aan het spel van winden en ademen en hun zinneloozen dans de duizendvoude kans van de gebeurlijkheden om een plaats te vinden waar het mag zinken, mag vergaan

[pagina 427]
[Als wij gingen om de rosmarijn] Als wij gingen om de rosmarijn, rozemarijn, onze stemmen helder fijn hingen in de onontwijde zuiverheden, in de wijde, in de witte morgeschijn. Als wij gingen om de rosmarijn, - - - - - - - - is dit niet het en lauwe van zoo dier en te vertrouwen koesterende plek? o pluk voor een ziel in zorg en druk, thuis gebracht en weggeschonken, teerste gave in scherpst verdriet, jonge groeten voor wat niet anders wordt en mag genezen wezen de last voor het bittere uitgelezen wachten, wachten kinderen zwervend door het wild gewas, kervend met hun zingezang het puur morgenuur, kinderen uit ééne buurt vroeg de opgestuurd. Kinderlippen koralijn: heden mijn en morgen dijn
[pagina 428]
mag wel eerste regel zijn. En de sleedoorn aan den weg, wild gegroeide open heg wien het jongste wit - o zeg toekomt struik waaraan de flarden hingen van ons onbekommerd zingen opwaarts uit de keel waarin trilde al het veel van het jonge boezemhart onbenard Hier en daar en overal rosse heuvels, klarendal, en onder de hooge boomen de gebogen waterval, rijk bezit en vroeg verlies trillend alles in het vlies van de stemmen komend uit in het brooze keelgeluid. bij het naar huisgaan in de donkert slaat het aan dat het alles is als glas broos en ras verwelkend treurend of het ooit weer zoo mocht zijn als wij gingen om de rosmarijn.

[pagina 429]
[Als schuddend met den loovertak] Als schuddend met den loovertak de morgen ons te bedde stond en versch gesterkt en nieuw gezond in jonkheid, waaraan niets ontbrak, bij opzien naar het witte licht boven de pannen wij kracht en levensplannen voelden opkomen binnen ons en bengelend voor het venster hing de trossenvracht tengere acacias rijk doorschijnend voor het lichtveld en alles was vol licht en vreugd en in den van onze jeugd wij droegen zekerheidsgevoel en de toekomst ons omhulde en alles nog een doel had
[pagina 430]
O rijkdom van het onvoltooide De mogelijkheden der gedachte de strikte dwang der werkelijkheid.
[pagina 431]
O hart, dat altijd revolteert en niet wil buigen, dat van geen schipperen heeft geleerd noch zich laat overtuigen, dat stout en ongezeglijk kind in het opstandig wezen het beste van zichzelven vindt, wild en ongenezen, komt, komt en voor den laatsten dag berusten
[pagina 432]
<Duizelend verlangen> waarin mijn ziel vervloeit, mijn wangen besterven schemering daalt, lichtende wemeling. O bitterzoet zieltogen o snikken en gemis van wereld waar het anders is. O glimlach tevens en verdriet, mijn hart weet maar bedenkt het niet dat van het best bedoeld gevoeld opofferendste gloed en uitgestorte hartebloed ten lesten ende iedereen nuchter zijn keus doet en alleen aanneemt wat in zijn kraampje past. van al het andere onaangetast.

[pagina 433]
[In den nacht, als veeg] In den nacht, als veeg, zonder vertrouwen het leven in berouwen verbloedt; hoe leeg de gespannen hemel, waarnaar opgezien met liggende oogen, of misschien een tegenglans, een blik van streelen, een gunst zijn weg vond door de velen, tusschen de strakke sterrepracht een teeken trilde toegebracht, een ziel en voelen begaan in oplettend gadeslaan, een zoeken dat was opgezocht, een troost die iets vermocht, een weten en begrip een woord van lip en middlerwijlen stond aan openenden horizont glanzend gereed tot nieuwe daad de diamanten dageraad.
[pagina 434]
Alreeds een uitweg wezen mag een vleug van zon en zoeler winden een enklen uitgelezen dag die over de zwarte heesters, struweelen punten en schitterlichtjes en over sneeuwklokjes, zuivere gezichtjes nachtvorst staat voor de deur Maartsche buien en de Aprilsche willekeur. Het stille hart is opgeborgen en wacht en wordt niet meer misleid want lente, lente is 't ondanks alles, o kostelijke zekerheid!
[pagina 435]
En de dag is laag en neigend mokken bedrukt en dreigend staan bedroefd op een merelkoor fluweelen opzingt in de regenlucht, vol en smeltend is het kweelen uit de ongebonden kelen, wisselend antwoord gevend over achtermuur en dak stijgt de zwarte voorjaarstak. De lijster zingt met lange halen alsof hij zoog de lente in.
[pagina 436]
en het is al stil, al stil, de wind waait uit, het licht is gril, het spichtig gras staat in een ril en de gezichten oud en jong zien op; naast de vergulde zon een vlieger hangt, wit en met kleuren in tinteling ontvangen al en ingetuind en opgenomen... zien op en voelen zich de borst verruimd.
[pagina 437]
De breede klanken, strijkend geluid zooals het opkomt, grommend, buldert uit met razen morrelend roert in de toppen met zwiepen van de nesten en suizebollen, het hert vaag en verwaaid rekt de nek, kop in de wind, de oogen wit verdraaid. mijn ziel gaat door de takken die al bruiner zijn van bloesemkroos O voorrecht, dat ik mag verzinken in dezen donkeren dag met in den hemel blinken van half begonnen tranenlach belofte van wat komen moet
[pagina 438]
en nevelachtig is het bosch dat zwaar en drachtig is, het licht gudst over uit de lucht en maakt het hout ijl en ondicht O die gewenscht hebt met mijn eigen wensch en die hebt ingestemd met mijn gebed en naar de veiligheid boven de mensch mede zijt opgegaan met vasten tred verrukt zalig oneindig streelende stem en gij hebt mede aangezeten Nu open luchten, zon en het heerlijk sneele vluchten der wolkenschaduwen, hitte naast koelten, wind en zon, alles heeft haast.

[pagina 439]
aant.Reeks IX De uchtend wemelt aan de boorden en scheurt de zwarte ketenen van een, er is een bleekte en gloren en weldra het rozengoud der Horen en leeft aan den gesmoorden zichtseinder de toegedekte woorden die des te dieper gaan. De zilverdag is doorgezift in onze en onze huizen (En hij staat) ginder aan ons voeteneind

[pagina 440]
[Op een witzwarten marmervloer] Op een witzwarten marmervloer van toetsen wiggelen ovalen vingers, vrouwenhanden volgt het hoofd gebogen stille glans der oogen met preveling om den mond, proevende lippen trillen zit zij aan het instrument doorgronden en volslagen afstand doen, alle menschelijke is opgegeven maar dan één eenigste is gebleven. De tonen diepe trillen en wat het opwekte in de menschelijke borst, het goddelijke van beiden

[pagina 441]
[Ik heb den klank] Pantheistisch Ik heb den klank, den klank, den klank der (pyramiden) gehoord, den rythmus het smeltwater Tivoliwaterval! Sibylletempel! Het waait hard bombardement van wolken, plekken fonkelblauw opwaarts donderend hagelslag vagen van regenbuien over het glimlachend opziend moederland gejaagd dat ligt met knipperende oogen in het licht, en het gegil van meeuwen, er blinkt hel water. Dat er iets groots vaart over mijn land goddank, goddank. dat het welt in deze popelende kleine hartjes, in deze donkere zonen van het veld.
[pagina 442]
Kleur van vroege M.M. storm als de spreeuwen zwermen omdat zij! voelen als vagebonden, oud-blauw-groen het land en zwart de boomen en gebouwen, van uit het westen een eerste najaarsstorm van over zee en de spreeuwen, een geheel wonderzaam een violet verschiet.

[pagina 443]
[Van af het donkere land, wazig en klam] Van af het donkere land, wazig en klam, een klagende vogelstem die overkwam. Wat jij ik kan het niet veranderen, ik kan het niet, dit zijn de dagen, dit is de tijd wringend verdriet lijd. Mijn vroegere jonge lief zit aan den oever, droever wordt de wind en droever, ik heb het oude huis van mijn ziel verloren

[pagina 444]
[Onder de kringen van den nacht] Onder de kringen van den nacht dof overeind gebracht en neergezegen in het bleeke licht: hoe ver, hoe ver uit het gezicht nu de verste gedachten, aan den rand van het nog besefte, <laatste> stand <voor te verdwijnen,> verdrietige bekentenis dat zoo deze ontstentenis beseft wordt en zich zelf verweten als letsel, als te kort schieten, ontreddering... en opgericht naar wat hoog aan den hemel staat, zijn melken schijnsel nederlaat: heen en terug is er een brug, een witte brug waarover komt in effen regeling <een verkeer> de zwermen van het licht... het toehalen van vloed, het slaken van ebgetij, het wijzigingen maken in de celweefselen en in de vochten van plant en dier. O wederzijdsche tochten, o teedervoetige gegleden de bundels langs naar een lijdzaam beneden dat verduurt Bedriegelijke vloeiing, valsch vergif, blauw en bevreemdend wat vermag uw te beroeren, (kracht en bezinning) te ontvoeren
[pagina 445]
en wat??? hier uit mijn harden schedel en den brand van de lijfszinnen en hun verband mijn kokend, bezig lichaam aemechtig en zuchtend en het lichaam in een bocht, wordt (het leger) opgezocht, slepende wrevelige loome voet in zinkend roet, in vlokkig donker gelenigd, onbevredigd weg in het bed dat werd vergeefs geledigd,
[pagina 446]
Maartlucht, die er tegelijk zoo scherp als glas en zoo ontvoerend zijn kan. O, de bezieling, zijnde in de bezwaren anders nooit betreden streken en schuilgelegen uitzicht te brengen vondsten fonkelend en schaarsch: de moeilijkheden zijn de kans des kunstenaars.

[pagina 447]
[Violen en violoncellen] Violen en violoncellen donkerstroef gestreken zonder af te breken, met wisselend minderen en zwellen de halen en lang, een klagend spel, verrukkelijk, gebogen over eigen zang... en op den voorgrond niet te tellen trippeling zweven en nemen er op stee de kinderdroomen met zich mee. O dit heerlijke, stil inkeerlijke sussende geluid dat ons opsluit in ons kamertje, in het klein bestek van het samenzijn onzer gedachten, die daar kunnen spreken en opzeggen het hunne bekennen en beamen wat van anderen zij vernamen of wel weerbarstig en de wet opzij gezet o den tijd dat de mensch zich zelf belijdt!

[pagina 448]
[Aan weerskanten van het dak] Aan weerskanten van het dak tiktak van de blanke waterpannen loopt het als uit aarden kannen, loopt in strepen met een tuit of vloeit kabbelende uit, in de goten weggevloten gulzig opgeslokt naar beneden dat het klokt, en verzwolgen; donker woest even sputterend opgehoest en gevallen met een smak in de volle regenbak. holderdebolder over de zolder honderd stappen in het wild strompelend dat de bodem trilt, in het donker rondgestoven onder, boven, over de balken, op het bint, en in hoeken weggevlogen... aangehoord met open oogen en verwondering van het kind.
[pagina 449]
Het venster in den vroegen dag opengestooten en storm en frissche (winden)slag uit zee; zilveren groote wolken omhoog, er vallen enkele slordige druppels als geslingerd door een achte - looze hand voorbijgaande. En zoo vol is het hoofd van daarginds en zoo gonzend van zee en lucht en golvengang en deinende schepen zijn de gedachten dat zij (op de lippen) zilt te proeven zijn.

[pagina 450]
[Regen in den nacht] a Regen in den nacht onophoudelijk neergebracht, die zich laat vallen, de lijdzame rijkdom, kostelijk lekken en overal de natte plekken en in het rond een murmelen over den grond plat op de steenen, de stemmen gesmoord, alles er in opgelost en de stad vloeit weg. b Als de zegen van zakken edel koorn, ontregen de halzen, met gulpen en gudsende al het bedrag der ronde korrels, uitgeschud de schatten van het volle mud c Als schuren, als een sleuren over een tegenstrevend vlak, als scheuren van somptueuse zijden banen met een rits vaneen gegane voortkruimelende rafeling, toon die al hooger, hooger ging, krijschend giert de laatste sliert
[pagina 451]
d Alsof er achter sluiers kromp een zuchten ongeslaakt en stomp zoo stil voor zich weg, zonder gemoei, zonder gezeg gezonken en dat niemand ziet, een onverdiend verdriet. e Als loopen aangehoord pas verzetten dof gesmoord alsof op sloffen of pantoffelen zij doende zijn zich weg te moffelen, vale gezichten bleek en groen onder hoeden van oud fatsoen, gedoken onder het vilt brandende oogen, een mond die trilt, een ontsnapte zucht, hoofdschuddend om den hoek gevlucht. f Als ranken uitgedund fijn eindigende in een punt, gegroeid men ziet het niet van waar, aldoor zich verlengend maar weinig zwaar, een kunstig decrescendo dan als lippen fluisterend toegestoken, omgebogen en als gesproken woorden die zuchten worden en weldra stroomt een ruischen enkel ook dit ingetoomd

[pagina 452]
[Een ondergang aan walmende horizon] Een ondergang aan walmende horizon over gebroken zwoegend akkerland, over den groven rand der aarde, en nu ontstond een donker avondrood betrokken en dat is als roest gekleurd, smeulend nagloeien waarboven oranje, brons in violet gaan dooven, en opgebeurd van zwavelgeel, verheldering, verbleeken en in de hoogste streken (in) het zenith zelf een vloed van zilverachtig groen,... opperste ontzinking van alle droesem, onbeperkte blinking der hemelhelderte, en in het veld zonder regelmaat wijd uiteengesteld, ontwaakten de sterren enkeld met fijne punten worden rondgesprenkeld naar links en rechts en alle kanten heen. in het zenith gaan uiteen de hemelen en in hun liggen de maan heenzinkend, en naar afgemeten rijke planeten met tusschen zich de oneindigheid, der sterren wereldstof, bollen, kringbanen en ringen, die allen werdt tesaamgenomen tot een gedragen, een sereen concert. O regen van verrukkelijkheid neergeschreid
[pagina 453]
in stamelen, snikken, tranen van goedheid en dankbaarheid, o heerlijkheid die overstroomt verzachtend, lenigend, ontroering naar popperende lippen dringt, in stem en zingt, en zachtheid en troost en zaligheid gegroeid tot onuitsprekelijk geluk dat staat te sidderen, knielen de ziel loopt vol (en toch) vergaan, òf het wel was... en dan is alles afgebogen, drang, en het bestormen, overweldiging, blanke hoop, ontloken ooglid aan dichte kimmen, gedaan, gedaan, in de vernietiging vervluchtigd. O heengezegene, o welverzwegene, o ten overstaan van deze eigen onbeduidendheid is het dan zoo dat het niet bestand mag zijn, teloor gevoel van eigen existentie twijfel of hier dit enkel hart nog klopt of nog één leven spreekt uit zich zelven tot zich zelf, of het wel één, één lief bezit was,
[pagina 454]
klein maar dier, en niet mag scheiden Vroegere schets van blz. 254 reg. 4 v.o. en nu ontstond machtig een donkre nagloed en een sombere brand, een kramp triomfeert over alle land, amber zwavel dat tot helder geel gaat klimmen, verzinkt, vergaat in hoogste zuiverheid, luister waarboven het licht wordt en lichter, de bouw wordt opgereten brons, purper en violet versmelt en uit gaat dooven. vonken van welke toorts geschud, onvergankelijke trots, tuimelende maan, planeten en dun wemelend in het zenith openen zich de fijn gepunte sterren, banen naar links en rechts gaan uiteen en de oneindigheid ligt als een tempel open, de ongetelde sferen die allen werdt het sereen concert.
[pagina 455]
Vertwijfelen bezwijken vernietiging buigen over zich zelf terug storm van verwilderd vragen, zelfaanklagen, jacht wanhoop geweldige in dit geding van ongelijken, vast en kantig juk norsch op de gedoken nek, storm die weggeslagen alles wat moest schragen, de innerlijke steunselen, van de pracht van eigen levensinhoud en de volle dracht oppermacht des zelfsbesefs moed verborgen gloed bewondering lillend van zweven willen. En ook nog dit: trots die standhoudt tegenover het grootste, weet van geen bezwijken, in mij het ongetelde rijke verskunst de hemelstormende, de alles tartende woorden waarbij al het bestaan, de uitkijk wankelde, duizelen en dit al ongewetene, afgewachte dat in mij bovenkomt waarvoor ik zelf afwachtende ben.
[pagina 456]
Andere lezing van blz. 455, reg. 14 v.b. des zelfsbesefs in het geweldige geding met den dezulken, tegenoverstand van lillend leven, geschokt, door smart beangstigd, door genot gelokt.

[pagina 457]
[De bedgordijnen, het behang] a De bedgordijnen, het behang, bekende blik van jaren lang, hoe zien zij anders, dringend aan met voor oogen staan van hun figuren beantwoordend het turen het kind ligt weggedrukt en vlak op kussen en matras, het kind heeft licht door een wreede scheur in zijn ziel als met opgereten borst het lag en gloeiend hoofd. Het is sinds dagen, dagen lang dat er het kind hetzelfde beleeft, de moeilijkheid terzijgezet tot in de stilte van het bed, o vreeselijkheid wegdommelen van krimpende pijn weer helder ontwaakt alsof het nooit ten einde raakt. schrijnen pijnen schroeiende van het weten het eentonige van de wanhoop in slaap neer en morgen is het zelfde weer.
[pagina 458]
b en luisterende naar het zeggen van de gedachten gekoesterd in een zachte zon warm vertrouwen/opbouwen des eigen levens te niet gedaan, o nederlaag! c de twijfel en het ongeloof, zij weet het niet van waar gekomen maar die het dierbaarste ingenomen, de vroegere welverzekerdheid is weg ontzonken en heeft aangetast het liefste, het onsterflijk zijn het zeerst, de zonnig omgaande, weelde van den vader zorgende, God begint te wankelen, er is nu zooveel dat veel duidelijker wordt.
[pagina 459]
d met samengebeten tanden, huiverend bedenkt zij wat is weggevallen, denkt aan haar ouders en hoe dit een onvoldoend en halfbezit nu is geworden, en evenzeer en tot haar zelve omgebogen de vraag hoe nu haar leven zou mogen/zijn, ziet ze in zich zelve een wegrand, vaal en stuk gereten wat er groeide (en) schraal gebroken e zij begreep niet hoe het verder zou zijn o (wild) verlies dat alomtegenwoordig is, zij had het 's middags gezien in alle ontmoeten, tegenkomen, wandelend langs de heuveltoppen, de schrale boomen, het wegkrimpende in haar bij al het gudsen van de natuur, en in de menschen en nu in den nacht in haar gedachten en het behang en de gordijnen die onveranderlijk schijnen en ongeroerd.

[pagina 460]
[Om den gezonkenen Sileen] Om den gezonkenen Sileen papavers, aan het voorhoofdbeen de muren takken van laurieren, om Herakles bladpopulieren, de sater met de trossen pijn geslingerd om de slapen zijn, en de groenfrissche selderij bros, met een geest ontnuchterend het meest om ons de pimpelaren wij die in bedaagde zotternij zijn aangezeten tot een zomermiddageten en op een open schaduwplek onder de boomen waar ritselende trek van luwte is zijn saamgekomen. kristallen kom met kaviaar, de lichte groene, heldere citroenen rondom radijs en artisjokken, waterkers en smakelijke pekelvruchten dit alles neergezet in buitenwijken van het servet. Behagelijk in het midden in breed uitgedijd de wildpastei, de gulden korst met de bouten van nobele afkomst, de citadel van onzen maaltijd en, onuitputtelijk wel,
[pagina 461]
in een aandachtige rust er bij een kostbaar potje trilgelei koel en versmeltend en confituren, roze kweeën in fijne snippers uitgesneën Hierbij kwam te pas de roode Hermitage, oud en belegen, dun vloeiend door de mond een vurig glas waarin wordt doorgedronken, Als een nieuw gebeuren staat van ter zijde het fruit te geuren met nieuwe smaken en een onschuldig supplement, de blanke kinderen, bergamotten, verborgen weeldesmaak melden de knobbelige wrat eelt puist, <en dan hebben hier van doen pippelingen en meloen, zijden hemdjes en de niet te vergeten champignons en de boleten,> rozijnen. Hierbij en bij de kaas de Fransche Clos Vougeot fronsend in gedachten staat te wachten <en Lionel en ik, wij> < vermeid in de dun gulden helderheid
[pagina 462]
van atmosfeer en zon het dralen van herfstbegin het peinzend achterhalen van vroegere gedachten> <het wentelen van het zonnestof hoe peinst het na het vertrokkene dankbaarheid vlinderachtige kussen, lach>
[pagina 463]
het staren van Plato in de late jaren, het mijmeren bij de muziek der Thracische, nahangensziek, door het raam kevertje beschenen en de geluiden van Athene, de avond (de laatste) kwam en maakte alles duister, en de sterren braken door

[pagina 464]
aant.Reeks X Alle geluid is neergeslagen; hier overwint het teederst tot ieder aangedragen, gesust onvrede en twist, stilte gevonden. - Ik hoor alleen van doffen klop het suizen en de dreun, het komen op, het van terzijde nadertreden van weifelend gevoelde goedheden.

[pagina 465]
[Een nieuwe sneeuw] a Een nieuwe sneeuw een nieuwe pluim mag wel gezegd, een bont, een pelsdracht aangelegd aan vrouwenwangen, wit bevrozen de zachte en van het bloed het blozen omvangende, o kieschheid, hoogste b O doeken, doeken overal als moest een boos en droef geval gestelpt en weggeborgen, als wierd een krankte telkens weer gesust, een klam en vloeiend zeer met angst en stelpenszorgen, alsof er in het donker bloedt iets schromelijks en onvermoed uitteert met blinde pijnen, alsof de wereld ziek mag gaan, en in gekneusd en wond bestaan verkomt, zoo wil het schijnen. c met witte kilte en groezig roet winter die weer bedenken doet het vroegere en in doet krimpen, tot eerst begin ontroerd herinneren (heeft) teruggevoerd, tot burger zijn in enge stad, achtertuinen met zwarte heesters pad muren met arduinen
[pagina 466]
hoeksteenen, doffe sneeuw die tuurt den hemel in langs kaalte, stammen ingetogen buurt d in doeken en een toefje bont duffeltjes aan met lappen en scheuren, schamel en schunnig, verschoten kleuren, op weg de handen in de broek, de hoofden neer, de schouders zoek en om de neuzen onuitsprekelijk, gedoken muschjes bij mekaar, de kleumenskou aanstekelijk en lippenmonden droef en weekelijk, klos klos huiverend langs de open dijken schokkende tros, de hummels die snoeren van de kou hun denken tot een klein bestek, samenscholen in gemeenschappelijken trek. e Papier, papier! en donzen haas of vogeldier zet in de lengte van het wit, dit wachtende prachtige bezit stip en met gekraalde pootentrip beijvert miniaturen en werkt er in
[pagina 467]
met toegewijden zin de innigheid der blanke winterlijke uren.

[pagina 468]
[Toen er nog menschen, menschen waren] Toen er nog menschen, menschen waren waar ik van hield en nog vervuld van wenschen was en ongeduld de jaren, ijdele weliswaar, bedriegelijk, maar toch vervuld, maar toch vervuld dit al een zin, een toedracht had in samenhang en in verband - en buiten, ver, in strenge stand de bosschen, wegen, vergezicht ademende licht, een grauw gehucht op het land en Gelderland, o Gelderland! Weeke gewrongen lippen en een doffe mond die toegedrukt en donker stond van onwil en verbittering en schittering van een lach, een parelblinken dat is opgekomen door smarten brekend, trillende is en onderzinkt in droeve erkentenis.
[pagina 469]
O dag van al te saam behooren, elk in een zelfde gang verloren verademen en voortbestaan, in de bestemming opgegaan van verder leven, verder geven, het eigen deel getroost vervuld, het jongste komende naar schuld bezorgend alwereldsch bezig zijn en doen zonder vermoên te zien in eigen zelfbekentenis vermengd hemelend gericht de wemelingen en het licht
[pagina 470]
Kinderarmen houden het omlijst, een vingertje naar de verte wijst. Uit oogen moederlijk bezien de zee, stil liggend, bovendien de schrale duinen en het groen van binnenland en helmplantsoen en boven in het lichte blauw de wolken smeltende en flauw, teruggevonden vergezicht dat trillend voor haar ligt. En alle heesters vol van nachtegalen

[pagina 471]
[De lange lijnen van den avond] Dialogisch De lange lijnen van den avond zijn om den aardrand stilgelegd, vervloeiende en zacht gehavend in hemeldiepte ongezegd. en zich op gaan beuren in onuitsprekelijke kleuren O onvolprezen avondstond met blauwe schaduwen om gulden grond. het licht vloeit weg o in dit scheiden diep gevoelde nood met langzame gebaren naderende en met een pracht van algelatenheid als droomers in hunnen halven nacht de kalme wijzen met hun toegeloken bevredigd zijn en vervuld diepzinnige geduld
[pagina 472]
Die aan mijn armen hing als de effen paden wij volgden en de heldere uitzichtschijn, de boomen zelf, de blanke, tot ons traden en gewillig zijn. en niet te min: een jachten trok samen en een pijn schiet een helderzien en uitgeschreeuw verschrikt, verwilderd om dit misverstaan, zoo dicht genaderd, nog ontgaan, o handewringen om stuk te springen, om mij, om mij, en die niet weet waar ik mijn oogen heen moet slaan. verbijstering begoocheling eeuwig verlangen, eeuwig het gemis.
[pagina 473]
Phasen O schrik en wonder licht ontsteld: als uit de donkerte opgeweld het plotseling en bleek verschijnen, de schrik der eigen lijnen en voor het eerst in hare jaren het eigenlijk ontwaren, de weerschijn als nog niet beproefd nu (in het drijvend zilver) gegroefd in donker de schok als voor een vreemde en nu van af dit oogenblik bezit en weten meegedragen verzekerd dagen, het dolende beminnen, ontdekt, ontwaakt de zoete kamp der zinnen, gedompeld een wijle na te turen de lijnen der harmonieën mijmeren het wonder van de schepselen.
[pagina 474]
U goed te mogen doen bewogen denken verder wenken schuld onaangevuld een lach, een lonk, een glans van oogen en gezicht nochtans en een vermoeden dat daar lagen in goede hoede in teederheid en elk een rozenblad maar tot een kelk en tot een kwam het niet en in de ziel springt op met kracht triomfeert bovenal het heerlijke van onbeloond te blijven. Laat dan mijn armoe aan de rijke geven
[pagina 475]
Wachten en vragen en even soms een vurig dringen verstrikt in hunkeringen, en aldoor uitzien naar de hand die meer kan geven, die met diep verstand te wekken wist, te ontvangen Op wekkingen en werkingen belust en hunkerend, zoo was het wel voor dezen, nu zoek in mijns gelijke ik een rust en een bevestiging van eigen wezen. O duinen van een blakend strand, de zee van mijn verlangen sist in bralle naden en de gist van mijne golven ziedt en brandt, stuift op naar uw ontbloote kruin of slangelend aan deze kust lust languit om zijn begeerde tuin.

[pagina 476]
[En legde op de hardsteenbank] En legde op de hardsteenbank geplukte bloemen tot een teeken, bedachte wenk, zooals zij leken en dun en rank. Bedroefden, die zij achterliet, alleen gelaten en verstoken en zoo vergeefs weer toegeloken gaand te niet. Verdonkerend, allengs ineen verzakt en smeltend in de uren om machteloos en bewust verduren van eigen ontoereikendheên. Een ziel, een hart, een samenstel rank en naar elders overreikend en nu en wijkend en nauw in tel. Ik draag in mijn armen de liefste, ik had haar van de sterren weggehaald
[pagina 477]
Hard blauwe lucht groote, vrij staande boomen dikke stammen Gelderland, de Steeg, Dieren en hoe is alles, al het leven leeg. acacia en bloedbeuk, zij hebben al wat zij hadden uitgeschud, de pracht van het plantsoen de pracht van den hemel en er onder... hoe weinig, hoe weinig!

[pagina 478]
[Stad en land ligt af te wachten] Stad en land ligt af te wachten, helder stil in het verzachten van het weer, in de struiken aan den weg een ontluiken, een zoet vogelengezeg, en het jaar wordt wijd, wordt wijd openstaand naar alle zijd. Is dit de verzachting niet van het wintersche verdriet? overal een zweven, wieken opgeheven, winter op de vlucht en met gouden lettertjes ‘alleluja’ in de lucht. En de roodfluweelen daken met een rand van hermelijn.

[pagina 479]
[Wiens lichte voeten mag elk denken] Wiens lichte voeten mag elk denken, dat hier hebben gespelemeid? vloer en kiezels bruin van ijzeroer afzonderlijk en afgerond met onderschaduw op den grond een enkel afgevallen blad verschrompeld frons, o welk een kunstig brons! de schaduw van de blaren boven platte schijven kwistig geld behoedzaam afgeschoven en als met weerzin uitgeteld. En dat, en dat in schijn voor anderen en met een vraag en quasi onzekerheid niet waar, maak ik dit voor de ééne liefste klaar, gezocht in en veld, in bosch en riet, o komt zij, komt zij, komt zij niet?

[pagina 480]
[De vlakte van het vale strand] De vlakte van het vale strand, het ijle fluisteren van het gras, de schuifelingen van het zand: hoe toch het zelfde, het zelfde was. Het zelfde, het zelfde, o hopeloos zooals verslinkt elk nieuw begin, het is vervolg altoos neemt in een reeks zijn in. In dit beperkt <en schraal verloop> is aller dingen uitlegging gelukt, zonder verwikkeling of knoop ten duidelijkste uitgedrukt. Wat met een bont gebeuren streelt schakeeren duizendvoud in variante kleuren speelt, begoochelend gevangen houdt, kon ik het wufte spel ontbinden, ik zou een effen samenstel en talloos vaak het zelfde vinden. Des werelds trotsch het wordt herleid en tot eentonigheid wederom en een anders is er niet
[pagina 481]
mom als uit een spiegel tegenziet.

[pagina 482]
[Gang op en af van soepele penseelen] De Schrijver Gang op en af van soepele penseelen en dorstig marterhaar, volop gedoopt in kleurenvocht, dat langzaam nederloopt van af de bruine borstels, de fluweelen bontpels inslurpende het sapvenijn van bijtend vermiljoen en van karmijn en vurig paars of wel in flonkerfulpen de trotsche gulpen van in zich zelf teruggetogen inkt die norsch op de gekreukte vellen zinkt op zijnen onverzettelijken weg dit alles onder overleg van deze schrijvershanden, de aaneengesloten bevingering, omvloten als van een schaduwwaas, dat schut rondom de saamgehurkten, aureool om deze schamelen, deze zijdelings geplooiden gerimpelden, door zon en wind gelooiden taan van dit andere, mediterraan geboren ras zoel en van een aanrakingsgevoel doorpopeld en die nu de felle halen der woordafsluiting, de initialen bezorgden en daar tusschen in kuddengewijs de drommen van den zin, of in een ijler lijn de stad met daken met koepels en rotonden, staken de torenbouwen op, zwevend daarboven de tittelen, een hemel overstoven met beelden van een sprenkelend figuur Dit alles strak en puur
[pagina 483]
in kieschen trek formeerden de bekwamen, sloten aaneen voegden te samen, bogen terzij of vierden het verloop... Tweevoudig in het bedoelen dat sloop over dit groeiend pad, dat ieder teeken zijn oud-beduide uit mag spreken, maar ook <tesamenzette met een wonderfijne balans tegen elkander, elk als onderdeel zich voegend en beurtelings anderen bepalend, dienend en weer gebiedend, een gebod, dat gold voor allen, den inhoud schraagt, dat dit schrift nu gansch een wellust werd, een afzonderlijk genot, een vleiend gebaar, uit hem zelf ontloken tot bezonken pracht om opgetogen na te oogen en te volgen. En ik, bij het stil toezien en mij verdiepen mag in deze bezigheid en wat zij mag beduiden, wat hier geschiedt, in dezes mans arbeid, wordt plotseling het verband en de brug gelegd van het herkennen, van het vinden in mijn gedachten, voor het eerst geweten: dit is het, dit is eender, en dan dit vergelijken in zijn diep dringend licht bliksemend met scherpe schicht:
[pagina 484]
zooals hier deze letters staan, onbegrepen in hunne af komst, niet zonder meer in hun oorspronkelijk bedoelen en wier zin verscholen en nu enkel tot symbolen / geworden, nieuwe schoonheid ontloken, zoo ook mijn werk; wat is uitgegroeid, de schorsige woorden, vermoeid, van ouden zin en eentonig beduiden nagesproken naar zijn klank en vorm omgebogen, hooger gebod wet van samenkomst tot de plechtigheid van de strofe feest gloed des dichters klank, vorm en zin en rythme het is als een.>

[pagina 485]
aant.Reeks XI Vanuit de ligplaats, de gekraakte takken, de harde dorens en het drassig blad, de overdwarse ranken, al gewas van braam en foelie en van bodemkruiden, netels en rottend hout, wat wasemend de scherpe luchten afgaf van zijn lijf, omhoog, en hij stak op de ooren, snoof den boven wind op in zijn groven snoet met een licht kwispelen, met een angstig trillen dat over ribben en de flanken vloog als een bleek weerlicht - en hij had herkend. En door het bosch nu, door den witten schemer achter de stammen, die als rastering van palissaden nog het uitzicht sloten, woest toegeschoten dezen afstand, dan, als allengs <de einder dunde, vele deuren in kieren openden, spleten boven in, ter zij, ter zijde telkens, schuilen gaand achter de blinden, vlug over de reet getild met zwenkingen, tot waar het bosch uiteenviel gril, doorzichtig leeg met spichtige rechtuit hier, tot besloten, den greppel door, en hij was achter ons. Achter ons, open op den schralen weg in het verwezen licht, dat van den hemel neerzifte en opsloeg van de wintersneeuw, zichtbaar getoond in al zijn haveloosheid, verweerd en morsig in zijn gelen pels,
[pagina 486]
in de verwarde vacht, waarvan de vlokken uitstonden aan den buik maar schoftelings neerhingen in afzichtelijke kwasten, in een gehavend franjewerk; de staart sluik afgaand; aan den hunkerenden kop ooren als opgestoken tentvanen, neus van zwart en nat sjagrijnleer, oogen als busselen van spitse pijlenpunten, als een smeltdruppel gloeiend loodmetaal een tong, die lilde tusschen sijpellippen en geborgen in de foudralen van de wangenkwab de hoekenspits, de breedgeslepen tanden, het kransgebit, verschrikkingen des doods.> <Zoo hij; en als nu voor hem lag de baan, de lange sleebaan, de satijnen linten de<r> beugelsporen, langzaam toegehaald, aaneengenepen, niet af te zien schoof over den horizont, dan viel hij in een gang welafgewogen en van gemakkelijken trant, gerekt en elegant van lang gespannen halen en rijke kalmte of in standers hing het balanceerend lijf af van de zwaarte en opgelicht; een zweven als wij in droomen doen, als ons ter zijde hallen en kameren zijn aangericht, de trappengang, de diepgelegen zalen onder de lichte voeten wijken en aldoor wijder wordt het verschiet en zwellender de ademing.
[pagina 487]
Van sinds af aan waren de uren moede, was de plek stilstand geworden, een geel sprenkelgras, twee randen bramen, een gestrekte leegte en de klonters opgegooid door de vier hoeven en in de mulle vriessneeuw en de korst de trippelpooten, de gesplitste teenen, de donkere knobbels der zolen, fijne prent, en een stuk effente met fijne en scherpe kristallen, hoeken kleurig glas-scherp en voor en achter vervloeiend, kokend als in borreling en ziedend uitgegoten o lillend middelpunt der eenzaamheid ons bonzend hart in de toegedekte slee, de dekken, vachten, kleeden en het samenzijn. Het wit werd zwarter, groot en dreigender; de groeiende sparren en als schoksgewijze zonk het verduisteren, zakte het licht in eeo. Dunner en snerpender toog toe de lucht -- - - - - - - - het grimming naderkomen van de nacht, niet meer het bonzende besef en plotseling waren wij thuis en binnen, in de bocht zij afwaarts van de weg, gedompeld in den ademenden stal het schuddend paard, het horten van de slee
[pagina 488]
en wij, de belandenden Een schot werd nagezonden, dat bonkte rond aan tegen de stammen, maar hij, hij zag niet om en onverstoord met achter zich zijn lange loop verdween.> Vroegere Schets van bladz. 486, reg. 7 v.o. een zweven als wij in droomen doen, en zijn terechtgekomen in weidsche woningplaatsen, galerijen en diep-gelegen zalen en wijde balustraden en zwaar en vreemd van sierwerk, achtereen en onbeperkt vervolgend, waar zich ruimte na ruimte voordoet, wanden opengaan, zich rekten, zich verlengden en het licht een uiterste, ijlste opbouw werd, afloopend, spiegelend. Aanvankelijk was er een wakkerwordend besef van lichter zijn, een vaag gemis, dan ontvallen ontheffen een slinken als van hinderend bezit en in den geest van vrijheid, van den afval van al belemmeringen, van menschelijke zwaarte, traagte, visioen van stroomende beweging, van een verheerlijkt lichaam stil beantwoord door een beloken ziel, een tinteling, een geluk over zich zelf gebogen,
[pagina 489]
en nu van een verlangen dat uitkwam, zwellend van zijn eigen gevoel dat reikte, reikte, zich verwijdde, bevatte, bevatte het onbereikbare, nagejaagde, het onbegrensde, seconden van duur uren noch palen kennend, alles bevattend, en duizelend verstierf in eeuwigheid. Van sints af aan

[pagina 490]
[‘Balanje, sorne kwintië!:’ en wij] ‘Balanje, sorne kwintië!’ en wij liepen naar buiten. Twintig hazewinden keften de winterlucht aan scherven, vast aan koppelriemen, jankende van drift of met de kaken en den smallen kop languit tusschen de pooten aangevlijd op den bevroren bodemgrond. Er naast de hooge stand der paarden, bruin en donker de vochte glanzen en de spiegeling van flanken, schenkels en gedragen halzen, een snuffelneus, dwalende ademdamp, in stippen van een zilveren gerucht drift, heen en weer bewogen splinterig: fluweelen lippen om het rinkelbit. Te zaêl, te zaêl nu en de vlakte op! met in de ooren het kreunend veeren van de beugels en van de zadelleeren en in het hart de eigene galop. O de stuimige lust, de drift! Hoe sneed lijnrecht de kou over wangen en kin en boorde zich in in de hoeken der oogen; de lucht gewet stond en schreide weg langs de gezichten. Onder en laag de weg werd weggetrokken en vaag verdween als achterkant van bont tapijtwerk met allerhand/figuren, en als een komende bedwelming, als een roes groeide de poorten van den horizont ontsloten
[pagina 491]
Alles begreep het, de paarden aangezet, buigzaam en willig, weggestoven dan met haast hebben, dat zij de koorts te boven, de onrust komen mochten, de ongedurigheid, elkaar verhittend, de schouders donker van beginnend zweet en wisselden van voet; de barzois ook dansend aanvankelijk, dan gevallen in groote sprongen, ieder twee aan twee te samen, de rozige lippen valsch over den hoektand opgetrokken stoeiend met gewuif van vlokken hollend en golvende en opziend telkens dan de winterlucht, waarover als een vlies werd weggeschoven de fijne gouden schitternevel openstond, de stuifsneeuw, blinkend aureool als om een feestzaal, om een poortgewelf waardoor een stoet toog verdwaasd en om zich zelf verbaasd was het in vollen gang. Ah de Bojaren, zij die de bloesems en de sanctie waren van den grootvorstelijken tijd; in strikte dracht van strenger eeuw: gekamde, lange glanzende baarden wijduit afgehangen, pelzen van sabel en scharlaken rood gestreelde zinteekens hunner macht, pelzen van sabel en scharlaken rood of kaftan's omgezoomd met berenbont
[pagina 492]
en rijk en ingetogen op de borst vervlochten de dunne kettingschakels waaraan speelt het schuine kruis, goud dat er in de bochten zoek gaat van dof satijn, stemmig zij zelf, rijp van weloverwogen gesluierd tyranniek. Circassisch paardevolk, rustig van gang en sierlijk kiesch bewogen, dragende hun jonge kracht princelijk statig in een tuniek wit zeemleer, lichtbruin bont, matgouden tressen of soms om staal en donkerblauw kuras geknoopt een sjerp van incarnaat kostbaar van kreukelen, gezichten strak onder het maliënhelmet, de trossen bungelend langs holle wangen en uitgeschoven neusstift, somber zwarte stoet in de parade. Kozakken, hooggeschoeid in marokijn, met zilveren sporen, om de ronde broeken het taaie koord van gouddraad rondgedraaid en in den gordel Turksche pistoletten. Tsetsjensen, Karabazen, steppentroep op grauwe paarden wiegelend. Tartaren rood van schabrakken, kromgetrokken boog gespleten oog, Tscherkessen, rijzig, grijs van schapenpelzen Maar voor hen uit een vroolijke muziek, met het gefronst gezicht ter aarde diep blazende trompetters, snorrebaarden en een moorsch paukeniertje, pom, pom, pom, dol als een duiveltje op zijn keteltrom,
[pagina 493]
met broeken geel van zij en een baret zeegroen-oranje op één oor gezet en boven op een ijle tril-aegret. <En samen groeide de weg. De sporen gleden als strepen, het geheel geleek keerzij van een weefsel van effen streek. de boomen eindeloos, de lucht gestremd, beklemd. En dan het korte slot, een schok, kille sneeuw blauwachtig wit lag ingevreten de boomen gierden een lichten wenk, een schaduwgroet, een wuivende hand, een zwiepende van een zwarten intocht houdende ijle wezens spoken> Twee Vroegere Schetsen voor blz. 292, reg. 9-3 v.o. 1 En wij en uit den trillenden grond schoven zich de grenzen ruimer en ruimer. Blinkende kolommen veelkleurig marmer mat vergulde acanthuskapiteelen renaissancepaleis. Eindelijk tusschen de zuilen de zee, de zee. O de herwonnen vrijheid van denken en dweepen. Zaligheid
[pagina 494]
2 En wij, te midden van de wintersneeuw, kleurrijk in al zijn schaduwen, de witte wildernis, de manen, de galop, de barzois en het bewegen, dat een weeker leven, leniger bocht in allen bracht, nabij in al het toestroomende wij bespeurden een schoone rust; een blankte uitgespreid waarin (aan de randen) overdreven de laatste donkerten, tintlende gedachte trad op Alles begreep het, de paarden aangezet

[pagina 495]
aant.Reeks XII en aan de kimmen zwerft een rest van licht Zonsondergang een geheel ontvlammen des hemels vol in de diepste verbreid des aethers ... en in den brand in fonkelende punten uitgetand een gouden kroon, die neerzinkt... Carilon-getinkel. Hoe valt de tijd doorleefd uiteen in oogenblikken, elk vol. Ik denk aan de gestorvenen, hun leven, ik denk aan mijn verleden, voorbij gegaan, hoe los van alle schijnbare banden.
[pagina 496]
Februari Met open luchten, uit het trillend Zuiden de huiverende storm de stroomen staan pal, gespannen harp. O welk een kostelijkheid en welk een lust: de bessentakken, glanzend, wild dooreen, betrest met bloesem, bloei, de stille bloei en in de luwte hier, bezijen de donkere wal, het kreupelhout tjilpen de vogels, piepen boven het zwiepen van de iepen

[pagina 497]
[Van onder uit de wolken] Van onder uit de wolken door een blauwe scheur waart nu het nieuwe jaar, door stammen hard verward stekelig, de dagen lengen de hemel is vol wenschgebeuren openheid over land en zee. o beloften, aangebroken gebeuren en anders worden, leven in de wolken en hun tusschenruimte, wenschen wondere mogelijkheden, opengebroken vervullingen onverwachte van verlangens half geweten, pas geboren. O, altijd weer oogenblikken van de eerste drang, het weten, dat nu eerlang
[pagina 498]
Een toegesloten lente donker en bedrukt paarden en mannen gaan gebukt over het zachte land, de weeke grond, werken. de wilde sleedoorn wit in het zwarte bosch. Statige rivier roode daken optorenen zwijgen hier, email van de rijke zomervroegte. De vink heeft in de klare lucht zijn stem nog eens zoo fijn geslepen.
[pagina 499]
Overzet van den eenen naar den anderen oever! Uitzicht: 's menschen ontoereikendheid. teeken: verandering. - gedenkt de vele heerlijkheden waarop mijn oog gelegen heeft maar heeft de boodschap meegenomen uit eens beleefde zaligheid, berust in alles en past zich aan maar over dit ligt het beschouwen onvolkomenheid voldoening van wat bij hen verwaarloosd, onderdrukt te lezen, hoe ook onbeholpen uitgedrukt
[pagina 500]
Achter de molenkap, achter de zwarte raster van de wieken helder wit en helder blauw de lucht en verwonderd. Nog niets is zoo gauw over het land als in de wolken de komst bespied van de lente. Schuchtere angst maar toen het oogenblik gewenscht, gewild, vermoed van een vermeend begeven vlamt op de smartelijk te aanvaarden meerderheid de ware onafhankelijkheid dit koningschap. De eenigste voor wie ter wereld mijn moeilijk hoofd ik buig

[pagina 501]
[Domestica Zullen wij nog niet eens gaan wandelen, beien] Domestica (Wandelen) in droefheid De bloemen de volle boomen De kleuren zijn nog eens zoo diep de trossen nog eens zoo zwaar En toch alsof er iets is weggenomen. Een leegte is er boven hen in al den hemel, in de luchten. En uit het volle loover staart het aan, komt tot u: waartoe, waartoe? Domestica Dit was de droom: op hooge akkerzoomen stonden looverboomen zomeravondschijn zwart rood aren korenveld zwaar gebogen En voor ons uit, ai mij, en voor ons uit... De zoele hoofden en het roezemoes van de verwarde kinderstemmen, het gekibbel Domestica lief, Zie, ik heb verlangst naar je, ik wil je zoo graag dicht bij mij, naar je mond met de opgeworpen lippen, naar je diepe stem, kieskeurige, en met de oogen, de vochtig blinkende te rusten in je gezicht,
[pagina 502]
je te zien spreken, hoe dierbaar was het mij niet, je naast me te zien of in teekenen te voelen waarop zoo veel rust voor mij alle jaren, en ik ben rusteloos en af en moe, ik verga, en ik heb afgeleerd te vragen en, je weet het, te wagen, je hebt het gevoeld en aan mij gezien geen misschien. O waarom hou je me op de foltering en komt en ziet en gaat, waarin heb ik het aan jou verdiend? wat ik gedaan heb, in nacht heb ik aan jou, aan gedacht, mijn juweel, zuivere diamant van mijn denken, hard tot je gebeden verleerd lamgeslagen als je het dan weten wilt als de dorre bundel sprokkelhout Domestica Als zinnelijke wade moet ik voelen de sluiers van de nacht doodgaan
[pagina 503]
Lippen, die zelden morden, zoo ben ik oud en grijs geworden overgebleven alleen En nu, is alles niet veranderd Deinst niet de lucht Sprong in het helder fluitglas de spanning van de dag een breuk Groen zijn de oevers, lachend het land Aihime zee verlevendigd Waarom altijd melankoliek een vergezicht rijkdom afscheid O wie verklaart het toewenken de belofte het teeken als bekende vreemde helder en opgericht aan mijnen horizont? Mijn huis ligt open hemel en wendt den rug toe naar den weg er voert alleen een voetpad heen steil
[pagina 504]
Vogelzang De nachtegaal het groot geluid is verdwenen de ontuitputtelijke mogelijkheden van de vogelzang hoe mooi van geluid, hoe fijn van compositie, tirades mooi gearticuleerd combinaties de lucht is er mee vervuld de kneu is nog prachtig mooi het sterk karmijn van het schedelkopje de kronkelwortels Vogelenzang Zullen wij nog niet eens gaan wandelen, beien in duinen en in den meientijd? de lente mag er u wel verbeien als zijn lief zustertje; is het bereid? Er is wel lust in rond te dwalen winden achterhalen Hij sprak maar zij had niet gesproken en was in zwijgen meegegaan, haar ziel, haar oogen toegeloken want een geluk kwam bevend aan.
[pagina 505]
Katakomben Fijn gevoel en teer langs de begraven beminden en in die hand een vlam sluiers over het hoofd Hoe vloeit het bloed naar binnen toe in deze kilte, hoe begaven de gedachten zich naar de warmte der liefde Doeken lijken te schudden, weeke, bleeke als witte vlinders, als motten dof lucht zuiver, onder de grond weg de menschen, rumoer, stil, over de stilte en wat zij is.

[pagina 506]
[O blinkend jonge schaterlach] O blinkend jonge schaterlach, een inzicht, oogopslag die onvervaard en helder stond, die land en berg en hemeldag inhaalde, o vroolijk gulle mond gekruld in overmoed en ongeduldig bij den vloed van woorden, het gedachtenspel en in zijn prillen zin gerust overstelpend snel hartelust opkomend al uit één verlangen, van eigen overvloed vervuld, van toekomst in haar eigen macht, van een gansch andere aard en pracht dan dit versletene, gegrondvest op dood en onwezenlijkheid dat niet verstaat en dat niet kán verstaan en daarom ongedurig en achteloos en wispelturig wuft aanvaardend het beste wat ik opgezameld had verzen, blad voor blad. dit alles, wat zij voor zich ziet, zij en verstaat het niet en vindt het leeg en zonder zin want waar dit alles op berust, goedkeuring dezer menschen, het heeft geen vat op hare rust het deert haar niet

[pagina 507]
[Doorspelen bij de dichtervorst Ronsard] Doorspelen bij de dichtervorst Ronsard, de half vergeten woorden ontluiken in een lichter weten, de regels schuiven in een rij: Aan de bezette tafel in den kring der anderen alleen met uw gedachten, moet in den leunstoel gij de lamp verwachten, huiverend in uw trieste mijmering. En in de gulden troosting van het licht strekt langzaam zich een ingevallen hand nog eens weer naar den verschoten band en voert die naar het minderend gezicht en bleeke vingers glijden langs de bladen over de verzen gevlijd, over de woorden van een vroegren tijd met te raden bijeengevoegd naar dat de dracht der uren Dan in uw ouderdom des avonds bij het licht Gezeten aan de haard met haspelen en spinnen Zingend mijn verzen zult verwonderend ge u bezinnen: Ronsard heeft mij bezongen in mijn gulden dagen En ik, onder de aarde, een schim, een nauw bewuste En zal in myrtenschaduw zoeken uit te rusten, Maar gij een bestje dat bij 't vuur de dagen slijt En aan mijn liefde denkt en aan uw trots met spijt.

[pagina 508]
[O smartelijke geur van de jasmijn] O smartelijke geur van de jasmijn, van linde en van kamperfoelieranken die in uw late schoot het vlijmend kranke meevoert dat al uw zoetheid wrang doet zijn, die stroomt uit forsche struiken en uit boomen voluit zwart bebladerd en als een zware last op mij wilt komen De landen liggen blinkend en bereid en in de felle nazomer en die hoogte van getij, verstreken alle drift en donker gloeien en overklommen het zich bemoeien, voorbij de donkerglanzendheid der droomen, de lichte tred van de gedachten los van alle zwaarte en die ongenood toekwamen uit hun rood dartelend in helderheid, voorbij het zwellen van de heete dagen, de nachten slinkend van bezwangering, de poos rust die wachtend hing te midden van de vlagen. O jong zijn, als nog de toekomst als een voltooiing werd gedacht, als brengend wat in al dit tasten, in half begrepen en onvaste bemoeiingen had voorgestaan: dat op een plaats, dat op een tijd de letselen vliezen windselen naar alle zijd, dat het in ons wil afvallen, dat nu het geluk
[pagina 509]
van een vervulling van een vol worden, van een gloed aankweekt, dat een zilveren glans op zal gaan, dat ons bestaan van zaligheid doorstroomd grooter dan anders zal zijn vervuld en afgerond en wij wisten den samenhang met al het andere, glans van hooger verrukking dat dit nu beteekenis heeft, waarin ons wordt meegedeeld de zin des levens, opengelegd, nagehunkerd en gemist, achter een gordijn gevoeld en waarzonder onvolledig was aldoorgronden, de voorgezweefde woorden, de weinige die van belang en die verklarend zijn. hoogst het denken aan den innerlijken oogst maar die aan geen kan worden weggeschonken, hoe krachtig komt nu alles voor te staan, bloot en vol en wezenlijk. Er vaagt niet meer een storm door de natuur die alles heeft aangegrepen en verwrongen, in eigen werveling die verhief willekeur de sombere. zelfstandig in een helderen kring van en verrichte plichten
[pagina 510]
ieder ding staat daar en wordt bezien en opgenomen, elk is en volkomen en met nadenkelijken zin op onderdeelen ingericht en er wordt niets meer toegedicht. En eindelijk de vreugd van dit aan anderen te brengen nu nog en het lengen van hopen en verwachten, al de verlangens en de lust van de gedachten en hun zwerverslust En nu het is los geworden in zich zelf besloten, los van de anderen los van zich zelven, al de gang des levens ontrafeld, al de eigen jaren maar toch, maar toch... o nu de ziel al wat ik hier dicht bij mij zie, hoe houdt het mijnen zin gevangen en in het ontwakend doodsverlangen De boomen duizendvoud bebladerd, de bloemenprachtigheid, het gras, de halmen, al het plantgewas fijn geaderd dat leeft als ik, zonder te weten dat in een zijn lot heeft bezeten mede aandeel heeft,
[pagina 511]
dat wortelende in de moedergrond ten simpelste een uiting vond van deze oude donkere kracht, zoo lang in mij zelven ondervonden en zoo vertrouwd en dierbaar geworden is. Dat van dichtbij en verderop, daar vloeien de bosschen in een, daar worden getilde hellingen bochten loopen heen naar herinneringen met springingen, daar worden uitgestort de heuvelen O verblijf, o weidegrond van mijn verbeelding stille rook die zijn waar hoogten op hoogten volgen velden, toegesloten bosschen, het kuische leven van het wild, waar in die plooien huizen, gehuchten, dorpen, steden staan en ander leven begaan
[pagina 512]
Een nieuwe hemel en een nieuwe aarde weg van hier, een andere wereld, bijgedachte van elke liefde. O eeuwige begoocheling rusten in elkaar aangezicht, wonder, herkennen die de verwachte zin, die ons doen ontvouwen en uitstorten effen In mijn armen gelegen van de trappen af throb der sterren, hoe vliet het van den hemel af, gudsen Schriel gras groene seringen vruchtboomen, zwart, hard, lichtloos, in den lossen, open ontdooiden grond gespit, gekruid, getuinderd wordt en opgebonden zware, drukkende lucht van Maart wij gaan gebogen. poover en lief, dierbaar, dit is mijn leven. In een helder waterglas, in hunnen vorm, in hunnen bouw het eeuwige bij dit verval

[pagina 513]
aant.Reeks XIII O jammerlijke menschgeslachten, hoe is de som van uw bestaan en een vergaan en evenveel als niets te achten! Want wie, wie mag van het geluk meer dan de vleug van 't oogenblik erlangen als zijn eigen? Het is een kortgeboren schijn, een nauwelijks verschenen zijn en een ten einde neigen. Wij weten bêi, dat wat er verder is een krenken, deernisvol verlies en afscheid wenken en worden moet een gang door droefenis, en weten ook het over ons gevelde moet geboet en daar is niemand, die het kwijt kan schelden.
[pagina 514]
De dartelden op onzen mond, wij waren frank als tegen vreemdelingen in zorgeloos babbelen dat elk verstond maar onze oogen zeiden andere dingen. En weer kwam op van ouds de zucht naar een schoon heengaan, naar een land gewonnen op verre tocht en onder andere zonnen en al de engten dankende ontvlucht.

[pagina 515]
[De dag is als een leven] De dag is als een leven morgen middag en als nu de zomeravond, zwaar, gedacht aan vliezen vleugelen, aan eendagsvliegen. waarom niet één dag leven wanneer de dag omsloot zoo veel, zoo rijkdom en zoo normaal verloop? Wij lachten, lachen, maar de helderheid van hemel en van aarde bewoog en trilde Is het hartstocht, groot verlangen? Tranen? Beide?
[pagina 516]
De forsche verrukkelijkheid langs al mijn gedompeld lichaam, teugen van verkoelen glijden langs aan weerszij van mijn hals en spoelen onder mijn oksels door, o omarmen Mijn oogen staan op één lijn met al de dingen die buiten zijn scherp voor mij uit de bergen en het strand. Ik duw terug klare land, de verre sneeuw met mijn hand, de zee haal ik mee.
[pagina 517]
Ik loop verstoord, ik loop verloren, ik ben en verward, als nooit te voren, ik huiver en mijn hoofd is zwart. en kan het niet ontkomen dat bij al mijn geloof zich in gaat boren bij al dit leven uitwendig één ding maar in de schemernis gevoeld en tot mij zelven gezegd: hoe ellendig, ellendig en ellendig het is. Sinds toegezegd dat ik u toebehoorde, vroom, verwonderd zelf, ontwende woorden van den trotsche, van berusting, ergebenheit opgaan in, oplossen zoo moet het sterven zijn en zoo de dood heb ik mij altijd gedacht, liefde en dood naast elkaar, gestrengelde broeders in de nacht. Een storm van bloemen

[pagina 518]
[O leg voor dezen laten avond] O leg voor dezen laten avond het parelnetwerk om uw hoofd, den streng in vochten wrong begravend de glansen in het zwart gedoofd. En leg het kleed, het ongetwijnde van z’jdraad zuster van uw geest over het vloeiend-zacht belijnde van schouderwelvingen en leest. Een naderkomst, een wenken in de zomernacht, de weeke is, er leeft een begin en alles heeft beteekenis. De wind, die vol en ongebroken woelt over al het liggend land, hij mag in onze slapen strooken een pols hem zelven toeverwant. En weerlicht en het tegenblozen der sterren in hun warrelnet, het zijn onze eigen boezemrozen ten trotschen luister opgezet. Wij gaan en ontlook onder het kris-kras van de takken verzwakken der schijnsels, wij gedompeld ook
[pagina 519]
in het vervlochtene boven ons donkere last de woningen der vooglen vast de trouw gehoede dons. O diep geluk onoverkomelijk: in het zwart te voelen ademen van een ander, het kloppen van een ander hart. O kom dan, volg naar ruimer oorden, gehuwde boomen boschgrond die onze voeten smoorde verruild voor lichter duisternis. Beperkingen die ons omstonden van ons geslonkene; zie hier: rond alle horizonten een ver geslingerde rivier. de heuvels liggen krom in verweerde ouderdom. Al wat vergankelijk heden het is aanhankelijk en het heelal vloeit door ons heen.
[pagina 520]
en de vereenzelviging beamen O stem tegen mijn leven aan, inhoudende en toch doordringend, ernstig en als in sexten zingend met in schaduw medegaan mijn eigen klank hoog boven uit drijven eigenmachtig voelt den dragenden ondergrond prachtig geluid Schetsregels voor het voorafgaand gedicht a het kind zijn van den hoogen nacht b en laat vooreerst met oogensluiten het wezen en met -heên, dat wij de donkert' binnentreên. c wij gaan paden want het is onze nacht, het is ons donker, dat d het is ons donker en als vorsten e wij dooven uit den dag wij schilderen den dageraad f en een onsterfelijk verlangen
[pagina 521]
in dit ons brooze samenzijn g O, van het stemverklanken dat opgaat in bewogen keel h de zwevende oogen van de duisternis i De blaren en de honderd oogen der donkerte aan alle kant gestrooid (neerzijgend) uit den hooge het sterrendiamant j het dikke en effengeworden donker uit duizend dingen zoet gezogen en middelerwijl de gouden sterren schrijven al de volledige bedrijven van de nacht k hoe kunt gij voor u zelf bestaan het kan niet voor zich zelf bestaan l voldoening berusting van te zijn opgenomen en tot gekomen rust bezit overdenken deze vrede, deze effen klare zaligheid
[pagina 522]
m En dan wij zelve, zijn wij niet ook één in voorwereldlijk bestaan? waarvandaan? n Er komt een lichten wij gaan den morgen achterna o het ontroerende van het lichten p waar trilt het tengere verbleeken, horizont de strepen van den morgenstond q voelt gij de stooten van de fanfarens van den wind?
[pagina 523]
O donkere viool, dweepende snaren, ik weet dat gesust, ik ben mij naar het hoofd gevaren en heb den drempelrand gekust. gestrompeld in de vertrouwde nacht vergeefs o kinderen, kindren van mijn jeugd als bladerranken en al zijn kansen heeft vergooid terugkomt berooid. De winterdag met blauw en goud tegen de bleeke sneeuw aan en het woud en al de dun vertakte boomen De witte winter die zoo bleek kan wezen en tegenblikkend zoo verwezen en dan daarnaast zoo vol van roet, zoo groezelig en zoo besmeurd, bezoedeling zoo pas gebeurd en zoo verzonken in de moet
[pagina 524]
Hart in zijn pit kerker booze avonturier gebonden veer op de hoed wilde oogen echter de ruimte van gebaar verkeert het en de bemint zeegolven en de zilte wind, de vlagen groen, vlaggen, zon en aan de horizon beschenen bergen, land Hoog, hoog in 't donker zwart spichtig tegen het geel licht de duvel, gedoken spin, werken met de voeten (op de pedalen)! heen en weer gaand in de duisternissen van de gewelven. In verre verte weet ik eene in wie een zelfde onrust leeft
[pagina 525]
O vers van vroeger ongezocht en dat zich voordeed als een groeien, dat opkwam zonder bemoeien, zonder bespiegeling mocht. Hier ligt de wereld in een droom En met het helder worden van de lucht de morgenuren puren de langgetogenen de ingezogenen als koelende dranken en het gegier van vroege zwaluwen om mijn woning snel flits Het als met doornen prangen van de echte natuur, waar is het, waar is het?
[pagina 526]
Waarin het gladde uitspruitend wordt en o vergoten met diamanten regen, een druppeling als ijs er onder, het schuim als sneeuw, verborgene naturen van zich zelf hier reeds Droomende bergen om wier tinnen en kanteelen de tijd gebannen is tot stilstand, in de blauwe groeven de schaduw groengrijs beschenen ribben rotsvlakten voorover gebogen en in het grijs het bleeke sneeuwveld het sluimert, sluimert, het gefronste aangezicht De dag is uitgestreken geëffend en gelijkgemaakt
[pagina 527]
O nacht, waarin geen sterren stralen met bogen als om den hemel in te vangen Een wemelende trots En het alleenzijn om ons bei zich sloot De wind bonst als een hart
[pagina 528]
Het late weggaan in de zomernacht als van de liefste die had ontvangen afscheid vertrek, als al de neerzinkt in onze ziel, al de agitatie van het late uur trillen ontroerd en als angst de wind, de zoele, uw doen te voelen de mond, die fluisterend woorden toesprak
[pagina 529]
Een verre rotswand door de zon beschenen met kloven en met ribben. Als de menschen er maar niet zijn, dan is het al heilig en goed en wekt het het verlangen op Er komt een zwakte in de zon en als een weggang van het schijnen, het spinsel trekt zijn lange lijnen, dat nergens ophield of begon. Over de stad, over de bruine daken met zilverstrepen het zonnelicht. Sneeuw waarin alles donker en donzen wordt diep het leven zoo sterk daar door zoo vertrouwelijk Ziet en plotseling is al het verdriet te voorschijn gebroken en het teedere beklagen om haar, om mij, om ons
[pagina 530]
Een pauweveer van buiten luchtig in genuanceer, een gloed van binnen. De bergen en hun groote schaduwen opgehoopt die sluipen als wilde dieren Lijster op de hoogste tak, de dag is nog zwart maar de lucht is wit. Onverdroten ver in de omtrek schalt de kleine vogel, een orgel is het, zoo zoet, zoo vol Zoo forsch en vol slag en rol, o echte dichter opgewonden toch verschrikking
[pagina 531]
Lentedag uitgespreid een blanke zelfvergetelheid Waarin gewerkt klimmende leeuwen, vreemde vogelen die staan onder gelijkmatige stammen, bloemen gespreid een heilige op zijn troon gezet met opgeheven hand en letters in het rond. Het leven afgerond en zacht beschaduwd, licht en leeggelaten een hemel van zwaluwen en nu en dan een klokgezang Een ree te beven, zijn vrijheid en zijn leven staat te wegen op zijn teere pootjes onder regenluchten de donkere wenkbrauwen van het land.

[pagina 532]
[Mijn huis donker] Mijn huis donker, mijn kamer kleenverlicht, het dak waarop vloeit de maan beleeft mijn dichterlijk bestaan dat vezelen maar dat geen wortels heeft. de zolders van herinneringen gesloten de kamers van ontvangst ingesloten maar met een vrije uitkijk er gaat een andre ook nog op en af. O wondere tegenstrijdigheid, de lente, de nieuwe tijd brengt naar vroegere tijd en oude eeuwen waarin het leven en zacht en zonder feilen wordt gedacht
[pagina 533]
De klank, het timbre van uw zwijgen en als een stomme vioolsleutel de bliksem die verbindt de wolken, de veraf gelegene, de rustende Vlinders groot als vogels, schrik op het eerste oogenblik wankelende opgevlogen en de fijne halm zwiept en buigt door. Zeilen, zeilen op de wind in het aetherblauw oogen van de pauw zwarte strepen

[pagina 534]
[Het was tusschen ons als in een (toe) prieel] Het was tusschen ons als in een (toe) prieel grillig door de hangende blaren de rijkdom van de schaduw, ook het zwijgen wat in de donkerte ontlook onze voeten traden op grijs en rood, de oude tegels. O weeke schaduwen in zweving om onze hoofden en beving van rankenbeeltenissen op de grond en buiten lag in volle licht het korenveld en aan den zoom het park. - O opgekomen verlangen, smartelijk (ontzegd) weer opengaan van ons vroeg bestaan In denken en gevoelsbewustzijn draden en vliezen zoo smartelijk gespannen dat alle genieten is gebannen, wat als herboorte was bedoeld verloopen, in elkander over gaan liefde en dood op de oogen het metallieke floers en op de lippen de droefenis der jeugd
[pagina 535]
De lichte wind, die ik voel kabbelen om mijn hoofd, de rechte zon waarin alles van kleur veranderd is zoo zwaar, zoo donker; spiegelend want kristal getrokken zijn de draden van de dag, nauw te voelen nu de lucht als lillen van een bloedaderwand, als een hart dat leeft, als gaande op zich zelve van vreemde, innerlijke, eigen kracht. Wat zet het aan? wat heeft De oude fontein, bekken waarin het water trippelt, de muggen dansen in de zon in de rustige beschaduwde tuin en ergens weg kraait een haan achter de heg. Als wij de struiken binnendringen wat zijn de dingen ons nu na.

[pagina 536]
aant.Reeks XIV Als klokken, die in éénen stoel van hun gelijkgestemde monden het versmeltens verkonden, gerusten, in den avond koek, Als takken op den zelfden stam de bengelende stengels buigen en lichten dag en lente zuigen uit alle lust, die tot hen kwam.
[pagina 537]
De maan is overdag zoo wit, dat hij ook zelf een wolkje zit in al het andere, luchtig rag dat er bijkans niet wezen mag, doorzift, doorzichtig in het vlossen weefsel al bezig op te lossen gereten in aan eene kant, bezweken en niet meer bestand uit een verminderd verspreid weg in de zonneheerlijkheid. Het is een zalig heenverdwijnen, men ziet nog nauw de buitenlijnen.
[pagina 538]
En toch in lichten gang, in een vervolgen dat was gemakkelijk en spelend souverein, in een <heerschen> die had verzwolgen belemmeringen en het aardsch onrein O hoe tot schreienszaligheid bewogen om deze almacht snikkend nu en klein in een heerlijk <op en neder> togen geluksgedachten eenmaal door dit brein.
[pagina 539]
In walmen en het dons wasemen des horizons aan zwoele lei-blauwe avondlucht is groot de maan verschenen blank geheel en bloot en die (van) ons verrukt zijn en verwonderen even zoo de monden rondmaakt tot een groote O!
[pagina 540]
Haar denken, haar denken het is als een zwerm bijen om haar om haar rijpe gezicht de glanzend strakke wangen, de gespikkelde stippelteekens in de huid, sterker geworden de ingeslonken slapen om al dit zwermde zoo fijn is het en blond om haar
[pagina 541]
Zij loopt bedachtzaam in den tuin in de zon met langs en over zich vloeien de tinteling, de zoele, de levengevende, nu met een innigere diepere sympathie, medegevoel, zich indenken, stil lachen, koesteren, zich verkneukelen van de ziel en de gedachten aan alles van de menschen hoe ver zij is alleen, hoe stil is het en vredig in haar en denkt aan dit leven aan het leven in haar in zoete voorzichtige voldoening.

Vorige Volgende

Schetsen en fragmenten

aant.Reeks III

[Gleed ooit een schooner manestraal]

[Vijver, juweelen waterkom]

[De jonge oogen op een heldren dag]

[Een blauwe lucht en wolkengrijs]

[Als water vallende in den nacht]

[O vlonder tot ons toegeschoven]

[De oude buur]

aant.Reeks IV

[De wind loopt uit over het pad]

[O toen, toen schuddend]

[Al wat voor anderen werd verborgen]

[Sidonisch glas van teeder rose]

[Het kleine geldt het groote; ik heb verkoren]

[Zij heeft nog alles, wat zij eens bezat]

Reeks V

[Je bent, je bent mijn koningin]

[Tusschen grillige opgeworpen polders]

[Als hof- en veldwerk is gedaan]

[Bedekte lucht]

[Mijn hoofd is in het diepe gras]

[In de getogen tonen/van het Fluiten]

aant.Reeks VI

[Rondom mijn bed, van trijpen omsloten]

[O de verdoembare, tot wien]

[Ik ben een rustelooze stroom]

[Hoe is hier het bestaan van allen]

[De schaduw overtoog de toppen]

[O laat ons ginder, ginder gaan]

[Rozelaar, o rozelaren]

[O klokjes klepelgeluid]

aant.Reeks VII

[O pad wel in ontroeren opgegaan]

[Zilvren klingels aan de hamen]

[Zoo was het. O volkomen uur]

[Het eeuwige van het mooie]

[Door floersen wierook, door een rekkend vlies]

[‘Er is geen rust der zinnen, geen gestreeld]

[Het was een morgen, kristallijn gezet]

aant.Reeks VIII

[Trekvogels vliegend in figuren]

[Een snarenspel, dat wacht]

[Vrouw de in haar wezen diep verscholene]

[Donker juweel, o flonkervijver]

[Uw stem hoorde ik uit andere mond]

[Laat dit het laatste toeven zijn]

[Den blik, het woord van onzen mond]

[Seizoen van peinzen en diepzinnigheid]

[Als wij gingen om de rosmarijn]

[Als schuddend met den loovertak]

[In den nacht, als veeg]

aant.Reeks IX

[Op een witzwarten marmervloer]

[Ik heb den klank]

[Van af het donkere land, wazig en klam]

[Onder de kringen van den nacht]

[Violen en violoncellen]

[Aan weerskanten van het dak]

[Regen in den nacht]

[Een ondergang aan walmende horizon]

[De bedgordijnen, het behang]

[Om den gezonkenen Sileen]

aant.Reeks X

[Een nieuwe sneeuw]

[Toen er nog menschen, menschen waren]

[De lange lijnen van den avond]

[En legde op de hardsteenbank]

[Stad en land ligt af te wachten]

[Wiens lichte voeten mag elk denken]

[De vlakte van het vale strand]

[Gang op en af van soepele penseelen]

aant.Reeks XI

[‘Balanje, sorne kwintië!:’ en wij]

aant.Reeks XII

[Van onder uit de wolken]

[Domestica Zullen wij nog niet eens gaan wandelen, beien]

[O blinkend jonge schaterlach]

[Doorspelen bij de dichtervorst Ronsard]

[O smartelijke geur van de jasmijn]

[Domestica
Zullen wij nog niet eens gaan wandelen, beien]