Middelnederlandsche dramatische poëzie

[p. 78]

⁺Een abel spel van Lanseloet van Denemerken, hoe hi wert minnende ene joncfrou, die met sijnder moeder diende. Ende ene sotternie na volghende.

 

⁺Ic bidde gode vanden trone

 

En Maria, die maghet scone,

 

Dat si ons allen wille bewaren

 

Ende in doghden alsoe ghesparen,

5

Dat wi hemelrike ghewinnen;

 

Dies biddic Mariën, der coninghinnen,aant.

 

Die een vrouwe es boven al.

 

Nu hoert, wat men u spelen sal.

 

Hets van enen ridder prinsipael,

10

Die minde ene joncfrou noyael,

 

Hovesch van herten ende reine,

 

Maer si was hem te cleineaant.

 

Van goede ende oec van gheboert.

 

Dies was sijn moeder op hem ghestoert,

15

Dat hi sine minne soe neder droech.

 

Sijn herte altoes in vrouden loech,

 

Als hi anesach haer edel lijf;

 

Maer sijn moeder, dat felle wijf,

 

Hats altoes toren ende nijt

20

Ende verweet hem te meneger tijt,

 

Dat hi hem soe neder daelde;

 

Maer hi altoes hem vertaelde

 

Met hoveschen worden, als hi wel conste.

 

Maer altoes droech hi vriendelijc onste

25

Der scoender joncfrouwen, heet Sanderijn;

 

Si en mochte niet noyaelder sijn,

 

Maer si was hem te neder gheboren.

 

Dies hadde sijn moeder soe groten toren,

 

Dat sijt namaels brachte te werke.

30

Nu biddic u, dat ghi uwen merke

 

Daer an wilt legghen ende versinnen;

+ 223b

+ 223c

[p. 79]

 

Ic wane, dat ghi noit van minnenaant.

 

En hebt ghehoert dies ghelike.

 

Nu biddic u allen, arme ende rike,

35

Dat ghi wilt swighen over al,

 

Ende merct, hoet beghinnen sal.

 

Lanseloet.

 

⁺Ay god here, hoe mach dit sijn,

 

Dat ic die scone Sanderijn

 

Aldus met herten hebbe beseten;

40

Nochtan wert mi verweten

 

Van mijnder moeder alle daghe,

 

Dat ic mine minne soe neder draghe:aant.

 

⁺Dies horic menich spitich woort.

 

Maer haer minne heeft mi soe doerboert,aant.

45

Dat icse ghelaten niet en can,

 

Ic en moet haer altoes spreken an,

 

Als icse metten oghen anescouwe;

 

Dies heeft mijn moeder groten rouwe,

 

Daer omme soe moet verborghen sijn.

50

Nu willic hier wachten die vrouwe mijn,

 

Onder desen neghelentier:

 

Want si sal hier comen scier,

 

Dat wetic wel, in desen bogaert.

+ G3A3

+ 223d

[p. 80]

 

Sanderijn.

 

O edel ridder van hogher aert,

55

God, die alle dinc vermach,

 

Die moet u gheven goeden dach,

 

Edel ridder van herten vri.

 

Lanseloet.

 

O scone maghet, God die si ons bi

 

Ende moet u ende mi in doghden sparen,

60

Ende van allen quaden bewaren,

 

⁺Ende sonderlinghe van niders tonghen,

 

Alsoe dat niet en werde gesonghen

 

Van ons beiden enich quaet.

 

O Sanderijn, nu gheeft mi raet;

65

⁺Mijn herte dat es te male onstelt

 

Ende van uwer minnen ghequelt,

 

Dat mi costen sal mijn lijf.

 

O Sanderijn, wel scone wijf,

 

En machic uus niet gheweldich sijn,

70

Dat sal mi costen dleven mijn,

 

Ende ewelijc benic verloren.

 

Sanderijn.

 

Och edel ridder hoghe gheboren,

 

Dat en mach nemmermeer gescien;

 

Al eest, dat ic u gerne mach sien,

75

Ic en ben niet uus ghelijke,

 

Ghi sijt mi te mechtich ende te rike,

 

Edel ridder, te sine u wijf:aant.

 

Daeromme soe moet sijn een blijf,

 

⁺Al eest, dat ic u met herten minne.

80

Oec en willic gheens mans vriendinneaant.

+ G4

+ A4

+ 224a

[p. 81]

 

Sijn, die leeft onder des hemels trone:

 

Al waer hi een coninc ende spien crone,

 

Soe en dadic mi niet te cleine.

 

Lanseloet.

 

O scone maghet van herten reine,

85

Al dadi den wille mijn,

 

Uutvercoren Sanderijn,

 

En bleve u onvergouden niet.

 

⁺Want messelike dinge sijn ghesciet:

 

Ghi mocht noch werden wel mijn vrouwe.

90

Sijt mijns ghenadich ende blijft ghetrouwe,

 

Ende comt met mi in dit casteel,

 

Ic sal u gheven een yuweel,

 

Ic wane, ghi noit des ghelike en saeght.

 

Sanderijn.

 

⁺Neen, edel here, noch benic maeght,

95

Dies dancic gode vanden trone:

 

Al woudi mi gheven te lone

 

Dusent merct van goude roet,

 

Hoghe baroen, edel ghenoet,

 

Nochtan woudic behouden mijn eer,aant.

100

Lanseloet, hoghe geboren heer,

 

Al en benic niet rike van haven

 

Noch gheboren van groten maghen,

 

Nochtan meinic mi soe te houden,

 

Dat ic niet en sal werden gescouden,

+ G5

+ A5

[p. 82]

105

Her Lanseloet, enich mans vriendinne,

 

Maer ic wille gerne gherechte minne

 

Draghen sonder dorpernie.

 

Lanseloet.

 

Sanderijn, bider maghet Marie,

 

Dorperheit en leggic u niet te voren,

110

En es nu gheen wijf gheboren

 

Op eerde onder des hemels trone

 

Soe rike, soe mechtich no soe scone,

 

Die mi verhoghen mach dan ghi.

 

Och Sanderijn, en seldi mi

115

Laten dan in dit verdriet?

 

⁺En sal uus mijns ontfermen niet,aant.

 

Dat ic troest van u mochte ontfaen

 

Ende ghi met mi wout spelen gaen

 

Hier neder in dit groene dal,

120

Daer die voghelkine maken gescal

 

Ende die bloemen staen int groen,

 

Scone maghet, sonder mesdoen

 

Ende al sonder dorperheit?

 

Sanderijn.

 

Her Lanseloet, hets dicke gheseit:

125

⁺‘Bi lichte gheloven es die menege bedrogen,’aant.

 

Dats seker waer en niet gheloghen,

 

Want hets menechweerf ghesien

 

Dat vrouwen oneerlijcheit ghescien,aant.

 

Omdat si mans te verre betrouwen,

130

Dat hem namaels sere berouwen,aant.

 

Als die saken waren ghesciet.

 

Ic en weten op eerde geboren niet,

+ 224b G6

+ A6

[p. 83]

 

Dien ic soe verre betrouwen soude,

 

Ginc ic met hem spelen te woude,

135

Hi en soude met mi doen sijn gherief.

 

Lanseloet.

 

Daertoe hebbic u te lief,

 

Sanderijn, wel scone wijf,

 

Dat ic onteren soude u lijf,

 

Scone maget, al hadicx die macht;

140

Alsoe en was ic nie bedacht,

 

Dat ic u doen soude enege scande.

 

Al haddic u in vremden lande,

 

Sanderijn uutvercoren,aant.

 

Ic soude u dbroet bidden te voren,

145

Eer ic u hongher hebben liet:

 

Bi ridderscape, ic en mesdade u niet,

 

Sanderijn, jeghen uwen danc.

 

⁺Sanderijn.

 

Her Lanseloet, wi sijn hier te lanc,

 

Ons mochte iement horen ofte sien.

150

Want nyders sijn altoes uut om spien,

 

Hoe si iement mochten te scanden bringen.

 

Een verrader hadde liever quaet te singhen

 

⁺Dan goet, want hets sijn nature.

 

Nu willen wi scheden in corter ure,

155

Dat hem niement ane ons en stoet,

 

Hoghe baroen, edel ghenoet;

 

God ons here moet u bewaren,

 

Ende altoes in doghden sparen,

 

⁺Waerweert dat ghi u bekeert.

+ G7

+ 224c

+ A7

[p. 84]

 

Lanseloet.

160

Ay noch soe blijft mijn herte verseert

 

Vander scoender Sanderijne:

 

Sine wilt niet doen den wille mine,

 

Dies moetic droeven alle mijn dage.

 

Wat ic kerme of wat ic claghe,

165

Sine wilt niet gaen met mi int wout:

 

Si mint ere voer enich gout,

 

Dat horic wel aen haer ghelaet,

 

Si leidt enen reinen staet,

 

Ende haer herte es soe noyael,

170

Bi ridderscape, ic woude wael,

 

Dat si gheboren waer mijns gelijc,

 

Al en waer si niet van haven rijc,

 

Ic souder maken af mijn wijf,

 

Want si heeft een reine lijf,

175

Ende haer herte es al vol eren.

 

⁺Si en wilt haer niet te mi waert keren,

 

Dies lijdt mijn herte rouwe groet.

 

Sine moeder.

 

Van Deenmerken Lanseloet,

 

Ic hebbe u herde wel horen vriën.

180

Lanseloet, bider maghet Mariën,aant.

 

Dat en can mi verwonderen niet,aant.

 

Dat ghi u selven niet bat en besiet,

 

Dat ghi u minne soe neder draeght:

 

Ghi staet soe weeldelijc en claeght

185

Om ene die luttel om u gheeft:

 

Tfi der scanden dat ghi leeft,

+ G8

[p. 85]

 

Dat ghi sout minnen soe nederen wijf!

 

Lanseloet.

 

Ach moeder, si heeft soe reine lijf,

 

⁺Ende haer herte es alsoe proys,

190

⁺Ende van live soe gratioys,

 

Dat icse emmer minnen moet.

 

Mijn herte, dat bert al een geloet,

 

Als icse metten oghen anscouwe.

 

Lieve moeder, edel vrouwe,

195

Ic moetse minnen, wat ghesciet.

 

Sine moeder.

 

Lanseloet, ic wille, ghi u bat besiet,

 

U scone lijf, u hoghe gheboert,

 

Ende werct na minen rade voert,

 

Ende wilt minnen uus ghelijc.

 

Lanseloet.

200

Sone wetic wijf int kerstenrijc,

 

⁺Die ic woude hebben voer Sanderijn.

 

Ic woude, si mochte mijn eygen sijn,

 

Lieve moeder, bi uwen danc;

 

Al ware al die werelt an mi belanc,

205

Ic woude wel, dat si ware mijn wijf.

 

Sine moeder.

 

Scaemt u der scanden, vul keytijf,

+ 224d

+ A8

+ G9

[p. 86]

 

Dat ghi soe neder mint,

 

Ende men soe scone joncfrouwen vint

 

Van hogher geboert, van groten geslacht.

 

Lanseloet.

210

O lieve moeder, der minnen cracht

 

Ansiet hoghe geboert no rijcheit van goede,

 

Maar si soect haers gelijc van moede,

 

Die beide sijn van énen wesen.

 

Ic hebbe dicke wel horen lesen,

215

Dat die minne soect haers ghelike;

 

Al es deen aerm ende die ander rike,

 

⁺Die edel minne doet haer werc;

 

Gherechte minne en leit gheen merc

 

Aen rijcheit noch an grootheit van maghen,

220

Noch nie en dede te ghenen daghen,aant.

 

⁺Maer het comt al bi gheluc:

 

Gheeft die edel minne haer stuc,aant.

 

Si anesiet ghene hoghe gheboert.

 

Sine moeder.

 

O Lanseloet, ende hoe versmoert,

225

Soe es u herte ane Sanderijn!

 

Wildi doen den wille mijn,

 

Ic salse u doen hebben tuwen wille

 

Al desen nacht heimelijc, al stille,

+ A9

+ 225a

[p. 87]

 

Op u camere, her ridder weerdt,

230

Endc doet daer mede dat ghi begheert,

 

Wildi mi ene ghelofte doen.

 

Lanseloet.

 

Vrouwe moeder, bi sente Symoen,

 

Dat ghi begheert, willic u gheloven,

 

Op dat ic metter maget mach hoven

235

Op mine camere, ic ende si.

 

Sine moeder.

 

Lanseloet, gheloefdijt mi

 

Bi ridderscape ende bi trouwen:

 

Als ghi met Sanderijn der joncfrouwen

 

Hebt ghedaen al u ghevoech,

240

Dan seldi segghen: ‘ic hebbe uus genoech,

 

Sanderijn, ic ben uus nu sat

 

Ende van herten alsoe mat,

 

⁺Al haddic seven baken gheten’:

 

Dies en seldi niet vergheten,

245

Ghi selt spreken dese woort,

 

Ende dan seldi rechtevoert

 

U van hare keren al den nacht,

 

Ende ligghen en slapen soete ende sacht,

 

Sonder spreken, ende swighen al stille.

 

Lanseloet.

250

O lieve moeder, es dat u wille,

 

⁺Dat ic spreke dese dorper woort?

 

Des ghelike en hebbic nie ghehoert:

 

Wat mach u hier met gheholpen sijn,

 

Dat ic dit tot Sanderijn

+ A10

+ G11

[p. 88]

255

⁺Spreken soude met minen mont,

 

Ende ligghen voert ane als een hont

 

Sonder spreken, als een keytijf?

 

Wat soude peinsen dat reine wijf,

 

Dat ic die dorperheit begonste,

260

Ende ic haer draghe soe vriendelike onste?

 

Dat soude mi doer mijn herte deren.

 

Sine moeder.

 

Lanseloet, dits mijn begheren,

 

Seldise hebben in uwer ghewelt,

 

Dat ghi mi dit gheloven selt,

265

Ende volbringhen als goet man.aant.

 

Lanseloet.

 

Vrouwe moeder, doetse mi comen dan:

 

Ic sal doen, dat ghi begheert,

 

Al eest dat mire herten deert.

 

 

 

‘Die meneghe sprect, hi en meines niet’:

270

Al dier ghelike es mi ghesciet,

 

Want al sprekict metten mont,

 

Ic en saels niet meinen in minen gront,

 

Want ic an hare alder doecht.

 

⁺Ic bidde gode den oversten voeght

275

Dat sijt niet qualijc nemen en moet:

 

Si es soe eersam ende soe goet,aant.

 

Ende eest dat sijt qualike nemt,

 

Soe wert haer herte van mi ontvremt,

 

⁺Dan soe blijft mijn herte in pinen staen.

+ 225b

+ A11

+ G12

[p. 89]

 

Sine moeder.

280

Daer omme soe eest mi al ghedaen,aant.

 

Dat ic u beiden sal doen scheden.

 

En siedi niet, hoe hi hem soude beleden,aant.

 

Ende es die hoechste vanden lande,

 

Ende doet hem selven die grote scande,

285

Dat hi mint soe nederen wijf?

 

Hi soudse trouwen, die keytijf,

 

Dat horic wel, woudix hem ghestaden,

 

Maer ic salt al anders begaden,

 

Dat dat nemmermeer en sal sijn. -

290

Waer sidi, scone maghet Sanderijn?

 

Ic moet u spreken, comt te mi.

 

⁺Sanderijn.

 

Hoghe gheboren vrouwe, dat si:

 

Nu segt mi, wats u begheert?

 

Sine moeder.

 

Sanderijn, dat mijn herte sere deert,

295

Moetic u claghen minen noet.

 

Hier es mijn lieve sone Lanseloet,aant.

 

Es met siecheden sere bevaen:

+ 225c

[p. 90]

 

Hi wert ghister navont alsoe bestaen,aant.

 

Dat hi noit sint woort en sprac.

300

Ic en weet niet wat hem ghebrac,

 

Ochte wat dat hem deren mach.

 

Maer heden merghen, doent was dach,

 

Gaf hi enen swaren sucht:aant.

 

Sanderijn, ic hebbe sijns levens ducht,

305

Dies doeght mijn herte grote pijn.

 

Nu biddic u, scone maget Sanderijn,

 

Dat ghi wilt gaen te Lanseloet,

 

Want hi leghet in groter noet,

 

Dies doeght mijn herte swaer verdriet.

 

Sanderijn.

310

Edel vrouwe, dat ghi ghebiet,

 

Wert herde gerne van mi ghedaen.

 

Ic wille vriendelike met u gaen,

 

Want mi ware leet, mesquame hem iet.

 

Sine moeder.

 

Die hem in tijts wel besiet,

315

⁺Die mach in eren staende bliven.

 

Al dus soude men een dinxken bedriven,

 

Om een wijf te bringhen inden stric.

 

Wie soude dit bat gedaen hebben dan ic?

 

Want, als die wille es ghedaen,

320

Soe es die minne al vergaen,

 

Dit es menichweerf ghesciet.

+ G14

[p. 91]

Nu heeft si gheweest met hem in die camere.

 

Sanderijn.

 

Ay god, die hem crucen liet,

 

⁺Wat valscher wijf es Lanseloets moeder!

 

Dies benic nu vele vroeder,

325

⁺Dan ic gister navont was:

 

Si stont mi ene sterke logene en las,aant.

 

Dat hi met siecheiden ware bestaen,aant.

 

Ende bracht mi inden stric ghevaen,

 

Ende heeft mi loghene voer waer getelt,

330

Ende brachte mi in Lanseloets gewelt,

 

Dat mi ewelijc rouwen sal.

 

Nochtan deert mi boven al,

 

Die woorde, die hi sprac die ridder vri,

 

Ende keerde sijn anschijn omme van mi,

335

Al haddic gheweest een stinckende hont.

+ 225d

+ G15

[p. 92]

 

⁺Dat hebbic soe vaste in minen gront,

 

Ende doet mijnder herten alsoe seer;

 

Ic meine, dat hi nemmermeer

 

Van mi en weet goet noch quaet:

340

Ic salt al laten ende gaen mijnder straet

 

Dolen in vremden lande.

 

Ic bidde gode, dat hi mine scande

 

Wille decken, die ic nu hebbe ontfaen -

 

Want ic hebt sonder danc ghedaen -

345

Dies es mi te moede wee.

 

Lanseloet, ghi en siet mi nemmermee:

 

Ic wille gaen dolen in dit foreest.

 

O vader, sone, heilich gheest,

 

Ic bidde u dat ghi bewaert mijn lijf,

350

Dat ic nemmermeer mans wijf

 

Werden en moet te minen scanden,

 

Waer ic come in eneghen lande,

 

Dat ic moet bliven dat ic si.

 

⁺Dies biddic u, moeder ende maget vri,

355

Fonteine alder suverheit,

 

Dat mi nemmeer dorperheit

 

Gheen man te voren legghen en moet:

 

Dies biddic u, fonteine, der doghden vloet,aant.

 

Werde moeder ende maget reine. -

360

Ic sie ginder ene scone fonteine,

 

Daer op willic gaen nemen rast:

 

Ic hebbe soe langhen tijt ghevast,

 

Dat ic hebbe hongher ende dorst,

 

Ic hebbe te drinckene soe groten lost,

365

Dat icx niet langher en can gedragen.

+ A14

+ G16

[p. 93]

 

⁺Een ridder.

 

⁺Nu, wouts god, ic wille varen jaghen,

 

Ic bidde gode vanden trone,

 

Ende Mariën, der maghet scoene,

 

⁺Dat si mi heden bewaren moet,

370

Ende gratie wil gheven ende spoet,

 

Dat ic moet jaghen ende vangen:

 

Want seker, ic en vinc in langhen,

 

Dies ic mi van rechte scofiere.

 

Ic hebbe ghejaghet der dagen viere,

375

Nochtan en vincic noit conijn.

 

Ic scaems mi inder herten mijn,

 

Dat minen aerbeit dus blijft verloren.

 

Nu willic steken minen horen

 

Besien, of mi god beraden mochte.

Nu stect hi den horen.

380

Biden here, die mi ghewrochte,

 

Ic sie ginder porren een wilt,aant.

 

Daer mijn herte op es ghestilt:

 

Ic wane noit man op ghenen dach

 

Alsoe sconen wilt en sach

385

Als ghinder staet op ghene fonteine.aant.

 

Ene scone maget ende ene reine,

 

Dunct si mi sijn an haer ghedaen.

 

Ay god here, mochtic die ghevaen,

 

Soe en ware minen aerbeit niet verloren!

390

Noch willic steken minen horen

 

Ende besien, hoe si haer stellen sal.

+ G18

+ 226a A15

+ A16

[p. 94]

Noch stect hi den horen.

 

Ay god, die here es boven al,

 

Die moet mi gheven avonture,

 

⁺Dat ic die scone creature

395

Ghecrighen moet te minen wille.

 

O scone maget, nu staet al stille,

 

Ghi moet mijn ghevanghen sijn.

 

Ic hebbe u liever dan een everzwijn,

 

⁺Al waert van finen goude gewracht.

400

Ic dancke gode der scoender jacht,

 

Dat ic heden merghen vroech opstoet.

 

Sanderijn.

 

O edel ridder van prise goet,

 

⁺Nu en doet mi ghene dorperheit:

 

Dies biddic u doer uwe edelheit,

405

Dat ghi mi ghene dorperheit en bewijst,

 

Want het worde u sere mesprijst,

 

Waer ghi quaemt tot eneghen hove.

 

Ghi dunct mi een ridder van groten love,

 

Daer omme biddic u, hoghe baroen,

410

Dat ghi mi niet en wilt mesdoen

 

Ende laet mi over dat ic si.

 

Die ridder.

 

O scone wijf, nu segt mi,

 

Wanen comdi in dit foreest?

 

Dat wondert mi in minen geest,

415

Dat ic u vinde al dus alleine

 

In dit foreest op dese fonteine.

 

Wat sijn die saken die u let?

 

Heeft u hier iement dach gheset,

 

Daer ghi, scone wijf, na wacht?

+ G19

+ A17

+ 226b

[p. 95]

420

Hi mochte sijn van sulker macht,

 

⁺Ic soude u te noder spreken an.aant.

 

Sanderijn.

 

Och edel ridder, om ghenen man

 

En sta ic hier, hoghe baroen:

 

Het sijn ander saken, diet mi doen.

425

Ic ben verdoelt uut mijnder stat,

 

Daer ic in eren ende in vrouden sat,

 

Benic verdoelt, ic en weet waer,

 

Ende sta hier in groten vaer,

 

Ende ic en weet niet waer ic henen sal:

430

⁺Dies clagic gode mijn mesval,

 

Dat ic dese werelt moet besueren.

 

Die ridder.

 

Noch dancic gode der avonturen,

 

Dat ic heden merghen vroech opstoet,aant.

 

Ende dat ic soe edelen scone ghemoet

435

Vonden hebbe te mire jacht.

 

God heeft ons te gader bracht:

 

Dat wetic seker wel te voren.

 

Ghi sijt te minen behoef gheboren,

 

Want ghi ghenoecht mi alte wale.aant.

440

⁺U scone lijf, u hovesche tale,

 

Dat ghenoecht mi algader wel:

 

Wi selen te gader maken spel!

 

Nu comt met mi in mijn casteel,

 

Ghi en saeght noit soe scone juweel,

445

Dat sal wesen u ende mijn.

 

Sanderijn.

 

Her ridder, nu laet uwe tale sijn.

 

Dies biddic u om den riken god,

+ G20

+ A18

+ 226c

[p. 96]

 

⁺Dat ghi met mi niet en maect u spot,

 

Al benic dus verdoelt al hier.

 

Die ridder.

450

O scone wijf, inder minnen vier

 

Leght mijn herte te mael en blaect:

 

Ghi sijt hovesch ende wel gheraect,

 

Ghi selt bi ridderscape sijn mijn wijf,

 

Ghi hebt soe edelen scoenen lijf,aant.

455

Opdat u wille es ende bequame.

 

Ic bidde u, segt mi uwen name,

 

Ghi selt seker sijn mijn vrouwe!

 

Sanderijn.

 

O edel ridder, eest dan trouwe,

 

Minen name doe ic u weten:

460

⁺Sanderijn benic gheheten,

 

Ende mijn vader hiet Robberecht,

 

Ende was een wael geboren scilt knecht,

 

Ende diende metten coninc van Averne.

 

Die ridder.

 

O scone maghet, dat hoeric gerne,

465

Dat ghi van wapene geboren sijt.

 

Noch danc ic gode der salegher tijt,

 

Dat ic heden merghen niet vaste en sliep:

 

Het was een ingel, die mi riep,

 

Dat ic te woude soude varen jaghen!

470

Mijn oghen nie liever wijf en saghen,

 

Ghi selt seker werden mijn!

+ G21

+ A19

[p. 97]

 

⁺Sanderijn.

 

Her ridder, saelt alsoe moeten sijn,

 

Soe willic mi gerne tuwaert keren,

 

Ende dancken gode ende u der eren,

475

Dat ghi u selven soe neder daelt.

 

Ghi hebt mi soe vriendelijc anegetaelt

 

Met hoveschen woorden ende met sconen,

 

Ic bidde gode, dat hijt u moet lonen,

 

Dat ghi soe hovesch van herten sijt,

480

Dat ghi mi nu te deser tijt

 

Soe vriendelijc hebt ghesproken an.

 

Die ridder.

 

O scone maghet, nu gawi dan,

 

Ic sette u mijn trouwe te pande.

 

Sanderijn.

 

Nu gawi dan in dese warande,

485

Her ridder, spreken alluttelkijn,

 

Ende verstaet die redene mijn,

 

Dies biddic u, hoghe geboren baroen.aant.

 

Anesiet desen boem scone ende groen,

 

Hoe wel dat hi ghebloyet staet;

490

Sinen edelen roke hi doergaet

 

Al omme desen bogaert al;

 

Hi staet in soe soeten dal,

 

Dat hi van rechte bloyen moet;

 

⁺Hi es soe edel ende soe soet,

495

Dat hi versiert al desen bogaert.

 

Quame nu een valcke van hogher aert

 

Ghevloghen op desen boem, ende daelde,

 

Ende ene bloeme daer af haelde,

 

Ende daer na nemmermeer neghene

+ 226d G22

+ A20

[p. 98]

500

Noch noit en haelde meer dan ene,

 

Soudi den boem daer omme haten

 

Ende te copene daer omme laten?

 

Dat biddic u, dat ghi mi segt,

 

⁺Ende die rechte waerheit sprect,

505

Edel ridder, in hovescher tale.

 

Die ridder.

 

⁺Scone wijf, ic versta u wale.

 

Ene bloeme dat en es niet,

 

En esser nemmeer toe ghesciet;

 

Daer omme en salic den boem niet haten

510

Noch te copene daer omme laten,

 

Want hi es soe scone ghedaen.

 

Ic sie daer op soe meneghe bloeme staen

 

Met groten hopen sonder ghetal,

 

Daer edel vrucht af comen sal,

515

Op dat god ghedoghen wille.aant.

 

Nu ewelijc hier af een ghestille,

 

Ende comt met mi, wel scone wijf.

 

Lanseloet.

 

Ay mi, nu es al mijn vroude een blijf,

+ G23

+ 227a

[p. 99]

 

⁺Die ic op eerde ie ghewan,

520

Dat icse niewer vinden en can

 

Die over scone Sanderijn.

 

Ondanc hebbe die moeder mijn,

 

Dat ic die woorde nie ghesprac.

 

Mi dochte, dat mi mijn herte brac,

525

Doen ic sprac die felle woort;

 

Daer omme es si op mi ghestoert,

 

Ende es mi heimelijc ontgaen.

 

Dat heeft mijn moeder al ghedaen,

 

Die mi die woorde spreken dede.

530

Nemmermeer en hebbic vrede,

 

Voer dat ic anescouwe dat edel wijf.

 

Ay, ic minne haer reine lijf

 

Soe sere, mi dunct dat ic verdwine.

 

Hets een leven bi haer te sine,

535

Want si es te male noyael;

 

Si es een vrouwe princepael

 

Ende keyserinne van mine vijf sinnen;

 

En mochte gheen man een wijf meer minnen

 

Dan icse minne noch dier ghelike.

540

⁺Ic salse doen soeken al omme int kerstenrike,

 

Of ic sal weten waer dat si si. -

 

Waer sidi, Reinout? Comt te mi,

 

Mijn alder liefste camerlinc.

 

Reinout.

 

O edel here, wat sijn die dinc,

545

⁺Daer ghi al dus omme staet en claght?

+ G24

+ A22

+ 227b G25

[p. 100]

 

Lanseloet.

 

Och mi en was nie soe leide verdacht,aant.

 

Alst nu es te deser uren,

 

Dat ic die scone creature

 

Sanderijn dus hebbe verloren.

550

Mi dunct, dat mi mijn herte sal scoren

 

Van groten rouwe die ic drive;

 

Dat ic in mine sinne blive,

 

Dat es wonder alte groet.

 

Ic ware mi vele liever doot

555

Dan icse nemmermeer en soude sien.

 

Reinout, ghi moetter omme gaen spien,

 

Of ghise iewerrinc vinden moghet,

 

Want nemmermeer en werdic verhoghet,

 

Voer dat icse metten oghen anescouwe.

560

Reinout, nu sijt mi ghetrouwe,

 

Ende vaerse soeken oest ende sut;

 

Ende segt hare, ic salse maken brut

 

Ondanc alle minen maghen.

 

Reinout.

 

Here, ic wilder gerne om waghen

565

Mijn lijf ende ghenen aerbeit sparen;

 

Maer het ware beter, liettijt varen,

 

Hets messelijc, hoe si haer sal bekeren.

 

Lanseloet.

 

Ay, haer herte es al vol eren,

 

Ende van haren live soe reine,aant.

570

Ic weet wel, si en dade haer niet te cleine

 

Om al dat goet van eertrike;

 

Dat wetic wel waerlike:

 

Si es soe edel van ghedacht.

[p. 101]

 

⁺Reinout, haest u al u macht,

575

Ende vaerse soeken oest ende noert,

 

⁺Ende sut, west, alsoe voert

 

Totter tijt, dat ghise vint,

 

Wantse mijn herte met trouwen mint;

 

Mijn oghen nie liever wijf en saghen.

 

⁺Des ridders warande huedere.

580

Met rechte machic mi beclaghen,

 

Dat ic alsoe menich jaer

 

Hebbe ghewandelt hier ende daer,

 

Ende mijns heren bosch huedere gheweest,

 

Ende ghehoet sijn foreest

585

Ende dese fonteine in dese boschalie,

 

Ende dicke ghegaen op dese rivalie,aant.

 

Ende meneghen dach ende menech ure,

 

Maer noit en viel mi die avonture,

 

Dat ic hier noit wijf ghesach, -

590

Dies ic mi met rechte beclaghen mach, -

 

Noch noit en quam in mijn ghemoet.aant.

 

Maer ghisteren, doen mijn here opstoet

 

Ende soude te woude varen jaghen,

 

Ic wane mijn oghen noit en saghen

595

Scoender wijf dan hi hier vant;

 

Hi namse vriendelijc metter hant

 

Ende brachse te hove met bliden sinne, -

 

Al waer si ene keyserinne,

 

Soe en mochse niet noyaelder sijn;

600

Gheheten es si Sanderijn, -

+ A23

+ G26

+ 227c

[p. 102]

 

Ende heefter af ghemaect sijn vrouwe.

 

Met rechte machic dies hebben rouwe,

 

Dat mi dat noit en mochte ghescien.

 

⁺Bi gode, ic sal daer omme gaen spien

605

Vroech ende spade in alder stont.

 

Mochtic alsoe sconen roeden mont

 

Ghevanghen, ic souts te blider sijn

 

Ende met alder herten mijn

 

Gode daer af dancken alle mijn dage.

610

Nu willic mi berghen achter dese hage

 

Ende verbeiden der avonture.

 

Reinout.

 

O Maria, moeder ende maghet pure,

 

Ic bidde u om een goet beleyt

 

Ende om een goet claer bescheyt

615

Te vernemene van Sanderijn.

 

Want Lanseloet, die here mijn,

 

Es van herten sere ontstelt

 

Ende van hare minnen sere ghequelt,

 

⁺Soe dat hi niet ghedueren en mach.

620

Want al sijn herte ende sijn gheclachaant.

 

Es, dat hise dus heeft verloren.

 

Nu heeft hi bi ridderscape gesworen,

 

Canicse vinden, hi maecse vrouwe;

 

Want hi heeft soe groten rouwe,

625

Dat hise dus verloren heeft,

 

Dat hi in groter pinen leeft

 

Ende al uut rechter minnen.

 

Ay god here, mochticse ghewinnen,aant.

 

Soe waric blide in minen moet. -

630

Deus god, wie sal mi maken vroet,

 

Wat die man ment, die ghinder staet?

+ G27 A24

+ 227d

[p. 103]

 

⁺Hi dunct mi hebben soe fellen ghelaet

 

Ende ene colve groet ende swaer:

 

⁺Hets seker een moerdenaer,

635

Ofte mi bedriecht mijn waen.

 

Nochtan sallic hem riden aen,

 

Want en dunct mi maer een;aant.

 

Ic en sach noit man alleen,

 

Dat icker mi af ontsach. -

640

Vrient, god gheve u goeden dach,

 

Ende een vriendelijc morghenstont

 

Wil u god gheven, ende ghesont

 

Moetti bliven in alder tijt!

 

Warande huedere.

 

Vrient, god lone u wie ghi sijt,

645

Dat ghi mi vriendelijc sprect an.

 

Reinout.

 

Nu berecht mi als goet man:

 

Hebdi hier in langhen tiden

 

Ene joncfrou sien liden,

 

Die scone was en wel ghedaen?

 

Warande huedere.

650

Vrient, ghi selt mi verstaen,

 

Ic hebbe hier ghewandelt menegen dach,

 

Dat ic hier noit wijf en sach

 

Jonc noch out, dats emmer waer.

 

⁺Maer dies es bi na een jaer,

655

Dat mijn here, die ridder goet,

+ G28

+ A25

+ 228a

[p. 104]

 

Op enen morghenstont opstoetaant.

 

Ende voer jaghen op dese fonteine;

 

Daer vant hi van herten reine

 

⁺Ene joncfrou verborghen staen;

660

Hi brachse met bliden moede ghevaen

 

Ende riep, hi hadde wel ghejaecht,

 

⁺Want hi brachte ghevaen een maecht,

 

Die scone was ende wel gheboren.

 

Reinout.

 

Vrient, daer moetic meer af horen;

665

Ic bits u, hoe was si gheheten?

 

Warande huedere.

 

Vrient, die waerheit seldi weten:

 

Si es gheheten Sanderijn;

 

Si en mochte niet noyaelder sijn

 

Noch bat ghemaect van haren live.

670

Si en ghelijct ghenen wive,

 

Die hier inden lande gheseten si,

 

Want si es scone ende goet daer bi.

 

Hi heefter af ghemaect sijn vrouwe,

 

Want si es hem soe ghetrouwe

675

Ende ghehoersam ende onderdaen,

 

Ende alle die minen here bestaen,

 

Minnense om hare groter doeght;

 

Si sijnder al gader bi verhoeght,

 

Die den hove toebehoert.aant.

 

Reinout.

680

Nu moet mi god beraden voert,

 

Dats die joncfrou, die ic mene.

 

Ic hebbe ghesocht die vrouwe rene

 

Meneghe mile ende menich lant,aant.

 

Maer noit en quamic daer ic vant

+ G29

+ A26

[p. 105]

685

⁺Soe sconen bescheet als ghi mi doet.

 

Och lieve vrient, nu maect mi vroet:

 

Hoe salicse moghen spreken?

 

Warande huedere.

 

⁺Vrient, dat moet u ghebreken,

 

Te sprekene jeghen die vrouwe mijn,

690

⁺Het moeste bi mijnder hulpen sijn,aant.

 

Want ic bens met haer gheloeft.aant.

 

Ic ben van alden knechten thoeft,

 

Die mijn here onthouden heeft.

 

Eest dat sake, dat ghi mi gheeft

695

Enen drincpenninc in mijn hant,aant.

 

Ic salse u doen spreken, coen wigant,

 

Alsoe vele als u herte begheert.

 

Reinout.

 

Enen penninc es saen verteert

 

Ende oec qualijc overbracht.

700

Loept ende haest u al u macht,

 

Ende doet mi spreken Sanderijn;

 

Daer sijn twe penninghen roet guldijn,

 

Ende segt hare met woorden sterke,

 

Dat hier ene bode es uut Deenmerke,

705

Diese met haesten spreken moet.

 

Warande huedere.

 

Nu willic lopen metter spoet,

 

Ende sal bringhen die vrouwe met mi.

 

 

 

O edel vrouwe van herten vri,

 

Ic bidde u vriendelike, comt tot hier;

710

Hier buten hout een degen fier,

 

⁺Die u met haesten spreken moet.

+ G30

+ 228b

+ A27

+ G31

[p. 106]

 

Reinout.

 

O edel vrouwe, ghetrouwe ende goet,

 

God die alle dinc vermacht,aant.

 

Die moet u gheven goeden dach,

715

Scone maghet Sanderijn.

 

Sanderijn.

 

Reinout, willecome moetti sijn;

 

Nu segt mi, wats u begheert.

 

Reinout.

 

Dat salic u segghen, vrouwe weert,

 

⁺Dat ghi varen moet met mi,

720

Want Lanseloet, die ridder vri,

 

Heeft u doen soeken over al.

 

Want tachters dat hi mi beval,

 

Dat was, of ic u vinden mochte,

 

Edel vrouwe, dat ic u brochte;

725

Hi sal u seker maken brut.

 

Sanderijn.

 

Reinout, vrient, dat spel es uut.

 

Segt hem dat hi een ander beghinne.

 

Ic en gave niet om Lanseloets minne

 

Een gers, dat uutter eerden gaet.

 

Reinout.

730

O scone wijf, ghi selt sinen staet

 

Anesien ende sijn swaer mesval.

 

Het en was noit sint, hine qual,

 

Edel wijf, dat he u verloes,

 

Soe heeft hi ghequolen altoes,

735

⁺Ende gheleeft in pinen groet.

 

Het sal hem seker gheven die doot,

 

Eest dat hi u niet en ghewint,

 

Want ic weet wel, dat hi u mint

+ 228c A28

+ G32

[p. 107]

 

Boven alle die nu sijn gheboren.

740

Hi heeft bi ridderscape ghesworen,

 

Als hi van u vernemt ende weet,

 

Al waert alle sine maghen leet,

 

Dat ghi werden selt sijn wijf.

 

Sanderijn.

 

Reinout, dit moet sijn een blijf,

745

Want ic ben eerlijc ende wale ghehout,

 

Ende hebbe enen edelen man ghetrout,

 

Dien ic minne boven alle die leven.

 

Hem en willic niet begheven.

 

⁺Al ware Lanseloet alsoe rike,

750

Dat hi ware Hectors van Troyen gelike,

 

Ende dat hi hadde van gode te lone,

 

Dat hi droeghe die selve crone,

 

Die die coninc Alexander droech,

 

Soe en ware hi nochtan niet mijn ghevoech,

755

⁺Ic en hebbe liever minen man,

 

Die mi alder doeghden an:

 

Dien salic ewelijc sijn ghetrouwe.

 

Reinout.

 

O Sanderijn, wel scone vrouwe,

 

En mach hi u dan ghewinnen niet,

760

Soe moet hi ewelijc int verdriet

 

Bliven ende in pinen staen.

 

⁺Dat ghi desen huwelijc hebt ghedaen,

 

Dat mach u rouwen emmermere,

 

Want Lanseloet, die edel here,

765

Hadde u sekerlijc ghetrout.

 

Sanderijn.

 

Dats een dinc, dat mi niet en rout

+ A29

+ 228d

+ G33

[p. 108]

 

Noch nemmermeer rouwen en mach,

 

Want ic nie man op eerde en sach,

 

Dien ic meer doeghden an,

770

Dan ic doe minen lieven man, -

 

Hets recht, want hi eest wel weert,

 

Hi es een ridder wide vermeert,

 

Ende een vaelyant ridder van hogen moede,

 

Wael gheboren ende rijc van goede,

775

Ende gheradich ende vroet,

 

Oec es hi te wapene goet

 

Ende van groten doene bekint, -

 

Want hem mijn herte met trouwen mint

 

⁺Boven alle creaturen.

780

Nu en willic hier niet langer duren;

 

Reinout, vaert met haesten sere,

 

Ende segt Lanseloet uwen here,

 

Dat hi nemmermeer en peinse om mi.

 

Reinout.

 

O edel vrouwe, van herten vri,

785

Na dien dat al dus wesen moet,

 

Soe biddic u, edel vrouwe goet,

 

Om een licteken, dat ic mach

 

Metter waerheit seggen, dat ic u sach

 

⁺Ende ghesproken hebbe ende ghesien.

 

⁺Sanderijn.

790

Reinout, dat sal u ghescien.

 

Ic sal u gheven prinsepael

 

Een licteken proper ende noyael.

 

Ghi selt segghen den ridder vri,

 

Dat wi stonden, ic ende hi,

795

In enen sconen groenen bogaert,

 

Ende dat daer quam van hogher aert

+ A30

+ G34

+ 229a

[p. 109]

 

^krit

 

Een edel valcke van hogher weerde,

 

Ende beete neder op ene gheerde

 

Die scone met haren bloemen stoet.

800

Dit seldi segghen den ridder goet,

 

Ende dat die valke, die daer quam,

 

Ene bloeme van dier gheerden nam,

 

Ende alle die andere liet hi staen.

 

Sine vlerken ghinc hi van hem slaen

805

Ende vloech wech met haesten groet.

 

Dit seldi seggen den edelen genoet,

 

Ende cort soe quam die valke daer weder

 

Ende sochte die geerde op ende neder,

 

⁺Maer hi en mochse vinden niet.

810

Dies doeghde die valke wel swaer verdriet,aant.

 

Dat hi die gheerde dus niet en vant.

 

Dit seldi segghen den coenen wigant.

 

Hi sal wel gheloven van dien,

 

Dat ghi mi ghesproken hebt ende gesien,

815

Als ghi hem dese tale ontbint.

 

Nu hebbic mine woorde gheïnt,

 

⁺Reinout, god moet u bewaren.

 

Reinout.

 

Ay god here, nu moetic varen

 

Ende die scone vrouwe achterlaten!

820

Nu benic beraest uter maten,

 

Hoe ic mine boetscap seggen sal.

 

Seggic hem die waerheit al,

 

Dat si noch leeft ende es ghehout,

 

Ic weet wel, dat ons allen rout:

krit 797. ontbr. in GAK - 798. G vloech neder gaerde Na dezen regel in G Die eedel boem van hogher waerde A Des edelen booms van groter w. - 799. G schoon A schone G horen A ontbr. - 800. G Dat A Dit - 801. A dat ontbr. H walke - 802. G Een bloem A bloeme G vander gaerden A gheerden - 803. G ander - 804. G Sijn vederkijn A vederkens G g.h. neder slaen - 805. G vloch heen A vlooch wech - 806. G Dat suldi - 807. G corts daer ontbr. - 808. G gaerde - 809. G condese ghevinden - 810. H Die G Des doghede G wel ontbr. A groot verdr. - 811. G gaerde dus ontbr. - 812. A Dat G suldi - 813. G Hi s.u gh. - 816. H gheint verbeterd uit ghehint G Nu heb ic mine reden voleyndt A m. tale - 818. G heer A heere - 819. G E.d.s. sandrijn after laten A achter laten K achterlaissen - 820. G belast seer u.m. AK seer ontbr. - 821. G mijn bootscap belegghen A die b. K sagen - 822. G segghe ic A Want s. ick - 823. G leeft ende noch is ghesont A noch levet e.i. K noch ontbr. H ghehut - 824. G I.w.w. ende dat is ons allen condt K ende ontbr. A tes mi cont

+ A31

+ G35

[p. 110]

825

Hi sal willen hebben dat scone wijf.

 

Ic weet wel, het cost hem dlijf,

 

Ende al den ghenen, die hem bestaenaant.

 

Ende ten tienden lede anegaen,

 

Sal hi daer omme avonturen.

830

Daer sal die meneghe om besueren

 

⁺Die bitter doot, dat wetic wel te voren;

 

Nochtan bleve die aerbeyt al verloren,

 

Want hi en mochse ghewinnen niet;

 

Hi soude hem selven int verdriet

835

Bringhen ende oec groten heren.

 

Ic sal mine tale wel keren

 

Ende sal segghen dat si es doot.

 

 

 

Waer sidi, hoghe gheboren ghenoet,

 

⁺Van Deenmerken her ridder stout?

 

Lanseloet.

840

Sijt willecome, lieve vrient Reinout,

 

Groet willecome soe moetti sijn.

 

Hebdi van Sanderijn

 

Iet vernomen, dat segt mi.

 

⁺Reinout.

 

Och edel here van herten vri,

845

Ic hebse ghesocht menich lant

 

Soe langhe dat ic die scone vant

 

In ene stat, die heet Rawast.

 

Daer was die scone vrouwe ghepast,aant.

 

Ende es in Afrijka gheleghen,

850

Lanseloet, vri edel deghen.

+ 229b

+ A32

+ G36

[p. 111]

 

Daer vandic dat scone wijf,

 

Dat haer coste haer edel lijf,

 

Doen si van u hoerde spreken.

 

Haer edel herte dat moeste haer breken,

855

Doen si van u hoerde ghewagen.

 

Lanseloet.

 

Reinout, dit sijn al saghen;

 

Ic hore wel, dat ghi mi liecht,

 

Ic wille, dat ghi mi niet en bedriecht,

 

Ghi en segt mi die waerheit claer.

860

Brachti mi goet licteken van haer,

 

Te bat soudix gheloven dan.

 

Reinout.

 

Lanseloet, hoghe gheboren man,

 

Ic sal u segghen principael

 

⁺Een licteken proper ende noyael,

865

Dat mi gaf die vrouwe reen.

 

Si seide mi, dat ghi onder u tween

 

Stont in enen sconen groenen bogaert,

 

Ende dat daer quam van hogher aert

 

Een edel valke van groter weerde

870

Ende beete neder op eene gheerde,

 

Die scone met haren bloemen stoet.

 

⁺Dit hiet si mi segghen, her ridder goet,

 

Ende dat die valke, die daer quam,

 

Ene bloeme van dier gheerden nam,

875

Ende alle die andere liet hi staen.

 

Sine vlerke ginc hi doe van hem slaen

 

Ende vloech weech met haesten groet.

+ 229c

+ G37 A33

[p. 112]

 

Dat seise mi, hoghe gheboren genoet.

 

Ende daer na quam die valke weder

880

Ende sochte die gheerde op ende neder,

 

Maer hi en mochse vinden niet.

 

Dies doghede die valke wel swaer verdriet,

 

Dat hi die gheerde niet en vant.

 

Dit licteken, coene wigant,

885

Gaf mi die vrouwe vri,

 

Ende doen keerdese haer anschijn van mi

 

Ende sprac daer na nemmermeere.aant.

 

Lanseloet.

 

Ay hemelsche coninc, gheweldich here,

 

Dats een licteken proper ende goet,

890

Daer bi dat icx gheloven moet.

 

Nu segt mi, Reinout, es si dan doot?

 

Reinout.

 

Jasi, hoghe gheboren ghenoet,

 

Ende begraven in die eerde.

Lanseloet beclacht hier Sanderijn ende blijft hier doot.

 

O Sanderijn, ghi waert die gheerde,

895

Die scone met haren bloemen stoet,

 

Ende ic die valke, dies benic vroet,

 

Die ene bloeme daer af nam.

 

⁺Want mi nie sint vroude en bequam,

 

⁺Dat ic die edele gheerde verloes,aant.

900

Soe hebbic ghequolen altoes,

 

Uutvercoren vrouwe mijn.

 

⁺Alle vroude es mi nu een pijn,

 

Die ic op der eerden mach bescouwen,

+ G38

+ 229d

+ A34

[p. 113]

 

Spieghel boven alle vrouwen,

905

Die ic op eerde nie ghesach!

 

Met rechten roepic ‘o wi! o wach’

 

Over die moeder, die mi droech,

 

Want haer herte in vrouden loech,

 

Doen si mi gaf den valschen raet.

910

O wi der bitterliker daet

 

Ende der jammerliker moert,

 

Dat si mi spreken dede die woort,

 

Daer ic bi verloes dat scone wijf,

 

Dat haer ende mi sal costen dlijf,

915

Want mijn herte es al doerbeten.

 

Ic woude wel, dat mi ware gespletenaant.

 

Ende ic des levens hadde ene ende,

 

Want soe waerweert ic mi bewende,

 

Ic blive ewelijc vroude loes.

920

Die ic met goeder herten coes,

 

Hebbic bi valschen rade verloren;

 

Dies heeft mijn herte soe groten toren,

 

Dat mi scoren sal van rouwen.

 

Ic hoepse in hemelrike te scouwen,

925

Daer omme willic nu sterven blidelike.

 

Ay oetmoedich god van hemelrike,

 

Nu wilt haer ziele ende die mine ontfaen,

 

Want dleven es met mi ghedaen.

 

Reinout.

 

Ghi heren, vrouwen, wijf ende man,aant.

930

Nu nemt hier exempel an.

 

Soe wie dat in trouwen mint,

 

Als hi sijn lief te wille ghewint,

[p. 114]

 

⁺Spreke hoveschelike daer van.

 

Want van Deenmerken die edel man

935

Bi qualike spreken, bi valschen rade

 

Es hi bleven in die scade,

 

Dat hem coste sijn edel lijf.

 

Nochtan dat hi dat scone wijf

 

Minde boven alle die leven.

940

Bi valschen rade, die hem wert gegeven,

 

⁺Dat hi sprac messelike woort,

 

Wert gherechte minne ghestoert,

 

Alsoe dat si hem ontginc.

 

Daer omme radic boven alle dinc

945

Hoveschelike te sprekene elken man,

 

Waer hi mach ende waer hi can.

 

Ende sonderlinghe van allen vrouwen

 

Sprect hoveschelike ende mint met trouwen,

 

Soe moeghdi troest van vrouwen vercrighen.

950

Nu biddic u allen, dat ghi wilt swigen:

 

Ons voerspel dat es ghedaen,

 

Men sal u ene sotheit spelen gaen.

 

Nota ix^c. liij. vss.

+ A35

+ 230a

6. der maget m. - 10. enē ioncf' - 23. hovesche - 25. ioncf'

32. noit gheen - 34. allen is boven den regel bijgeschreven.
In de volgende aanteekeningen worden met H de lezingen van het handschrift aangeduid, met G die van den Goudschen incunabel, met A die van den Antwerpschen druk en met K die van de Keulsche vertaling. Waar van A geene afzonderlijke lezing is opgegeven, is ze, soms met eenig verschil in spelling of buiging, gelijk aan G, niet aan H.
Van G en A staan naast den regel de bladzijden opgegeven.
37. G Lantsloet (zoo bijna altijd) A Lantsloet ontbr. G dat A dit - 38. A overscone GA Sandrijn (geregeld zoo). - 39. G int herte heb A hebbe - 40. G Ende mi soe sere wort - 41. G mijnre A mijnder - 42. G mijn - 43. G Des hoer ic soe A soe ontbr. G woert A wort - 44. G Mer mi ontbr. so seer - 45. G Mijn herte dat icse niet ghelaten e.c. A icx - 46. G en ontbr. G spreken altoes K al tzo hantz - 47. G mit o. aenscouwe - 48. G Des soe - 49. ontbr. in GA - 50. G Ic wil w.d. ioncfrou m. A Ic wilse. Na vs. 50 volgt in GA:

 

Want si is eedel [A es seer edel] ende fijn

 

Ende si sal hier comen saen [K balde gayn]

 

Na dat si mi heeft doen verstaen

51. A Al onder G eghelentyer A eglentier - 52. G Daer soe sal si c. schyer A salse - 53. G boemgaert

54. G Ay - 58. A Lansloot (zoo altijd) Och G god sy u bi - 59. G mi bewaren - 60. G E. altoes van q. sparen - 61. G Ende ontbr. - 62. G Als .... wort A datter .... wert - 64. A sandrine G ghevet A gheeft - 65. G Want mijn hert is mi te mael o. A herte es .... altemael ontstelt - 66. A alsoe gh. - 67. G Dattet A sal costen - 68. A sandrine - 69. H us G u A ws - 70. G Het .... dat leven A dleven - 71. G eewelic blijf ic - 72. A Sandrijne G O A Och G hoech - 73. G mach u A u ontbr. - 74. G Heer lantsloet al ist dat ic u ghaerne sye A gheerne - 75. G uwes A ws - 76. G Ghi sijt mi te hoech gheboren ende te rijcke A ende te rijcke ontbr. - 77. G Ende te neder ben ic te sijn A ick om te zijnde - 78. G daerom soe moetet A soe ontbr. moet dit zijn - 79. tot 83. In plaats van deze regels heeft G:

 

Ende ic en wil sijn gheen [A gheens] mans vriendinne [A vrindinne]

 

Al ist dat ic u mit [A met mijnder] herten minne

 

Al [A Ende al] waerdi coninc ende crone spyent

 

Soe en mochtet so niet wesen [A zijn] verdient

 

Dat ic tot enich [A eenighen] man wil staen.

In den derden van deze regels heeft K: Al wair die koninck ind krone uch - 84. G m. wel ghedaen - 85. G dedi oec die A den - 86. G Weet wtvercoren - 87. G Ten bleef u onvergouwen n. K Den - 88. A misseliker G dinghen - 89. G moecht G wel ontbr. - 90. G blijft ontbr. - 92. G wil - 93. G waen A wane G nye G ghelijc A ghelijcs H saeght verbeterd uit saght. Na dezen regel in GA nog:

 

Coemt mit mi wel scone maecht.

94. In GA ontbr. deze regel, in A ook de persoonsaanwijzing. - 95. G Ay des danck ic god .... troen A dancke ick gode - 96. G woudet ghi A woudi G loen - 97. H Dusant G Wel dusent K vyl dusent G merck A marck - 98. G Hoech gheboren wel e.g. - 99. G Nochtans soe woudic houden H b. emmermeer - 100 G hoech gheboren A wel gheb. - 101. H Mijn suverheit al G rijc - 102. G Nochtan ben ic v.g.m. A Nochtans - 103. G meen ick mi alsoe A Ende ic meen m.a. - 104. AK beschouden

105. G Ic en wil niet wesen gheens m. vr. AK niet ontbr. - 106. H g'ne G gaerne - 107. G Dr. s. dorper mnine [l. minne] in dien A dorperheit oft vilonie - 108. G O sandrijn A sandrijne G marien A marie - 109. G legghe ic - 110. G Want daer en is gh. w. gh. A Want ten es - 111. G Beneden onder G troen A throne - 112. G rijc s. machtich noch s. schoon A schoone - 114. G O s. wildi nu mi A sandrijne wilt ghij - 115. G dan ontbr. K in ontbr. G verdriet ende kermen - 116. G Ende e.s.um. niet ontfermen - 117. A van di - 118. K ghi ontbr. - 119. G dat H groenen - 120. G voghelkijns A voghelen K vogel en - 121. G bloemkijns A boomkens A groene K und groen - 122. G al sonder A misdoene - 123. G oec al - 124. G Lantsloet heer tis dic gheseyt A het es dicke K dit dicke gescheit - 125. G licht te .... is menich - 126. A Dat is G ende - 127. G het is - 128. G Vanden menighen ende oeck gh. - 129. G die mans te wel b. A te veel K so wail - 130. G seer doet rouwen A seer ontbr. - 131. G dinghen A sijn - 132. G opter eerden niet

133. G Die A Dien - 134. H Ginic G Ghinc ic A Ghinghe ick K Ginck ich G inden w. - 135. G en ontbr. G doen mit mi AK m.m.d. - 136. G soe heb ic A soe ontbr. - 137. H weel A Sandrijne over schoone w. - 138. G ontreynen - 139. G Wel sc. .... hadic - 141. G enich A soude doen eenighe K doin solde eynige - 142. G binnen mijnen 1. - 143. G S. wel u. herte fier A Sandrijne K hertze myn - 144. tot 147. ontbreken in GAK - 148. G Heer .... te langhe hier - 149. G of A oft - 150. G Die n.s. altijt uut om te verspien A om bespien - 151. H mochte G Of sy yemant te scande mochten brengen A ter scanden m. bringhen - 153. G het is s. natuer A natuere - 154. G Wi willen sceyden tot deser wr A ure - 155. G an A aen - 156. G Hoech gheboren wel eedel ghenoot - 157. G onse heer A ons heere m. ons b. K uch - 158. K tzo doechden - 159. G Werwaerts d.g.u henen keert A Werwaert d.g. hem b. K Ergens waer dat yr heuen(!) keert

160. G Och lacy nu b.m. heert(!) beseert A lacen K bedroeuet - 161. G Van die scone sandrijn A overschoone - 162. G Si en wil n.d. die w. mijn A den w. - 163. G Des A daghen - 164. G Want wat - 165. G Si en wil niet mit mi gaen A met mi niet K niet mer mit gaen - 166. G hoer eer A boven alle g. - 168. G Want si leyt K sy lefft in - 169. G ryael - 170. G Bij mijnre r. A Bi mijnder trouwen G wilde - 171. G ghelijke A ghelijck - 172. G van haven niet soe rijke A Al w.s.n.v.h. so rijck - 173. G Ick soudse maken m.w. - 174. G Want ontbr. .... een soe reynen 1. A also - 175. G is soe vol A soe ontbr. - 176. G wil hoer tot mij niet k. - 177. G Des - 178. G Lantsloets m. .... o Van denemercken - 179. G Ick heb .... herde ontbr. - 180. In G ontbr. dit vers. A Dat seg ic u bider maghet marien K Dat segge ich uch by sente marien - 181. tot 186. In plaats van deze verzen heeft G:

 

Het ghevet mij wonder boven maten

 

Dat ghi u aldus qualic [A dus qualijken] gaet saten

 

Ende legghet [A leyt] u minne op sandrijn [A sandrijne]

 

Des heb ic rouwe int herte mijn [A mijne]

187. G D.g. mint s. neder een w. - 188. G Och .... reyn een AK reynen - 189. G soe pynoes A opinioes K pynoes - 190. G E. si is .... gracioes - 191. G ic haer - 192. G bernt mi ende mijn bloet A dat ontbr. - 193. A ic haer G met o. - 194. G lieve vr. - 195. G w. mijns g. A mi - 196. G Die moeder O lantsloet H wille boven een doorgehaald woude G wil dat A bat ontbr. - 197. tot 199. In plaats van deze verzen heeft G:

 

Eer ghi u soudt [A wilt] verhanghen an sandrijn

 

Ic segghe bider trouwen mijn

 

[A Ick segghe u bider maghet marien]

 

Dat en sal [A s. di] nemmermeer ghebueren [A gheboren]

 

Al soudicse mit mijnen tanden [K handen] scueren [A verscoren]

 

En denct ghi niet waen ghi syt gheboren

 

Mijn lieve sone mijn wtvercoren

 

Wilt doch minnen uwes ghelijck

De laatste regel ontbreekt in A, niet in K. - 200. G Ic en weet gheen w. in k. - 201. A hebben woude - 202. G woudse mocht A woudese K wolde dat die - 203. G mit u. - 204. G Al waer die - 205. G Soe woudic A wel ontbr. G waer - 206. G Die m. .... Tfy u .... wel v. katijf A vuyl

207. G alsoe - 208. H sconen A schoonen H joncf' G joncfrouwe A ioncfrouwen - 209. G geboerten ende oec gheslachte A geboorte - 210. G Och .... crachte - 211. G A. niet hoech geboren noch rijc v.g. A hoghe .... oft - 212. G s.s. ghelijcheyt - 214. G dicwijl h.l. - 215. G D. elc m.s. haer ghelijc A haers ghelijcke - 216. G die een .... rijc A rijcke - 217. G die d. AK die ontbr. - 218. H ledt G hout K hait - 219. G Van r.n. van hoecheit A of van .... der m. K noch .... der - 220. tot 228. In plaats van deze verzen heeft G:

 

Dat heb ic dicwil [A dicwils] horen saghen

 

Maer het comt al bi ghelijcheyt

 

Dat die eedel minne gheeft [A heeft] haesticheyt

 

Si en aensiet gheen hoech [A hoge] gheboren

 

Die moeder

 

Dats waer soen nu wilt mi [ontbr. in A] horen

 

Het is dicwijl [A dicwils] wel ghesien [K geschien]

 

Datmen om die minne liet veel [A veel liet] gheschyen

 

Maer dat waer alte grote [A grooten] scande

 

⁺Want ghi die beste [A meeste] sijt vanden lande

 

Dat ghi sout minnen soe slechten wijf

 

Laet dese [A van desen K dieser] dinghen sijn een blijf

 

Maer wilt ghise [A wildise] hebben tot uwen [A tuwen] wille

 

Ic salse u doen hebben heymelic ende stille

+ G10

+ G10

229. H h' G heer A heer ontbr. A waert - 230. G doeter dan m. A beghaert - 231. G Maer een dinc most ghi mi doen A moet - 232. G Vrou m. by sinte symeoen A symeon - 233. G Wat .... wil ic u loven A ic wil u gheloven - 234. G maecht - 235. G mijn camer A een c. - 236. G Die m. .... Heer l. kijnt soe loefdi my A H.l. ghelooft mij - 237. G Bi u r.e. op u trouwe - 238. A sandrijnen G die ioncfrouwe - 239. K genoichde - 240. G Soe suldi s.i. heb u ghenoch A ws ghenoech - 241. G uwes s. A ws - 243. H .vij. G A. hadde ic eenen baeck ghegheten A haddi e. - 244. G Dit en suldi ymmer n.v. A Dat .... emmers - 245. A Ghi en s.s. dit dorper woort - 246. G soe suldi A soe ontbr. - 247. G U omme k. alle - 248. G ligghen ende ontbr. G soet e.s. A soetelic ende daer toe s. - 249. G Op u camer e.s.a.s. - 250. G Och A lieve ontbr. G dit uwen - 251. G dit - 252. G ghelijc A ghelijcx H niet - 253. G hier mede beholpen A daer mede - 254. G dat soude A dat ontbr.

255. G soude ontbr. .... mijn A So dorperlijc spr. met minen - 256. G legghen dan voert als A ligghen - 257. G Al s. A Ende s. - 258. G soude dan A peysen dat schoone - 259. G Als ic A dese d. - 260. Want ic draghe haer so vr. ionste A haer draghe - 261. G Dus soudet m.h. te sere d. A mijnder herten deeren - 262. G Die m. A L. sone dits G dit is - 263. G Suldise .... u - 264. G Dats dat - 265. In GAK ontbr. dit vers. - 266. G Vrou Na dit vers nog: G Ic lovet u bi sinte iohan A Ick salt u gheloven bi sint ian K Ich love uch hier by sente johan - 267. A Ende ic - 268. G Al isset dattet mijn herte d. A ist dat mijnder herten In K ontbr. dit vers. - 269. G menich A menighe G spreect .... menes - 270. G ghelijc A ghelijcke - 271. H spreict G spreke ic mitten monde A ict - 272. G sals n. menen mitten gronde A meinen - 273. G gan .... alle - 274. G Dus bid ic H overste G opperste A oppersten K oversten - 275. A qualijcken - 276. G edel ende - 277. G ist .... qualicken neemt - 278. G Ende h.h.v.m. vervreemt A van mi ontbr. - 279. G Dan ontbr.

280. tot 292. In plaats van deze verzen heeft G:

 

Moeder nu wil [A moet] ic henen gaen

 

Ende verbeyden op die camer mijn

[In AK nog:

 

Tot dat ghi mi brengt die schone sandrijn

In alle drukken volgt hier eene houtsnede, waarover vgl. de Inleiding. Daaronder heeft A nog het volgende:
Hier coemt die moeder tot Sandrijne ende brengtse met schone woerden tot haren sone Lantsloot diese beroofde van haerder maechdelicheit sprekende tot haer seere dorperlijcke woerden].

 

⁺Die moeder

 

Doe ghinc die moeder [d.m. ontbr. in A] totter maghet

 

Ende sprac haer toe al onversaghet

 

O sandrijn [A sandrijne] mijn wtvercoren

 

⁺Ic bid [A bids] u doch [d. ontbr. in A] wilt na mi horen

 

Van dies [A des] ic u sal doen vermaen

 

Sandrijn

 

O eedel vrouwe dat si ghedaen

293. A begheren - 294. G Die m. .... O s.d. mijnre herten d. A dats m.h. deren - 295. G Des moet ic - 296. G lieve kijnt l. - 297. G Die is mit groter siecten b.

+ G13

+ A12

+ G13

+ A12

298. tot 309. In plaats van deze verzen heeft G:

 

Ic en weet niet wat ic aen sal gaen [A sal aengaen]

 

Want hi in drien daghen niet en at

 

Noch mi niet een woert toe en sprac

 

Ic en weet niet wat hem mach sijn

 

Mer woudt ghi [A woudi] tot hem gaen lieve sandrijn

 

Ende besien of ghi hem troesten mocht

 

Dat ghi hem wat goelicx teten brocht

 

Ic sie wel dat hi heeft int herte verdriet

305. H doeght verbeterd uit doght - 310. G Och eedel vr. wat A dat - 311. H g'ne G gaerne A gheerne - 312. G Na dat ghi mi doet verstaen - 313. G misquaem - 314. G Sine moeder ontbr. hier, maar staat voor vs. 316. G tijden A tide - 316. G Aldus soe salmen e. dinck b. AK soe ontbr. - 317. GK wijf ontbr., in A ook een G in dat AK inden - 318. G dat bet - 319. tot 322. In plaats van deze verzen heeft G:

 

En heb ic dat niet wel begaet [K bedacht]

 

Dat icse int stric [A in die stricke] brenghe mit losen raet

 

Ic meen dat icse wel sal sceyden [A doen sc.]

 

Ic wilse gaen sluten onder hem beyden

 

In die [A een] camer alle den nacht

 

⁺Si sal daer bliven wan hi sijn wil heeft volbracht

 

[A Tot (K So) dat hi sinen wille h.v.]

 

Al spronghe sij op ende neder

 

[A Al waert dat si spronghe o.e.n.]

 

Ick wedde dat si dan [A I.w. sy] niet en comt weder

 

Want als die wille is ghedaen

 

Soe is die vrienscap seer [A meest] vergaen

 

Dit opset heeft die moeder ghesocht

 

Ende lansloet heeft sijn [A sinen] wille volbrocht

 

Metter maghet vol suverheden

 

Daer na sprac hi die dorper reden [A dorperheden]

 

Ende stelde hem te rusten al [A ruste alle] den nacht

 

Ghelijc [ontbr. in AK] als hi sijn moeder loefde [A gheloofde] soet ende sacht

 

Dit was vanden ridder een quaet bedrijf

 

Nu hoort van sandrijn [A sandrinen] dat scone wijf

 

Claghelike woerden een cort bediet

 

Sandrijn

 

Ay heere [ontbr. in A] god die hem crucen liet

 

Wat sal ic beghinnen tot deser uren [A ure]

 

O maria maghet pure

+ A13

+ A13

322. H Sanderijn ontbr. G heere g. - 323. A Want - 324. G Des G bet te vr. A veel te - 325. A avont - 326. G Want si mi seker een lesse las - 327. G siecten A siecheden K siechden G was H bestaen, maar de st is over eene v heengeschreven. GK bevaen A bestaen - 328. G brocht - 329. G Si h.m. loghenen soe veel gh. - 330. A Eer si mi brocht - 331. A Dwelck mi - 332. G N. soe d. A Nochtans d.m. seer b.a. - 333. G woerden .... hi ontbr. - 334. G s.a. doe v.m. A Hi k.s. aensicht omme van my

336. G vast - 337. G mijnre A dat doet - 338. G Ick meen wel A Ic meynde H hi mi - 339. G sal weten cleyn noch groot - 340. G wilt A gaen ontbr. G e.g. rechte voert - 341. G vreemden landen A vreemde l. - 342. G mijn scanden A mijne schande K myr van schande - 343. G Decken wil A wille G nu ontbr. G heb A hebbe - 344. G W. het is mijns ondancs gh. A by m.o. - 345. G Des .... herde wee - 346. G nemmermeer - 347. G wil .... dat - 348. G o s.o heylighe - 349. G bid A bidde - 351. en ontbr. in GK, niet in A G tot A mijnre - 352. G enighe landen - 354. G Dat bid ic maria der m.v. A mariam - 355. G Die f. G alle A van alder K van aller - 356. G nemmermeer - 358. G Des bid ic maria [A mariam] doer hoer oetmoet - 359. G Der waerder G reyn A reyne - 360. G g. staen een fonteyn A fonteyne - 361. G rust A raste - 362. G heb A hebbe G langhe A langhen - 363. G heb - 364. G Ende te drincken g.l. A soo grooten - 365. G ick A icx A verdraghen Na dezen regel volgt in G: Een

ridder reedt iaghen. Bl. 17 is geheel ingenomen door eene houtsnede. In A volgt na dit vers, op bl. 15: Hoe dat een edel ridder voer iagen daer hij dye scoone sandrijne vant op die fonteyne dye welcke hem seerwel behaechde overmidts haerder schoonheyt dat hijse nam te wijve. Daarna een prentje en dan op deze bladz. nog 3 regels van den tekst. - 366. A Een ridder ontbr. G god wouts ic vaer A ende ic - 367. G troen A wt den troone - 368. G maria die m. schoen A marien der maget schoone - 369. A Dat hi G huden - 370. G E. gheven mi gracie e.s. - 372. G ic seker - 373. G Des i.m. int herte s. - 375. A vinghe ick noyt G nye - 376. G in dat herte A int - 377. G mijn A mijnen A aldus - 378. G Ic wil gaen blasen A sal eens - 379. G Ende b. A god ontbr. - 380. Nu stect hi den horen ontbr. in GAK. - 381. G een wilt opt velt - 382. G is op ghestelt A seer op es gh. - 383. G waen nye m.o. eenen d. A wane dat noyt - 384. G Scoenre wilt mit oghen e.s. K nie e.s. - 385. G Dan ic sye o.g. fonteyn A gheenre fonteyne - 386. G Een s.m. ende reyn A reyne - 387. H sijt G Soe duncket mi wesen aen A si dunct - 388. H god hoe m. G mochticse vaen - 389. G waer mijn A mijnen G niet al v. - 390. G Ic wil noch eens blasen m.h. - 391. G bestellen

392. Noch stect hi den horen ontbr. in GAK G heer A heere - 393. G goet aventuer A goede avonture - 394. G dese s. creatuer A die over schone creature - 395. G mach tot - 396. A Och - 398. G heb A hebbe A wilt everswijn - 399. A al van - 400. A god G scoenre A schoonder - 401. G huden soe vr. Deze regel ontbr. in A. - 402. G Och - 403. G Nu ontbr. G doch gheen A doch ontbr. - 404. G Dat bid ic u doer u eedelheyt A op eedelheyt - 405. G gheen - 406. G waer u seer A werde u alte s. - 408. G mi sijn - 409. G Daer om bid ic u eedel b. A bidde .... wel edel - 411. G mi wesen dat A laten .... wesen ontbr. - 412. G segghet - 413. G Waen soe quaem di A desen - 414. A verwondert mi seer i.m.g. - 415. H allene G vinde dus alleyn A v. hier alleyne - 416. G fonteyn A fonteyne - 417. G Wat is die sake A Wat mach dese sake sijn - 418. G hier ontbr. A hier u

420. A alsulcke - 421. A aen - 422. G Ay eedel - 423. G wel hoech b. - 425. G mijnre A mijnder - 426. G D.i. mit groter eeren s. A in sadt - 427. G ic ontbr. G w. niet waer - 428. G Des is mi te moede swaer A Des ick te moede ben harde s. - 429. G Ende ontbr. - 430. G Des claghe ic .... ongheval - 431. G deser A dese G dus moet A dus ontbr. - 432. G Ic danc A god - 433. H vroech ontbr. G huden soe vroech o. - 434. G dat en edelen ontbr. G also schonen A dat ic - 435. G heb in mijnre A Ghevonden hebbe tot - 436. G ghebracht - 437. A harde wel - 438. G tot mijnre A minen - 439. G wael A wale - 440. G O scone wijf o scone tael A soete tale - 441. G Dit A Die G alte gader - 442. G Wij sullen - 443. G dit c. - 444. H saeght verbeterd uit saght Dit vers ontbr. in GA. K Dat sulde haven in ure beveel - 446. G u - 447. G Des

448. G Ende en hout doch niet mit mi u spot A uwen - 450. A Och G fier A vier - 451. G Soe leyt m. hert A herte - 452. G hoesch A hoghe e. seer w.g. K hoge und wael geraet - 453. sult bi mijn ridderscap - 454. HG scoene A schonen - 455. G Op dattet .... si .... bequaem A uwen - 456. G Soe bid ic u segghet mi u naem A seght m. uwen - 457. G sult .... wesen A sijn - 458. G Och A O G is dat tr. - 459. G Soe sal ic u m. naem laten w. - 460. G soe ben ic A soe ontbr. - 461. G hiete robrecht A hiet robrecht - 462. G wel scilt ontbr. - 464. G O A O ontbr. G ioncfrouwe H g'ne G gheerne A gaerne - 465. G D.g. vanden scilde sijt gheboren - 466. tot 468. In plaats van deze verzen heeft G:

 

Eedel [A Wel edel] maghet wtvercoren

 

Ic dancke god [A gode] der saligher [A salighen] tijt

 

Dat ghi nu hier comen [A ghecomen] sijt

 

Ende dat ic huden so vast niet en sliep

 

Het was die enghel diet [A die] mi riet

469. A ten - 470. A noyt - 471. G sult .... wesen

472 tot 481. In plaats van deze verzen heeft G:

 

Heer ridder soe wil ic dan sijn

 

U ghetrouwe ende niet af gaen

 

Gehoersaem ende onderdaen

 

Als een goet [ontbr. in A] wijf is sculdich horen man.

481. H hebt was vergeten en is op den kant bijgeschreven. - 482. G soe gaen wi A soe ontbr. gae wi - 483. A set G u hier - 484. G gae wi A gaen wi G wrande A warande - 485. G Heer r. ende spr. een l. - 486. G doch die reeden - 487. G Des soe G hoech baroen A wel edel b. K hochgeboren (baroen ontbr.) - 488. G Aensiet d.b. staet scoen e.g. - 489. G Ende hoe A scoon ghebloyet - 490. G Sijn edel roeke die daer wt g. - 491. G In d. boemgaert a. - 493. G recht A rechte A bl. sal - 494. G ende soe goet - 495. G alle d. boemgaert - 496. G Of quame een v. A Ofter quam e.v. - 498. G Ende hi een bloem - 499. G gheen

500. G nye een - 501. G Sout ghi daerom - 502. G Of te A ofte te G copen daer om. - 504. H waerheit verbeterd uit warheit G die rechveerdicheyt spreect A rechtvaerdicheit daer af s. - 505. G E.r. van hogher tale A v. hoger aert K v. hoger art - 506. A Die ridder ontbr. G O schone G verstaen A verstae - 507. G Een H dat en na een doorgehaald dan - 508. G ist daer niet meer toe A is daer toe niet meer K is niet dair meer tzo - 509. G Daer om - 510. G den coop daer om niet 1. - 512. G op ontbr. menich bloem aen st. A soe ontbr. - 513. A groter - 514. A noch edel - 515. G ghestaden - 516. G Nu doet daer af een stille. - 517-518. In plaats van deze regels heeft G:

 

Ic heb die sake [A saken] wel verstaen

 

Want mijn herte is soe seer bevaen

 

Mit uwer minnen wel [ontbr. in A] reyne iuecht [K frucht]

 

Ghi sijt die mi [ontbr. in AK] mijn hert verhuecht [A hebt v.]

 

Nu gae wi tsamen tot mijnen hove

 

Ic meen dattet scoenste is van love

 

Datter leyt in desen lande

 

A21 Dat set ic u ten onderpande [A tot eenen pande K tzo den pande]

 

Al ic u [ontbr. in A] seyde van te voren [A daer te v.]

 

Dat laet ic daer. nu suldi horen

 

Van lantsloets rouwe die hi crech [A creech K krech]

 

Doen hi daer allene bleef

 

Op sijn camer in [A met] groter ellende

 

Lantsloet

 

Ay nu is mijn vroecht een eynde

519. G op deser aerden - 520. G nerghens A ghevinden - 521. In plaats van dezen regel heeft G:

 

Dat moet ic nu besueren

 

Och mijn cracke aventuere [A avonturen]

 

Over die scone [K lieve schone] sandrijn

522. A Ondoncke(!) soe hebbe G heb - 523. G woerden ye - 525. G Doe A doen G dat f.w. - 526. G Daer om - 527. A mi al h. - 529. G Dat si mi d. woerden - 530. G soe en - 532. G Och - 533. G seer GK verswine A verdwijne - 534. G Het is - 535. G alte recht n. A loyale K reyael - 536. A principale - 537. G Een troestersse van mynen sinnen A mijnre s. - 538. H en̅ G Ic en mach gheen wijf soe seere m. A so seer bewinnen (!) - 539. G ic haer noch ontbr. - 540. G soeken doer kerstenrijcke A in al k. - 542. G coemt hier tot mi - 543. G alre A alder - 544. G O heere wat is dit dinck A O h. seythij wat es dat d. K die sach - 545. G aldus me sijt belast A ghij sijt aldus mede

546. A Lanseloet ontbr. G nye so lede bedacht A nie leyder onrast K nie so leyde unrast - 547. G Als mi is tot d.u. A mi nu es K myr nu is - 549. G heb A hebbe - 550 A mi ontbr. - 551. A bedrijve - 552. G mijnen A mijn sinnen blije (!) - 553. G herde groot - 554. G Ick waer veel l.d. K halff doet - 555. G ic haer - 556. G om - 557. G Of ghi haer erghent v. mocht A erghens ghevinden moocht - 558. G Want ontbr. worde ic verhoecht A werde ick verhuecht - 559. G ic haer mit mijnen A mijnen ontbr. - 560. G nu weest doch mijns g. - 561. Deze regel ontbr. in GAK - 562. G E.s. dat ic haer sal m. mijn bruyt Na dezen regel volgt in A Niet heymelijcken maer over luyt, in K Niet heymlich mer al ouerluyt - 563. A Onder a. mijn m. - 564. A Heer G i.w. om gaen w. - 566. G liet ghijt - 567. G Tis misselic - 568. G Och is soe vol - 569 tot 572. Deze regels ontbr. in GAK - 573. G Ende soe e.v. ghedachte A ghedachten

574. G Gaet ende h.u alle u machte A macht - 575. G vaertse west e.n. - 576. G Suyt ende oest ende daer toe voert - 577. G Toter - 578. G Want m.h. hoer soe seere m. - 579. G Voer alle die m.o. ye ghesaghen - 580. G Die boeschwaerder (zoo ook vss. 644, 650, 666) A boschwaerder (zoo ook verder steeds) G soe mach ic mi wel b. A mi ontbr. - 581. G hier soe A alsoo - 582. G ghewandert veer e. naer A ghewandelt verde - 583. G E. heb A hebbe G boswaerder A boschweerder - 584. G E. hebbe g. - 585. G In dese bosscaygye op dese fonteyn A I. deser boschagie o.d. fonteyne - 586. G Ende dit ghedaen heb groot ende cleyn A E. heb dit g.g.e. cleyne - 587. G Ende ontbr. - 588. G Mer nye en gheviel A Maer - 589. G ye - 590. G Dat ic nu wel b.m. A Dwelck nu ontbr. - 591. G nye mi in A mi ontbr. - 592. G Mer ghister doe A Maer ghisteren - 593. A ten K in dat velt A jaghen ontbr. - 594. G nye - 595. G Scoenre A Schoonder G daer - 596. A vriendelijcken G bider - 597. G brochtse A brachtse - 598. G Al hadse gheweest een k. - 599. G mocht si A mochse A loyaelder K suverlicher - 600. G soe was si A is si.

602. G Mit recht soe mach ic h.r. A Met rechte - 603. G nye A noyt - 604. G Mer trouwen A Maer G om - 605. G Vroe A Vroech G tot alre A alder - 606. G soe s. roder A rooden - 607. G Vanghen A Ghevanghen K Vangen G soudes A souts - 609. G daghe A daghen - 610. G mi gaen b. after die haghen A achter - 611. G E. wachten mijn gheval ende aventuere - 612. A Schoone m. G moeder ende ontbr. - 613. G Nu bid ic u A nu bidde ic gode G ghereyt - 614. G vernemen - 617. G Die is v.h. soe o. - 618. A haerder G so g. - 619. G Soe ontbr. nyewers - 620. G W. al sijns herten beclach - 621. G dus ontbr. - 622. K Ind he hait G sijn ridderscap - 623. H mcse(!) G maecse A maectese G sijn vr. - 625. A aldus K alsus - 627. G gherechter - 628. G O G vinden A ghevinden - 630. G Ryc - 631. G meent A weent A stoet

632. G een fel g. - 633. G E. in sijn hant een c. A Nochtans wil ic hem gaen naer - 634. G Hi is A Het es - 635. G Of A Oft A bedrieghet G mijnen A mijn - 636. A Nochtans H an G wil ic hem spreken aen - 637. G W. mi dunct daer sijn m. A m. daer en is K dair sy - 638. A Ende ick G nye A noyt - 639. Daer ic mi voer o. - 641. A eenen vriendelijcken m. - 642. G Moet u g.g. tot deser stont A weest des cont - 643. G Ende moet b. in een goet iolijt K groet i. - 644. G loens - 645. G soe vriendelic spreket A vriendelijc spreect - 646. G b. mi heer g.m. A hoort mi hier K berecht my her guyt m. - 647 tot 649. In plaats van deze regels heeft G:

 

Is hier enich ioncfrou [A een ionghe vrouwe] gheleden

 

Die fris [A fier] was ende scoen van seden

 

Berechtes mi vrient oft wesen mach

648. H ioncf' - 650. Ontbr. in GAK - 651. G Ic heb hier ghewandert so menighen d. A hebbe h. gewandelt - 652. G nye K en sach lijden A voegt na dezen een regel in: Te voet gaen noch te paerde riden K Tzo voet gain noch tzo perde rijden - 653. G ymmer - 654. G Mer het is gheleden A Maer tes - 655. G heer A heere

656. G morghen vroe - 657. G deser A dese - 659. G Een H ioncf' A ioncfrouwe - 660. G Die brocht hi blidelic ghev. - 661. G Hi riep dat hi - 662. G hi hadde ghevangen e. reyne m. A ghevaen - 663. G schoen Aschone - 664. A af weten K van horen - 665. G Ic bid u segt mi h.w.s.g. - 666. G waerachticheyt suldi A waerheyt K wairheit - 668. G mach A loyaelder K frisscher - 669. G bet A bat - 671. G sijn A si K sy - 673. G Ende hi heeft daer af K hi ontbr. - 674. G alsoe - 675. G Soe ghehoersaem - 676. G mijn heere A minen - 677. G Die m. A beminnense G haere doecht A haer duecht K yr doecht - 678. G Het is alle gader bi haer verhoecht A verhuecht - 679. G Dat d.h. - 680. G wil mi A ic mi gode - 681. G Dattet is H ioncf' A ioncfrouwe G meyn - 682. G heb A hebbe G reyn - 683. G Menich m. in m.l. - 684. G Mer nye daer icse v.

685. G Noch soe scoen besceyt A so schonen bescheet - 688. G Och lieve vrient - 689. G Te spreken teghen d. ioncfrou A ioncfrouwe - 690. G most A moeste G mijnre - 692. G I.b. oec vanden k. dat hoeft A thooft - 693. G heer A heere - 694. G Ist s. A Es dat - 695. H drinc .d'. G Een drincpenninc ende salft mi die hant A mijn h. - 696. G Soe sult ghise spreken eer yet lanc A So suldise spr. al te hant - 698. G Een p. is scier v. K is geriss vertzert - 699. G E. varinc qualiken overghebrocht K Ind geriss qu. - 700. G alle - 702. G Hout d.s. H .ij.d'. G roet ontbr. - 703. G E.s. daer mit w. sterc - 704. G D.h. is een b. uut Denemerc - 706. G wil ic gaen l. A wilt g.l. - 707. G E. salse brenghen terstont mit mi A salse u br. - 708. A ioncfrouwe - 709. G bid A bidde G tot mi hier A mi ontbr. - 710. G Hier ontbr. G B. staet e. bode f.

713. G vermach - 715. G ioncfrouwe - 716. G welcoem moet ghi A willecome so m. - 717. G Nu ontbr. G wat is A begheren - 718. A Reinout ontbr. A vrou van eeren. - 720. G die here - 722. G Ende dat laetste - 723. A oft - 724. G u voer mi br. A O e. vr. ende u voer hem br. - 725. A soude G sijn bruyt - 726. G spele A spel - 727. G hem ontbr. A S. hem - 728. G Want ic G niet ontbr. 729. G Niet een gras A aerden - 730. G O s. sandrijn g. sult sijn s. A sandrine sinen - 731. A swaer ontbr. - 732. G nye hi en - 733. G sint dat hi - 736. A gheven seker G den d. - 737. G Ist

739. A nu ontbr. - 740. G Ende h.h.b. sijn ridderscap - 741. A van ontbr. G verneemt A vernemet - 742. G sijnen A sijn - 743. G Dat ontbr. G sult seker werden - 744. A O reynout G dat H blijft - 745. G W.i.b. wel dat mi niet en rouwet - 746. G lc heb nu een man ghetrouwet - 747. G Die A Dien - 748 G Ende h. - 749. G waer rijc A Dat segghe ic u sekerlijck - 750. G waer ghelijc A Al waerdi h.v.t.g. - 751. G dat hi ontbr. loen A loone - 752. G droech die selfde croen A die selve croone - 753. G het tweede die ontbr. - 754. H hi of he G waer hi mi niet goet ghenoech A ghenoch - 755. G Ic heb veel l. A hebbe - 756. G doghet gan A alle duechden - 757. G Die sal ic - 759. G u doch g. A ick u K u ontbr. - 764. A wel gheboren - 765. G Had u s. ghetrouwet A Hadde. - 766. G Reynout dat is dat ... rouwet A O r.

768. G eerden A noyt man opter aerden - 769. G ic seker meer d. en gan A en ontbr. - 771. G Tis A Tes G ist A eest - 772. G Want hi is - 773. G Ende oec een man v.h.m. - 774. G Wel G moede AK goede - 775. A Seer beradich G ende daer toe goet - 776. G Daer om ist dat ic hem minnen moet - 777. G van doechden doen bekent - 778. G mijn hert hem - 779. G allen eertschen cr. A alle aertsche - 781. G nu vaert G seer A seere - 782. G segghet A segt G heer A heere - 785. G dattet dus - 787. G lytteyken A licteyken - 788. u ontbr. in G, niet in AK - 789. A met dien - 790. G R. vrient A O r. vr. - 792. G Een lytteyken verstaetet wael A E. licteeken verstaet mi w. K verstaet my wail - 793. G sult - 794. G Dat ick stonde ende hi A stont ende daer toe hy K Das ich und he stonden - 795. G I.e.s. boemgaert - 796. G Daer q. een valc v.h a.

825. G Dat hi sal hebben willen A willen hebben - 826. G Al soudt hem costen oec sijn lijf A dat ionghe I. - 827. G alle die ghene A allen den ghenen - 828. H .x.den G vierden H anen gaen G aen gaen - 829. G Dat soude hi daer om - 830. G souder menich - 831. G Den doet A Die - 832. G N. soe bleef den arbeyt v. A Nochtans s.b.d.a. al v. - 833. H ende G machse - 834. A in - 835. G grote - 836. G mijn sprake gaen verkeren - 837. G sal ontbr. - 838. G sijt ghi hoech A sidi hoghe - 839. G Van denemercke heer lantsloet AK heer ontbr. - 840. G willecoem A willecome G vrient ontbr. - 841. G wellecoem A willecome K Gode wilkome G moet ghi - 842. G Hebt ghi oec A Hebdi ooc v. sandrijnen - 843. G segghet - 844. G O e. heer A heere - 845. G Ic heb g. A hebbe G in m.l. - 846. G die vrouwe - 847. G een G hiet rynast A die ontbr. geheeten reynast - 848. G Daer inne is die ioncfrouwe gh. A was die vrouwe - 849. G afrijcke AK affriken - 850. G L. heer vrij e.d. A wel edel

851. G vant ic dat reyne w. A schone - 852. G scone lijf A ionghe K reyne - 853 en 854 ontbr. in GAK - 855. G Doe A Doen - 856. A Ay r. G dat - 857. G hoer A hoore G lieghet A mi ontbr. liecht - 858. G wil bedrieghet A bedriecht - 859. G segghet A segt - 860. G Brocht ghi mi een lyteyken A licteyken K van dair - 861. G bet A bat K Tzo dat G soude ics A ick u - 862. G Och l. hoech gh. heer AK man - 863. A principale - 864. H En G lyteyken A licteeken G reael A reale - 865. G reyn A reyne int scheyden K int scheyden - 866. G ghi mit u beyden - 867. G een scoen boemgaert A eenen boomgaert - 868. G Daer een valc q. - 869. ontbr. in GAK - 870. G bete A daelde G eene gaerde A die g. Na dezen regel nog G Die eedel boem van groter waerde - 871. G schoen A schoone - 872. G mi u s. her ontbr. A D.h. mi segghen die vrouwe mijn - 873. G dat ontbr. valc A valcke - 874. G Een bloem vander gaerden A hi vander - 875. A alle ontbr. G ander - 876. G Sijn vederkijn A vederkens K vederkyns G doe ontbr. - 877. G vl. heen A henen

878. G Dit seydese mi hoech g.g. A mi ontbr. K Dit sede myr die hoich geboren genoit - 879. G soe quam die valc AK soe ontbr. A valcke - 880. G socht d. gaerde - 881. G condese ghevinden - 882. G Des doechde K brochte A valc G wel ontbr. - 883. G gaerde H ende - 884. G litteyken - 885. A edel vr. vry - 886. G doe keerde si A haer aensicht K van mi ontbr. - 887. G Ende en G niet meer - 888. G heer - 889. G Dat is e. lytteyken - 890. G ic - 892. G hoech A wel hooch - 893. G aerde - 894. In plaats van de tooneelaanwijzing voor dit vers heeft G slechts Lantsloet. Evenzoo AK G gaerde - 895. G schoon A schone G blomen A bloemen - 896. G des - 897. G een bloem A bloeme - 898. G vroechde A vruecht - 899. G eedel gaerde Deze regel ontbr. in K - 900. G Sint heb ic - 901. G Ay u. - 902. G vroechde G nu een ontbr. - 903. G der ontbr. A deser - G ye ghesach

904 en 905 ontbr. in GAK - 906. G Mit recht A so roep - 908. G vroechde A vruechden - 909. A desen - 910. G O wee A mi der - 911. A Ende oock - 912. G dat woert - 913. G reyne - 914. G mi ende haer G dat lijf A dlijf - 915. G is te mael doerboert A altemael - 916. G Ic w. dat mi stake die moert A dat ontbr. - 917. A had G een eynde - 918. G Want werwaert dat ic mi keer of weynde A waer ic mi keere oft w. - 919. G Soe blijf ic altoes troesteloes A Ick blive a. tr. - 921. G Heb ic mit - 922. G Des A soe ontbr. - 923. G Dattet mi breken - 924. G Ic hoep icse in hemelrijc sal bescouwen A Ick hope dat .... aenschouwen K schowen - 925. G Daer om wil ic st. oetmoedelic - 926. K almechtich G hemelrijc - 927. G ziel ende mijn A siel ende die mijn Deze regel ontbr. in K - 928. G dat leven - 929. In plaats van Reinout heeft GK voor dezen regel Conclusie A Conclusio G Ghi maechden knapen w.e m. - 930. G neemt K van - 931. G mit tr. - 932. G vint

933. G Hi s. hoes A hoescheit - 935. G qualic s. ende v.s. - 936. G Is hi ghecomen in groten scade A hi ontbr. grooter - 937 tot 952. In plaats van deze regels heeft G:

 

Ende is ghestorven die bitter doot

 

God help [A helpe] die ziele wt alre noot

 

Bi dit [A desen] exempel sullen wi verstaen

 

Dat die minne der werelt mach vergaen

 

Mer [A Maer] minnen wi [K hait lieff] gode van hemelrijcke [A hemelrijcken]

 

Die en sal ons niet beswiken [Deze regel ontbr. in K]

 

Dus willen wi die werelt laten gliden [A liden]

 

Ende minnen [K lieff] gode tot allen tyden

 

Ende bidden [K bidde] maria die [A der] maghet fijn

 

Dat si in [ontbr. in K] onse hulpe [A tonser hulpen] wil sijn

 

Dat wi die min [A minne] so moeten draghen

 

Dat wi gode moghen [A altijt moeten] behaghen

 

Dat gundt ons god [A Dwelc ons gonne. Ook in K ontbr. god] die hemelsche vader

 

Nu segghet amen alle gader [Deze regel ontbr. in A]