Alle de brieven. Deel 11: 1695-1696

[p. 54]

Brief No. 154 [93]
18 Augustus 1695

Gericht aan: Anthonie Heinsius.

Manuscript: Het manuscript is niet teruggevonden.

Gepubliceerd in:

A. van Leeuwenhoek 1696: Vijfde Vervolg Der Brieven..., blz. 121-127, 4 figuren (Delft: H. van Krooneveld). - Nederlandse tekst [A].

A. van Leeuwenhoek 1697: Continuatio Arcanorum..., blz. 1-6, 4 figuren (Delphis Batavorum: H. a Kroonevelt). - Latijnse vertaling [C].

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek in Cours de Physique..., blz. 37 (La Haye: J. Swart). - Frans excerpt.

S. Hoole 1807: The Select Works of Antony van Leeuwenhoek..., Dl. 2, blz. 161-162, 3 figuren (London). - Engelse vertaling van een gedeelte van de brief.

A.J.J. Vandevelde 1922: De Brieven 76 tot 107 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., Jrg. 1922, blz. 1114-1115. - Nederlands excerpt.

Korte inhoud:

Beschrijving van een experiment waarin buskruit in een gesloten glazen bol tot ontploffing wordt gebracht. Meting van de na de ontploffing ontstane volumevermeerdering. Glazen bollen kunnen bij een gedeeltelijk luchtledig imploderen. L. heeft glasblazen op de markt geleerd.

Figuren:

De vier figuren zijn bijeengebracht op één plaat. Hoole geeft alleen de fig. 1-3.

Opmerking:

De hier afgedrukte tekst is die van uitgave A.

[p. 55]

Letter No. 154 [93]
18 August 1695

Addressed to: Anthonie Heinsius.

Manuscript: The manuscript has not been traced.

Published in:

A. van Leeuwenhoek 1696: Vijfde Vervolg Der Brieven..., pp. 121-127, 4 figures (Delft: H. van Krooneveld). - Dutch text [A].

A. van Leeuwenhoek 1697: Continuatio Arcanorum..., pp. 1-6, 4 figures (Delphis Batavorum: H. a Kroonevelt). - Latin translation [C].

N. Hartsoeker 1730: Extrait Critique des Lettres de feu M. Leeuwenhoek in Cours de Physique..., p. 37 (La Haye: J. Swart). - French abstract.

S. Hoole 1807: The Select Works of Antony van Leeuwenhoek..., vol. 2, pp. 161-162, 3 figures (London). - English translation of a part of the letter.

A.J.J. Vandevelde 1922: De Brieven 76 tot 107 van Antoni van Leeuwenhoek..., in Versl. en Meded. Kon. Vlaamsche Acad., 1922, pp. 1114-1115. - Dutch abstract.

Summary:

Description of an experiment in which gunpowder is detonated in a closed glass bulb. Measurement of the increase of volume after the explosion. When there is a partial vacuum, glass bulbs may implode. L. learned glass-blowing on the market.

Figures:

The four figures are combined in one plate. Hoole only gives Figs 1-3 incl.

Remark:

The text as here printed is that of edition A.

[p. 56]

Delft den 18. Augusty 1695.

Wel Edele Gestrengen Heere¹⁾.

⁺IK hebbe voor desen²⁾ aan de Coninklijke Societeit tot Londen geschreven, hoe dat door het aansteken van Bos-kruyt³⁾ lugt wierde gemaakt, ofte voortgebragt, als ook mede hoe veel plaats na mijn beste waarneminge een aangesteken kern Bos-kruyt van noode hadde, en alzoo ik de manier van mijn doen, niet bekent maakte, heb ik goet gedagt, aan te wijsen hoe ik daar ontrent kome te handelen.

⁺Ik neme een glase Tuba van de lengte zoo als het valt⁴⁾, laat het zijn als Fig. 1. LM. waar aan ik de glase bol HIKM. blaas, dit verrigt hebbende, zoo laat ik een kern Bos-kruyt in de openheyt L. vallen, op de gront I. als wanneer ik dan de gezeyde⁺ glase bol de Fig. 2. van PONQR. ben gevende⁵⁾, door welke gestalte de kern Bos-kruyt in de dunne glase Tuba ontrent N. nedervalt.

Dit zoo zijnde, neem ik een korte Silver-smits Blaas of Soldeer-pijp, en om mijn gezigt geen schade aan te brengen, zoo zet ik een Bril op mijn Neus, ende dus kome ik digte by de glase bol, om de werkinge van het Bos-kruyt te zien, als het aangestoken werd, als wanneer door behulp van de gezeyde Soldeer-pijp, het zy van een Kaars of Lamp, op het glas daar de kern Bos-kruyt leyt brenge⁶⁾, waar door aanstonts de kern Bos-kruyt in brant vliegt.

Dese kern Bos-kruyt in de gezeyde glase bol gesprongen⁷⁾ of aan brant geraakt zijnde, maakt een groote beweginge in dezelvige, zoo met een groote snelte in 't ronde te loopen, als anders⁸⁾, en welke⁹⁾ menigvuldige zeer kleyne deelen men voor rook zoude aansien, boven de onbegrypelijke menigte van zeer kleyne deelen die als dan van binnen aan het glas in rust zitten, ja het getal van deelen waar in een kern Bos-kruyt is verdeelt, is zoo groot dat¹⁰⁾ niet te bedenken is, voor de geene die de uytwerkinge niet en heeft gesien.

1) De Brief is blijkens de titel in de uitgave gericht aan d' H^r. M^r. Antoni Heinsius, Raatpensionaris van Holland, &c. &c. Zie voor Heinsius het Biogr. Reg., Alle de Brieven, Dl. 3, blz. 484.

+ Proeven met buskruit.

2) Vgl. Brief 15 [9] van 22 januari 1675 aan Henry Oldenburg, Alle de Brieven, Dl. 1, blz. 208-228, waarin L. op blz. 222-224 een experiment met buskruit beschrijft. Hij doet een korrel buskruit in een gesloten glazen bol, die hij verhit. Het buskruit komt niet zodanig tot ontploffing, dat het glas stukgaat. De salpeter, houtskool en zwavel echter verspreidden zich over de gehele inhoud van de glazen bol. In Brief 89 [48] van 22 januari 1686 aan de Royal Society, Alle de Brieven, Dl. 5, blz. 354-396, beschrijft L. op blz. 368-394 opnieuw proeven met buskruit. Na meting van het volume van het gas, dat bij de verbranding ontstaat, past hij de gegevens toe op een beschouwing over de lengte van een kanon.

3) Bos-kruyt, buskruit; een kern Bos-kruyt, een korrel buskruit.

+ fig. VII.

4) van de lengte zoo als het valt, van willekeurige lengte.

+ fig. VIII.

5) als wanneer ik (...) ben gevende, en daarop geef ik.

6) als wanneer (...) brenge. L. heeft in deze zin het woord ‘vlam’ of ‘hitte’ vergeten. Men leze: en dan breng ik met behulp van de genoemde soldeerpijp de vlam van een kaars of lamp op het glas waar de korrel buskruit ligt. In C is het woord vlam in de vertaling toegevoegd.

7) gesprongen, ontploft, geëxplodeerd.

8) zoo (...) in 't ronde (...) als anders, zowel in de rondte als anderszins.

9) De aansluiting met het eerste deel van de zin is niet correct: L. heeft het antecedent waarop welke betrekking moet hebben, wel gedacht, maar niet geschreven. Men leze van hier af als volgt: en de talrijke zeer kleine delen waarin de korrel uiteen gesprongen is, zou men voor rook aanzien; bovendien is er een onbegrijpelijke menigte van zeer kleine delen die dan binnen aan het glas vast zitten.

10) dat, dat het.

[p. 57]

Delft, the 18th of August 1695.

Right Honourable Sir¹⁾,

⁺I formerly²⁾ wrote to the Royal Society in London how by igniting Gun-powder air was made or produced, and also how much space, according to my best observation, an ignited grain of Gun-powder took up, and since I did not make known the manner of my procedure, I have thought fit to indicate how I proceed with respect to this.

⁺I take a glass Tube of any length, e.g. like LM (Fig. 1), on which I blow the glass bulb HIKM. Having done this, I drop a grain of Gun-powder through the opening L on to the bottom I, and then I give the said glass bulb the form of⁺ PONQR (Fig. 2), in consequence of which form the grain of Gun-powder falls down in the thin glass Tube near N.

This being so, I take a short Silversmith's Blow-tube to Solder with, and in order not to injure my eyesight I put a pair of Spectacles on my Nose, and thus I get close to the glass bulb so as to see the action of the Gun-powder when it is ignited; and then with the aid of the said Blow-tube I approach [the flame] either of a Candle or of a Lamp to the glass where the grain of Gun-powder lies, in consequence of which the grain of Gun-powder catches fire forthwith³⁾.

This grain of Gun-powder, having exploded or caught fire in the said glass bulb, makes a great stir therein, both darting about with great speed and otherwise. And the numerous very small particles [into which the grain has exploded] might be looked upon as smoke⁴⁾; moreover there is an incredible multitude of very small particles which then adhere without moving to the inside of the glass. Indeed, the number of particles into which a grain of Gun-powder is divided is so great that it cannot be conceived by one who has not seen the effect.

1) It appears from the title in the edition that the letter is addressed to Mr. Antoni Heinsius, Grand Pensionary of Holland, etc. etc. For Heinsius, see the Biogr. Reg., Collected Letters, vol. 3, p. 485.

+ Experiments with gun-powder.

2) Cf. Letter 15 [9] of 22 January 1675 to Henry Oldenburg, Collected Letters, vol. 1, pp. 209-229, in which L. describes, on pp. 223-225, an experiment with gunpowder. He puts a grain of gunpowder in a closed glass bulb, which he heats. The gunpowder does not explode in such a way that the glass breaks. The saltpetre, charcoal, and sulphur, however, are dispersed over the whole content of the glass bulb. In Letter 89 [48] of 22 January 1686 to the Royal Society, Collected Letters, vol. 5, pp. 355-397, L. again describes, on pp. 369-395, experiments with gunpowder. After having measured the volume of the gas formed during the combustion, he applies the data to a discussion on the length of a gun.

+ fig. VII.

+ fig. VIII.

3) In this sentence L. forgot the word ‘vlam’ (flame) or ‘hitte’ (heat). In C the word vlam has been added in the translation.

4) The connection with the first part of the sentence is not correct: L. indeed had the antecedent in mind, but forgot to write it.

[p. 58]

⁺Na dese blaas ik het glas Fig. 3. STVW. en draag zorg, dat het zelvige aan T. wat dik is, en gevolt hebbende met water, houde ik het in de hand, zeer na¹¹⁾ met zoodanige schuynte, als het hier af geteykent is.

⁺Vorders brenge ik Fig. 2. alwaar de kern Bos-kruyt in is gesprongen⁷⁾, met de⁺ dunne Tuba NQR. in de openheyt van het glas Fig. 3. W. zoodanig dat het toe eynde¹²⁾ R. op de gront T. komt te drukken, welke drukkinge ik zoo verre vervolg, tot dat de glase Tuba aan Q. komt te breken, in welke brekinge wy gewaar werden,⁺ dat de geparste lugt, die in de holte van het glas Fig. 2. door het aansteken van het⁺ Bos-kruyt veroorsaakt is, met gewelt uyt Fig. 2. in Fig. 3. werd gestort. En alzoo de lugt uyt Fig. 2. komende, en in Fig. 3. stortende, niet uyt de openheyt die aan W. is,⁺ kan verhuysen¹³⁾, maar moet zig plaatsen¹⁴⁾ in de holligheyt van het glas aan V.⁺ zoo werd in dit doen, zoo veel water Fig. 3. uyt W. gestort¹⁵⁾, als'er lugt, uyt Fig. 2.⁺ in Fig. 3. werd gestort.

Als ik nu Fig. 3. zoo als het vol water is, tot een aas swaarte¹⁶⁾ toe hebbe gewogen, en het zelvige weder wegende, als het water, als hier vooren gezeyt, daar⁺ is uyt gestort, zoo is my bekent hoe veel geprangde lugt¹⁷⁾ uyt Fig. 2. is gekomen.

Wyders neem ik eenige andere glase bollen die over een komen in maaksel⁺ met Fig. 2. alleen met dit onderscheyt dat NQ een regte Tuba is die aan Q. open is, en ik brenge de gezeyde Tuba in de openheyt W. zoodanig dat de openheyt Q in de⁺ holligheyt van het glas Fig. 3. niet op de gront T. komt te rusten, maar een weynig van de gront af blijft.

Dit zoo volbragt hebbende, steek ik als vooren gezeyt, het kerntge Bos-kruyt aan, als wanneer met het aansteken van het zelvige, met een groote snelte eenige⁺ lugt uyt de bol Fig. 2.in het water Fig. 3. dat in STV. is werd gestort¹⁸⁾, als wanneer gelijke quantiteit water, weder uyt W. verhuyst.

Dit Bosse-kruyt aangesteken zijnde, ende de vlamme Vuyrs, die van het⁺ kerntge is afgegaan, ende in de glase bol Fig. 2. NOP. in 't branden een ruymte heeft van doen gehad, en uyt het glas verhuyst zijnde, werd aanstonts, en om zoo te spreeken, op een poinct des tijd[s]¹⁹⁾, weder door de openheyt Q. water in de bol⁺ Fig. 2. gestort, ende dat in meerder quantiteyt als men wel denken zoude.

Dog alzoo met het aansteken van het Bos-kruyt, het glas ontrent N. zeer heet werd, barst het glas, van het in gestorte water zeer ligt, en het springt met een groote slag met het aangaan van de kern Bos-kruyt veel maal instukken, zoo dat

+ fig. IX.

11) zeer na, nagenoeg.

+ fig. VIII.

7) gesprongen, ontploft, geëxplodeerd.

+ fig. IX.

12) het toe eynde, het gesloten einde.

+ fig. VIII.

+ fig. VIII en IX.

+ fig. VIII.

13) verhuysen, ontwijken.

14) maar moet zig plaatsen, lees: maar zich moet plaatsen.

+ fig. IX en VIII.

15) zoo veel water Fig. 3. uyt W. gestort, zoveel water bij W. uit het toestel fig. 3 gestort.

+ fig. IX.

16) tot een aas swaarte, tot op een aas nauwkeurig. Een aas is 47 mg.

+ fig. VIII.

17) geprangde lucht, samengeperste lucht.

+ fig. VIII.

+ fig. IX.

+ fig. VIII en IX.

18) als wanneer (...) enige lugt (...) werd gestort, en dan wordt (...) een hoeveelheid lucht (...) overgebracht.
Evenzo in het vervolg van de zin: als wanneer (...) verhuyst, en dan ontwijkt (...).

+ fig. VIII.

19) op een poinct des tijd[s], op een en hetzelfde tijdstip. De 2e-nmv.-s ontbreekt in de druk. In het voorafgaande gedeelte van de zin is het gebruik van de werkwoordsvormen onregelmatig. Men leze: Toen het B. aangestoken was en de vlam, die van de korrel afkwam en in de glazen bol bij het branden ruimte nodig had, uit het glas ontweken was, werd terstond... enz.

+ fig. VIII.

[p. 59]

⁺After this, I blow the glass STVW (Fig. 3) and see to it that it is a bit thick at T, and having filled it with water, I hold it in my hand, well-nigh with the slant with which it is shown in the drawing.

⁺Next I insert Fig. 2, in which the grain of Gun-powder has exploded, with the⁺ thin Tube NQR into the opening W of the glass (Fig. 3) in such a way that the closed end R presses on the bottom T, which pressure I continue until the glass Tube breaks at Q; during this breaking we observe that the compressed air which⁺ has been produced in the interior of the glass (Fig. 2) by the ignition of the Gun-powder⁺ is forced out of Fig. 2 into Fig. 3. And as the air coming out of Fig. 2 and entering Fig. 3 cannot escape from the opening at W, but has to place itself in the⁺ interior of the glass at V, in this procedure as much water is forced at W out of Fig. 3 as air is forced out of Fig. 2 into Fig. 3.

⁺When I have now weighed Fig. 3 when it was filled with water, accurately to⁺ one aas⁵⁾, and I weigh it again when, as said above, the water has been forced out of it, it is known to me how much compressed air has come out of Fig. 2.

⁺Further I take some other glass bulbs corresponding in structure to Fig. 2, with the only difference that NQ is a straight Tube, which is open at Q, and I insert the said Tube into the opening W in such a way that the opening Q does not come⁺ to rest on the bottom T in the interior of the glass (Fig. 3), but remains a bit away from the bottom.

Having accomplished this, I ignite, as said before, the grain of Gun-powder,⁺ and as it is ignited some air is forced with great speed out of the bulb (Fig. 2) into the water in STV (Fig. 3), upon which an equal quantity of water escapes again from W.

This Gun-powder having been ignited and the flame of Fire which has come⁺ from the little grain and needed space during burning in the glass bulb NOP (Fig. 2) having escaped from the glass, water was forced forthwith and so to speak in an⁺ instant through the opening Q into the bulb (Fig. 2) again, and this in a greater quantity than would be thought.

But as with the ignition of the Gun-powder the glass becomes very hot near N, the glass tends to burst in consequence of the entering water and it explodes into many pieces with a loud detonation as the grain of Gun-powder is ignited, so that,

+ fig. IX.

+ fig. VIII.

+ fig. IX.

+ fig. VIII.

+ figs VIII and IX.

+ figs IX and VIII.

+ fig. IX.

+ fig. VIII.

5) An aas is 47 mg.

+ fig. VIII.

+ fig. IX.

+ figs VIII and IX.

+ fig. VIII.

+ fig. VIII.

[p. 60]

men om deze waarnemingen te volbrengen, zig niet ontsien moet, het verscheyde malen, (indien het glas komt te breken) te hervatten.

⁺Wanneer over veel jaren²⁰⁾, een buyte-lants Heer, my de eer aan dede van my te komen besoeken, om eenige van mijne geringe ontdekkingen te beschouwen, vielen onse redenen op²¹⁾ de parsinge van de lugt, en onder anderen hoe men met de lugt stark in een glas te prangen²²⁾, het glas, of fles, met een slag ofte geluyt, konde doen instukken barsten, daar ik zeyde veele ondervindingen van hadde, als ook mede wanneer men uyt een glas, de groove lugt met gewelt uyt bragt²³⁾, tot zoo verre dat het glas quam instukken te breken, het glas insgelijks een slag gaf. Dit mijn zeggen was by dien Heer niet aannemelijk.

Omme dit aan de werelt te doen zien, hebbe ik bedagt te blasen glase bollen⁺ van de groote en ook grooter als Fig. 4. XYZ. en zoo ras als zoodanige bol geblasen was, heb ik dezelvige terwyl hy nog zeer heet was, door een vaardige²⁴⁾ hand, schoon de huyt van eenige Vingers in dit doen quame te sengen of branden²⁵⁾, dese glase bollen zoo gemaakt, en zeer heet toe geslooten zijnde, bevat in de zelvige veel van de dunste stoffe²⁶⁾, en om dat de dikke lugt waar in wy leven, niet door het glas kan gaan, zoo werd het glas rondomme van de lugt zeer geparst, welke parsinge veele niet en konnen begrijpen, als boven hare gedagten gaande.

Door welke parsinge van de lugt my veel malen is te vooren gekomen, dat zoodanige glasen, als verhaalt is geen vier seconden tijds hebben toe geslooten gelege, of zy barsten al met een redelijke groote slag in stukken, door welke onverwagte slag my veel malen is geschiet, dat ik daar van verschrikt ben.

Dese verhaalde glaasjens heb ik sedert twee â drie maanden, dat ik eerst in gedagten gekregen hebbe²⁷⁾ om die te maken, en op zoodanige manier ook de parsinge van de lugt te bewysen, aan verscheyde Heeren laten zien, en ook voor hare oogen dezelvige met een slag te geven in stukken gebroken.

Met verder byvoeginge, dat by aldien ik glase bollen konde maken, die tien maal grooter waren als de verhaalde bolle, ende dat van zoo weynig glas, nogtans zoo sterk zijnde dat in dezelvige zoo een dunne lugt²⁸⁾ konde beslooten blijven, dat alsdan zoodanige glas hier op de Aerde, of beter gezeyt, hier benede in de lugt geen plaats zoude hebben, maar met een snelte, opwaarts in de lugt gevoert werden, tot zoo hoog daar de zwaarte van de lugt, met de hoe grootheyt van de lugt in 't glas, ende het glas te samen over een quam.

Ik heb te meer malen, wanneer ik mijne voor verhaalde redenen volvoert hadde, een glase bol voor hare oogen met een slag te geven, in stukken gebrooken.

+ Luchtdruk veroorzaakt implosies.

20) over veel jaren, enige jaren geleden.

21) vielen onse redenen op, kwamen wij te spreken over.

22) prangen, samenpersen.

23) de groove lugt met gewelt uyt bragt, de atmosferische lucht krachtig wegzoog.

+ fig. X.

24) vaardige, vlugge.

25) branden, op dit punt wordt de zin onduidelijk. Waarschijnlijk heeft L. het woord ‘dichtgemaakt’ of ‘toegesloten’ vergeten. Met dese glase bollen zou dan een nieuwe zin beginnen, nl.: Toen deze bollen zo gemaakt waren en in zeer hete toestand dichtgemaakt, bevatten deze in zich... enz. In C is de zin door bekorting verbeterd.

26) de dunste stoffe, sterk verdunde lucht.

27) dat ik eerst in gedagten gekregen hebbe, sinds ik voor het eerst op het idee gekomen ben.

28) dunne lugt, verdunde lucht.

[p. 61]

in order to complete these observations, one must not scruple to repeat them several times (if the glass should break).

⁺When many years ago a foreign Gentleman did me the honour of visiting me in order to behold some of my trifling discoveries, we touched upon the pressure of the air, and amongst other things on the fact that by greatly compressing the air in a glass the glass or bottle could be made to burst into pieces with a detonation or sound, of which I said I had much experience, and also that, when the thick air was vigorously sucked out of a glass until the glass burst into pieces, the glass also gave a detonation. This gentleman could not accept this statement of mine.

In order to show this to the world, I bethought myself of blowing glass bulbs of⁺ the same size as XYZ (Fig. 4), and also larger, and as soon as such a bulb had been blown, I [closed] it, while it was still very hot, with a nimble hand, albeit that the skin of some of my Fingers was singed or burned in the process⁶⁾. When these glass bulbs had been so made and closed while very hot, they contained a large amount of the thinnest matter, and because the thick air in which we live cannot pass through the glass, the glass was pressed greatly by the surrounding air, a pressure which many people cannot understand, as being beyond them.

In consequence of this pressure of the air it has often occurred to me that such glasses, as related, had not been closed for four seconds but they burst into pieces with a reasonably great detonation, by which unexpected detonation I was frequently startled.

For some two or three months since I first hit upon the idea of making these said glasses, and demonstrating in this way the pressure of the air, I showed them to divers Gentlemen and also broke them to pieces before their eyes by tapping them.

And to this I added that if I could make glass bulbs which were ten times larger than the said bulbs, and that of so little glass and yet so strong that such thin air could remain enclosed therein, such glass bulbs would have no space here on the Earth, or rather in the air here below, but would be forced upwards in the air with great speed, to a height where the weight of the air equalled the quantity of the air in the glass and the glass together.

I have repeatedly, after having completed my aforesaid reasoning, broken a glass bulb to pieces before their eyes by tapping it.

+ Air-pressure causes implosions.

+ fig. X.

6) burned in the process, at this point the sentence becomes confused. Probably L. forgot the word ‘closed’ or ‘sealed’. A new sentence would then begin with: When these glass bulbs had been so made and closed while very hot, they contained... In C the sentence has been improved by abridgement.

[p. 62]

⁺U Ed: Wel Ed: Gestr: Heere zoude wel menen, dat ik in de konst van Glasblasen, by de Kaars of Lamp geoeffent was. Ik hebbe geen andere kennisse van Glas-blasen gehad, als dat wanneer op onse Jaarmart²⁹⁾ een Glas-blaser in de stad was gekomen, die zijn Glas-blasen by de Lamp, om gelt liet zien, en als doen op desselfs handeling agting nemende, heb ik het by de hand gevat³⁰⁾, en dus kan ik alleen maar blasen, het geene ik tot mijn verrigtinge van nooden hebbe.

A. van Leeuwenhoek.

+ Glasblazen.

29) Deze jaarmart is waarschijnlijk de Odulphusmarkt, die begon op vrijdag na St. Odulphus (12 juni) en acht dagen later, op zaterdag, ophield. Vgl. Van Bleyswijck, Beschryvinge, blz. 656-658. [He.]

30) by de hand gevat, ter hand genomen. De constructie van de zin laat te wensen over, maar de bedoeling is duidelijk.

[p. 63]

⁺Your Honour might perhaps think that I was an expert in Glass-blowing, with a Candle or a Lamp. I have not had any other knowledge of Glass-blowing but when at our Fair⁷⁾ a Glass-blower came into the town, who demonstrated his Glass-blowing with a Lamp for money, and then, watching his procedure, I took it up, and thus I can blow only the things I need for my experiments.

A. van Leeuwenhoek.

+ Glass-blowing.

7) This jaarmart is probably the Odulphus Fair, which started on the Friday after St. Odulphus (12 June) and ceased eight days later, on Saturday. Cf. Van Bleyswijck, Beschryvinge, pp. 656-658. [He.]