|
| |
| |
| |
De Gevangene van Chillon.
| |
| |
De Gevangene van Chillon.
I.
Myn hair is grys, maer niet van jaren,
Als soms door plotseling vervaren.
Myn leên, gekromd schoon niet door last,
Zyn gansch in vuige rust vermast;
Want lang was hun verblyf een kot,
En lang kende ik 't ellendig lot
Van die, voor wie de ruimte en lucht
Zyn afgeboomd: - verboden vrucht.
't Was om myn' vader, dat ik, vroeg
Met dood bedreigd, de kluisters droeg.
| |
| |
Die vader werd in 't vuer geblaekt
Om stelsels, nooit door hem verzaekt;
En om de zelfde reden vond
Zyn kroost een wooning in den grond.
Wy waren zeven - nu nog één;
Als zy begonnen kwamen ze om:
Zes jong, en een in ouderdom;
Vervolgd, doch trotsch, en vast als steen.
Twee op het veld, een in den gloed
Vergoten voor 't geloof hun bloed,
En stierven als hun vader deed,
Den God ter eer, dien hy beleed.
Drie wierp men in een donker kot;
Ik - ben 't onzalig overschot.
| |
| |
| |
II.
In Chillons kerkers, diep en naer,
Zyn zeven pylers, oud en zwaer,
Zyn zeven pylers, grauw en digt,
Beschenen door een treurig licht.
Een droeve zonnestrael, die door
De spleten heen zyn' weg verloor,
En die dan op den killen grond
Ter neêr viel, kruipt en beeft in 't rond;
En in elk' pyler is een ring,
En aen elk' ring hangt eene keten:
Dat yzer is een kankrend ding!
Zyn tand heeft in myn vleesch gegeten,
Met groef op groef, die niet verdwynt,
Zoo lang dit nieuwe licht my schynt,
Dat pynlyk in myne oogen glimt,
Voor wie de zonne niet meer klimt
Sints jaren... ach! hunn' langen duer
Heb ik vergeten, na het uer,
Dat ik den laetsten sterven zag,
Daer 'k levend aen zyn zyde lag.
| |
| |
| |
III.
Men klonk ons ieder aen een' steen.
Wy waren drie, - doch elk alleen.
Wy konden onzen voet niet ligten,
Wy zagen nooit elkaêrs gezichten
Dan by een' glimp, die ons bedroog
En vreemd maekte aen elkanders oog;
En dus te gader - doch verdoken,
De hand geketend, 't hert gebroken,
Was 't nog verzachting in ons lot,
Beroofd van lucht en aerdsch genot,
Te luistren naer elkanders spraek,
En, onderling tot elks vermaek,
Wat hoop te voên door een verhael
Of heldenzang in stoute tael.
Doch ook die zangdrift hield niet vol:
Ons stemmen werden dof en hol,
Als echoos uit de donkre woon:
Gesmoorde klank, - geen vrye toon
Aen ons te voren zoo gewoon!
't Is ligt verbeelding, maer my scheen
Zoo klonk er ooit van de onze geen.
| |
| |
| |
IV.
Ik, de oudste van de drie, verzon
Al wat was streelend voor de rest;
En deed ik steeds daertoe myn best,
Elk andre deed zoo veel hy kon.
De jongste, - wien myn vader minde,
Omdat myn moeders ziel hem in de
Klaer hemelsblauwe oogapplen stond, -
Voor hem voelde ik my diep gewond:
En waerlyk, 't moest myn ziele rouwen,
Zoo 'n vogel in zulk nest te aenschouwen;
Want eer hy daer gekluisterd lag,
O! was hy schoon gelyk de dag,
(Toen nog de dag was schoon voor my,
Als voor jonge aedlaers, vlug en vry,)
Een poolsdag, die steeds de aerd' verlicht,
Zoo lang zyn zomer nog niet zwicht,
Zyn slapelooze zomer, bron
Van glans en sneeuwtelg van de zon!
En zoo, zoo was hy rein en schoon,
En uit zyn' aerd aen vreugd gewoon,
Met tranen slechts voor andrer kwalen,
Dan stroomend als de beek der dalen,
't En zy hy 't leed kon hulpe biên,
Hetwelk hy gruwde op aerd' te zien.
| |
| |
| |
V.
Ook de andre was zoo rein van aerd,
Maer opgegroeid voor lans en zwaerd,
Sterk van gestalte, en van een ziel
Gevormd om tegen de aerd' te stryden;
Die blyde in de eerste rangen viel',
Maer die geen kluisters ooit kon lyden.
Die ziel nu, onder 't keetnenklinken,
Zag ik in stilte nederzinken. -
Zoo deed allengs de myne ook ligt;
Toch dwong ik haer om niet te treuren,
En haer' geliefden op te beuren. -
Der bergen kruin beklom hy stout,
Om hert en wolven na te jagen,
Een kolk was hem de kerkervout,
Geboeide voeten de ergst' der plagen!
| |
| |
| |
VI.
By Chillons wal ligt Lemans lak,
En duizend voeten onder 't vlak
Des breeden vloeds, liet men weleer
Het dieptemetend peillood neêr
Van Chillons sneeuwwit breed gemuert',
Dat, rondsom heen, de zeegolf schuert.
Uit steen en bron is daer gewrocht
Een levend graf, een dubble krocht.
Beneden 't golvend oppervlak
Lag 't donker hol, dat ons verstak.
Wy hoorden dag en nacht de wateren
Daerboven op de muren klateren,
En 's winterdaegs heb ik gevoeld,
Hoe 't golfschuim door de tralie spoelt,
Wanneer de storm het zwerk doorwoelt;
En dan heeft zelfs de rots gekraekt.
Haer kraken voelde ik, ongeraekt;
Want ik kon lachen op den dood,
Die my en heul en redding bood.
| |
| |
| |
VII.
Ik zeî, myn naeste broeder kwynde,
Daer 't wee zyn zielkracht ondermynde.
Hy hongerde, als van voedsel schuw;
Niet dat hy 't slecht vond of te ruw:
Want wy, met jagerskost gemeen,
Wy waren met zoo'n spys te vreên.
Alleen de melk der berggeit was
Verkeerd in water uit den plas.
Ons brood was 'tgeen m' in kerkren breekt,
Lange eeuwen met getraen doorweekt,
Sints eerst de mensch zyn broedren vong,
En als gedierte in kluistren wrong.
Maer zulks was ons of hem geen smert,
En zulks verwoestte lyf noch hert.
Myns broeders ziel was van dat soort,
Die een paleis niet had bekoord,
Wierd' daer de vrye lucht gesmoord,
Die ze op het steil gebergt' verwierf;
Doch waerom 't niet gezegd? - hy stierf!
Ik zag zyn hoofd ten boezem bukken,
| |
| |
En 'k mogt zyn veege hand niet drukken,
Hoe zeer ik, als in toorn verhit,
Myn boei wou scheuren door 't gebit!
Hy stierf. - Men nam de boei hem af,
En dolf hem daer een aeklig graf,
In de aerd', waer hy den geest op gaf.
Ik bad hen, als een gunst, zyn lyk
Te leggen in een eedler slyk,
Waerop de dag scheen: - dwaes verzin!
En toch kwam my dan 't denkbeeld in,
Dat, zelfs ontzield, in zulk een krocht
Zyn vrye borst nooit rusten mogt.
'k Hadd' best myne ydle beê gespaerd:
Zy lachten koel; - in de effen aerd',
Daer legden zy, de wraekgezinden,
Een wezen, dat wy zoo beminden.
Zyn leêge keten lag op 't graf,
Gedenkstuk van een moord zoo laf!
| |
| |
| |
VIII.
Maer hy, de bloem, de lieveling,
Aenbeden sints hy 't licht ontving,
Zyn moeders beeld in 't schoon gezicht,
En zyner broedren troetelwicht;
Zyns wreed gepynden vaders lust,
Myn laetste zorg, voor wien, gerust
Ik 't leven rekte, om 't zyn' misschien
Min droef nu, en eens vry te zien;
Hy, die tot nog van hert en geest
Steeds vlug en vreugdig was geweest, -
Hy ook was nu geraekt, en 'k zag
Zyn' blos versterven, dag by dag.
O God! het is een vreeslyk iet,
De menschelyke ziel, die vliedt,
In wat gedaente 't ook geschied'!
Ik zag ze weggerukt in bloed;
Ik zag in opgezwollen gloed
Haer worstlen met den watervloed;
Ik zag ze op 't zondig ziektebed
Door akelige vrees ontzet;
| |
| |
Maer dan was 't yzing, - nu was 't leed,
Schoon traeg en zeker, minder wreed.
Hy welkte en kwynde, meer en meer,
En dan zoo kalm, zoo stil en teêr,
Zoo zacht vergaende, en droef alleen
Voor die hy naliet hier beneên;
Dan, midlerwyl, een wang, wier rood
Was als een spot voor graf en dood,
Wier blos zoo lieflyk, flauw vervloog
Gelyk een smeltend' regenboog;
Een oog, dat, als de maen by nacht,
Den kerker soms in luister bragt;
En nooit een morrend woord tot God,
Een zucht om zyn ontydig lot;
Alleen wat spraek van beetre tyden,
Alleen wat hoop tot myn verblyden;
Want ik, in rouw verstomd, verloor
In hem nu meer dan ooit te voor;
En dan de zuchten, die natuer
Hem loozen deed, schoon kort van duer,
Verflauwden nog van uer tot uer.
Ik luisterde eens, doch kon niets hooren;
Ik schreeuwde, gansch in angst verloren...
't Was hooploos, 'k wist het; maer de schrik
Misleidt ellendigen als ik.
Ik riep, en 't scheen me, ik hoorde een klagt;
Ik brak myn boei in wilde kracht:
'k Vloog toe, - ik vond hem niet, o neen!
In 't zwarte hol roerde ik alleen,
Ik leefde alleen, - de natte locht
| |
| |
Schepte ik alleen nog van dees krocht.
De laetste schakel, waerdste ring,
Die tusschen my en 't eeuwig hing,
Die my aen myn geslacht nog bond,
Viel daer verbryzeld op den grond! -
Myn broeders lagen - een gedekt,
Een voor myn oog - daer beî gestrekt.
Ik nam zyn hand: zy lag zoo stil!
Helaes! de myn' was al zoo kil.
Myn krachten hadden my begeven;
Slechts voelde ik my nog steeds in 't leven,
En zulk gevoel maekt als ontzind,
Wanneer 't ontbreekt aen 'tgeen men mint.
Is me onbewust, - Gods heilig Woord
Weêrhield me alleen van eigen moord.
| |
| |
| |
IX.
Wat my dan over is gekomen,
Weet ik, noch heb ik ooit vernomen.
Eerst voelde ik licht- en luchtgemis,
En echter 't was geen duisternis.
Ik had gevoel noch denkbeeld, neen!
By steenen stond ik als een steen;
En alles, wat ik merkte of wist,
Was als gedaentelooze mist,
Gansch bleek en grauw en ongedacht.
Het was geen dag, het was geen nacht;
Het was ook niet des kerkers licht,
Zoo haetlyk voor myn droef gezicht,
Maer ledig vak, dat ruimte bant,
En vastheid zonder plaets of stand.
Er was noch ster, noch aerd', noch tyd,
Noch goed, noch kwaed, noch gunst, noch nyd,
Maer stilte en ongehoord gezucht,
Geen doods-, en ook geen levensvrucht;
Een zee met vasten damp omtogen,
Zwart, grondloos, stom en onbewogen.
| |
| |
| |
X.
Een licht brak ylings door tot my:
Het was eens vogels melody,
Die ophield en dan wederkwam,
De zoetste, die ooit oor vernam.
't Verraste en roerde my zoo diep
Dat my er 't oog van overliep,
En dat de hand der wreede ellend'
Van my een stond scheen afgewend.
Maer haest kwam, traegzaem, zwaer en stug,
Myn geest op 't wezentlyk terug,
En 'k zag des kerkers muer en grond
Rond my weêr sluiten als terstond;
Ik zag den bleeken zonnegloor
Daer weder kruipen als te voor.
Maer op de tralie, waer hy kwam,
Zat daer de vogel, lief en tam,
Als op een' boomtak even vry.
Zyn vlerk blonk van lazuren gloed.
Zyn zang was wonder schoon en zoet;
En dat gezang was heel voor my!
| |
| |
Zoo 'n' vogel zag ik nooit weleer,
En zulken zie ik nooit meer weêr.
Hy miste, als ik, een' lotgezel;
Maer 't leed neep hem niet half zoo fel.
My minde toen geen schepsel meer,
Hy kwam en minde my zoo teêr!
En zingend by myn' jammerpoel
Bragt hy my geest weêr en gevoel.
'k Weet niet, of hy steeds vry mogt zyn,
Of uit zyn kooi kwam tot de myn';
Maer wetend wat een kerker is,
Wenschte ik voor hem er geen', gewis!
Of was hy ligt, met vlerk en veêr,
Een zendeling uit hooger sfeer?
Want - Hemel! o vergeef my dat! -
Terwyl hy dus te kwelen zat,
Vroeg ik, of niet myns broeders geest
My ligt verscheen in zulk een' leest?
Maer eindlyk vloog hy heen, zoo snel!
En dat hy aerdsch was bleek dan wel,
Want zeker had hy tweemael niet
Me alleen gelaten aen 't verdriet:
Alleen - als 't lyk in zyne kist;
Alleen - gelyk een wolk van mist,
Eene enkle wolk, op 't middaguer,
Wen heel des hemels veld is puer;
Een rimpel op het rein azuer,
Die daer verschynt ter kwader tyd,
Als 't blauw des hemels de aerd' verblydt.
| |
| |
| |
XI.
Er kwam verzachting aen myn leed,
Myn beulen werden minder wreed.
Ik weet niet, wat hen dus bewoog, -
Zy zoo versteend van hert en oog;
Doch 't was zoo! De verbroken keten
Werd me om de leên niet meer gesmeten,
En 't heette vryheid, langs den wand
Nu heen te gaen van kant tot kant,
En op en neêr den kerker grond,
En een' voor een' de pylers rond,
En om te stappen, wat ik kon,
Steeds keerend, waer myn stap begon,
En mydend, in myn' slingerdraf,
Alleenlyk myner broedren graf.
Want door myn' achteloozen tred
De plaets te ontheilgen van hun bed,
Van zulk een denkbeeld huiverde ik
En 't stolde my het bloed van schrik.
| |
| |
| |
XII.
Ik maekte een trapgroef in den wal,
Niet om myn vlugt dus te onderwinden,
Want ik had ze all' begraven, all'
Die my in menschenvorm ooit minden,
En heel deze aerd' zag ik voortaen
Slechts als een' ruimer' kerker aen.
Ik had noch vader, gâ, noch kroost,
En dus in myne ellend' geen' troost.
Zoo dacht ik, en het deed my goed,
Want anders had myn hert gebloed;
Maer ik verlangde soms wat aêm,
En klom dan tot myn yzren raem,
Alwaer ik naer 't gebergte omhoog
Den strael wierp van een minnend oog.
| |
| |
| |
XIII.
Ik zag 't, - en 't was nog als voorheen;
Niet, zoo als ik, verminkt van leên.
Ik zag zyn eeuwig sneeuwen dak
Om hoog - om laeg het breede lak.
Ik hoorde 't gudsend stroomgeklots,
Door boomstruik en gespleten rots.
Van ver zag ik den stadswal glimmen,
De zeilen glyden aen de kimmen.
Een eilandje lag ginder heen,
Dat my als toe te lachen scheen,
Het eenigste in 't gezicht,
Een klein groen eiland, zoo my docht
Niet breeder dan myn smalle krocht.
Drie groote boomen slechts er op,
Den bergwind wiegende in hunn' top,
En rondom, blauwe waetren vloeijend,
En vol van jonge bloemen bloeijend
De visch zwom by den kerkerwal
Verheugd en weinig in getal. -
| |
| |
Dan, de adelaer steeg in de lucht,
My docht zoo snel was nooit zyn vlugt;
En nieuw getraen en nieuw gezucht
Brak my dan uit. Ik wenschte, dat
Ik nooit myn boei verlaten had;
En toen ik weêr beneden zat,
Viel 't duister van myn naer verblyf
My als een looden last op 't lyf.
't Was als het versche kerkhofzand,
Dat neêrploft op een' dierbren pand;
En echter myn vermoeide blik
Behoefde een lucht, zoo zwaer en dik.
| |
| |
| |
XIV.
Maend, jaer of dag mogt henenvliên,
Ik telde niet, ik nam geen acht;
Gansch hooploos me ooit weêr vry te zien,
Droogde ik myne oogen zonder klagt.
Men kwam ten laetste en slaekte my.
Ik vroeg niet, hoe of tot wat end',
Het maekte my noch droef, noch bly,
Geboeid te zyn of los en vry,
En 'k was der wanhoop nu gewend.
Ja, toen men eindlyk tot my kwam,
En al de keetnen my ontnam,
Was my dit zwaer gemuerte een cel,
Een woonst geworden, stil en wel.
't Was even of het wreed gespuis
My weêr verdreef uit haerd en huis.
By spin en mier was ik in gunst
Geraekt, en 'k lette op hare kunst.
De muis speelde in den maneschyn,
En kon ik min verheugd dan zyn?
Wy waren samen dag en nacht,
| |
| |
En ik, de vorst van elk geslacht,
Kon dooden wat ik wou, - doch neen!
Wy leefden kalm en wel te vreên,
Myn boei en ik zelf werden maets.
Zoo kan gewoonte aen lot en plaets
Ons maken wat wy zyn. Ja, zeer
Bedrukt zag ik de vryheid weêr.
1841.
|
|
Auteursrechtvrij