Versamelde gedigte

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1094 A 22

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Versamelde gedigte van C. Louis Leipoldt, verzorgd door J.C. Kannemeyer uit 1980.

 

redactionele ingrepen

Tussen vierkante haken zijn koppen toegevoegd

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. XIV, 2, 60, 126, 128, 218, 250, 252, 296, 314, 316, 362, 414, 416, 452, 480 en 482) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina ongenummerd (p. I)]

C. Louis Leipoldt

Versamelde Gedigte

VERSORG DEUR

J.C. KANNEMEYER

TAFELBERG

 

 

[pagina ongenummerd (p. II)]

Die Versamelde Gedigte van C. Louis Leipoldt is uitgegee in samewerking met die Afrikaanse Diens van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie, by geleentheid van die Leipoldt-fees in 1980. Die boek is by die Boekevendusie op 14 Augustus 1980 aan die publiek bekend gestel. Dit verskyn in 'n oplaag van 2500 eksemplare waarvan die eerste honderd in linne gebind en genommer is.

Toestemming tot opname is verleen deur Bisset, Boehmke en McBlain, die eksekuteurs van C. Louis Leipoldt se boedel en verteenwoordigers van die kopiereghouer, dr. Peter Shields; J.L. van Schaik Bpk. vir Dingaansdag en ‘Die sysie se lied’ uit Uitgesoekte gedigte vir Jong Suid-Afrika; prof. P.J. Nienaber van N.A.L.N. vir Die Moormansgat en ander verhalende en natuurverse en Geseënde skaduwees; Stewart Printing Company Pty. Ltd. vir The ballad of Dick King and other poems; die Universiteit van Kaapstad vir die Engelse verse in die afdeling ‘Nagelate gedigte’; en mev. Rosa Louw vir ‘Hartbeesthuis van pannekoekdeeg’. Die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing het gedigte uit die M.P.O. Burgersversameling beskikbaar gestel.

 

 

 

 

© 1980 Tafelberg-Uitgewers Beperk,

Waalstraat 28, Kaapstad

Alle regte voorbehou

Omslagontwerp deur G & G, Kaapstad

Eerste uitgawe 1980

 

ISBN 0 624 01411 8 (linne)

ISBN 0 624 01290 5 (standaard)

 

[pagina ongenummerd (p. III)]

Inhoudsopgawe

Voorwoord
OOM GERT VERTEL EN ANDER GEDIGTE (1911)
Opdrag ‘Aan almal wat voorgegaan het’	3
GEDIGTE
Oom Gert vertel	5
Oktobermaand	11
Aan 'n ou boek	13
In Amsterdam	13
In die Boesmanland	15
Op die kerkhof	16
In ou Booi se pondok	16
Die verkleurmannetjie	21
'n Nuwe liedjie op 'n ou deuntjie	22
Die sterretjie	23
Aan my ou vrind	23
In die konsentrasiekamp	24
Die ou meul	25
Kleingelowige	26
Mordegai	29
Aan 'n seepkissie	30
Die doringboom	30
Die soutpan	31
Japie	31
Op 'n leiklip	32
Op my ou Karoo	33
My nuwe vaderland	34
Vrede-aand	35
Die ou blikkie	38
Woltemade se spook	40
Lenteliedjie	43
Apie	44
'n Praatjie oor die trougees	45

 

	slampamperliedjies
I	Boomsingertjie, jy fluister	50
II	Daar waar die uitspan by die waboom	50
III	Van Noodt, Van Noodt, ek sê vir jou	50
IV	Gee vir my 'n trouring	51
V	Krulkop-klonkie	52
VI	Jy sê vir my: ‘Ou boetie, wat moveer jou?’	52
VII	Ek sing van die wind wat te keer gaan	53
VIII	‘Ou boetie, slaan jou kop nie teen die prikkels’	53
IX	'n Skoenlapper die vlieg daar bo	53
X	Sekretarisvoël met jou lange bene	54
XI	Weer hoor ek iemand vra	54
XII	Kriekie, jy wat op die solder sanik	55
XIII	Klossies, jul bewe en bibber	55
XIV	Twee dinge sê ek vir jou, ou boetie	55
XV	Gist'raand in die maanlig daar buite	55
XVI	Nie maanlig meer, maar wolke orals rond	56

 

 

[pagina ongenummerd (p. IV)]

XVII	Dingaan, die Zoeloe, was 'n duiwel	56
XVIII	Klim op, klim op met die slingerpad!	57
XIX	Die see het juwele, robyne	57
XX	Die see is wild, die see is blind	57
	Die einde	59

 

	DINGAANSDAG (1920)
	Aan my vrinde	62
	Die aanroeping	63
I	Die môreson bestraal die plaas	67
II	Ons vra geen klaaglied	67
III	Die swart pondokke staan in kring	68
IV	Die donker in!	69
V	O vaderland, verlate vaderland!	70
VI	Die blou rook borrel uit die pyp	71
VII	Van die lotosland waar die lelies groei	72
VIII	Dit is begin Septembermaand	73
IX	Die Toekoms werp sy skadu op die Hede	73
X	Ek wag hom in my kamer waar ek woon	74
XI	En sawends om die uitspan-vuur	77
XII	Hy wat alléén 'n deurtog soek	78
XIII	Worstel en wen as jy kan	78
XIV	Nie vir die loon wat mense ag	79
XV	Teen die blou van die jakarandas is die blou van die lug maar bleek	80
XVI	Die druppel reën wat neerval, versmelt in droogte weg	80
XVII	Dis winter en die boom verblaar	80
XVIII	Ek stem nie saam met hom wat sê	81
XIX	Wat vra ons vir ons kinders en onsselwe?	82
XX	Elke nasie het sy martelare	82
XXI	Agteros, beur teen die bulte op	82
XXII	Dis gevoed deur 'n gloed van sonneskyn	83
XXIII	In kring staan al die waens gelaer	84
XXIV	In die outyd vertel hul 'n storie	85
XXV	'n Ander oom sê plegtig: ‘Nee!’	86
XXVI	Wolraad Woltemade	86
XXVII	Dis later en die kruisster daal	92
XXVIII	Ver in die Troe-troe-vlakte, waar die skilpadbossies groei	92
XXIX	As my asem uit is	95
XXX	Nee, huil maar, want die droefnis-traan	96
XXXI	Waar die Koorsboom sy geel aan die wêreld vertoon	96
XXXII	Lang braakland-arbeid voor die grond kan teel	97
XXXIII	Die Opperwese wat ons lot beskik	97
XXXIV	Kyk t'rug in die verlede! Laat jou gewete kies	97
XXXV	Raak nooit jou hoop op uitkoms kwyt	98
XXXVI	Die son spat splinters goud en louter lig	98
XXXVII	Die see! die see!	100
XXXVIII	O prag-gebergte van die Draak	100
XXXIX	Dit is die lang-beloofde land	101
XL	Soos 'n slang wat daar kronkel	102
XLI	Swart, sonder ster, is die nag; gou' goud waar die weerlig skiet	102
XLII	Lommerryk oor die watersloot hang die wilgertak	103
XLIII	Die osse loop die laagland plat	103
XLIV	Die koning sit en kyk dit aan	104
XLV	‘Slaan dood die towenaars! Slaan algar dood’	104

 

 

[pagina ongenummerd (p. V)]

XLVI	'n Stroompie bloed soek uitweg deur die gras	105
XLVII	Bowe in die blou-gekleurde hemel	106
XLVIII	O dodeland se Koningin	106
XLIX	Son wat rooi die ooste welkom bied	107
L	O Ligkomeet wat links van Achernar	107
LI	Vinnige strale wat fonkel en skiet	108
LII	Maan, ou Maan, wat jare deur	108
LIII	Wee wie sy hand bebloed	109
LIV	O Golgota, in Godsnaam dek jou droef	109
LV	O Aandblom, Aandblom, maak oop jou gesig	110
LVI	Die koperkapel kom uit sy gat	110
LVII	Nie vir hom 'n graf te win	110
LVIII	Ek droom van 'n land waar die geeste woon	111
LIX	O glorie van die nag	112
LX	As die skemer kwyn	113
LXI	Nader die lig van die Dood, wat die oë laat fonkel	113
LXII	Stil lê die dooie moederlyk	114
LXIII	Hulle het gespeel in die môreskyn	115
LXIV	Die beste wat Natuur ons skink	115
LXV	O God der Leërskare, help	116
LXVI	In sy geel-gepleisterde koningspondok	117
LXVII	Dink, Duiwelskind, wat mense noem Dingaan	119
LXVIII	Wraak - wat is wraak?	120
LXIX	Die vlag wat eenmaal oor ons was	121
LXX	Ek kyk deur skadu-lane na die dae wat nog sal wees	122
LXXI	Kom dra wat oorbly van die man	122
LXXII	O Leier en Held wat jou lewe gegee het om hierdie land wat ons hou	123
LXXIII	Wees vrinde en bou op	124

 

UIT DRIE WÊRELDDELE (1923)
'n Voorspel vir 'n Afrikaanse heldedig	129
Droom en doen	140
Sendelingskinders	142
Vandag	143
Op die slagveld	144

 

	sonnette:
I	Liefde	146
II	Trou	146
III	Vooruitsig	147
IV	Hoop	147
V	Dood	148
VI	Skeiding	148
VII	Die aakligste	149
VIII	Mymering	149

 

Uit die ou tyd	150
Aan 'n korrespondent	151
Salmon van As	152
Die verlate plaas	154
Die spoke	157
Trekker-kinders	158
Die koorsman	159
Van Noodt se laaste aand	160

 

 

[pagina ongenummerd (p. VI)]

By die vlei	164
Die man met die helm	168

 

	uit my oosterse dagboek
I	Gibraltar	174
II	De Lesseps	174
III	Emmahaven	175
IV	Meester Cornelis	175
V	Aan die ketting	176
VI	Buitenzorg	176
VII	Die oerbos	177
VIII	Padang	177
IX	Insulinde	178
X	Aan Multatuli	178
XI	Krakatau	179
XII	Aan Seli	179
XIII	Dipa Negara	180
XIV	Balikpapan	180
XV	Die doerian	180
XVI	Boroboedoer	181
XVII	Meta Api	182
XVIII	Vaarwel aan Insulinde	183

 

Die hamerkop	184
Reisigers	184
Op kommando	185
In ons dae	186
Die beste	187
'n Treurlied	188

 

	meer slampamperliedjies
I	Water en wyn meng same	189
II	Die rooi pad loop reguit na die see toe	189
III	Mierkatjie, wat met sonlig speel	190
IV	Daar is 'n blommetjie wat groei	190
V	Die reën is weg; oor al die bossies stroom	191
VI	By Mouille-punt, daar waar die lighuis staan	191
VII	Gevlek met verf die voorste rand	192
VIII	Groenspaan op 'n koper-oulap	192
IX	'n Handvol gruis uit die Hantam	193
X	Het jy gesaai, en wil jy oogs behaal?	193
XI	As ek van verbeelding praat	194
XII	Ek het 'n ster sien skiet	194
XIII	Is jy bly om te lewe?	195
XIV	Gerimpelde seestrand, met seegras besaai	195
XV	Jy vra my: ‘Wat is waarheid?’	195
XVI	'n Torretjie vlieg om die kerslig	196
XVII	Hulle skreeu hoera in die strate	196
XVIII	Op my ou ramkietjie	196
XIX	Hul sê die stryd is stryd verniet	197
XX	Grysaard, ek vra jou	198
XXI	Die varkblom en die lelieblom	198
XXII	Die westerson, in wilde vlam	199
XXIII	Jaloers is die winde	199
XXIV	Oupa is oud, en sy kop is wit, en sy oë bysiende en swak	199

 

 

[pagina ongenummerd (p. VII)]

XXV	‘Man, jy moet hoenders hou!’ het iemand my gesê	200
XXVI	Jy wat staan treur	200
XXVII	Outa Adam en ek het gisteraand	201
XXVIII	Gemmer-geur in die tuin en die mirre van reseda	201
XXIX	Diep water omring met palmiet, waar die vinke in speel	202
XXX	‘Kriek, kriek!’ in die sand sing my wiele	202
XXXI	Waar die Katberg, wit-kapok-gekroon	203
XXXII	Saal en toom en buikgort	204
XXXIII	Yster roes van nattigheid	204
XXXIV	Jy vra my: ‘Is jy dapper?’	205
XXXV	Daar's nog die lang rooi wapad voor my	206
XXXVI	Vleg vir my bruid 'n mirtekrans	206
XXXVII	Kan jy nie reg die agterkant spioen	206
XXXVIII	Kom ons ooit weer uit die vreemde t'rug	207
XXXIX	Kom dans met my! Kom dans met my!	207
XL	Boggom en Voertsek het saam gelewe	207
XLI	Fluit, windswael, sing en fluit	208
XLII	Hy staan daar sonder titel - ongereken	208
XLIII	'n Krans-omringde seekoegat	209
XLIV	Susanna, waar die blare suis	209
XLV	Dit is die einde! Wat het jy gewen?	210
XLVI	Waar die koue noordpool-naarheid	211
XLVII	Verroes is sy loop, verroes is sy haan	212
XLVIII	Ek het 'n mannetjie van potklei gemaak	212
XLIX	Sing, vinkie, sing!	213
L	In 'n gat daar onder die sukkeldoring	214
LI	Onder die waboom sit ek en wag	214
LII	Grysblou bulte voor my en die motreënmis op die pad	215

 

DIE BERGTRAGEDIE (1932)	219
SKOONHEIDSTROOS (1932)
Pater Servaas	253
'n Kersnaglegende	257
'n Kersnaggebed	259

 

	sonnette
I	Kinderverstand	260
II	Die pan	260
III	Die teenkant	261
IV	Voorbeelde	261
V	Vermaning	262
VI	In die suringtyd	262
VII	Natuurtroos	262
VIII	In die skemer	263
IX	Is liefde sterk genoeg?	263
X	Die wind	264
XI	Speelmaats	264
XII	Die las van lang verlede	264
XIII	'n Droomland	265
XIV	Wat werd is	265
XV	Nie sonder troos nie	266
XVI	Wat oorbly	266

 

 

[pagina ongenummerd (p. VIII)]

XVII	My moederstad	266
XVIII	As ek moet kies ...	267
XIX	Nie wat jy nie waardeer nie ...	268
XX	Kersnag	268
XXI	Die muezzin	268
XXII	My ander ek	269

 

Volkplanterslied	270
Plakkerslied	270
Branderlied	271
Karma	272
Ballade van Broer Blindeman	273
Treurlied	273
'n Katdoringkrans	274
Waarom?	274
Om mane padne hum!	274
Die winter kom	275
Liefderente	276
Ouderdom se kans	277
Hierso se wêreld	277
Skoonheidsin	278
Die kronkelpad van Kanniedood	279
'n Rotspoel op die strand	280
Voorjaar op die veld	280
Bosveldlied	281
Die trekvoël	282

 

	slampamperliedjies
I	Wys my die plek waar ons saam gestaan het	283
II	Eis van die vonk wat spartel	283
III	Keur van die beste	284
IV	Sonstrale op die nat veldsand	284
V	As ouderdom, wat alles breek, sy volmag oor my kry	285
VI	Daar kom 'n weerklank oor die veld	285
VII	Kom gee vir my polfyntjie	286
VIII	Sielsanker as die vloedgolf van vertwyfling oor die strand	286
IX	Vreugdegeskal	287
X	As ‘boosheyt dubbel boos’	287
XI	Die dalende dag wat die weste verkleur	288
XII	'n Kloof- en krans-omringde dal	288
XIII	Gee vir my boegoe, en kanniedood-blare	289
XIV	'n Blinkkleur-blommetjie	290
XV	As die pontak-loof met rooi winterroes in die wingerd in windmaande pryk	290
XVI	O bitter weinig wat ek het	291
XVII	Tuinroos tussen die tulpe	291
XVIII	Die held wat sterf, wat wen hy?	291
XIX	Soos 'n borrelende vink sy hart verlos	292
XX	Toeral, loeral, la	292
XXI	‘O, bitter-bly’	293
XXII	Gun my 'n blommetjie, Kelkiewyn	293
XXIII	Vra nie van hom wat skoonheid min	294
XXIV	O, gun vir hom wat, as hy staan	294

 

 

[pagina ongenummerd (p. IX)]

'N VERSIEBOORD VIR KINDERS (1944)
My ossewa	297
Die muskiet	298
As mens oud word	300
Die Duiwelby	300
Die wêreld	301
Kaboutertjies op Zeekoevlei	301
In die spens	302
Die stout kat	303
Oom Kaalkop	304
Ou Blaasbalk	304
Die ou likkewaan	305
Die vinkskool	307
Toe Pa nog jonk was	307
Die miskruier	308
Ai' Koenie	309
Die Slamaierwinkel	309
Die kwarteltjies	310
Wat ek gaan word	311
Ons tuinier	312
Slapenstyd	313
Onskuld	313

 

DIE MOORMANSGAT EN ANDER VERHALENDE EN NATUURVERSE (1948)
Die Moormansgat	317
ander verhalende verse
Piet Steenkamp	337
Die ystervarkie	337
Doring-rosie	338
My droompaleis	339
Die mens is enkel ydelheid	342
Voortrekkers	345
Liefdesmart	347
natuurverse
As die lemoenbome bot	349
Die kremetart-boom	349
Natuurstemme	350
Waar die onderveld	351
Vliegie	351
Sonsondergang op Langebaan	351
'n Watergat, fier met palmietbos omring	352
Rooskleurige suurknolle	352
'n Fluitjiesriet-omsoomde poel	353
As die suring verlep	354
Slinger my saad waarheen jy wil	354
Karoo-winter	355
Die swaels	356
Die bergpoel	357
Sing weer vir my	358
Sestina van die Richtersveld	359
Bosveld-kamele	360

 

 

[pagina ongenummerd (p. X)]

GESEËNDE SKADUWEES (1949)
Die harde pad	363
algemeen
Ride si sapis	364
Bang vir die blits	364
Ou-jaar	365
Aan 'n vrind oor die water	365
Oos-Indië	365
Die Maliebaan	366
In die oerwoud	367
Verse van die tentmaker, Omar, die Persiese digter	368
Welirang en Ardjoeno	370
Hier sal geen mens	370
Die eerste wingerd	371
By 'n skildery van Wenning	372
Lewenswysheid	372
Ontheiliging	373
Die witgeklede krag	373
Roulied vir A.G. Visser	374
Geseënde skaduwees	375
Ballade van die ryk prins	375
Ballade van 'n verstening uit die Vrystaat	376
My wolkombers	377
Lied aan die donker	377
Die wrak	379
Op soek na die waarheid	379
Die bedelaar	380
Requiem	381
Bestemming	383
Terugblik	383
Ek sal nie waag ...	384
My pyp	385
Treurlied vir een wat dood is	387
Had ek maar sienerskrag	390
Rondelle	390
sonnette
Aan A.T.	392
Op Poeloe-piesang	392
Drie sonnette	392
Die onoortreflike ridder	394
Redes	394
Die Maan	395
Dis lank verby	395
Skoonheidstroos	396
Ek smeek om uitstel	396
Die nuwe dag	396
Ontnugtering	397
Nog snood verwyt	397
My pronkpaleise	398
Troos	398
Onweer	398
Die Koperberg	399
In Eenoog-land	399
Die oorlogsmonument	400

 

 

[pagina ongenummerd (p. XI)]

As ek een guns mag vra	400
O Boetie, as die dag my byna breek	400
O, huil nie as die hartseer	401
Aan Jan Celliers	401
meer slampamperliedjies
Ek het man en vrou met my sussie gespeel	402
Wingerd-lied	402
Moet hy wat oud word	403
Waarom die duislende dweepsug	403
Nimmer vir my	403
Ons haat mekaar	404
O wit reier	405
Ek het hoor vertel van 'n towenaar	405
O mors die lewe nie	406
O, laat my gaan na die ontong-land	406
Wie sal regverdigheid begrens	406
Omdat ek alte bang is	407
‘Sluit voor begeerte uw graag gesicht’	407
My is belowe 'n loon	408
vertaalde slampamperliedjies
Vooraf	409
Jy skeer die gek	409
Die guns van 'n vors of 'n skoolgeleerde	409
Jy sê my: ‘Boetie, jy skryf onsin’	409
Jy dink en dink	410
Ons moet dus nooit kritiek op wat jy skrywe	410
Studente wat nie studeer nie	410
O Here, ek smeek gedwee	410
Jy's 'n groot staatsman	410
'n Miskruier en 'n vlieg	411
Weg met die kranse	411
vir die kleinspan
My suurvy-span	412
My waentjie	412
Ouma se werkdoos	412

 

THE BALLAD OF DICK KING AND OTHER POEMS (1949)
The ballad of Dick King	417
War faith	424
Recordatio	424
The heroes	426
The Zombie	427
The Intermagoel	428
On leaving for Lybia, 1940	428
1942-1943	429
Desert memories	429
France, 1940	430
Reported missing - presumed dead	431
That innocent soul	431
On Churchill's birthday, 1944	432

 

 

[pagina ongenummerd (p. XII)]

To Squadron 21, S.A.A.F.	432
Light bombers	433
To any mother	433
1945	433
Chant of the freed peoples	434
Reflection	434
A thought	435
The baobabs	435
A blue jay in the Bushveld	436
Reverie	436
Fairies at Zeekoevlei	436
Aomed	437
Segregation	438
Spring	439
The Kaffirboom	441
The flamingo	442
Cape Town	442
The salt pan	442
Sorrel City	443
The cauled man	443
Sestina of the atom bomb	447
Notes	448

 

VERSPREIDE GEPUBLISEERDE VERSE
By Pa se boekrak	453
Ons wêreld	454
Die sysie se lied	455
Wat Dikkop nie bevroed nie	456
Veld-akwarelle	457
Meneer Brullebalk snater	458
My potklei-ossies	459
Die waterskilpad	460
Buite in die sterrelig	461
Kluitjies	462
Peetoom se tuin	462
Kry vir jou aalwynblomme ...	463
Hitler	463
Revision (1914-1942)	464
Pelicans on Ronde Vlei	464
The return of the First Division	465
Holland 10 Mei 1940	465
To Stalin	474
Summer morning in the Bushveld	474
Lowveld in winter	474
Faustus	475

 

NAGELATE GEDIGTE
Ek ry my krale een vir een	483
Versies van Omar Khayyam	484
Nooitgedacht. Desember 16, 1914	485
Die hartbeesthuis van pannekoekdeeg	486
Mevrou X-	486
A mountain tragedy	486

 

 

[pagina ongenummerd (p. XIII)]

The Mission Child	490
Dominion status	491
The camp fire	492
The future	493
Twilight in the Bushveld	493
The Bakbakiri	494
O praise the Spring that has given us a glimpse of its glory	495
Poem on the coming of Spring	495
The failure	496
Over the combers' cream ridged crest	498
Grandmother's workbox	499
O Skepper van wat moed gee leen my krag	500
Klein skreeubalk met verbeelding op die hol	500
Praeterea nihil	501
'n Smartlied	501
Onze Jan	502
Ploegtyd (Fragmente)	503
1945: Die Nuwe Jaar	504
I lived a slave of the Polyterites	505
Dearest, if ever I	505
The world's a riddle none can read	505
I sat in the twilight and waited	506
Last night where the roads to east and west	506
Your hand in mine and yours and yours	506
Bayard's call	507
A lizard basked in the light	508
Thou hast that perfect portion that proclaims	508
verantwoording	509
alfabetiese register van eerste reëls	546