De roos van Dekama

[p. 200]

aant.Zestiende hoofdstuk

Adusla is alleen de bron van al uw traanen:
Hy zette, raazende van minnenijd en smart,
Om 't missen van zijn prooi, zijn' vriend een dolk op 't hart.

Van Merken, Louize d'Arlac

Het maal, dat op 's Graven jachtverblijf was aangerecht, beloofde al de feesten welke tot dien tijd in Holland gegeven waren in pracht en rijkdom te overtreffen. Daar het weer, hoe ongestadig anders hier te lande, sedert een geruimen tijd zoo aanhoudend gunstig was, als of het voor de feestvieringen ware uitgekozen geweest, had men zonder eenige moeite de toebereidselen op de Vogelesang kunnen maken. Vermits het jachthuis te klein was om de genodigden te bevatten, waren er ter zijde van het gebouw verscheidene tafels aangerecht van eene aanzienlijke lengte, omringd van banken, die wel uit ruw hout samengesteld, maar met cierlijke kussens overdekt waren. Op en om die tafels waren al de frajigheden ten toon gesteld, welke de kunst in die eeuw bekwaam was op te leveren. Zoo prijkten hier, in stede der plateaux van lateren tijd, twee gansche kasteelen op tafel, met hunne schansen en torens, van welke de banieren des Graven waaiden en waar binnen zich een deel hoornblazers bevonden, die gedurende den maaltijd het gezelschap op hunne muzijk moesten onthalen. Zoo stonden er onder de hooge linden rijke dressoiren of aanrechttafels, waarop blinkende vazen en kannen en koelvaten van allerlei vorm en metaal pronkten, en welke, vreemd genoeg, door tamme beeren werden bewaakt, die geleerd hadden, bij de aankomst der gasten, de spietsen, waarmede zij gewapend waren, ter aarde te buigen. Maar, wat de meeste bewondering verwekken moest, waren drie nagemaakte olifanten, zoo groot als in 't leven, maar welke de dorpschilder, die waarschijnlijk nooit deze dieren gezien had, ter eere van 's Graven blazoen met roode, geele en zwarte streepen had beschilderd. Uit den snuit des eenen vloot Rhijnwijn; de tweede gaf Franschen witten wijn, en de middelste hypocras. Nog merkwaardiger wat de kunst betrof, doch minder belangrijk in de oogen der gasten, was een boom, die midden op de tafel stond en alle mogelijke vruchten droeg, deels natuurlijk, deels nagebootst, en in wiens

[p. 201]

aant. gouden bladeren kunstig gemaakte vogeltjens, door verborgen werktuigen bestierd, met de vlerken klapperden en allerlei deuntjens floten.

Het was ongeveer zes uren na den middag, de tijd, waarop men gewoon was den tweeden maaltijd te nemen: de meeste gasten waren reeds verzameld en wandelden de bekoorlijke dreven op en neder, ofschoon zij die beweging niet behoefden om hunnen honger te scherpen. Zij hadden door het tornooispel van dien morgen verzuimd hun middagmaal te nemen of te rampeneren, gelijk men het noemde, en benijdden de paarden, die in haastig opgeslagen noodstallen zich reeds vergasten mochten aan het versche gras waar de noodstallen mede gevuld waren, toen de Graaf met zijn hofstoet van Haarlem kwam aangereden. Zijn voorhoofd was somber, en hoewel hij zijn best deed om zich te bedwingen en zijne gasten met gulheid en wellevendheid te verwelkomen, ontging het echter niemand, dat hij zich in een onaangenamen luim bevond.

De oorzaak hiervan lag in de tijdingen, welke hij dien dag uit het Sticht bekomen had. Ieder, die met de geschiedenis van ons land bekend is, weet hoezeer de Graven van Holland er altijd en met reden op gesteld waren geweest, om eenen Hollander of althands een hunner bloedverwanten of leenmannen op den Bisschoppelijken zetel te zien, ten einde hun invloed op het Sticht te behouden en de anders zoo gestadige twisten tusschen Holland en Utrecht voortekomen. Dit was ook het doel van Willem iv geweest en hij was daarin in zooverre geslaagd, dat hij Jan van Arkel, den zoon van eenen zijner machtigste vazallen den mijter had doen bekomen. Wij hebben reeds vroeger aangemerkt hoe de nieuwe Bisschop weinig aan het oogmerk zijns beschermers had beantwoord. In den bloei der jaren, tegen zijn zin in den geestelijken stand getreden, bovendien uit een hooggevoelend en trotsch geslacht gesproten, dat slechts noode iemand boven zich gesteld zag, had de fiere jongeling weinig lust gevoeld, aan den leiband des Graven een berooiden boedel te beheeren en alleen in naam Bisschop te zijn, zonder het vermogen te bezitten om zijne waardigheid optehouden of zijn gezach te doen gelden. Het gevolg hiervan, de reis des Bisschops naar Grenoble, het lossen der aan Graaf Willem verpande sloten en al hetgeen verder gedaan was om diens invloed te verminderen, hebben wij reeds verhaald. Om dezen invloed te herwinnen had de Graaf onderscheidene middelen in het werk gesteld, en, nu kort te voren inzage der rekeningen van het Bisdom verlangd; maar het was juist na den afloop van het steekspel, dat een renbode hem een brief gebracht had van de Kapittels te Utrecht, waarbij hem die inzage glad af geweigerd werd. In de eerste opwelling van gramschap over dezen grievenden hoon had hij, zonder iemand raad te plegen en alleen zijn drift gehoor gevende, terstond een ontzeggingsbrief aan de stad Utrecht terug doen zenden: en het was de wrevel over dit voorval ontstaan, welke thands nog op

[p. 202]

aant. zijn gelaat te lezen was.

Terwijl hij zich in deze gemoedsgesteldheid bevond en bestreden werd door de heftigste gewaarwordingen, welke slechts eene nieuwe gelegenheid wachtende waren om uittebersten, evenals het kruid slechts eene vonk noodig heeft om te ontbranden, naderde hem Adelen, Madzy aan de hand geleidende en door zijne beide mede afgevaardigden gevolgd. Een beter hoveling dan Adelen zoude de gefronste wenkbraauw des Graven hebben opgemerkt, die zich nog sterker samentrok toen hij den Fries in 't oog kreeg: hij zoude gevreesd hebben den grammen leeuw te tergen en eene meer geschikte gelegenheid afgewacht hebben om tot den Vorst te spreken; maar Adelen was er de man niet na, om zich door een donker gezicht te laten afschrikken. Stout weg deed hij een stap naar den Graaf, en hem Madzy voorstellende: ‘Heer Graaf,’ zeide hij: ‘gisteren had Madzy Dekama nog een vijftigtal vrijers, die het slechts voor de leus waren: heden heeft zij een bruidegom; maar die meent het goed. Ik zoude u gisteren ons huwelijk reeds hebben aangekondigd,’ vervolgde hij, de stem verheffende, ten einde door Deodaat, die niet verre van daar stond, gehoord te worden, ‘maar toen was ik nog niet zeker van mijne zaak; en het doet mij leed dat ik, door een valschen waan misleid, de bedoelingen van dien Ridder daar’ (op Deodaat wijzende) ‘heb miskend. Ik herstel hem in zijne eer, en beken dat ik verkeerd deed hem te honen: meer kan ik niet zeggen: - heden heeft zij mij de toedracht der zaken opgehelderd en het is tusschen ons beide beklonken. Zoodra wij in Friesland teruggekeerd zullen zijn, 't geen God geve dat spoedig plaats hebbe, gaat het huwelijk door.’

Deze aanspraak was, ja, door Graaf Willem ten einde toe aangehoord, maar niet zonder herhaalde teekenen van wrevel, toorn en ongeduld, welke Adelen niet had opgemerkt. Toen deze echter had uitgesproken, kon de Graaf zich niet langer bedwingen. Het voorgenomen huwelijk van Madzy wierp weder een zijner gevormde plans in duigen, dat namelijk van eene verbindtenis tusschen haar en eenen zijner vertrouwde hovelingen: en de vrijmoedige taal van den Fries, welke hij tot nu toe uit staatkunde en Ridderlijke toegevendheid geduld had, was hem eindelijk ondragelijk geworden. Hij stampte driftig met den wandelstaf dien hij in de hand had, op den grond, en toen den Fries met woedende oogen aanziende: ‘Bij Sint Japik!’ riep hij uit: ‘en zijt gij zoo zeker, lompe Fries! dat gij den dag van morgen beleven zult, om nu reeds een trouwdag te bepalen. Bij alle Heiligen! die Jonkvrouw is ouderloos en als zoodanig zijn wij als landsheer haar rechte en natuurlijke voogd: en niemand zal haar trouwen, die niet onze toestemming verzocht en verkregen heeft.’

Al de omstanders waren verbaasd en ontzet over dezen heftigen uitval: en Adelen zelf, hoe weinig door woorden afteschrikken, was zoo uit het

[p. 203]

veld geslagen door de onverwachte wijze waarop de Graaf zijne toespraak had opgenomen, dat hij eenige oogenblikken stom bleef, en zonder te weten wat hij deed, met de slinkerhand zijn sabelknop omvatte, als vreesde hij eenen dadelijken aanval.

Beaumont, die als des Graven goede engel altijd aan zijne zijde stond, haastte zich, hem zachtjens in 't oor fluisteren:

‘Bedenk wat gij doet: wees bedaard en herinner u dat wij ons geene nieuwe vijanden op den hals behoeven te halen.’

Deze welmeenende raad diende slechts om olie in het vuur te gieten: ‘De duivel hale alle bedaardheid!’ riep de Graaf: ‘wat ben ik? wettig Heer van deze landen? of een speelbal in de handen mijner onderzaten? Wij hebben ons genoeg verlaagd; lang genoeg de plompe onbeschaamdheid van eenen vazal verdragen, die het er op toelegt, ons in 't aangezicht te beledigen. Bij St. Japik! hadden wij ons ridderwoord niet gegeven, van het tweegevecht van morgen niet te zullen beletten, deze Seerp Adelen ware reeds lang in den kelder van ons huis in 's Hage geworpen.’

Adelen, die zijne vrijmoedigheid inmiddels teruggekregen had, was op het punt van den Graaf een haastig antwoord toeteduwen, toen Aylva met een bedaarden doch vasten stap voor hem trad, en hem met de linkerhand afweerde.

‘Graaf!’ zeide hij: ‘zoo Seerp Adelen u heden morgen beledigd heeft, ik ben er verre af van partij voor hem te kiezen en hem te verschonen. Maar wij konden billijk verwachten dat wij aan het hof des zoons van Willem den Goede, des meesters der Koningen, des volmaakten Ridders van Europa, die gastvrijheid zouden zien betrachten, waarop wij als genodigden en als de waardigheid van afgevaardigden bekleedende, welke bij alle beschaafde natiën in achting is, aanspraak vermeenden te kunnen maken. Daar dit echter het geval niet is, zoo zullen wij uwe Genade van een gezelschap ontslaan, dat hinderlijk schijnt geworden te zijn.’

De Graaf hoorde deze toespraak aan, zonder den Fries in de rede te vallen en zonder eenig blijk van ongeduld te geven, dan dat hij op den knop van zijn wandelstok beet, eene bezigheid, waarmede hij voortging toen Aylva gesproken had, zonder dezen eenig antwoord op zijne rede te geven. Aylva was dan ook gereed met eene buiging verlof te nemen, toen Beaumont tusschen beide trad en hem weerhield.

‘Blijf, edele Aylva!’ zeide hij: ‘blijf waardige Abt! u kunnen de woorden des Graven niet gegolden hebben. O mijn edele neef! deze edellieden, deze vrome Abt zijn uwe gasten. Laat hen niet vertrekken met eene slechte herinnering aan uwe vorstelijke gastvrijheid.’

‘Wij hebben hen niet verhinderd daarvan gebruik te maken,’ zeide Willem, op eenen hoogen toon: ‘doch het was tijd, dat zij eene les ontfingen, hoe

[p. 204]

aant. zich in onze tegenwoordigheid te gedragen. Onze Herauten hadden hen beter behooren te onderrichten.’

Dit gezegd hebbende, verwijderde hij zich met een haastigen tred en ging naar de Gravin, die zich op een geruimen afstand van daar, in 't midden van een stoet van hooge genodigden en adelijke Jonkvrouwen bevond. De meeste omstanders volgden den Graaf; maar zijne laatste woorden waren niet verloren gegaan, en de oude Wapenkoning, die ze gehoord, en als een zijdelings verwijt had opgenomen, trad naar Adelen toe en begon hem, op een half beleefden half bestraffenden toon, de les te lezen over zijn gedrag, terwijl Beaumont en Teylingen den Abt en den Olderman poogden overtehalen, het feest niet te verlaten om een woord, dat den Graaf in drift ontvallen was.

‘Gij moet weten,’ zeide de oude Paypaert tot Adelen, ‘dat het hoogst onbetamelijk en met alle gebruiken strijdig is, het woord tegen den Graaf te voeren, zonder daartoe alvorens verlof te hebben doen vragen door eenen Heraut, of zoo er geen aanwezig is, door eenen van 's Graven schildknapen, of eindelijk bij mangel van dien, door eenen dienstdoenden paadje. Geloof mij, Jonker! dat ik, die mijne waardigheid reeds bekleed heb onder Graaf Floris, die de minzaamste aller vorsten was, ja zelfs zoodanig, dat hij het slachtoffer zijner te groote goedheid werd, als iedereen weet: onder Graaf Jan den Eerste, die de zachtheid zelve was: onder Graaf Jan den Tweede, die alles deed wat in hem was om de welwillendheid zijner onderzaten te winnen: onder Graaf Willem den Goede, wiens naam alleen genoeg zegt om aanteduiden wat hij was: dat ik, zeg ik, nimmer heb ondervonden, dat een van die edelen Graven, wier zielen God genadig zij, ooit geduld hebben, dat een onderzaat, al ware hij een Baanderheer, onaangediend en ongevraagd het woord tot hem voerde, ten zij over tafel of aan 't spel, uitgezonderd alleen de magen van het Grafelijk Huis, als de Heeren van Brederode, van Voorne, van...’

‘Dat is alles schoon en goed,’ zeide Adelen, wien deze predikatie reeds sedert lang verveelde, maar die geen kans zag om er aan te ontkomen, zonder tegen den ouden man, die hem bij den mouw hield, geweld te gebruiken: te meer daar hij ingesloten was tusschen een drom Herauten, paadjes en hofbeämbten, die zich vermaakten met zijn ongeduld en met den gewichtigen toon, waarop Paypaert de regels der hofetikette voordroeg: ‘maar wij Friezen volgen liefst onzen eigenen weg en zeggen gaarne, wat wij meenen en waar het ons best gelegen komt. Hoe dit zij, de Graaf zal over mijne woorden niet meer te klagen hebben.’

‘Ja, waren het slechts uwe woorden,’ hervatte de onverbiddelijke Wapenkoning: ‘maar gij hebt ook eene zeer verkeerde daad gedaan, door uwe bruid zelf aan den Grave voortestellen. Zulks had behooren te geschie-

[p. 205]

den door den voogd der Jonkvrouw, die haar alsdan had moeten toevertrouwen aan eene Edelvrouw der Gravin, door welke zij vervolgens aan den Grave op eene door zijne Genade nader te bepalen wijze zoude zijn voorgesteld, waarop gezegde Jonkvrouw uwe bruid...’

‘Mijn bruid!’ riep Adelen eensklaps uit: ‘ja! waar is zij? - gij spreekt van toevertrouwen... maar ik vertrouw haar hier aan niemand toe’ - en degenen die naast hem stonden ter zijde schuivende, trad hij met drift buiten den kring en zag naar Madzy uit.

Deze was bij de eerste uitbersting van 's Graven woede een weinig teruggeweken en vervolgens, toen Willem zich verwijderd had, en hare vrienden huns ondanks (gelijk wij gezien hebben), in diep gesprek gewikkeld werden, op een kleinen afstand blijven staan, zonder op dat oogenblik iemands aandacht tot zich te trekken. Terwijl zij zich dus alleen en in dien onaangenamen toestand bevond, waarin men verkeert, wanneer men zich van de zijnen afgescheiden en onder vreemden bevindt, zag zij op eens het hinderlijke van dien toestand nog vergroot door de onverwachte nadering van eenen bruinen beer, die deftig tusschen de Herauten en haar in kwam aangetreden. Dit ongure dier had zich waarschijnlijk op zijn post aan het dressoor verveeld en verkozen eene wandeling op zijn eigen houtje te doen. Niet wel op haar gemak bij dit vreemd verschijnsel, week zij terug in een slingerpad, dat zich juist achter haar bevond: - een paar bedienden, die den beer waren achtervolgd, dreven hem met stokslagen weder naar zijne plaats: en toen zij het pad weder uit wilde komen, ontmoette haar aan den ingang Deodaat.

‘Een enkel woord!’ zeide deze: ‘een enkel woord, edele freule! Ik gevoel, dat plaats noch gelegenheid geschikt zijn; maar nood breekt wet, en het is de laatste reize, dat ik u met mijne toespraak lastig wezen zal.’

‘Ridder!’ zeide Madzy, ‘ik ben de bruid van Seerp Adelen, en ik mag uwe taal niet aanhooren. Veroorloof mij naar mijnen voogd terugtekeeren.’

‘Een enkel oogenblik slechts,’ hernam Deodaat op eenen smekenden toon: ‘het is of de hemel zelf mij deze gelegenheid toeschikt en mij voorschrijft, die niet ongebruikt te laten ontglippen. Bedenk, dat ik morgen ochtend met uwen bruidegom, den Fries, op dood of leven moet kampen.’

‘Helaas!’ zeide Madzy met eene bevende stem: ‘ik weet het te wel! en kan niets dien strijd voorkomen?’

‘Ziedaar, wat ik mij genoodzaakt vond, u te zeggen. De ziel van uwen... van Seerp Adelen, is te trotsch om te buigen, dit is mij bekend. Van zijne zijde is dus geen terugstap te verwachten. Wat mij betreft, gewillig gave ik mijn leven eer ik de lans velde tegen iemand, wien ik heden eerst bemerk dat u dierbaar is; doch het is niet voor mijne wraak alleen dat ik strijden moet: het is de zaak mijns meesters, die aan mijn arm, aan mijne eer is toever-

[p. 206]

trouwd; en ik ware in de oogen der geheele Ridderschap onteerd, indien ik mij niet in den kamp gedroeg gelijk het eenen braven Ridder betaamt. Wij moeten dus kampen; daar is geene mogelijkheid om zulks voortekomen.’

Madzy zweeg en sloeg de oogen neder. Haar hart bloedde; maar zij gevoelde dat Deodaat gelijk had.

‘Welnu!’ vervolgde deze: ‘hiervan is het alleen dat ik u wilde overtuigen, opdat gij, zoo ik in 't strijdperk treed, het mij niet wijt, zoo ik mijn plicht als Ridder volbreng: en zoo het noodlot wil, dat Adelen door mij valt, haat mij dan Jonkvrouw! maar laat voor 't minst uw hart mij rechtvaardigen, en zeg dat ik niet anders kon handelen.’

‘Zoo deze verzekering iets tot uw geluk kan toedoen...’ zeide Madzy zuchtende.

‘Het geluk en ik,’ zeide Deodaat, ‘hebben afscheid genomen sedert Adelen u aan den Graaf heeft voorgesteld; - want waarom zoude ik het u niet bekennen, freule! ik bemin u! en is de zekerheid, dat ik, verwinnaar of verwonnen, geene hoop op uw bezit mag voeden, niet genoegzaam om mij voor mijn leven elendig te maken? Wee mij! dat ik nog moet trachten eenen vijand te vellen, door wiens handen ik liever om uwent wil zoude vallen.’

Al sprekende waren zij het zijlaantje langzaam op en neder geloopen en bevonden zich door het kreupelhout aan de oogen der omstanders onttrokken. Deodaat had in de drift zijner hartstocht de hand van Madzy gevat en zij had die niet teruggetrokken; want het bloed vloeide haar naar het hart terug en zij was buiten de mogelijkheid van eenige beweging te maken. Dat oogenblik van bedwelming duurde echter slechts kort.

‘Om Gods wil, Ridder!’ zeide zij: ‘laat mij gaan; het voegt mij niet, langer naar u te hooren: men heeft ons misschien zien gaan: men zal ons bespieden... men heeft ons reeds bespied.’

En dit zeggende, gaf zij een angstigen half gesmoorden kreet. Naast hen stond Reinout, doodsbleek; met gekruiste armen en het oog vonkelende van toorn.

Deze had, sedert hij zich van Deodaats ontrouw te hemwaart overtuigd hield, in dien staat van hevige gemoedsaandoening verkeerd, waarin het verhitte bloed beide verstand en hart bedwelmt en den mensch zoowel onbekwaam maakt wel te gevoelen als wel te onderscheiden. Zijn wrok jegens zijnen wapenbroeder was niet verminderd door de dubbele eer, welke dezen boven hem op het tornooispel was te beurt gevallen: - eene week vroeger zoude hij die hebben toegejuicht: thands was hem die een nieuwe spoorslag tot ijverzucht en wraak; want karakters als die van Reinout kennen geen middelweg tusschen liefde of haat: en zoo vurig hij te voren zijnen vriend bemind had, zoo hevig was hij thands op hem verbolgen. Iets later op het feest gekomen, had hij niets van de woordenwisseling tusschen den

[p. 207]

Graaf en Seerp Adelen vernomen; maar hij had uit eenige losse uitdrukkingen der feestgenoten verstaan, dat de schoone Friezin de bruid ware, zonder recht begrepen te hebben met wien: en toen hij het vorstelijke paar genaderd was, had hij deze woorden aan 's Graven mond hooren ontvallen:

‘Dat meisje zal niet met dien lompen Fries huwen: zoo Deodaat morgen de overwinning behaalt, zal zij het loon zijner dapperheid wezen, of in een klooster gaan.’

Dit gezegde was voor Reinout genoeg geweest. Woedend van minnenijd was hij Deodaat gaan opzoeken, om hem zijne vermeende ontrouw te verwijten, en hij had ter bekorting het laantje genomen waarin zich zijn medeminnaar bevond. Zoodra deze hem gewaar werd, liet hij de hand van Madzy los en wilde spreken; maar Reinout liet hem daartoe den tijd niet.

‘Gij zult mij niet meer met schoonschijnende woorden bedriegen, listige verrader!’ riep hij: ‘wat ik gezien heb is mij genoeg: maar hier is uwe straf.’ Eer nog deze woorden geheel waren uitgesproken, had hij zijn dolk getrokken en stootte dien Deodaat in den boezem.

De jongeling wankelde en viel. Met een ontzettenden gil schoot Madzy toe, en ontfing hem in hare uitgebreide armen, waarna zij, eene knie ter aarde buigende, op de andere het hoofd des gewonden ondersteunde. Reinout had zijnen dolk laten vallen en stond onbeweeglijk.

‘Gij hebt wel gedaan broeder!’ zeide Deodaat, op wiens gelaat zich de doodskleur reeds had verspreid: - ‘ofschoon het niet uwe hand had moeten zijn, die... vlucht Rinaldo - vlucht...! het is mij zoet zoo te sterven;’ en zijn brekend oog rustte op Madzy met innige liefde. Weldra echter sloot het zich en zijn hoofd viel neder als dat eens dooden.

Reinout bedekte zich het gelaat met beide handen: en toen een vervaarlijken sprong nemende, verdween hij in het kreupelhout. Bijna in hetzelfde oogenblik kwam Adelen te voorschijn, van eenige Edelen gevolgd.

‘Voor den duivel!’ zeide hij: ‘wat heeft dat te beteekenen? Een vreemdeling in de armen van Madzy!’

‘Hulp! in 's hemels naam,’ riep deze: ‘hulp! hij sterft! zoo gij vroome lieden zijt, helpt! en houdt den moordenaar vast! hij is door het gindsche kreupelhout gevlucht.’ - En bij het uiten dezer woorden wees zij in het boschje naar de zijde, welke Reinout was ingegaan.

‘Wie, wie is de moordenaar?’ vroegen terstond onderscheidene stemmen.

‘Wie! wie? - Zijn vriend, zijn wapenbroeder, die zwarte Italiaan!’

‘Reinout!’ riepen allen in verbazing uit; en verscheidenen snelden het boschje uit om hem na te jagen.

‘Ik ben hem wellicht dank verschuldigd,’ zeide Adelen, somber en bedaard, terwijl hij beurtelings de gelaatstrekken van Deodaat en die van

[p. 208]

aant. Madzy, waarop eene bijna gelijke bleekheid was verspreid, bleef beschouwen.

‘Hij is nu dood,’ zeide Madzy, halfluid, op een toon van innige droefheid, die niet zonder bitterheid was: ‘hij zal u geen minnenijd meer baren.’

‘Madzy! mijn kind!’ riep Aylva, die inmiddels met verscheidene gasten genaderd was: ‘bedenk waar gij zijt en wat gij doet;’ en hij nam haar bij den arm om haar van dit treurtooneel te verwijderen.

Maar in dit oogenblik sloeg hijzelf een oog op de bevallige, doch thands wezenlooze gelaatstrekken des jongelings, en eene koude rilling, waarvan hij de oorzaak niet kon nagaan, doorliep zijne aderen. Schoon teergevoelig van aart, had hij den dood te dikwijls onder alle gedaanten voor oogen gehad, dan dat het gezicht van een lijk bij hem iets meer dan een gevoel van medelijden zoude hebben opgewekt; - doch hier bezielde hem eene ongekende gewaarwording: het was of de dolk van Reinout hem mede in 't hart getroffen had.

‘Is er geene hoop meer?’ vroeg hij, angstig op het lichaam starende.

‘Zoude hij nog te redden zijn?’ zeide Madzy, de gelegenheid haastig aangrijpende welke haar nog een oogenblik toevens vergunde. Zij legde de hand op zijn hart en na eenige oogenblikken van gespannen verwachting riep zij uit: ‘God lof! het slaat nog: een arts! een arts!’

‘Wat heeft er plaats gehad?’ vroeg de Graaf, driftig het moordtooneel naderende: ‘is het die elendige Fries, wiens dolk een mijner edellieden heeft durven zoeken?’ En zijn vorschend oog ondervroeg beurtelings Beaumont en Adelen.

Weemoedig schudde de eerste het hoofd: ‘niet deze,’ zeide hij, op Adelen wijzende: ‘de moordenaar is gevlucht. Maar het wordt tijd, dat lichaam naar eene meer geschikte plaats te vervoeren.’

Men voldeed aan dit voorstel: twee edellieden beurden den zieltogenden Deodaat van den grond op, en droegen hem naar het jachthuis, terwijl Beaumont het hoofd ondersteunde, en Aylva, door eene onwederstaanbare aandrift gedrongen, naast het lichaam bleef gaan, zonder de oogen van het doodsbleek gelaat te kunnen afwenden. Al de overigen volgden of omringden hen met zichtbare blijken van deelneming. Adelen alleen bleef terug met Madzy, die, toen het lichaam was opgenomen, het besef van haren toestand had terug bekomen, en snikkende was ter zijde getreden.

‘Wel hoe!’ zeide Seerp, zich voor haar plaatsende en haar met een honenden grimlagch aanziende: ‘volgt gij het lijk van uwen minnaar niet?’

‘Seerp Adelen! gij zijt wreed!’ was alles wat hare tranen aan Madzy toelieten te zeggen.

‘Minder dan gij,’ zeide Adelen, ‘die op den dag zelf dat gij mij trouw belooft, met een jongen lichtmis door het bosch gaat zwerven en mij door

[p. 209]

aant. uw ontrouw het hart doorboort en erger wonden slaat dan uw boel ontfangen heeft. Ha! dubbelen dank ben ik dien Reinout verschuldigd, die mij zoo wél van pas gewroken heeft.’

‘Gij behandelt mij onwaardiglijk,’ zeide Madzy: ‘gij miskent mij en den edelen jongeling, die...’

‘Bloos niet, maar ga voort! - Welnu! die edele jongeling...?’ herhaalde Adelen, op een bitsen toon, ziende dat de aandoening Madzy belette voorttegaan.

‘Nu, ja dan,’ zeide Madzy, hare vrouwelijke waardigheid geheel hernemende: ‘waarom gebloosd? Hij voedde voor mij eene hopelooze liefde en kwam mij het laatst vaarwel zeggen. Ziedaar zijne eenige misdaad, zoo het al eene misdaad was: de mijne was, hem aangehoord te hebben; doch kon ik minder doen voor iemand, die wellicht morgen sterven zoude?’

‘Voortreffelijk!’ hernam Adelen: ‘verdedig hem nog. - Wat mij betreft, ik weet genoeg: herneem de trouw die gij mij geschonken hebt en uw ring daarbij: ik begeer hem niet meer.’

Dit zeggende trok hij den ring, dien hij van Madzy ontfangen had van zijn vinger, verbrak dien tusschen de tanden en wierp de stukken voor de voeten der ongelukkige maagd, waarna hij haar snel den rug toekeerde en zich verwijderde, haar alleen latende in eene gemoedsgesteldheid, die zich beter laat gevoelen dan beschrijven.

Deze daad van Adelen, of liever de beweging waarmede hij die volbracht had, was niet zonder getuigen gebleven. De Gravin, verscheidene van hare aanzienlijke gasten en de stoet van edelvrouwen en juffers, die haar vergezelde, waren juist langs dezen weg komen aanwandelen om iets naders omtrent de ware toedracht der zaak te vernemen en hadden aan Adelens gramstorige bewegingen en aan Madzys bedrukte houding reeds half geraden, wat er gaande was.

‘Het schijnt ons toe,’ zeide de Gravin, ‘dat die bruidegom zijne bruid niet zeer te vrede verlaat.’

‘Mij dunkt,’ zeide Oda van Wassenaar fluisterende tegen hare vriendinnen, ‘dat hij niet kwalijk te vrede zijn moet, nu men hem met eenen slag van een medevrijer en van een doodvijand ontslaat.’

‘Foei Oda! kunt gij nog spotten met den dood van dien goeden Deodaat,’ zeide Ottilia, met tranen in de oogen.

‘Ik beklaag den armen Ridder van ganscher harte,’ hernam Oda: ‘doch mijns bedunkens is die Friesche Roos nog meer te beklagen, die, op eenen dag, haren eenen minnaar vermoorden ziet, door haren bruidegom verlaten wordt en misschien haren derden vrijer ziet onthoofden.’

‘Zoude het dan wezenlijk Reinout zijn,’ vroeg Ottilia, ‘die zulk eene laagheid begaan heeft?’

[p. 210]

aant.

‘Noem het geene laagheid,’ viel Oda in: ‘waarlijk, ik zoude iemand wel liefhebben, die mij genoeg beminde om zijnen oudsten en trouwsten vriend aan zijne liefde opteofferen. Daar zoude geen van onze Hollandsche edelen, die karndemelk voor bloed in de aderen hebben, ooit toe komen.’

‘Goddank neen,’ zeide Ottilia: ‘gij zijt afschuwelijk, Oda! en ik spreek u heden geen woord meer toe.’

‘Gij hebt gelijk,’ zeide Oda: ‘ga liever die Friesche nuf opbeuren, die eergister avond zoo veel spels maakte en nu te kijken staat als eene boeremeid die hare eieren over den weg heeft laten vallen.’

Ottilia volgde dezen raad, of liever, de inspraak van haar medelijdend hart. De Gravin was Madzy voorbijgetreden, zonder schijnbaar eenige acht op haar te slaan; want de omstandigheden der verwonding niet volkomen wetende, en vermeenende, dat Madzy wel schuldig zijn kon, wilde zij hare waardigheid niet te kort doen door zich met haar intelaten. Ottilia daarentegen, altijd genegen het beste van iemand te denken, bleef achter, trad naar de arme verlatene toe, nam haar bij de hand en deed haar de weinig romaneske, doch in deze omstandigheden zeer natuurlijke vraag, of zij niet doodelijk ontsteld was en of zij reeds iets gedronken had.

‘Ik ben vermoeid,’ zeide Madzy, die hare knieën onder haar voelde knikken: ‘ik wilde zoo mogelijk wel een oogenblik neêrzitten.’

‘Neem mijn arm,’ zeide Ottilia: ‘en leun op-mij: wij zullen ons ginds op dat bankje neêrzetten, en Zweder zal u wat te drinken brengen, niet waar Zweder?’

Zweder was een neefje van Ottilia en diende als paadje bij de Gravin. Zoodra hij het verzoek zijner tante vernomen had, snelde hij als een pijl uit den boog vooruit om eenige verversching te halen, terwijl de beide Jonkvrouwen langzaam naar het boschje traden.

Met die hoffelijke bescheidenheid welke het kenmerk is van een goed hart en eene goede opvoeding, weerhield Ottilia zich, in spijt harer nieuwsgierigheid, van de bedrukte Madzy door eenige vraag te kwetsen, nam zwijgend met haar op den tuinbank plaats en drong haar iets te gebruiken van het water dat Zweder had aangebracht en waarin de knaap, die door zijne post gewend was vrouwen te bedienen, eenige droppelen van geest van hertshoorn gemengd had.

Na haren dank op eene hartelijke wijze te hebben geüit, gaf Madzy haar verlangen te kennen om huiswaart te keeren, en vroeg of er niet iemand aan den Heer van Aylva kon gezonden worden om hem te verzoeken haar derwaart te geleiden.

‘Ik zal mij gaarne met deze boodschap belasten,’ zeide Zweder: ‘ofschoon het mij altijd aangenamer ware de tijding van uwe komst dan van uw vertrek te brengen.’ Onder het doen dezer hoffelijke betuiging, welke hij

[p. 211]

met al den zwier eens volslagen hovelings uitbracht, deed hij op eene bevallige wijze zijn toppermuts een halven cirkel in de lucht beschrijven en verwijderde zich. Dan, naauwelijks ter halver wege gekomen ontmoette hij de Gravin, die met haar gevolg van hare ontdekkingsreize terugkwam, in drok gesprek met Beaumont. Hij bleef des staan en wachtte eerbiedig af dat de stoet voorbij was getrokken.

‘Hebt gij eene boodschap, knaap?’ vroeg de Gravin, zijne houding opmerkende.

‘Ik ging den Heer van Aylva het verlangen der Jonkvrouw van Dekama overbrengen: zij wenscht te vertrekken.’

‘Ik wil het gaarne gelooven,’ zeide Beaumont, de schouders ophalende: ‘maar dat zal nu niet gaan, vrees ik.’

‘Jonkvrouw!’ vroeg intusschen Ottilia aan Madzy: ‘wilt gij niet op eene meer afgelegene plaats gaan zitten? Ik zie den hofstoet aankomen.’

‘O ja!’ antwoordde Madzy, opstaande en haastig haren arm nemende: ‘laten wij ons verwijderen.’

Maar reeds had zich een der Edelknapen van den stoet afgescheiden en de wijkende Jonkvrouwen ingehaald.

‘De Heer van Beaumont verlangt u te spreken, freule!’ zeide hij tot Madzy.

Deze gevoelde op deze taal eene trilling, welke haar geheele gestel in beweging bracht en werktuigelijk volgde zij, aan den arm harer geleidster, den bode van Beaumont.

De Gravin, nu beter onderricht en, hoewel nog niet zeker van Madzy's onschuld, echter iets dat naar medelijden zweemde met haar gevoelende, begreep het nu veilig te kunnen wagen om haar toetespreken: en na eenige weinige onbeduidende vragen, waarop Madzy naauwelijks in staat was antwoord te geven, zeide zij:

‘De Heer van Beaumont heeft iets met u te verhandelen, weshalve wij u zullen verlaten. Jonkvrouw van Naaldwijk! wij hebben u gemist. Uwe plaats is bij ons, zoo wij ons niet bedriegen.’

Ottilia kleurde en zuchtte, en met moeite eene traan verbergende, die haar bij dat openbaar verwijt in de oogen schoot, wilde zij zich weder bij den hofstort voegen; doch Madzy hield hare hand tusschen de hare vast.

‘Ik dank u,’ zeide zij: ‘gij voor 't minst weet medelijdend te zijn. Madzy Dekama zal u nooit vergeten. O! bloos niet en laat het u niet smarten, vriendelijk jegens mij te zijn geweest. Eene enkele traan, om mijnent wille gestort, zal u in uw ouderdom zoeter herinneringen geven dan al de hofgunst u bieden kan.’

Hier liet zij de hand van Ottilia varen: en geroerd en verlegen trad de Jonkvrouw van Naaldwijk tusschen hare gezellinnen terug.

[p. 212]

aant.

‘Welnu,’ voegde haar Oda toe: ‘hebt gij u de fraaie predikatie wel in 't hoofd geprent, die ons dat Friezinnetje in 't bijzijn der Gravin heeft opgedischt?’

Beaumont had intusschen Madzy met de hem zoo eigene minzaamheid bij de hand genomen: en zoodra de hofstoet zich verwijderd had, vroeg hij haar op een vriendelijken toon, hoe zij het had. Madzy dankte hem voor zijne deelneming en gaf op hare beurt haar verlangen te kennen om zoo spoedig mogelijk met haren voogd te vertrekken.

Beaumont hield zich of hij haar niet begreep; en van onderwerp veranderende, verhaalde hij haar, dat de wond van Deodaat onderzocht was, en dat men, in afwachting van den wondheler, om wien men gezonden had, er een doek met olie van hertshooi op had gelegd, welk middel door den eerwaarden Abt van Sint Odulf als hoogst weldoende was aangeprezen. ‘De wond,’ voegde hij er bij, ‘is diep; maar men vleit zich nog dat er geene edele deelen geraakt zijn.’

Madzy gevoelde zich opgebeurd door deze tijding. Zij had naar den toestand des gewonden niet durven vernemen en de mededeeling van Beaumont was haar daarom dubbel welkom. ‘Wij hebben ons veel te verwijten,’ vervolgde deze, ‘dat wij u zoolang aan uzelve hebben overgelaten; doch wij meenden allen, dat uw bruidegom zich bij u bevond.’

‘Ik heb geen bruigom meer,’ zeide Madzy met eene ontstelde stem.

‘Is het dan waar?’ vroeg Beaumont: ‘indedaad, mevrouw de Gravin heeft mij iets verhaald van een onderhoud dat tusschen u plaats schijnt te hebben gehad... doch, vergeef mij, ik raak een onderwerp aan, dat mij niet betreft en voorzeker pijnlijk is voor u. Ook wordt het tijd, dat ik mijne boodschap doe. Uw waardige voogd wilde u gaan opzoeken; - maar hij was zelf zoo ontsteld over die noodlottige gebeurtenis, dat hij te naauwernood gaan kon. Hij heeft zich dit geval zoo sterk aangetrokken, als ik zelf konde doen, ik, die nog eene oude betrekking heb tot den goeden Deodaat. - Daar ik den last des Graven ongaarne door een hofbediende had laten volbrengen, heb ik zelf de vervulling daarvan op mij genomen, en kom u thands vragen, of gij krachts genoeg zoudt gevoelen om den moordenaar te zien? - Vergeef mij,’ vervolgde hij, den plotselingen schrik ontwarende, waarmede Madzy bevangen werd: ‘het zal wellicht heden nog niet nodig zijn; - doch gij alleen zijt bij het misdrijf tegenwoordig geweest, en uwe getuigenis is onmisbaar tot zijne overtuiging.’

‘Heden of morgen,’ antwoordde Madzy, ‘het zal er toch toe moeten komen, en waarom dan maar niet terstond? Mijne ziel is nu toch zoo zeer geschokt, dat eene pijnlijke gewaarwording te meer schier geen invloed meer op mij hebben zal.’

‘Ik geloof, dat gij recht hebt,’ zeide Beaumont, ‘maar in dat geval, wees

[p. 213]

zoo goed, en leun op mijn arm. Het doet mij leed dat mijne genadige nicht u de hulp van hare Jonkvrouwen niet gelaten heeft... maar ik zal zorgen, dat gij na afloop van het verhoor eenige juffers tot uwe dienst hebt.’