Middelnederlandsche dramatische poëzie
(1907)–P. Leendertz (jr.)–
Auteursrecht onbekend
[pagina 277]
| |
[Een scoon spel van Mariken van Nieumeghen die meer dan seven iaren metten duvel woende ende verkeerde.]aant.
Ga naar margenoot+[Die oom.]
Mariken!
Mariken.
Wat ghelieft u, heer oom?
Die oom.
Hoort kint, slaet mijnder woorden goom:
Ghi moet nae Nimmeghen nemen u vertreck
Om ons provande te halen; wi hebben ghebreck
5[regelnummer]
Van keersen, van olie in die lampe te doene,
Van azine, van soute ende van enyoene,aant.
Ende van solferpriemen, soe ghi selve ontcnoopt.
| |
[pagina 278]
| |
Daer zijn acht stuvers, gaet henen, coopt
Te Nimmeghen van dies wi hebben breke.
10[regelnummer]
Tesser nu iuyst mertdach vander weke,
Te bat suldi vinden al dat u ghereyt.
Die oom.
Om tavont weder thuys te sine werdet te late,
15[regelnummer]
Want die daghen zijn seer cort nu ter wilen,
Ende tes van hier te Nieumeghen twe groote milen,
Ende tes nu tien uren of daer toe bet.
Hoort kint, eest dat ghier so langhe let,
Dat u dunct, dat ghi met schonen daghe
20[regelnummer]
Niet thuys gheraken en sout tuwen behaghe,aant.
Blijft daer vri te nacht, ick werts te gherustere
Ga naar margenoot+Ende gaet slapen tot uwer moeyen, mijnder sustere;
Die en sal u om eenen nacht niet ontsegghen.
Ick hebt liever dan dat ghi doer haeghen ende heggen
25[regelnummer]
Thuys by doncker sout comen alleene;
Want den wech en es van boeven niet alte reene,aant.
Ende ghi sijt een schone, ionghe maecht,aant.
Men soude u lichtelijck aenspreken.
Mariken.
Heer oom, soot u behaecht,
So sal ick alle dinghen doen, ende niet el.
Die oom.
30[regelnummer]
Groet mi u moeye, mijn suster, ende vaert wel.
Coopt al dat ons ghebrect, bi mate ende bi gewichte.
Mariken.
Ick sal, heer oom. Adieu.
| |
[pagina 279]
| |
Die oom.
Adieu, Mariken nichte,
Gods gratie moet u eenpaer wesen. -
Heere Godt, hoe mach mi therte so swaer wesen?aant.
35[regelnummer]
Eest dattet lant hier so tweedrachtich si?
Of eest om dat mijn nichte daer scheyt van mi?
Ontbeyt, hoe coem ic aldus swaer? Dits vreemt bediet.
Met dat meysken daer van mi schiet,
Wert mi te moede recht ick en weet hoe.
40[regelnummer]
Ick duchte, haer oft mi sal wat comen toe.
Ich wilde, dat icse thuys hadde ghehouwen.
Tes dwaesheit ionghe meyskens of vrouwen
Alleene te laten gaen achter lande,
Want die boeverie der werelt is menigerhande.
Ga naar margenoot+[Mariken.]
45[regelnummer]
Nu heb ic van als dat ons ghebrack
Doen weghen ende meten naer mijn ghemack
Ende daer na ghecocht ende wel betaelt.
Maer mi dunct, dat ic hier so langhe heb gedraelt,
Dat ghinder die nacht compt opgheresen.
50[regelnummer]
Daer sie ick eenen wiser; wat macht wesen
Aenden dach? Tes alre tusschen vieren ende viven.
Nu moet ic tavont int stede bliven;
| |
[pagina 280]
| |
Ten es noch maer een ure dach
Ende in drie uren dat ict nauwelijck gaen en mach
55[regelnummer]
Van hier tot mijns ooms. Neen, tes beter ghebleven.
Mijn moeye die woent recht hier neven;
Ick wil haer gaen bidden, datse mi een bedde decke,
Ende morghen, also vroech als ick ontwecke,
Soe mach ic mi nae huys snel ten labuere slaen.aant.
60[regelnummer]
Ick sie mijn moeye voer haer duere staen;
Soot wel betaemt wil icse gaen groeten. -
Moeye, Cristus wil al u leet versoeten
Ende alle die ghi lief hebt hoeden van gequelle.
Die moeye.
Ke, willecome duvel, hoe staget in die helle?
65[regelnummer]
Wel ioncfrouwe, wat hebdi nu hier te doene?
Mariken.
Mijn oom sant mi, omtrent der noene,
Ga naar margenoot+Om keersen, om mostaert, om azijn, om veriuys
Ende om al datter ghebreck was tonsent in huys;
Ende eer ick van deen totten anderen heb connen loopen,
70[regelnummer]
Ende alle dinck heb connen vinden ende coopen,
So eest sus late worden; ende luttel grievet u,
Dat ghi mi te nacht een bedde decket, ghelievet u.
Ic soude immer noch thuys gaen, maer metter nacht
Wort somtijts een maechdeken bespiet ende gewacht,
75[regelnummer]
Onteert, vercracht, te haren verwite,
Ende daer voer sorghe ick.
Die moeye.
Wachermen tijte!
Sorchdi nu so seere voor uwen maechdom, Godwouds!
Ke, lieve nichte, ghi weet doch van oudts
Hoe ghi ghewonnen waert, al ghelaeti u dus inge.
80[regelnummer]
Ghi en hebt hier sint der noenen met uwen dinge
| |
[pagina 281]
| |
Niet besich gheweest, laet ic mi dincken.
Mariken.
Ick doe seker, moeye.
Die moeye.
Ia, oft sitten drincken
Iewers int heimelijke, nae uus herten willeken.
Ke, nichte, te lande waert Cleyken ende Gilleken
85[regelnummer]
Connen alte wel dese meyskens int coren leyden,
Ende alse ten avontspele gaen onder hem beyden,
Hoe wort Lijse dan van Hannen ghetoeft!
Ke, nichte, ghi hebtet al wel gheproeft,
Want touwent woont so menich frisch gheselleken.
Mariken.
90[regelnummer]
Twy segdi dat, moeye?aant.
Ga naar margenoot+Die moeye.
Ey, dobbel velleken,
Al en dooch die waerheyt niet gheseyt,
Ghy hebt menighen rey ghereyt,
Daer die pijper geen vijf groote en wan.
Ende al gaetmen langhe af ende an,
95[regelnummer]
Tes al maecht tot dat den buyck oprijst.
Mariken.
Dat ghi mi dese scande bewijst
Sonder schult, es mi te hert om verdraghen.
Die moeye.
Ick hebbe lieden ghesproken, dye u lestent saghen
Met uwen eygenen oom ligghen so ontscamelijck
100[regelnummer]
Dat mi te segghen waer onbetamelijck.
Onteeren blamelijck doedi al ons geslachte.
Tfij moet u worden, onsalighe drachte,
Ick en mach u niet sien te mijnen goede.
Mariken.
Heere God, hoe wee wert mi te moede!
| |
[pagina 282]
| |
105[regelnummer]
Hoe ontstelt van bloede werdt mi dlichaem soudeynich,aant.
Die smedige woorden, dit verwijt vileynich
Te hoorene ende te verdragen sonder schult!
Nu moeye, segt oft ghi mi een bedde decken sult,
Desen nacht ende niet langher?
Die moeye.
Ghi laecht mi liever in die Maze,
110[regelnummer]
Alsoe diepe als dit huys hooch is, tot eenen aze
Van alle die visschen dier inne vlieten.
Dus vertrect van hier, oft het sal u verdrieten.
Ga naar margenoot+Van thoorne sta ick als een loof en beve.
Mariken.
Moeye, ghi hebt groot onghelijck.
Die moeye.
Ontbeyt, dese verhide teve
115[regelnummer]
En sal mi niet laten onghequelt!
Moeten u die tuyten wat zijn verstelt? -
Ia si beghint mi den worm int hoot te roerene.aant.
Ick stae quaet ghenoch om den duvel te snoerene,
Oft om op een cussen te binden, al waer hi kintsch.aant.
120[regelnummer]
Ic stae wel soe spijtelijcken en winsch,aant.
Ic en weet nauwe of ic op mijn hoot sta of mijn voeten.
Alle die mi desen dach ontmoeten,
Die sal ick antwoerden, dwelck mi dit beroer doet,
Alleens gelijck die duvel zijn moer doet.
Mariken.
125[regelnummer]
O bedructe, nu is u lijden naest.
Ick blive staende wel so beraest,
Dat ick van mi selven en weet hoe noch wat.
Met eenen dullen hoofde loop ic noch uuter stat,
Ontsiende boeven noch daer toe roovers.
130[regelnummer]
Ic scatte ic mijn bedde make onder die loovers;
| |
[pagina 283]
| |
Ic en vrage na niemant, die nu levende si,
Al quaem die baerlijcke duvel tot mi:
Ic ben nu als die nieghers nae en vraghe.
Nu gae ic sitten onder dese haghe
135[regelnummer]
Mi selven bevelende inden handen
Van Gode of alle die helsche vianden.
Ga naar margenoot+Wee mi! suchten, crijsschen ende hantghewrinck,
Mi selven hetende vermalendijt,
Dats nu mijn solaes ende anders gheen dinck
140[regelnummer]
Doer mijns moeyen scandich verwijt.
Eest onrecht, dattet mi spijt
Sonder cause sulcken woorden te liden?
Neent vri. In mi groeit sulcken nijt
Daer therte in wast, nu talder tijt,
145[regelnummer]
Dat ic quaet ghenoech sitte in dit berijt,
Om mi selven eewich te vermalendiden.aant.
Hulpe, welcken temptacie comt mi bespringhen!
Wil ic mi selven verhanghen oft craghen?
O ioncheyt, suldi u connen bedwinghen?
150[regelnummer]
Oft en wildi nae gheen reden vraghen?
Wie soude oock alsulcken woorden verdraghen
Sonder schult? Hi en is niet levende, ic meens,
Diese sonder verdiente wel soude behaghen.
Dies segick in wanhopen, die mi comt belagen:
155[regelnummer]
Comt nu tot mi ende helpt mi beclaghen,aant.
God of die duvel, tes mi alleleens. -
| |
[pagina 284]
| |
Die duvel.
Ga naar margenoot+Dat woert werdt mi die siele weerdich.aant.
Ick hebbe mi selven toeghemaect rechtveerdich,aant.
Al waer ick een mensche ende al bi Gods ghedooghe;
160[regelnummer]
Tes al te passe, sonder mijn een oghe,
Die is of si mi uut waer ghesworen.
Wi gheesten en hebben dye macht niet, dats verloren,
Ons te volmakene doer gheen bespreck:aant.
Altoes es aen ons eenich ghebreck,
165[regelnummer]
Tsi aen thoot, aen handen oft aen voeten.
Ga naar margenoot+Nu wil ick mijn voiseken wat gaen versoetenaant.
Ende spreken so welvallende ende met beschede,
Dat ick mijnen boel niet en verleede:aant.
Ten eersten salmen die vrouwen soetelijc overgaen. -
170[regelnummer]
Schoon kint, hoe sitti dus belaen?
Heeft u yemant mesdaen sonder redene ofte recht,
Dat sal ick wreken als een goet knecht.
Ghi dunct mi slecht, ende daer omme scick ick
Hier tuwen trooste.aant.
Mariken.
Hulp God, hoe verscrick ick!
175[regelnummer]
Wat mijns, ick en weet van mi selven nauwelijck,
Met dat ick dien mensche ben aenschouwelijck.
Hulpe, hoe flauwelijck vervalt mi therte!
Die duvel.
Schoon kint, en vreest grief noch smerte;
Ick en sal u hindre noch quaet doen;aant.
180[regelnummer]
Maer ick ghelove u, wildi na mijnen raet doen
| |
[pagina 285]
| |
Mariken.
....... Vrint,
Ick sitte nu rechs also ghesint,
185[regelnummer]
So beroert ende soo ontstelt van engienen
Doer die schimpighe woerden, die ic sonder verdienen
Heb moeten lijden: hoere, schueke ende teve,
Dies ic mi alsoe lief den viant overgheve
Als Gode, want ick sitte half sonder sin.
Ga naar margenoot+Die duvel.
190[regelnummer]
Bi Lucifer, tes noch al ghewin;
Si heeft de beroerte te deghe opghesopen;aant.
Si sit noch even versteent in wanhopen.
Nu soudic hopen, te min so claech ic nu,aant.
Dat ic niet missen en sal. -
Scoon kint, noch vraech ick u,
195[regelnummer]
Oft ghi met mi versamen wilt in ionsten?
Mariken.
Wie sidi, vrient?
De duvel.
Een meester vol consten,
Nieuwers af falende wes ic besta.
Mariken.
't Comt mi alleleens met wien dat ick ga,
Also lief gae ic metten quaetsten als metten besten.aant.
Die duvel.
200[regelnummer]
Wildi u liefde te miwerts vesten,
Ick sal u consten leeren sonder ghelijcke,
Die seven vrie consten: rethorijcke, musijcke,
Logica, gramatica ende geometrie,
Arithmetica ende alchimisterie,
| |
[pagina 286]
| |
205[regelnummer]
Dwelc al consten sijn seer curable.aant.
Noyt vrouwe en leefde op eerde so able,
Als ic u maken sal.
Mariken.
So moetti wel zijn een constich man;
Wie sidi dan?
Die duvel.
Wat leyt u daeran?
Wie ick ben en soudi met rechte vraghen niet.
210[regelnummer]
Ga naar margenoot+Ick en ben die beste van mijnen maghen niet,
Maer u dat ic emmermeer niet dan ionste en toge.aant.
Mariken.
Hoe heeti, vrient?
Die duvel.
Moenen metter eender ooghe,
Die wel bekent es met veel goede ghesellen.
Mariken.
Ghi sijt die viant vander hellen.
Die duvel.
215[regelnummer]
Wie ick ben, ic ben emmer gheionstich tot u.
Mariken.
Ick en hebbe oeck van u ancxt, vrese noch gru;
Al quame Luycefer selve uuter helscher ghewelt,
Ick en souder niet af vervaert sijn, so ben ic gestelt;
Ick ben onghequelt van allen anxte.
Die duvel.
220[regelnummer]
Ia schoen kint, dits tcortste ende dlancxte:
Wildi met mi gaen ende mijnen raet doen sonder veysen,
Al dat ghi dincken moecht oft peysen,
Sal ick u leeren, soe ick u eerst vertelde;
Van goede, van iuwelen, noch van ghelde
225[regelnummer]
En suldi ooc nemmermeer hebben ghebrec.
| |
[pagina 287]
| |
Mariken.
Tes wel gheseyt; maer nae deerste bespreck,
Eer ghi met mi sult versamen in ionsten,
Suldi mi leeren die seven vrie consten,
Want in alle dinghen te leeren verfray ick.
230[regelnummer]
Ghi sullet mi al leeren, suldi?
Mariken.
Nigremansie dats een const, die ghenoechlijck is.
Mijn oom es daer af fraey ende cloeck;
Hy maect wonder somtijts; hi heefter af eenen boeck,
235[regelnummer]
Ick wane hi hem in node noyt en faelde.
Hi soude door die ooghe van eender naelde
Den viant wel doen cruypen teghen sinen danck.
Die conste moetti mi oock leeren.
Die duvel.
O aenschijn blanck,
Al wes ick can, u selven verfroyt,
240[regelnummer]
Es al om u, maer ick en leerde noyt
Niegermansie, daer veele aen cleeft.
Tes een conste, die veel moyten heeft,
Ende daer oock vele sorghen inne steeckt.
Als ghi nigermansie begint ende u ontbreeckt
245[regelnummer]
Een woort ofte een letter, schoon rode mondt,
Ende ghi den gheest, die ghi roept, ter stont
Niet en cont bevelen of te passe spreken,
Hi soude u ter stont den necke breken.
Dus leiter groot grief inne, scoon edel blomme.
Mariken.
250[regelnummer]
Eest so, soe en gheef icker dan niet omme;
Ick en wil niet leeren, daer ic bi sou moghen sneven.
| |
[pagina 288]
| |
Die duvel.
Ha, ha, dat heb ic haer ontgheven.
Wat, sou si nighermancie begheeren te leerne?
Cost si nighermancie, twaer om te verseerne,
255[regelnummer]
Tharen accoort te keerne ende te brenghen in lasteaant.
Die gheheel helle ende te dwinghen, alst haer paste,
Oft mi te legghen vaste, daer ic en mochte wech noch van.
Haer nighermancie te leeren? daer en come ic niet an.
So ick best can, sal ick haer dat houden uuten sinne. -
260[regelnummer]
Hoort, wat ic u noch leeren sal, mijn schoone minne,
Om dat gi die nighermancie sout laten varen.
Mariken.
Wat suldi mi noch leeren?
Die duvel.
Dat sal ick u verclaren:
Alle die talen der werelt sal ick u leeren,
So sal u alle die werelt verheffen ende eeren,
265[regelnummer]
Want alle die talen te connen, ghi en weet niet wat si.
Ende dan die seven vri consten daer bi!
Tes om van elken verheven te sijn seer excellentelijc.
Mariken.
Daenhoren versacht minen druck tormentelijc;
Gheheel obedientelijck touwen wille, ende ghijt so doet,
270[regelnummer]
Stel ick mi.
Die duvel.
Een bede begheer ick aen, beelde soet;
Ende ghi mi dit doet, het sal u wel baten.
| |
[pagina 289]
| |
Mariken.
Wat beden es datte?
Ga naar margenoot+Die duvel.
Dat ghi uwen naem soudt willen laten,
Ende geven u selven eenen anderen van nu aen voort:
Mariken es voer mi een ombequaem woort.
275[regelnummer]
Bi eender Mariën ic ende mijn geselscap sulc grief hebben,
Dat wi nemmermeer dien naem en sullen lief hebben.
Doet doch uselven Lijnken, Grietken of Lijsken noemen,
Ick belove u, eer dat iaer lijt, het sal u vroemen,aant.
Meer dan ghi noyt hadt van vrienden oft magen.
Mariken.
280[regelnummer]
Ey lacen, twi mach u dien naem meshaghen?
Tes doch den edelsten ende den soetsten naeme
Van alle der werelt ende elcken bequame.
Mariken oft Maria, hoe moechdi dien naem veeten?
Om al dat leeft en wille ic anders niet heten;
285[regelnummer]
Mi dunct, men mach dien naem niet versoeten.
Die duvel.
Ey ey, nu es mijn werck weder al onder die voeten,
Can ick haer desen naem niet doen veranderen! -
Hoort lief! willen wi wandelen met malcanderen,
Soe moetti uwen naem veranderen, al deret u seer,
290[regelnummer]
Oft wi moeten scheyden ende voort. Noch meer
Moetti mi beloven. Peyst, belofte es schult.
Mariken.
Wat sal ick beloven?
Die duvel.
Dat ghi u nemmermeer seghenen en sult.
Wat dat u toe compt oft pijnt te deerne,
Ghi en moecht u niet seghenen.
| |
[pagina 290]
| |
Ga naar margenoot+Mariken.
Dat belove ick u gheerne;
295[regelnummer]
Aent seghenen en leyt mi niet veel an.
Maer minen naem ick qualic gheloechenen can,
Want Maria, daer ic naer hete, dats alle mijn troost,
Mijn hope; want alse mi yet grieft of noost,
Roep ic ter stont op haer om een bevredinghe.
300[regelnummer]
Oeck dien icxse daghelicx met eender bedinghe,
Die ic van ioncx hebbe gheleert.
Maria die wert van mi gheëert,
Also lange als ic kennisse hebbe, des niet en fael ic,
Al sla ic int wilde of al regeer ic mi qualic.
305[regelnummer]
Haer te loven en mach niet zijn vergheten.
Die duvel.
Nu, om dat ghi so seer sijt vervleten
Op dien name, hoort, ic sal u noch begheren nettere:aant.
Ick ben te vreden, dat ghi hout deerste lettere
Van uwen name, vrou ongheblaemt fijn,
310[regelnummer]
Dat is de m; dus suldi Emmeken genaemt sijn
Als in u lant sijn doch veel maechden ende vrouwen.aant.
Mariken.
Nu wel, mach ic minen rechten naem niet behouwen,aant.
Liever dan wi scheyden souwen, ben ic metter lettere tevreden:
Emmeken sal ick heeten tallen steden;
315[regelnummer]
Nochtans en doe icx niet gheerne.
| |
[pagina 291]
| |
Die duvel.
Sijt, segt, gepayt,
Ent niet al op uwen duym en draytaant.
Ga naar margenoot+Eer een iaer, doeges mi verwijt.
Gaewi na Tshertoghenbossche sonder respijt,
Ende van daer en werd ons gheen ruste,
320[regelnummer]
Wi en comen t' Antwerpen na onsen luste;
Daer wert een wonder van ons begonnen.
Eer wi daer comen, suldi alle die talen connen,
Die ghi begheert te leerene, soe ick u seyde,aant.
En die zeven vrije consten tot uwen gereyde.
325[regelnummer]
Bastaert, maleveseye wert uwen eersten dranck.
Condi mijn vrientscap houden ende minen danck,
Tes wonder, wat ghi noch sult bedrijven. -
Maer ten eynde, hope ick, salder u siele blijven.
[Die oom.]
O murmeracie, die mi al even stranghe creyt,
330[regelnummer]
Hoe ontstelt ghi hert, sin ende verstant,
Om dat Mariken, mijn nichte, soe langhe beyt,
Die ick om provande te Nimmeghen sant.
Ick seyde haer nochtan, quaem die nacht op hant,
Ofte datse haer vervaerde in eenigher wijs,
335[regelnummer]
Dat si tot mijn susters soude gaen slapen, want
Ga naar margenoot+Als ick te Nimmeghen come, dats altoos mijn logijs.
Ick en hebbe hert, sin, noch avijs,
Ick en moet weten hoet met haer staet.
Mesquaem haer iet doer eenig afgrijs,
| |
[pagina 292]
| |
340[regelnummer]
Ick storve sonder hope of raet,aant.
Want tmeysken is alle mijn toeverlaet,
Ende van ioncx heb icse opghehouwen;
Dus soude icker aensien node eenich quaet.
Maer seer lichte vertwifelt men ionge vrouwen.
345[regelnummer]
Dit es nae Nimmeghen, sonder verflouwen,aant.
Om van haer te hooren recht bescheet. -
Sulck hoort somtijts, tes hem om hooren leet.aant.
Ey lazen, suster, ghi beguyt mi,aant.
Dat ghi segt, dat ghi van Maeyken niet en weet.
Die moeye.
350[regelnummer]
Ey neen ick seker, goey Jan duyt mi.aant.
Die oom.
Ey lazen, suster, ghi beguyt mi.
Die moeye.
Ick schat si yevers in een camer ghemuyt si,
Daermen sulken tijtkens om een grootken speet.
Die oom.
Ey lazen, suster, ghi beguyt mi,
355[regelnummer]
Dat ghi segt, dat ghi van haer niet en weet.
Ghi ghelaet u verstoort ende seer tonvreet,
Om dat ic u come vraghen met woerden saechtich,
Ga naar margenoot+Oft ghise niet ghesien en hebt.
Die moeye.
Dats seker warachtich,
En ghelaet u al had icse te bewarene ghenomen.
360[regelnummer]
Tes acht oft tien daghen leden, dat si hier was comen,
| |
[pagina 293]
| |
Segghende: moeye, dect mi een bedde desen nacht;
Ic en derre niet thuys gaen, oft ic ware gewacht
Van boeven, dye maechdekens geerne mesverghen.
Doen seide ic haer, dat si sou gaen ter herberghen,
365[regelnummer]
Daer si al den dach had sitten drincken ende scincken.
Die oom.
Hoe! hadse al den dach sitten drincken?
Die moeye.
Dat moechdi wel dincken, daert haer niet en verdroot.aant.
Si quam hier met een kinnebacken also root
Als een eersgat met vuysten ghesleghen,
370[regelnummer]
Ende om dat ic daer wat seyde teghen,
Tscheen datsi mi gheten sou hebben metten mostaerde.
Al vloeckende ende al tierende lyepse haerder vaerde
Ende noyt sint en heb ick mijn ioncfrouwe ghesien.
Die oom.
Ey lazen, wat sal mijns dan gheschien?
375[regelnummer]
O Godheyt in drien, waer sal dmeysen ghevaren zijn?
Die moeye.
Ey goey! iewers inden droeven of claren wijn,
Daer si vergarende zijn, die den ghesellen deersgat leenen.aant.
Die moeye.
380[regelnummer]
Haddise in een cofferken ghesloten,
So haddi moghen dit grief beweeren.
Keren, lief man, wat salt haer deeren,
Al machse wat ghebruycken haers willen?
Ten sal haer een enckel mite niet schillen;
| |
[pagina 294]
| |
385[regelnummer]
Si en sals oeck niet te nauwer zijn een stroo,
Si en salder niet manck af gaen.
Die oom.
Och, ick hoore dit so no,
Dat mi therte dunct in vieren spliten.
Ick moet ommekeeren ende minen oghen witen,aant.
Want die tranen ontvallen my lancx die caken.
390[regelnummer]
O Moeder ons Heeren, die ick binnen Aken
Alle iaer besoecke met ionsten devotelijck,
Staet mi nu bi, het is mi notelijck;
Ende ghi, sinte Servaes rustende binnen Maestricht,
Die van mi tsiaers menich scoon licht
395[regelnummer]
Uut devocien wert ghestelt,
Mi hoepic dat ghi niet beswijcken en selt.
Ter noot salmen troost aen vrienden soecken;aant.
Ic wil gaen vernemen ende doen vernemen in alle hoecken,
Ofter yemant af heeft ghehoort.
400[regelnummer]
Al ben ic ghestoort,aant.
Ten es gheen wondere, dat mi tderven grief gheeft:
Niemant en scheet gheerne van dat hi lief heeft.
[Emmekens moeye.]
Ga naar margenoot+Hulpe leveren, longeren ende milten,aant.
Tanden, hoofden, wat ic al leets ghewinne!
| |
[pagina 295]
| |
405[regelnummer]
Den spijt sal mi doen bersten of smilten,
Want ic swelle van quaetheyt als een spinne.
Verwoet, dul wert ic ende buyten sinne
Doer die nieumere, die ic daer hebbe verstaen.
Doude dief, die te Grave opt slot lach in die rinne,
410[regelnummer]
Die is verlost ende laten gaen.
Och, nu es alle mijnen troost ghedaen,
Want ons ionghe hertoghe, bi wien ic blive,
Sal nu, ducht ick, zijn hant opt bloote slaen.
Ick bender so inne beroert, dat ic mi saen
415[regelnummer]
Overgheven soude, met siele met live,
Ende roepen alle duvels te mijnen verstive.
Die duvel.
Ha, ha, van dien bedrive soudic profijt hebben;
Die siele es mijn, mach ic den tijt hebben
Van een half ure ontrent haer te sine.
Emmekens moeye.
420[regelnummer]
Eest oock niet spijtich?
Die duvel.
Iaet, ende grote pijne
Voer dengene, die den iongen hertoge hout zijn.
Emmekens moeye.
Om waer segghen, wie sout zijn,
Hi en soude ghenoechte in sulcken gheselle maken?
Al soude icker eewelijc om in die helle blaken,
425[regelnummer]
So sal ick mi selven die keele afsteken uut spijte,
So werdic van deser ongenoechten quijte.
Ga naar margenoot+Och, adieu, orlof, ionghelinck ghepresen!
Moechdi hier na noch hertoghe wesen,
Ic en achts niet, dat ic mi dleven corte.
430[regelnummer]
Daermet steeck ic dien opsteker in mijn storte,
Met dien horte dat ick mi verniele.
Paertiscap verdoempt menighe siele.
| |
[pagina 296]
| |
Die duvel.
Ten helschen ghecriele, in een eewich verseeren
Wil ic die siele onder Luycifer broen.aant.
435[regelnummer]
Wat dwasen menschen, dat si om princen oft heerenaant.
Oft uut partiscap hem selven verdoen!
Al onse, al onse, die in dit opinioen
Hem selven houden so versteent.
Partie ende nidicheit baet der hellen menich millioen
440[regelnummer]
Van zielen, eert iaer lijt, wie dat beweent.
[Moenen.]
Nu zijn wi Tantwerpen na u begheeren.
Nu willen wi triumpheren ende costelijc teeren.
Gaen wi inden Boom om een pintken romenien.
Emmeken.
Inden Boom segdi?
Moenen.
Ia, troost, daer suldi sien
445[regelnummer]
Ga naar margenoot+Alle die quistgoeykens, die hem qualijc regieren,
Alle die vroukens vanden leven, alle die putyeren,
Diet van tienen, van vieren, stellen int wilde.aant.
Boven sitten die borghers, beneden die ghilde,
Diet liever nemen dan gheven souwen.aant.
Emmeken.
450[regelnummer]
Daer verhuech ic mi inne, als ick sulc leven scouwe.aant.
| |
[pagina 297]
| |
Gheen dinck en es mi bequamere.
Moenen.
Wi moeten daer noch drincken op die gulden camere,
Eer dat wi scheyden, en ghijt begheert.
Sit neder, troost. Ia, een eerst, heer weert;aant.
455[regelnummer]
Twer iammer versuerdet binnen den vate.
Die cnape.
Wat wijn belieft u, goet man?
Moenen.
Een pintken garnate,
Ende een pintken ypocras voor mijn wijf,
Ende een pintken romenien, die verwermet dlijf;
Courage gheeft hi, al waer men flou.
Die cnape.
460[regelnummer]
Dats emmer waer. Een eerst! ou! een eerst! ou!
Vanden besten! vanden besten! met volle kitten!
Een banckgheselle.
Siet Heinsone, wat schoonder wijf compt ginder sitten!
Dander gheselle.
Dats waer, ende wat leckerder druyt van eenen manne!aant.
Deen gheselle.
Willen wi er ons bi scicken met onser canne?
465[regelnummer]
Ga naar margenoot+Ende hooren wi, dat maer zijn meysen en es,
Wi sullense hem nemen.
Dander gheselle.
Hi moet tavont aent mes,
Want tes eenen leeliken loeten,
Ende tvrouken en es niet om versoeten.
Die es tavont mijn, eest maer sijn meysen.
470[regelnummer]
Suldier niet toe helpen?
| |
[pagina 298]
| |
Deen gheselle.
Biden storten, ia ick, dat moechdi wel peysen,
Ende daeraf minen voet biden uwen stellen. -
God segene u, brasser!
Moenen.
Comt drincken, ghesellen.
Dander gheselle.
Neen brasser, wi hebben van denselven.
Maer mogen wi hier bi u sitten?
Moenen.
Ia ghi, al waert totten elven;
475[regelnummer]
Goet gheselscap en mach mi niet verleeden.
Deen gheselle.
By oerlove, waen sidi onder u beeden?
Moenen.
Vanden Bossche of uuter Meyerie.
Emmeken.
Moenen lief, en waert niet geometrie,
Dat ic ons wiste te seggene int clare,
480[regelnummer]
Hoe vele dropelen wijns dat in een canne ware?
Moenen.
Iaet lief, hebdi die conste noch wel onthouwen?
Ga naar margenoot+Die conste leerde ick u ghisteren.
Emmeken.
Dats waer, en trouwen.
Logicam leerde ghi mi oeck daer naer,
Die hebbe ic ooc vaste.
Deen gheselle.
485[regelnummer]
Brasser, wat seyt u vrouwe daer?
| |
[pagina 299]
| |
Sousi wel weten te sommeren gheringhe,
Hoe veel dropelen wijns in dien pot ghinghe?
Van vreemder dinghen en hoordic noyt scriven.
Moenen.
Si soude noch al meer wonders bedriven;
490[regelnummer]
Haers ghelijcke en saechdi nie binnen uwen levene;
Die vrije consten can si alle sevene:
Astronomia ende geometrica,aant.
Arithmetica, logica ende gramatica,
Musijcke ende rethorijcke, dalderhoutste.
495[regelnummer]
Si soude derren staen teghen den alderstoutste
Clerck, die in Parijs oft in Loevene studeert.
Dander gheselle.
Goey brasser, ic bid u, dat ghi haer consenteert,
Dat wi van haer wat sien moghen oft hooren.
Deen gheselle.
Ia doch, ic weet een paer winen te voren,aant.
500[regelnummer]
Ende, biden rebben, wilt u yemant hinderen oft vercorten,
Wi willen ons bloet voer u storten,
Ende ghi yewers aen ongenoechte gheraectet.
Moenen.
Dat refereynken, dat ghi ghisteren maectet,
Doen wi ons noenmael deden te Hoochstraten,
505[regelnummer]
Ga naar margenoot+Segt hem lieden datte.
| |
[pagina 300]
| |
Emmeken.
Willes mi doch verlaten;
In rethorijcken slacht ic al den slechten scolieren,
Al soudic gheerne rethorijcke hantieren
Om die seven vri consten daer met te vermeerene.
Rethorijcke en is met crachte niet te leerene,
510[regelnummer]
Tes een conste, die van selfs comen moet.
Alle dander consten, alsmen daer neersticheit toe doet,
Die sijn te leerene met sien, met wisene,
Maer rethorijcke es boven al te prisene;
Tes een gave vanden heylighen gheeste,
515[regelnummer]
Al vijndt men menighe onbekende beeste,
Diese versteken. Tes grote smerte
Voer diese beminnen.
Dander gheselle.
Ey, goey herte,
Moet u soe seer zijn ghebeden?
Deen gheselle.
Segt ons doch yet, wi zijn te vreden
520[regelnummer]
Met dat ghi cont; ey, om gheselscaps wille,
Ick sal oeck wat segghen.
| |
[pagina 301]
| |
O rethorijcke, auctentijcke conste lieflijck,
525[regelnummer]
Ic claghe, met wanhaghe, dat men di haet.
Ga naar margenoot+Den sinnen, die u minnen, vallet seer grieflijck.
Hem tfi, die die geen gade en slaet,
Ende denghene, die di eerst maeckte, versmaet!
Ick puer versmade als dongheraecte selcke doren.
530[regelnummer]
Maer al eest scade ende scande van selcker daet,
Ende leet hem alleene, die dit aenhoren:
Doer donconstighe gaet die conste verloren.
Conste maect ionste, steltmen in een parabele;
Voer fabele houdic dat woert ende niet waer.
535[regelnummer]
Laet daer een constenaer comen notabele,
Donable, van consten niet wetende een haer,
Sal claer ghehoort zijn hier ende overal daer;
Welnaer sal dye constighe van armoeden versmoren,
Vercoren es die loeftutere allet iaer.
540[regelnummer]
Maer emmer, al hebbens die selcke toren:
Doer donconstighe gaet die conste verloren.
Tfy, alle botte, plompe, slechte sinnen,
Die conste sout stellen in u verstant! Want
Reyn conste sal elck met rechte minnen,
| |
[pagina 302]
| |
545[regelnummer]
Conste eerst ghemaect aen elcken cant, want
Conste hout in weelden menich playsant lant.
Eere geschie hem allen, die consten orboren!aant.
Tfy donconstighe die de const vander hant plant!
Te dier causen stel ic den reghel van voren:
550[regelnummer]
Doer donconstighe gaet die conste verloren.
Ga naar margenoot+Princelijc wil ick tot consten keeren
Ende nae mijn macht altoos consten leeren,
Want niemant en es metter consten gheboren.
Maer tes allen constenaers een verseeren,
555[regelnummer]
Dat donconstige die consten so luttel eeren.
[Moenen.]
Wat wonder con ic bedriven;aant.
Die helle sals, hope ick, becliven
En hebben veel profijts.
Regneer ic hier noch een luttel tijts,
560[regelnummer]
Daer salder noch meer haren mont in schieten.aant.
Twaer quaet dat wi dese herberghe lieten,
Want al dat int wilde leyt sinen tijt,
[Ende bi ongestadicheden soeckt sijn profijt,]
Tuysschers, vechters, onghetijdige puytieren,
565[regelnummer]
Coppelersen, camercatten, of sulken dieren,
Van dien vint men hier altoos planteyt,
Ende dats al volcxken, daer mijn profijt aen leyt.
| |
[pagina 303]
| |
Dus moet ick mi hier in dit huys ontdraghen.
Ick wil den weert terstont gaen vragen,
570[regelnummer]
Wat hi hebben wil van onser beyer cost.
Lig icker thuys, soe mach ick na minen lost
Altoos hier ontrent te mijnen ghere sijn,
Ga naar margenoot+Ende alser wat schuylt, in die weere sijn,
Om int verwaerde te stellen hier ende daer.
575[regelnummer]
Ick doe er noch hondert dootsteken int iaer,
Soe crijcht Lucifer tsine int helsche eestereaant.
[Ick sal mi ghelaten als een bequaem meestere,]
Als een kijcpisse, dies staet mi elck te prisene;
Ick sal oock verloren schat weten te wisene;
580[regelnummer]
Dies sal mi groote eere ghedaen sijn.
Voort alle die saken, die den mensce over gegaen sijn,
Die sal ick oock weten te seggen iuyst.
Mi sal volcx naeloopen meer dan duyst
Eer een maent, doer mijn practijke;
585[regelnummer]
Oock sal ick scats winnen sonder ghelijcke.
Mijn lief Emmeken en sal mi maer beminnen te bet.
Ent mi die Opperste niet en belet,
Ick sal eer een iaer meer dan duysent sielen verlacken,
Maer alst Hem belieft, so heb ick uutghebacken.
[Emmeken.]
590[regelnummer]
O memorie, verstandenisse, waerdi dinckende
Op dleven, daer ick mi nu in ontdraghe,
Het soude u duncken sondich ende stinckende.
Ghi laet die claerheyt der hemelen blinckende,
| |
[pagina 304]
| |
Ende gaet den wech der hellen, vol meshage.
595[regelnummer]
Ick sie ende mercke, meest alle daghe
Es hier yemant om mi ghequetst of doot.
Ga naar margenoot+Ende ick weet wel desen Moenen, dat es de plaghe,
En es vanden besten niet, dit es den noot.
Ic ghevoelt wel, al en seyt hijs niet al bloot,
600[regelnummer]
Dat een viant moet wesen of niet veel betere.
O moeye, moeye, u fel verwiten groot
Sal mi maken een verdoemt sletere
Eewelijc uuter graciën vanden hoochsten wetere.
Ey lasen, al eest voor mi wat claghelijcx
605[regelnummer]
Ick ben te verre, al woudick mi te keeren pooghen.
Ic plach ooc Maria te dienen daghelijcx
Met bedinghen oft anders iet behagelijcx,
Ende die devocie es oec al vervloghen.
Ende oec en wil hi mi niet ghedoghen,
610[regelnummer]
Dat ic mi seghenen soude; hi gedoechtes niet.
Daerbi soumen oec ghevoelen moghen,
Dat hi quaet es, omdat hi tseghenen vliet.
Wat wil ic ooc achterdencken? Besiet doch, siet,
Tes nu te verre comen om achterdincken ....
615[regelnummer]
Hola, ic hebber ghinder twee bespiet,
Die ic ghisteren dach stelde om scincken ende drincken.
Daer wil ic mijn keelken laten clincken.
Ga naar margenoot+[Moenen.]
Hulpe, Lucifers kagie ende helscaps clove!
Hoe ic hier tvolc daghelijcx verdove!
| |
[pagina 305]
| |
620[regelnummer]
Men gheeft mi ghelove voor een groot cadet.
Ick weet al te segghen, wat die lieden let,
Ende daer omme te bet volcht men mi naer.
Ic weet raet te gheven net ende claer,
So ic desen vrouwen wijs maec met minen blasene,
625[regelnummer]
Om die mans na hem lieden te doen rasene;
Ic doe hemlieden den mans sulcken brocken gheven,
Datser gheen acht daghen naer en leven.
Ic hebbe dat hier bedreven meer dan eens
Ende daer en verliest Lucifer niet aen, ic meens.
630[regelnummer]
Ende dan beghin ic mi ooc tonderwindene,
Om tvolc verborghen schat te doen vindene;
Dat heeft alree ghisteren eenen dlijf ghecost.
Ic wees hem daer eenen scat, lach quansuys vermost
Onder eenen post, daer den peertstal al geheele op stont.aant.
635[regelnummer]
Ic seyde, hi moeste delven tot inden gront,
Hi sou daer menich pont vinden van verborghen scatte.
Ter stont ghinc hi delven datte,
Maer also saen als hi so verre quam
Dat hi den pilare sijn fondament benam
640[regelnummer]
Ende sinen stant, daer hi op stont,
Den pilaer sanck tot inden gront,
Ende daer versmoorde mijn oomken ondere.
Ga naar margenoot+Ick sal voort stellen dmeeste wondere,
Comet gheen belet van boven.
645[regelnummer]
Men sal noch als een God aen mi ghelooven;
So voer ickse met hoopen ten helschen suchte.
| |
[pagina 306]
| |
Emmeken.
650[regelnummer]
Ic soudt u bidden, waert u believen alsoe.
Moenen.
U bede, lief, ontseg ick u no.
Emmeken.
Mijn moeye te Nyeumeghen, mijn oom te Venlo
En sach ic niet in ses och in seven iaren.
Moenen.
Daer omme ontsegghe ic u die bede no;
655[regelnummer]
Ick belove u, wi sullen tuwen vrienden varen.
Emmeken.
Si en weten niet, alle die mi bestaende waren,
Waer ick ben ghevaren, oft ick waer ghesoncken in deerde.
Ende mijn oom hadde mi in so grooter weerde;
Ic weet wel dat hy menigen traen om mi geweent heeft.
Ga naar margenoot+Moenen.
660[regelnummer]
Des plackaerts bedinghe dat mi verbeent heeft
Dicwils als ic haer die leden waende vercroken.
Ick hadse langhe den hals ghebroken,
Maer zijn bede totten wive metten witten,aant.
Die doetse mi altoos ontsitten; ick en cans niet ghenitten,aant.
665[regelnummer]
Dat ic eens pas hadde nae mijn gherief.
| |
[pagina 307]
| |
Emmeken.
Wat segdi, Moenen?
Moenen.
Niet, Emmeken lief.
Ick gheve u oerlof, ghelijck dat ghi begheert,
U vrienden tsiene, ende dat u deert.
So gaet, rekent teghen den weert inden Boom,
670[regelnummer]
Ende morghen willen wi naer uwen oom
Oft naer u ander vrienden, daer ghi mi leet.
Ick ben bereet.
Emmeken.
Ick gae halen bescheet,
Weten watter noch achter staet int briefken,
Ende al betalen.
Moenen.
So doet, mijn liefken.
675[regelnummer]
Betaelt vri opelijc en siet op een oneffen mite niet. -aant.
Vri, ten wert te mijnen onprofite niet,
Dat wi reisen tot haren oom, den pape.
Ist dat icken eens op zijn blote betrape,aant.
Ende ick minen wille mach ghebruycken,
680[regelnummer]
Ga naar margenoot+Ick sal dien pleccaert den hals verstuycken.
Waer hi wech, dmeysen waer mijne, sonder foute;
Maer dat ic veel scicke oft coute,
Tes al niet, en mi die Opperste warachtich
Gheen volle consent en gheeft eendrachtich.aant.
| |
[pagina 308]
| |
[Moenen.]
685[regelnummer]
Nu Emmeken, naer u bede aen mi versocht
So zijn wi emmer hier gherocht
Te Nieumeghen. Oec eester heden Ommegancdach.
Ghi segt, dat u moeye hier te wonen plach,
Wildise niet gaen besien?
Emmeken.
Ick mach gaen tot daer,
690[regelnummer]
Maer als om te begeeren aen haer
Herberghe of eenich eten of drincken,
Dat en sal ic niet dincken; si mochte mi schincken
Scandelicke woorden, wreet onbetamelijck,
Also si eens dede ontscamelijc.
695[regelnummer]
Haer onwetende woorden onverstandelijck
Brochten mi eerst in dleven scandelijck,
Daer ic mi nu in ondraghe, eylaes!
Moenen.
Ick soude gheloven, mijn lief, mijn solaes,
Als daer te gane, dats u ghenen noot es.
700[regelnummer]
Ga naar margenoot+Weet dat u moeye wel drie iaer doot es.
Emmeken.
Wat dinghe, doot?
Moenen.
Ia, liefste greyn.
Emmeken.
Hoe weeti dat, Moenen?
Moenen.
Ick weet serteyn.
Emmeken.
Dats mi groot hindere.
| |
[pagina 309]
| |
Moenen.
Tes nochtans so.
Emmeken.
Ontbeit, wat sie ic ghindere?
705[regelnummer]
Laet ons dat vernemen, eer wi van hier scheen.
Siet, siet, daer vergadert veel volcx over een.
Scuylter wat? Wilt yemant vraghen snel.
Moenen.
Neen, troost, men salder gaen spelen een waghenspel.
Emmeken.
Dats alle iaer op desen dach te doene;
710[regelnummer]
Als icker om peyse, tes tspel van Masscheroene.
Die weerdicheit van dien spele en es niet te sommen;
Mijn oom pleecher om hier te commen.
Ke, Moenen, laet ons gaen hooren.
Moenen.
Tes een soete snabbelinghe.
Lust u te hoorene sulcken brabbelinghe?
715[regelnummer]
Ke, ga wi biden roost ende biden wine.
Ga naar margenoot+Emmeken.
Ey Moenen, het pleech so goet te sine.
Ic heb mijnen oom hooren seggen, op ander saisoenen,
Dat dit spel beter is dan sommige sermoenen.
Daer zijn goede exempelen somtijts in selcke spelen;
720[regelnummer]
Dus troost, en liettijs u niet vervelen,
Ic sout wel willen sien.
Moenen.
Ic en consenteers u niet gheerne. -
Ic heb al vreese, bi Lucifers achterqueerne,
Oft si int spel iet hoorde van deghe,
Daer si berou oft achterdencken bi ghecreghe;
725[regelnummer]
Bi Lucifer, so waer mijn hoghe vermet niet.
| |
[pagina 310]
| |
Emmeken.
Ey Moenen, laet mi hooren.
Moenen.
Nu wel, maer en let niet
Langher dan ic u en roepe, oft ic vererre.
Masscheroen.
Bre! hierioh! ic Masscheroen, advocaet van Luciferre,aant.
Wil gaen appelleren mijn ghedinghe
730[regelnummer]
Tegen den oppersten iuge gheringhe:
Waer om dat hi dmenschelijke geslachte misdadich
Meer ontfermt ende es ghenadich
Dan ons arme gheesten, eewich versmaet.
Al hadde een mensche alle die mesdaet
735[regelnummer]
Ga naar margenoot+Alleen ghedaen, die men in die werelt doet,
Heeft hi eens hertelijck berou goet
Met goeder meyninghen, hi comter ghenaden;
Ende wi, arme gheesten, die noyt niet en mesdaden,
Dan met eenen ghepeyse cort,
740[regelnummer]
Sijn daer omme inden afgront ghehort,
Sonder hope, in eewighe pijne stuer.
Ick, Masscheroen, Lusifers procuruer,
Vraech u noch eens, God der ontfermherticheyt,
Waer om dat ons meer ghenade es ontseyt
745[regelnummer]
Dan den mensche, die dagelicx sondicht onsprekelijck.
God.
Mijn ontfermherticheyt en es niemant gebrekelijc,
Die berou heeft eer dat leven is gheïnt,
Die in tijts met berouwe bekint,
Dat ic een God ben ontfermhertich ende rechtveerdich.
750[regelnummer]
Maer die so versteent bliven in ercheden onweerdich,
| |
[pagina 311]
| |
Dat si nemmermeer en hebben achterdincken,
Die moeten met Luycifer inden afgront sincken,
Daer niet en is dan handen wringhen.
Masscheroen.
U gherechticheyt faelt in veel dinghen
755[regelnummer]
Al heetmen u rechtveerdich God in allen siden.
In Abrahams, in Moyses, in Davids tiden,
Doen mochtmen u rechtveerdich namen;
Doen sachmen u den menschen blamen ende beschamen,
Ende puneren om een onreyn ghedachte.
760[regelnummer]
Nu, al waert dattet kint die moeder vercrachte,
Oft dattet den vader torte of smeete,aant.
Oft dat deen broeder dander verweete
Ga naar margenoot+Alle quaet dat ye was ghebrouwen,
Heeft hi eens hertelijc berouwen,
765[regelnummer]
Ter stont es uwe ontfermherticheit verworven.
God.
Waer om ben ic die doot ghestorven,
Soo schandelijck, so smadelijc aen tscrucen hout,
Dan om dat elc mensche, ionc ende oudt,
Ter ghenaden soude staen van mijnen vadre?
Masscheroen.
770[regelnummer]
Dies hoordi te wesen te stranger ende te quadre
Dan te voren, aengesien dat ghi naect
Sulcken scandelijcken doot hebt ghesmaect,
Om dat ghi die menschen daer met sout reenen,
Ende meer dan te voren dat si versteenen
775[regelnummer]
In onbetamelike sonden horribile,
Die te becondighen of te verhalen waer impossibile;
| |
[pagina 312]
| |
Die redelike hem int overdincken vereysen.
Datmen in doude wet niet en dorste peysen,
Dat derren die menschen nu wel stoutelijken doen.
God.
780[regelnummer]
Daer en liechdi niet an, Masscheroen;
Het volck es nu in quaet doen so verhert,
Eest datter gheen beteringhe af en wert,
Ick sal mijn stranghe sweert van iusticiën
Moeten doen sniden met puniciën
785[regelnummer]
Ende mijn plaghen senden, quaet om verdraghen.
Ons Lieve Vrouwe.
O kint, wijsdi den menschen plaghen,
Dat moet mi wanhaghen. Mach u verbeden wesen,
Laet den menschen doch noch wat met vreden wesen;
Ga naar margenoot+Sent hem lieden eerst teekenen oft voerboden,
790[regelnummer]
Alsoe ghi pleecht in sulcken nooden,
Eertbevinghe, dobbel sonnen, oft sterren met steerten,
Dat si bevroeden moghen, met sulcke gheveerten,
Dat ghi ghestoort sijt uutermaten.
Si selen dan bi aventueren die sonden laten,
795[regelnummer]
Uut vreesen van meer gheplaecht te sijne.
God.
Neen, moeder, dats al verloren pijne;
Ick heb dicwils soe veel teekenen ghebaert,
Daer si af behoorden te sijn vervaert,
Pestelenciën, orloghen, diere tiden,aant.
800[regelnummer]
Daermen met rechte voer soude vermiden
Die sonden, die mijn godheit verleden.
Mer hoe si meer geplaecht sijn, hoe si meer wreden,
Niet denckende op deewighe doot vol gheweens.
Tes al: waer voor sorge ick? versucht ic ten lesten eens,
| |
[pagina 313]
| |
805[regelnummer]
Dontfermhertige God wert mijns ontfermende.
Emmeken.
Here God, hoe wert mijn bloet verwermende
Int hooren van desen wagenspele!
Ick hoor dier redenen ende argumenten soe vele,
Dat ick puer achterdincken crighe ende berou.
Moenen.
810[regelnummer]
Wel, sullen wi hier bliven staende? Ou seg, ou!
Wat wildi aen dese brabbelinge hooren?
Gaen wi doch, minne.
Ga naar margenoot+Emmeken.
Neen, tes verloren
Gheroepen, getrocken of ghesluert.
Also langhe als dit spel duert,
815[regelnummer]
En crijchdi mi van hier niet, gaen die willen.
Tes beter dan een sermoen.
Moenen.
Hulpe, Lucifers billen!
Dat si hier blijft staende, des versuchte ick;
Si sal hier achterdencken crighen, duchte ick,
Doer die prasinghe, die si daer staet en hoort.
820[regelnummer]
Ick sal noch wat beyden, maer comtse dan niet voort,
Ick salse wel met vuysten van hier doen trenten.
Masscheroen.
O beleeder der hemelen ende der elementen,
God, inder rechtveerdicheyt, in die hoochste segie,
Soudi Lucifer ende die helsche collegie
825[regelnummer]
Gheen consent willen gheven ende gehinghen,
Dat wi die menschen wat castien ghingen
| |
[pagina 314]
| |
Van haren mesdaden ende van haerder quaetheyt?
Anders en crijchdijs nemmermeer verlaetheit
Vander vervaertheit, die si plien.
830[regelnummer]
U hant van iusticiën moetse castien,aant.
Suldi nu onder menschen die bekinde wesen.
God.
Masscheroen, het sal moeten int inde wesen,
Dat ic consent sal gheven tvolck te plaghen,
Want met gheenen dinghen en sijn si te versagen,
835[regelnummer]
Ga naar margenoot+Voer si den slach hebben op den hals.
Ons Lieve Vrouwe.
O sone, die menschen sullen hem beteren van als;
En wilt niet te haeste u punicie toogen.
Denckt om die borstkens, die ghi hebt ghesoghen,
Denckt om dat buixken, daer ghi inne gelegen hebt,
840[regelnummer]
Dinckt om die passie, die ghi geleden hebt,
Dinckt om alle dbloet, dat ghi stortet in ghescille.aant.
Waert niet al om smenschen wille
Omdat si tuus vaders ghenaden souden geraken?
Ghi hebt selve ghesproken - wat wildi maken? -
845[regelnummer]
Al hadde een mensche alle die sonden alleene
Ghedaen van alle die werelt ghemeene,
Riep hi eens hertelijck op u ontfermen,
Hi soude ontfanghen sijn met openen armen.
Dits u woort, menich mensche es vroedere.
God.
850[regelnummer]
Ick sprac ende ten es mi niet leet, vrou moedere,
Ende noch seg ic: al hadde een mensche alle die sonden
Ghedaen, diemen soude connen gronden,
Kent hi mi met berou, hi sal vercoren sijn;
Ende liever dan een siele soude verloren sijn,aant.
| |
[pagina 315]
| |
855[regelnummer]
Ick soude noch eer alle die pijne dobbel lijden,
Die mi die Ioden deden in voerleden tijden.
O mensche, hier om behoordi te dinckene.
Emmeken.
Nu eerst beghinnen mi die tranen tontsinckene
Even ghedichte over mijn wanghen claer.
860[regelnummer]
Och, welcke wroeghen heb ick ontfanghen daer
Ga naar margenoot+Int hooren dier woerden. O Heere der Heeren!
Waert ooc moghelijc, woudic mi bekeeren,
Dat ic ter genaden soude comen van u?
Noyt en had ic achterdencken dan nu.
865[regelnummer]
Waert ooc moghelijck? Ick duchte, neent.
Ick hebbe mijn consente te verre verleent,
Sonder redene mijn voernemen ghebruyckende.
Och eerde, ontdoet u ende zijt mi beluyckende,
Want ic en ben niet weerdich, dat ic u beterde.
Moenen.
870[regelnummer]
Hulpe, Modicack, hoe ick blaecooghende werde;
Dit meysen crijcht berou den balch al vul.
................. -
Ga wi yewers int scoonste vander steden
Een kanne wijns meten.
Emmeken.
Laet mi met vreden,
875[regelnummer]
Ende vliet van mi, fel viant boos!
Wee mi, dat ic u oyt verkoos
Ende aenriep u, verghetende die godheit ontfermhertelijc.
Och, och, ick crighe sulcken berouwen hertelijc,
Dat mi therte sal besluyten; och ick beswilte,
| |
[pagina 316]
| |
880[regelnummer]
Mijn cracht faelgeert mi.
Moenen.
Hulpe, Lucifers leveren, longheren ende milte!
Nu mach ick wel borlen, blaecooghen ende huylen;
Mijn meeninghe wil hier al vuylen,
Onder die helsche guylen wert nu mijn daet van cleender vramen. -
Rijst in alder duvel namen,
885[regelnummer]
Ga naar margenoot+Oft ic draech u ghecoust, ghescoeyt in Cacabo.aant.
Emmeken.
O Heere, ontfermt u mijns!
Moenen.
Ia, eest also?
Nu hoor ic wel dat achterdencken in haer gaet cnaghen.
Tot in twerck der wolcken wil icse draghen,
Toornen hooghe, ende worpense van boven neder;
890[regelnummer]
Coemtse dan te haer selven weder,
So heeftse gheluck, die leelijcke vrucht. -
Her, her! ghi moet mede in die lucht.
| |
[pagina 317]
| |
[Die oom.]
Ga naar margenoot+Heeftse den hals niet ontwee, so heeftse gheluc vri;
Mijn herte crijchter onsprekelijcken druc bi,
895[regelnummer]
Dat ic dit liden aen eenich mensche scouwe.
Kendise niet? Wie es die vrouwe?
Een borgher.
Ick sout gheerne sien, oft icse kende,
Maer tvolc staet hier so en dringt over ende,aant.
Datmer niet en can bi gheraken.
900[regelnummer]
Coemt achter mi, heer, ic sal ons een gat maken.
Dwaes es hi, die mi int dringhen slom acht.
Siet heere, tvrouken leet in onmacht,
Si leyt al van haer selven.
Die oom.
Dat en es gheen wondre.
Helpt, al dbloet mijns lichaems van boven tot ondre
905[regelnummer]
Vercruypt mi, ic soudt wel betoghen.
Die tranen schieten mi uuten oghen,
Mijn aderen versterven, mijn coluer wert bleec,
Noyt en ghevoelde ic mi so weeck.
Och vrient, slaet mijns gade, ic bids u seere.
Die borgher.
910[regelnummer]
Ontbeyt, wat let u, heere?
Ghi verandert, al waerdi puer een doot mensche.
Die oom.
Om sterven dat ic in deser noot wensche.
Och Antropos, coem en doerschiet mi lichte!
Ga naar margenoot+Die borghere.
Hoe meslaetdi u aldus?
| |
[pagina 318]
| |
Die oom.
Och, het es mijn nichte,
915[regelnummer]
Dies ic therte vol leets ghenoch hebbe.
Dit esse, die ic wel seven iaer ghesocht hebbe.
Ey lasen, nu leyt si hier den hals verstuyct.
Och eerde, ontdoet u, ende mi beluyct;
Ick en wille niet langher ruste ghewinnen.
Die borgher.
920[regelnummer]
Weetti wel, dat sijt es?
Die oom.
En soudicse niet kinnen?
Oft meendi, dat ic mijn sinnen misse?
Moenen.
Hulpe, melcflessen van corten blisse!aant.
Minen steert ic bepisse van rechter quaetheden.
Nu en weet icker gheenen raet teghen.
925[regelnummer]
Dit is haer oom, hoe sal ict nu coken?
Ick hadde haer langhe den hals ghebroken,
Maer die bede van desen pape heylich
Maect mi den wech onveylich.
Hadde ick macht, ic souden ter stont ter hellen voeren.
Die borghere.
930[regelnummer]
Siet heere, ic siese noch roeren.
Die oom.
Verroeren! dat waer boete voer vele ghepijns.
Tes waer, si roert sekere.
Ga naar margenoot+Emmeken.
Ay mi, wats mijns?
Waer heb ick gheweest, of waer ben ic nu?
O Heere, sta ic ooc noch in die gracie van u,
| |
[pagina 319]
| |
935[regelnummer]
Dat ic ter ghenaden soude moghen comen?
Ja ick, want haddi mi hier niet ghenomen
In uwer bewaernesse, alles machtich,
Ick ware in deewighe pine onsachtich,
Met siele, met live, eewich versteken
940[regelnummer]
Uut tsheeren rijcke.
Die oom.
Condi noch spreken,
Mariken nichte, so spreect teghen mi,
Die so menich suchten om di
Ghesucht heeft, ende so menich claghen gheclaecht,
Ende tallen canten so menich vraghen ghevraecht,
945[regelnummer]
Ende nu vindic u onder dit ghedroom
In desen soberen puente.
Emmeken.
Och, sidi dit, heer oom!
Och, ghehingde God, dat ic op dit pas
Ware inden selven puncte, dat ic was,
Doen ic u leste sach, sonder dese reyse!
950[regelnummer]
Och, als ic mi selver overpeyse,
Ic ducht, dat ic eewich verdoempt ben.
Die oom.
Nichte, ghi sneeft;
Ten es niemant verloren dan die hem verloren gheeft.
Hoe soudi so verdoempt sijn? dat waer te deerne.
Maer hoe coemdi hier? dat wistic gheerne.
955[regelnummer]
Ga naar margenoot+En ghi waert vlues in die lucht so hooghe.
Segghet mi doch, bi uwen ghedoghe;
Ick en sach noyt mensche so hoghe dat ic weet.
Emmeken.
Heer oom, het waer mi onghereet,
| |
[pagina 320]
| |
Dat ic u alle mijn aventueren soude verhalen bescheelijc.
960[regelnummer]
Ic hebbe mi den viant eens overgegheven geheelijc
Ende nae dien omtrent seven iaren met hem gegaen.
Ick en cans u niet al doen vermaen, (ick wilt metten cortsten overslaen)aant.
Binnen die seven iaren mijn regiment ende ons bedriven;
Men souder wel boecken af scriven;
965[regelnummer]
Gheen quaet en mach tegent mijne clicken.
Ten eynde van alle dese vreemde sticken
Quam ic hier int lant om mijn vrienden te visiterene;
Ende met dat wi hier doer meenden te passerene
Ende ter merct quamen, so saghic staen spelen daer
970[regelnummer]
Tspel van Masscheroen. Ic hoorder naer.
Emmer in die woorden, die ic hoorde,
Creech ic sulcken achterdincken, dats hem stoorde
Hi, die bi mi was, ende droech mi, daert volck sach,
Hooghe in die locht.
Die oom.
Ey lacen, owach!
975[regelnummer]
Hoe, nichte, was die viant bi u?
Emmeken.
Iay, heer oom, ende es ontrent seven iaer nu,
Dat ick mi voechde onder sijn ghebot
Ende met hem ghewandelt hebbe.
Ga naar margenoot+Die oom.
Hulpe, almoghende God!
Daenhoren doet mi al dlijf vergruwen.
980[regelnummer]
Dien gast moeten wi van u stuwen,
Soudi ghewinnen Gods rijcke hueghelijc.
Moenen.
Ey pleckaert, dat en es niet mueghelijc,
| |
[pagina 321]
| |
Dat ghi mi van haer sout vervremen.
Alst mi past, ic salse met huyt met haer nemen
985[regelnummer]
Ende draeghense, daermen selden solver of pec spaert.
Die oom.
Soudi, fel gheest?
Moenen.
Ia ick, hoeresoen, pleckaert.
Si es mine, si heeft haer selven overghegheven,
Den Oppersten afghegaen, ende mi bi ghebleven.
Daer om moetsi ten helschen gloede blaken.
990[regelnummer]
Ende, hoeresone, soudise mi meinen tongoede maken?
Ick soude u hals ende beenen verpletten.
Die oom.
Fel gheest, dat sal ic u wel beletten.
Ick hebbe hier, meen ick, in minen brevier
Acht oft tien regulen in een papier;aant.
995[regelnummer]
Si selen u schier doen anders wrimpen.aant.
Moenen.
Och, och, mijn borstelen risen, mijn haren crimpen
Mits dat hi daer leest; wat sal ick verkiesen?
Bi Modicack, moete ic dese verliesen,
Hoe sal ic doergoyt zijn met gloeyende wappers!aant.
1000[regelnummer]
Van quaetheyden so bijt ic op mijn knappers;
Ga naar margenoot+Uut ooren, uut bachuse blasick helsche spercken.
Hier aen mi machmen nu mercken,
Als ons opset den oppersten Here verdriet,
So es ons dinghen min dan niet.aant.
1005[regelnummer]
Ick ducht, ic van deser sielen sal moeten scheeden.
Die oom.
Ga wi, Mariken nichte, ic sal u gaen leeden
| |
[pagina 322]
| |
Hier totten deken ende een vier doen stoken.aant.
Ic dencke wel u leden zijn u al ghebroken,
Mits dat hi u so opvuerde ende weder liet vallen;
1010[regelnummer]
Ghi moet seer ghequetst zijn.
Emmeken.
Ick en achts niet medallen
Dit liden, heer oom; dies gheen verhael;
Ick ben willich te liden tien dusent mael
Meer dan pennen souden connen ghescriven,
Mach Gods ontfermen aen mi becliven.
1015[regelnummer]
Mi en ruect wat ic doe, mach ic eens troost
Verwerven ende gracie.
Die oom.
Blijft in dat propoost,
Ick verseker u Gods rijcke, tuwer kueren.
Wi lesent daghelijcx in die Scriftueren:
Om te verwerven Gods glorie puere,
1020[regelnummer]
Niet voer een heerlijc berou ter lester huere.
| |
[pagina 323]
| |
[Emmeken.]
Ga naar margenoot+O stadthouder van Gode, ia God op deerde, somen ons ghewaecht,aant.
Gheen sondigher dan mi deerde en draecht,
Eewich ghesloten duchtic uutter hemelscher balië.
Die paus.
Waer om dat, kint?
Emmeken.
Ic ben sduvels amië,
1025[regelnummer]
Ende gheweest hebbe bat dan seven iaren,
Met hem gewandelt, ghegaen, ghevaren,
Daert ons beliefde - zijt dit bedrijf vroet -
Met hem ghedaen so man ende wijf doet.
Maghic mi dan niet wel ontstellen?
Die paus.
1030[regelnummer]
Wat dinge, kint? met den viant vander hellen?
Ende wistet ghi wel, als hi bi u quam,aant.
Dat die viant was?
Emmeken.
Ia, vader lofsam!
| |
[pagina 324]
| |
Die paus.
Hoe conde ghi u metten viant ontdraghen,
Als ghi wist dat hijt was?
Ga naar margenoot+Emmeken.
Vadre, die goede daghen,
1035[regelnummer]
Tgrote ghelt, ende tgrote goet,
Dat hi mi dede hebben, zijt des wel vroet,
Dat deet my doen, al doet mi nu vereysen;aant.
Ic en conde ghedincken noch ghepeysen,
Hi en deet mi hebben te mijnen behoeve,
1040[regelnummer]
Ende noch dat aldermeeste, daer ic mi om bedroeve,
Ende dat mi int herte den meesten toren gheeft,
Dats, dat so menich mensche dlijf verloren heeft
Ter plaetsen, daer wi hebben verkeert,
Over die twe hondert, vadre gheëert,
1045[regelnummer]
Sijnder om minen wille vermoort ende doot bleven
Als voer ende naer.
Die paus.
Hulpe, Godheyt verheven!
Doer sulcke stucken moechdi wel leven onhuegelijc.
Emmeken.
O vader, soect mi raet, eest moghelijc
Ende stelt my penitencie eer wi verporren;
1050[regelnummer]
Mi en ruect, hoe stranghe si es.
Die paus.
Ick en sal nau dorren
So diep tasten in die ontfermherticheit ons Heeren.
Wat! soudi biden viant verkeeren!
Sulcken sonden en quam mi noyt voren in biechten.
Ende dan noch voort, doer dijn bedriechten
| |
[pagina 325]
| |
1055[regelnummer]
So menighen doen dlijf verliesen!
Ic en weet wat penitencie kiesen,
Stranghe ghenoech teghen sulcken wercken sondelijc.
Ga naar margenoot+Bi den viant te sine, tes te hondelijc.
O Godheyt ongrondelijc, vol ghenaden,
1060[regelnummer]
Wilt mi doch in dit stuc beraden!
Ic ben puer beladen in minen sin.
O rechter inder rechtveerdicheit, sent mi doch in
U inspiracie uut uwer hoochster glorie!
Hola, mi compt daer in mijn memorie,
1065[regelnummer]
Mi waer leet waerdi verdoemt.
Roept den priester, die met u coemt,
Dan suldi u penitencie hooren.
Emmeken.
Waer sidi, heer oom?
Die oom.
Ic stae hier voren,
Vol drucx, vol ancxten, tot dat ic weet,
1070[regelnummer]
Hoe dat vergaen sal.
Die paus.
Nu hoort naer dbescheet:
Mi waer leet, ende twaer ooc wel om deeren,
Dat yemant verloren ware, constment ontberen,
Ende God en soudts oock niet gheerne ghehinghen.
Siet, daer sijn drie yseren ringhen;
1075[regelnummer]
Den meesten suldi haer sluiten aenden hals,
Dander, sonder veel ghescals,
Sluyt die aen haer armen, wel vast ende stranghe,
Ende die ringhen moet si draghen also langhe,
Tot datse versleten sijn, of datse van selfs afvallen.
1080[regelnummer]
Dan werden haer sonden vergheven met dallen;
Niet eer en salsi los ende quijt sijn.
| |
[pagina 326]
| |
Die oom.
Ga naar margenoot+Dat sal, duchtic, noch eenen langhen tijt zijn,
Eer si van selfs sullen sliten of,aant.
Want si sijn so ruide, swaer ende grof,
1085[regelnummer]
In hondert iaren en souden si so vele niet sliten
Als tvierendeel vander dicten.
Die paus.
Si mach haer so quiten
In hertelike penitencie volstaende,
Dat si van selfs wel selen sijn afgaende
Vanden armen ende vanden halse.
1090[regelnummer]
Maer doetser vast aensluyten.
Die oom.
Wel vadre, ick salse
So vast daer aen doen sluiten ende so sterck,
Dat si nemmermeer en ontgaen, ten waer Gods werck.
O priester ende clerck boven alle staten,
Bi uwer ghenaden willen wi u laten
1095[regelnummer]
Ende reysen weder onser straten tonsen lande nedere,
Van daer wi quamen.
Die paus.
Die hoochste bevredere
Die wille dijn liden maken so lancx so sochtere.
Emmeken.
Adieu, heilighe vader!
Die paus.
Gaet in Gods hoeden, dochtere,
Ende blijft volstandich in u penitencie,
1100[regelnummer]
Want hier boven in die hoochste excelencie
| |
[pagina 327]
| |
Ga naar margenoot+Es volstandighe penitencie seer ghepresen,
Boven alle dinghen, daer wi af lesen.aant.
Ga naar margenoot+[Emmeken.]
Langhe nachten zijn selden den ghenen lief,
Die druck int herte hebben oft swaermoedicheit.
1105[regelnummer]
Sijn slapen es grote onruste of meerder grief,
Swaer droomen verscrickende of sulcken meskief.
Mi ghebuert vele alsulcken onspoedicheyt.
Wie sal mi segghen die rechte bevroedicheyt
Van minen droome, daer ick in heb gheleghen?
1110[regelnummer]
Mi dochte, ic was genomen uuter helscer gloedicheyt
Ende van daer boven inden hemel ghedreghen.
Daer quamen mi vele witter duyven teghen,
Die sloeghen mijn banden af met haren vlercken.
Ontbeyt, wat sie ic? O Godheyt vol seghen,
1115[regelnummer]
Ga naar margenoot+Heb ic u hoghe ghenade vercreghen?
| |
[pagina 328]
| |
Och, ia ic, mijn banden zijn af, somen mach mercken,
Si ligghen hier neven mi. O godlike wercken,
Wat crachtiger schermschilt sidi tegen tvercrancken!
Dies en can men u nemmermeer voldancken
1120[regelnummer]
Te gheenen stonden.aant.
O mensche, vol ghebreken ende vol sonden,
Hier aen moechdi nemen exempele,
Ende ter eeren deser weerdicheit sonder gronden,
Den almoghenden God eewighen lof vermonden
1125[regelnummer]
Naer u arm macht seer sempele.
Weldaet dient wel ghedaen in Gods tempele.
|
|