De uithangteekens. In verband met geschiedenis en volksleven beschouwd (2 delen)

in verband met geschiedenis en volksleven beschouwd

[p. 348]

Zevende hoofdstuk.
Gedenksteenen.

De gedenksteenen zijn de oudste soort van monumenten. De mensch, in den vroegsten tijd der beschaving, richtte een steen op, wanneer hij een plaats wilde kenmerken of zich eenig feit herinneren. Zoo stelde Jacob, na zijn merkwaardigen droom, den steen, dien hij tot hoofdkussen had gebruikt, ‘tot een opgerecht teeken’¹⁾: even zoo moest een steen het gedenkteeken zijn van zijn verbond met Laban²⁾, en richtte Jozua te Gilgal twaalf steenen op na het overtrekken der Jordaan³⁾.

Hetzelfde deden onze half-wilde voorouders op de Germaansche heidevelden.

De oudste gedenksteenen met opschriften hier te lande zijn van Romeinschen oorsprong. Die steenen zijn in menigte gevonden en worden in de musea van oudheden bewaard. In de middeleeuwen volgde men het voorbeeld der Romeinen, en nog wordt in de gemeente-verzameling te Nijmegen een gedenksteen bewaard, die een Latijnsch opschrift in Gothische letters bevat, betrekking hebbende op de herbouwing van het Valkhof door Frederik Barbarossa in 1155. Deze steen werd in 1670 teruggevonden in den muur van het kerkhof bij de St. Stevenskerk.

Wij spreken alleen van die gedenksteenen, welke buiten aan gebouwen worden gevonden en daarom tot de uithangteekens gerekend moeten worden. Zij zijn zesderlei:

1^o.	Die de woning van een beroemd man aanduiden.
2^o.	Die op de stichting of herstichting van een gebouw betrekking hebben.
3^o.	Die ter herinnering van branden geplaatst zijn.
4^o.	Merksteenen van watervloeden.

1) Genesis XXVIII:18.

2) Genesis XXXII:45.

3) Jozua IV:20.

[p. 349]

5^o.	Die den naam van een voormalig gebouw bewaren.
6^o.	Die eenig feit herinneren.

Wij geven natuurlijk geen verzameling van deze steenen; maar slechts van elke soort zoovele voorbeelden als ons genoegzaam dunkt om er den aard van te doen kennen.

I.

De gedenksteenen, die de woning van een beroemd man aanwijzen, bevatten doorgaans alleen den naam. Op de Bakenessegracht te Haarlem ziet men aan een huis, dat thans aan de R.K. gemeente behoort, boven de deur een steen, met den naam philip wouwerman; daar woonde de beroemde schilder, en de steen is daar geplaatst door wijlen den Pastoor J. Fronhoff, die toen dat huis bewoonde.

Een huis op de St. Antonies-breestraat bij de Hoogstraat draagt een blaauwen arduinsteen in den gevel, waarin rembrandt is gebeiteld. Die steen is daar geplaatst in 1830 door wijlen A. Brondgeest, wien E. Maaskamp dit huis had aangeduid als Rembrandts woning. Aan de juistheid dier aanwijzing is echter herhaaldelijk getwijfeld; doch met zekerheid weet men, dat de schilder gewoond heeft ‘op de Breestraat over de St. Tonissluys 't tweede huys’¹⁾, en na de viering van het Rembrandtsfeest in 1852 is ook in dien gevel een gedenksteen met 's mans naam geplaatst.

De nieuwste van deze soort is die, welke op den 26^sten Maart 1867 gesteld is in den voorgevel van het huis op de Prinsengracht te 's Gravenhage. In dat huis woonde willem bilderdijk van 1 Augustus 1786 tot 26 Maart 1795, toen hij, wegens de bezwaren, door hem gemaakt tegen den eed, die door de provizioneele Representanten van het volk van Holland van de advokaten gevorderd werd, bij besluit dier Representanten uit Holland gebannen werd. De steen vermeldt eenvoudig 's dichters naam en de genoemde jaartallen.

1) Dr. P. Scheltema, Rembrand, bl. 50.

II.

Gedenksteenen ter herinnering van het leggen van den eersten steen in de gevels of zijmuren van huizen gemetseld, zijn bij honderden te vinden; doch zij leveren niets merkwaardigs op, dan een nieuw bewijs van de ijdelheid der menschen, die aan den voorbijganger meenen te moeten verkondigen wat hem geen oortje schelen kan. Uit eerbied voor de oud-

[p. 350]

heid willen wij er toch een paar vermelden, wien meer dan twee eeuwen heugen.

Te Arnhem leest men voor een huis in de Klaverstraat:

Als men schreef Anno 1630 wel becant,
Heeft Warner Jansen deze huysen geplant.

Huizen planten, zei men meer. Aan de Glip bij Bennebroek leest men aan een molen, waar de Nachtegaal uithangt, op een steen:

De Nagtegaal hier seer plaisant
Is door Cornelis Beeck geplant,
Pieter en Ysbrant Beeck met vleyt
Die hebben de eerste steen geleyt.

Hoe onbeduidend deze soort van gedenksteenen zelfs aan openbare gebouwen veeltijds zijn, blijkt uit het volgende opschrift aan de Stads-Waag te Franeker:

Paulus van Gemmelich die lagh
Toen hij zijn elfde jaer insach,
Aen dit gebou den eersten steen
Tot Nut en Wacht van het gemeen.¹⁾

De bovenvertrekken der Wagen en Vleeschhallen dienden meestal tot wachtkamers voor de Schutterij of de Stads-soldaten; daarop doelt vermoedelijk ook hier het woord wacht in den laatsten regel.

De belangrijkste steenen zijn die, welke men aan zeer oude gebouwen vindt en die ons den juisten tijd der stichting aangeven, omtrent welken wij anders wellicht in 't onzekere zouden kunnen verkeeren. 't Gebeurt somtijds zelfs, dat 't gebouw reeds geheel verdwenen is, terwijl de steen nog is overgebleven. Het hoekhuis van den Nieuwe-zijds-achterburgwal en de Huiszittensteeg was weleer het Huiszittenhuis. 't Was in 1486 gesticht en werd in 1710 herbouwd. Maar in den zijmuur werd toch de oude gedenksteen der stichting weder ingemetseld, die er nog staat en, in schier onleesbaar schrift, deze woorden bevat:

Dit huus is ghetim̄ert in

die ere Gods tot behofte

des Armē huyssitten, anno

MCCCC en̄ LXXXVI.

Ook aan de oude stadspoort op de Nieuwmarkt verkondigt nog een gedenksteen in Gothisch schrift den dag der eerste-steenlegging:

1) Medegedeeld door den Heer J. Doorenbos te Franeker.

[p. 351]

 

M. CCCC. LXXXVIII

 

den XXVIII. dach.

 

in. April. wart. den.

 

eersten. steen. van.

 

dese. poert. gheleit.

Zeldzaam kent men van oude gebouwen de som, die zij gekost hebben; maar van deze poort hebben zeventiende-eeuwers aangeteekend, dat zij in alles maar gekost heeft vijf duysent drie hondert vijf gulden en vier stuyvers. De werkmeesters verdienden twee stuyvers daags, de knechts een stuyver en een half.¹⁾

Boven de poort van 't voormalig kasteel te Marsch, in Gelderland, las men:

Duc d' Alba's felle crieg
Men siet hoewel ic swieg
Evert van Linteloo,
Salmen in vridom vroo
wierp mi onder den voet,
wat Godes segen doet,
vrou Arnolda van Hoemen,
mine herstigters noemen.

De Nieuwebrug te Amsterdam was in 1681 geheel nieuw van steen herbouwd en bovendien was er een nieuwe waterkeering aan den Ykant met vier schutsluizen gemaakt; de gedachtenis aan dat groote werk moest vereeuwigd worden. Aan de buitenzijde der Nieuwebrug werden twee groote wit marmeren gedenksteenen geplaatst, met de wapens van Burgemeesteren en Thesaurieren, van welke de eene in 't Latijn, de andere in 't Hollandsch verkondigden wat men lezen kan in Commelins Beschrijving van Amsterdam, blz. 626 en 627. Een dier gedenksteenen staat nog op zijn plaats, doch is betimmerd.

En voor de groote IJselbrug te Kampen werd, behalve 't jaartal der stichting, enz., aan al wie er overging verteld, dat die brug te Kampen was gebouwd. Natuurlijk wilden de Kampenaars er de eer van hebben, en men had anders licht kunnen denken, dat de brug in 't jaloersche Zwol, of misschien wel, dat die te Amsterdam aan een steenhouwers winkel was vervaardigd.

1) Domselaer, VI Boek, bl. 151.

III.

Rijmen ter gedachtenis van branden, zoowel aan openbare als aan bijzondere gebouwen, zijn legio, en doorgaans vrij onbeduidend. Die van ouderen tijd zijn dikwijls tijdverzen. Wij kiezen een Haarlemmer tot voorbeeld.

Nog was Haarlem niet van de rampen der belegering bekomen, of het werd getroffen ‘deur een afgrijselicken brant,’ waardoor, volgens het

[p. 352]

schrijven van de Regeering aan den Prins van Oranje, de helft der stad in puin lag. In de nacht namelijk tusschen 22 en 23 October 1576 stookten eenige Duitsche soldaten, in dronkenschap, zoo onvoorzichtig, dat het wachthuis bij 't Spaarne in brand vloog. 't Woei een stijve koelte uit den Noordwesten, die de vlammen voortdreef, zoodat er vijfhonderd huizen afbrandden en de schade op meer dan vier ton werd geschat. De nagedachtenis daarvan werd in het navolgende tijdvers bewaard:

den drIe en tWIntIChsten Van oCtober
Was tot haerLeM de VreVChde sober,
Want het VIer heeft VersLonden
bII VIIfhondert hVIIsen In Corter stonden.

Die der 17^de eeuw zijn somwijlen beknopt en puntig; - ook hiervan een paar voorbeelden.

In 1654 ontstond in de Rijp een brand, door de schuld van een snijdersknecht, die onvoorzichtig met schietgeweer omging. Die brand vernielde het heele dorp, behalve 't Rechthuis, en daar werd toen het volgende opschrift gesteld:

* Dit dorp is verbrant,

Door een scheute

Van een snijjers quant,

So loopen de geute.

De laatste regel is een oud spreekwoord, dat nog in den mond des volks leeft; doch 't staat hier onvolledig. ‘Zoo loopen de geuten als het regent’ zegt men, voor: ‘dat zijn de gevolgen.’

Voor een huis in de Diemermeer las men in 't laatst der 17^de eeuw:

* Dit huis is tweemaal van het vuur zeer fel bestreden,
Door wint omver gerukt van boven tot beneden;
Nu is het weêr herbouwt, en wil 't niet blijven staan,
Zo zal, dit zweer ik, noit de hant daar weêr aan slaan.

Somwijlen kan de naam van 't huis aan zulke rijmen iets zonderlings geven, b.v. te Grootebroek:

Toen hier was brant
Aan alle kant
Zijn door Gods geboden
Bewaard de Drie Brooden. 1666.¹⁾

En op een ander dorp in Noord-Holland:

Toen de waerelt schreef 1636 out.

Is Jeruzalem voor de derde reis herbout.

1) Medegedeeld door den Heer Handelaar te Hoorn.

[p. 353]

Een huis, waar Jeruzalem uithing, was drie malen afgebrand.

De brandrijmen der 18^de eeuw komen meestal zoo wat op 't zelfde neêr. Dit hoort te Pijnakker te huis.

1773 9/12.

Is door Gods hant, [Gods hand krijgt altijd de schuld.]
Het oude huis verbrant,
Hetwelk mij rouwt. [Hoe naief!]
Nu weer opgebouwt
En op God vertrouwt,
Dat het niet weêr beuren mag, [Dat Gods hand het nooit weêr doen zal.]
Het zij bij nacht of dag.¹⁾

En toen in 1759 het dorp Strijen in de asch gelegd was en herbouwd werd, kwam voor een der huizen dit rijm, dat door Jan van Vliet, denkelijk den schoolmeester van het dorp, gemaakt was:

't Was twee maal tien en nog twee dagen, [De brand vond plaats op 22 Mei.]
Dat ik in May wierd neêrgeslagen

Door een ontzaggelijken brand.

Ruim honderd van mijn rampgenooten
Zijn nevens mij ter neêr gestooten

Door Gods geduchte slaande hand. [Alweêr krijgt Onze Lieve Heer de schuld.]

O God! Uw oordeel is rechtvaardig: [Maar niet zijn oordeel over God, aan wien hij de schuld geeft.]
Ons zonden zijn dees rampen waardig;

Wij hebben dit verdiend, o Heer!

Wij smeeken om uw ouden zegen,
Stort dien, gelijk een zomerregen,

Op ons bedrukte Strijen neêr.²⁾

Een paar andere opschriften op gedenksteenen van torenbranden leverden ons de bijzonderheid op, dat ze ons van meer dan twintig verschillende zijden werden medegedeeld, terwijl wij ze bovendien in de verzameling van De Potter reeds gedrukt vonden³⁾, hetgeen wel bewijst, dat die opschriften bijzonder in de belangstelling deelen. Wij mogen dus niet verzuimen, ze ook hier te plaatsen, maar zullen er een woord tot opheldering bijvoegen.

Het eerste betreft den St. Maartenstoren te Zalt-Bommel, die weleer, volgens Pontanus, nog hooger was dan de Utrechtsche Domtoren. Maar in 1598 sloeg de bliksem in den toren en vernielde de spits, die er niet weder op kwam; daarentegen werd het volgende opschrift aan den toren gesteld:

1) Ned. Stad- en Dorpbeschr.

2) Ned. Stad- en Dorpbeschr.

3) Blz. 25.

[p. 354]

 

Iksem, bliksem, dommele

 

Sloeg in den toren te Bommele.

 

Heer oom

 

Doe 't niet weêrom.

De beide laatste regels schijnen te bewijzen, dat men het ongeluk aan een boozen invloed toeschreef. En toen in 1603 de toren netjes opgewit werd, kwam er nog onder te staan:

In 't jaar zestienhonderd dritte
Liet Jan van Luiken de toren te Bommele witte.

De bede, dat de bliksem niet weêr in den toren slaan mocht werd niet vervuld, want den 26^sten Juli 1696 gebeurde 't andermaal en brandde de toren af ‘tot aan de eerste tinne’.

Het andere opschrift vindt men aan den toren te Vucht in Noord-Brabant:

In 't jaar zestienhonderd

Is deze toren omgedonderd.

Wij bidden u, o Heer!

Donder dezen toren niet weêr neêr.

IV.

Merksteenen van watervloeden waren in de 16^de eeuw ook dikwijls van tijdverzen voorzien, b.v. die van den Allerheiligenvloed, te Amsterdam aan de Damsluis geplaatst:

het Iaer en peIL hIer aengeVVeesen Is
hoe op noVeMber De see gereesen Is.

Er bestond nog een ander tijdvers, ter gelegenheid van dien vloed gemaakt:

aLLerheIILIgen noort-VVesten VLoet
heeL hoLLanDt sChIer sInCken Doet.

Te Venloo was een steen aan de rivier, merkende hoe hoog het water in 1571 gerezen was, met dit rijm:

In 't jaer 'tseventigh een

Stont het water op dese steen¹⁾.

Maar er zijn ook merksteenen, die aanwijzen waar stellig de vloed niet, heeft gestaan. Een onzer kennissen kwam in een stad in Friesland, die wij niet noemen zullen, en vond daar hoog in den gevel van een huis een steen, waarop te lezen stond, dat in zeker jaar het water tot aan dien

1) Wassenaar, Hist. Verh. blz. 74.

[p. 355]

steen had gestaan. ‘Maar bij zoodanig een vloed moeten al de inwoners wel verdronken zijn!’ riep onze vriend, geheel verbaasd, uit. - ‘Neen, maar mijn Heer,’ viel hierop zijn wegwijzer in, ‘die steen heeft vroeger niet meer dan een el ongeveer van den beganen grond gezeten; maar de straatjongens pleegden er baldadigheid aan, en toen heeft het Gemeentebestuur verordend, dat hij hooger zou gesteld worden, zoodat dit rappalje er niet meer bij kon. 't Was wel wijs gehandeld van de Heeren, vind UE. niet? - anders was toch maar de heele herinnering van dat merkwaardige feit verloren gegaan.’

Iets dergelijks moet hebben plaats gehad met een steen, die te Utrecht op de Neude gemetseld is in den gevel van een huis, dat onder den naam van Kindjeshaven is bekend, met welken naam ook de daaraan belendende steeg genoemd wordt. Ofschoon de steen zeer oud en verweerd is, ziet men er nog duidelijk een schuitje op, dat door de golven dreigt te worden verslonden; ook boomen en huizen en eenige menschen. Het opschrift luidt Kintgenshaven. Ongelukkig staat er geen jaartal bij, zoodat het niet is uit te maken, op welken vloed het zinspeelt. Maar zeker is het, dat, als ooit te Utrecht het water zoo hoog gestaan had als waar nu die steen geplaatst is, heel Amsterdam op dat tijdstip overstroomd en met torens en al voor een poos onzichtbaar zou zijn geworden. Wij gissen dus met den Heer Banning, die ons op de zaak opmerkzaam heeft gemaakt¹⁾, dat de steen oorspronkelijk niet aan dit huis heeft behoord en zelfs met de Neude niets te maken heeft, maar er van elders, vermoedelijk van deze of gene plaats aan de rivier is overgebracht, 't zij bij toeval, 't zij omdat de eigenaar hem bij zijn verhuizing meênam.

1) Zie Europa 1867, blz. 193.

V.

In de Karthuizersstraat naast het kerkhof ziet men in een gevel een oud steentje, waarop de woorden CATVISERS KLOSTER uitgehouwen staan. Dat steentje bewaart den naam van 't groote en rijke Karthuizersklooster, ‘een overoud en Vorstelijck gesticht,’ dat men ‘'t Convent van den Haven der Zaligheyt’ noemde, en dat tot in 't laatst der 16^de eeuw te dier plaatse gelegen was - toen een goed eind weegs buiten de stad Amsterdam, die zich destijds tot niet verder dan 't Cingel uitstrekte. 't Is dat Karthuizersklooster, dat we in Vondels Gysbreght ten tooneele zien verschijnen; maar dat in Vondels dagen reeds voorlang zijn kloosterlijke somberheid had afgelegd, en, als herberg, de uitspanningsplaats der Amsterdammers geworden was, waarvan ook Trijn in Brederoos Spaanschen Brabander verhaalt:

Ick gingh met me speul-noot buyten in de Kathuysers.

[p. 356]

Sommigen hebben gemeend, dat de bovengemelde steen nog van het oude klooster afkomstig zou zijn en boven de kloosterpoort zou hebben gestaan; doch zoo oud is hij niet. Naast dit huis staat nog een ander, dat wel grooter, doch van gelijken bouwtrant is. Dit laatste huis heeft drie steenen in den gevel: in 't midden de duif met uitgespreide vleugels - 't symbool van 't Burgerweeshuis, dat beide huizen heeft doen bouwen¹⁾ - en ter wederzijde twee steentjes, 't eene met het; woord Anno, 't ander met het jaartal 1619. De vorm nu van den steen met de woorden Catvisers-kloster is volkomen gelijk aan dien, waarop 1619 staat, en de stijl, waarin hij bewerkt is, evenzeer kennelijk uit het begin van de 17^de eeuw.

Die steen heeft alzoo nimmer boven de kloosterpoort gestaan, maar was het uithangteeken van den herbergier in de Nieuwe Karthuizers, het tweede drink- en lusthof van dien naam, dat omstreeks 1619 is opgericht, naast het kerkhof gelegen, en tot 1655 bestaan heeft, toen het, met het aanleggen der Karthuizersstraat, is verdwenen²⁾.

Een gedenksteen te Utrecht in de Strooisteeg, waarop men leest:

Kalendis Octobris xxxi A ciciccxvii.³⁾

is nog een overblijfsel van de vroegere Luthersche kerk, die later naar de Hamburgerstraat is verplaatst.

Voor de Hoofdwacht te Haarlem leest men op een steen:

Wanneer de Graef hier op het sant
Zijn princenwoning had geplant
Soo was dit loflick oudt gesticht
Tot Haerlems raethuys ingericht.

Dit rijm is natuurlijk niet uit de dagen van den Roomsch-Koning Willem; het is eerst in de eerste helft der 17^de eeuw aldaar gesteld, om de herinnering te bewaren, dat in het midden der 13^de eeuw het tegenwoordige stadhuis het Hof van Willem II was, toen de Groote Markt nog den naam van het Sant⁴⁾ droeg en door een smal watertje, de Beek genaamd, doorsneden werd; terwijl het gebouw op den hoek der Smeestraat, dat dit rijm op 't voorhoofd draagt, Haarlems oudste stadhuis was, - althans op de plaats waar het oudste stadhuis stond, gebouwd is; want dat het datzelfde ‘loflick gesticht’ is, zal wel niemand beweeren.

In de Oude-kapelsteeg te Amsterdam heeft, tot in 't begin dezer eeuw, een huis gestaan met het opschrift: ‘Het Oude Stadhuis’, en werkelijk zeî de overlevering, dat daar ter plaatse het oudste stadhuis had gestaan. Kort voor 't midden der 17^de eeuw stond daar nog een zeer oud huis,

1) Het Burgerweeshuis bezit sedert 1579 de goederen der Karthuizers.

2) Zie J. ter Gouw, Amsterdam 2^de stuk, blz. 35 en 36.

3) Anno 1617. - Zie N. Utr. Cour. 1867. N^o. 502.

4) Beschreven in de Roos van Dekama. Hoofdst. XIV.

[p. 357]

waaronder verwulfde kelders waren, ‘daar zware ringen en traliën in plachten vast te zijn’. Dit huis is omtrent 1650 afgebroken en vernieuwd; doch de overlevering, dat dit het oude stadhuis was geweest, bleef in leven, en deed vervolgens het genoemde opschrift voor den gevel stellen.

In den gevel van 't Huiszitten-weduwenhof in de Karthuizersstraat staat een Schepel te midden van vijf schilden, op ieder van welke men een naam leest: Keizerrijk, Opmeer, Vechters-Boogaert, Peereboom en Jan-Wif-Vliegen (Jan-Vijf-Vliegen), namen, wier vereeniging veel heeft van een opgegeven raadseltje, zoo heterogeen zijn zij samengebracht. 't Zijn uithangteekens, die de namen bewaren van oude Hofjes, uit welker koopprijs het groote Weduwenhof is gesticht. 't Schepel herinnert ons Ytgen (Ietje, verkorting van Margareta) Willem Schepels dochter, die in 1584 de Voldershuizen op den Heiligeweg van de Stad had gekocht en ze tot een gesticht voor oude vrouwen doen inrichten.

VI.

't Is algemeen bekend, hoe, op den eersten December 1417, de laatste vertegenwoordiger van den moedigen en machtigen stam der Arkels, de erfgenaam van Gulik en Gelder, in de Krijtsteeg (thans Revetsteeg) te Gorkum, strijdende tegen Gravin Jacoba om het bezit zijner ‘Vaderlijcke Stad’, met duizend zijner mannen den dood der helden stierf, tot smart der jonge Gravin zelve, die gehoopt had, hem gevangen te nemen en hem met de vrijheid haar hand te schenken. En wie 't niet weet, kan 't lezen in het treurspel van Paffenrode of in het berijmd verhaal ‘Jacoba en Bertha’, en de aanteekeningen op dit laatste raadplegen. Bovendien wordt de herinnering bewaard op de plaats zelve, door een arduinsteen aan het huis in de steeg, zuidzijde, waar men, ter wederzijde van de Gorkumsche wapenpoort, leest:

Doe men schreef den 1 Dezember MCCCCXVI en een

Doe bleef den Edelen Hoochgeboren Willem van Arkel voor desen steen¹⁾.

1) Medegedeeld door den heer Van den Honert.

[p. 358]

Maar vreemd is het, dat men tot uithangteeken van de Gorkumsche stoomboot niet hem gekozen heeft, maar Jan van Arkel, zonder zelfs er bij te voegen, welken van al die Jannen men bedoelde. Zeker kwam hier het bijgeloof in 't spel, en achtte men, dat de naam van den jongeling, in wien de stam te gronde ging, van slechte voorbeduidenis zou wezen voor de toekomst der boot.

Te 's Gravenhage, op het midden der Plaats, vindt men een steen, waarop zeven kerven. Volgens de overlevering is dit de zoensteen voor den moord, aan Aleid van Poelgeest gepleegd.

Te Gent, aan 't huis op den Kalanderberg, n^o. 16, leest men:

Ici périt, victime d'une faction, le 24 Juillet 1345,
Jacques van Artevelde,
qui éleva les communes de Flandre à une haute prospérité.

Een opschrift ter eere der nagedachtenis van Jacob van Artevelde in 't Fransch! Kan Vlaanderen zich zelf vinniger in 't aangezicht slaan?

Maar dit is nog niet genoeg: boven den kelder van 't huis hangt een bord met dit fraaie opschrift:

Souterrain

d' Artevelde

by Ct van Achte sceert en snyd

men haer¹⁾.

1) De Potter, bl. 146, 148.