|
| |
| |
| |
| |
| |
Aen den heer Joseph Guislain,
Ridder der Leopoldsorde, gewoon hoogleeraer by de Gentsche hoogeschool, lid der Geneeskundige Akademie van Brussel, geneesheer by de gestichten voor krankzinnigen te Gent, voorzitter der Gentsche Maetschappy van Geneeskunde, enz., enz.
Zoo ik besta dit lied u op te dragen,
't Is niet, omdat gy met ontzagbren stap
Hervoortreedt in het ryk der wetenschap,
Waer volkeren van uwen naem gewagen,
Dien zy begroeten met hun handgeklap; -
't Is niet, omdat, in ons beklaegbre dagen
Van zelfbelang en valsch vernuft en waen,
Gy zelf uw' zuivren roem deedt uit verdienste ontstaen; -
| |
| |
't Is niet, omdat ge op 't voetspoor der Vesalen,
Met kracht van doorzicht, kennis en geduld,
Geheimen, die natuer met nacht omhult,
Wist na te gaen, om ze aen den dag te halen,
En dus een' glans, die heel uw' tyd vervult,
Op wetenschap en vaderland deedt dalen; -
Niet om dien geest, waerdoor gy roemryk zyt,
Wordt door de zangster u dit kunstloos lied gewyd;
O neen! 't is om den adel uwes harten;
't Is om dat schoon, dat liefdevol gemoed,
Dat u den mensch als broeder minnen doet,
Zoo haest hy wandelt in 't gebied der smarten,
Zoo haest zyn ziel van diepe wonden bloedt;
Dat u den onlust van 't gemeen doet tarten,
Om 't grootsch vernuft zelfs den ellendeling
Te wyden, voor wien 't licht der rede in smook verging.
Daerom, en bovenal omdat ge, ontheven
Van 't wangevoel, dat op dees tyden kleeft,
Niet al uw' lof slechts aen den vreemde geeft;
Omdat het vaderland, u waerd gebleven,
Nog boven al by u den voorrang heeft;
Omdat gy in zyn tael het jeugdig leven,
De schoonheid eener telg van 't Noorden voelt;
Omdat een Vlaemsche ziel u de eedle borst doorwoelt!
| |
| |
Daerom wydt u de zangster deze klanken,
Dit maetgeluid, dat op het blank papier
Ter neêr stroomde uit de half vermolmde lier,
Die aen natuer alleen haer' toon moet danken;
En zyn van het inwendig blakend vier
Dees noten niets dan doffe, flauwe spranken,
Dit moge u doen beseffen, welk een' gloed
Één diep gevoel ontsteekt in 't dichterlyk gemoed.
O ja, de ziel der dichteren is even
Als 't spiegelvlak des waters, dat hergeeft
Aen 't oog al wat er zichtbaers over zweeft,
Dat, onberoerd, de zonnen doet herleven,
Maer zich ontstelt en rimpelt, trilt en beeft,
Zoo haest er ruwe winden over streven;
En dat, wanneer het zwerk van stormen zwelt,
Zyn forsche stem verheft en schrikbre ontroering meldt!
De zonnen zyn de deugden onzer dagen!
De ruwe winden zyn de rampen all',
Die heerschen in dit ondermaensche dal,
De ontelbre ellenden en de ontelbre plagen,
Die de ondeugd gaerne wydt aen 't blind geval!
De stormen, die op onzen leeftyd jagen,
Zyn het belang, de driften en 't geweld; -
Wie vraegt, hoe 't in de ziel des dichters is gesteld!
| |
| |
En als de dichter dan, van gloed aen 't blaken,
Met tranend oog rondom zich henen staert,
En niets dan stof tot rouw of toorn ontwaert;
En als hy 't vuer voelt in zyn borst ontwaken,
Dat heilig vuer, dat hem een trilling baert,
En hem verpligt een forsch geluid te slaken;
O dan, dan is 't hem zoet een' waerden maet
Te ontmoeten, die hem hoort en die zyn tael verstaet!
Die hem verstaet, wanneer zyn ruwe toonen
Hem spreken van eene eeuw, die deugd bespot;
Waerin en eigenbaet en zelfgenot
By drift en hoogmoed in de herten woonen;
Waerin het hoog vernuft heet, als men God
En 't heilgeloof der toekomst stout durft hoonen;
Waerin de mensch geene andre altaren bouwt
Dan voor de almogendheid van 't albeheerschend goud!
Hoe weinig heeft die eeuw van vroeger tyden,
Wanneer een heilig vuer de herten zacht
Ineen smolt, door gevoel en liefdekracht,
Om in elkaêrs genot zich te verblyden!
Hoe weinig hebben wy van 't voorgeslacht,
Dat 's hemels vrienden zag in al die lyden;
Dat 's hemels gunst in 's lyders zegen zocht,
En naest het Huis van God het heerlyk Godshuis wrocht.
| |
| |
Het was in zulk gesticht van vroeger dagen,
In zulk een overschot van beter' tyd,
Waeraen gy al de kracht uws geestes wydt,
Dat ik eerst hoorde van uw' naem gewagen,
Die daer door droeven werd gebenedyd.
Ontroerd van 'tgeen aldaer myne oogen zagen,
Greep ik verrukt naer de ongekuischte lier,
En 't is ook met uw' naem, dat ik dees blaedren sier!
| |
| |
| |
De Zinnelooze.
(1837.)
I
Het godshuis.
De menschheid! de menschheid! o God van hier boven,
Wat raedsel, waer Gy slechts 't geheimwoord van kent!
Wat eeuwige stof om uw goedheid te loven!
Wat afgrond van boosheid en ramp en ellend!
Hoe zalig een telg uit uw' boezem gerezen,
Zoo lang als uw licht haer geleidt en haer sterkt!
Hoe aeklig een beeld van verschrikking en vreezen,
Zoo haest als uw straffende vinger haer merkt!
| |
| |
't Is zoet en verheugend die telg te beschouwen,
Wanneer zy in deugd en in liefde zich kleedt;
Wanneer zy den glans van haer' geest mag ontvouwen,
Een glans, waer zy d'engel op zyde meê treedt.
Hoe schoon in den traen van den troostenden broeder,
Die ook in ellendigen broederen ziet;
Hoe treffend in 't oog van de teedere moeder,
Dat stroomen van liefde op den zuigeling giet!
Maer heillooze menschheid, zoo haest haer de driften
Bestormen en jagen op 't spoor van het kwaed;
Als hoogmoed of haet haer het leven vergiften,
Als gansch hare wellust in 't misdryf bestaet!
O vreeslyk, wanneer zy, uit wraek ongenadig,
Op 't bloedige slagveld zich zelve verscheurt;
Wanneer ze op 't schavot of in kerkers, misdadig,
De vryheid of 't schuldige leven verbeurt.
Doch heilloozer nog en al meer te beklagen,
Wanneer haer het licht van de rede is ontzegd;
Wanneer zy het lot van de dieren moet dragen;
Wen zinneloosheid op haer' schedel zich hecht!
Ja, slagveld en kerker zyn nare tooneelen,
Maer 't akelig Godshuis biedt droever gezicht,
Waer de ergste der rampen, die de aerde kan teelen,
Op 't hoofd van rampzalige onschuldigen ligt!
| |
| |
Daer toont zich de menschheid in al hare ellende,
Verdreven tot 's levens verwyderdste grens;
Gelyk aen de plant, die haer leven nooit kende,
Verbryzeld, vernietigd, een spot van den mensch.
Daer scheuren de bitterste pynen de herten,
Met doornen geworteld in 't diepst van 't gemoed,
Die heviger vlymen dan tastbare smerten,
Dan wonden des vleesches, dan stroomen van bloed.
Men hoort er geluiden, men ziet er gebaerden
Te voren nog nimmer gezien of gehoord;
En echter geen een van die schuldlooze ontaerden
Kan melden, wat dolk hem den boezem doorboort.
Ontzettend tooneel, wen de heillooze kranken,
Die onder de schokken des lydens vergaen,
De lucht doen weêrgalmen van juichende klanken,
En meenen, dat andren hun lyden verstaen!
Van waer dan die wanorde in 't edelst vermogen
Door God aen de kindren der aerde bedeeld?
Is dan onze geest niet een vonk uit den hoogen,
Onstoflyk geschapen naer 's Eeuwigen beeld?
O ja, maer eilaes! aen het lichaem verbonden,
Onmerkbaer vereenigd zoo lang dit bestaet;
Dat lichaem is broos, wordt zoo schielyk geschonden,
En wie telt de bronnen, de vormen van 't kwaed?
| |
| |
Wat heiliger deugd dan de vreeze des Heeren!
Zy geeft van den hemel een' voorsmaek op aerd';
Maer wee, zal in schrik deze vrees ooit verkeeren,
Die schrik wordt een ramp, die de zielen ontaerdt;
Wat zaliger heil dan de zuivere liefde!
Doch als haer het voorwerp des minnens verliet,
Hoe menig een hert, dat zy doodelyk griefde,
Hoe menig een geest, dien zy krookte als een riet!
En worden zelfs deugden een bron van gevaren,
Kan 't reinste gevoelen in waenzin vergaen,
Wat zullen de stoflyke rampen dan baren,
Wat zal er uit brandende driften ontstaen!
Wat zullen de krankten, die 't lichaem beroeren,
Wat zal de fortuin, die hoogmoedigen slaet,
Wat de eerzucht, de waen, die de zinnen vervoeren,
De wanhoop, de wellust, en 't looze verraed? -
Doch zie, in den drang wat verteedrende wezens:
Daer zyn er met blinkende deugden versierd,
Wier daden, geen voorwerp des schrikkens of vreezens,
De zachtste, de vleijendste liefde bestiert.
Daer zyn er, van wie men geneigd is te vragen,
Of wel hunne ziel nog verblyft op deze aerd';
Of zy niet de kroone der Heilgen reeds dragen,
Die God in den hemel voor hen heeft bewaerd.
| |
| |
Daer zyn er, die niets van den mensch meer behouden
Dan enkel de vorm nog, waerin zy bestaen:
Die even als 't brullende dier uit de wouden
't Gebit in hunne yzeren traliën slaen!
Daer zyn er, die driftig naer gruwelen haken,
Die dorsten naer 't bloed van een weereloos kroost;
Daer zyn er, wie schendige hertstogten blaken,
Waervoor zich de zangster omsluijert en bloost!
En echter zy hebben geen misdaed bedreven;
Of kunnen onnoozelen 't misdryf begaen?
Neen! meest uit een ramp van 't rampzalige leven
Is dees hunne onheelbare ramp eens ontstaen.
Hun geest was voor 't yzeren noodlot te teeder,
Te teêr voor hun gloeijend en smeltend gevoel;
Één slag dezes lots viel te hard op hen neder,
En stortte ze op eens in der jammeren poel!
O ryken, gelukkigen, grooten der aerde,
Die al de genoegens des levens geniet!
Vergeet niet, dat ook eene moeder hen baerde,
Vergeet deze onschuldige ellendigen niet!
Vergunt hun een wyk voor de guerheid des weders,
Vergunt hun by nooddruft wat lucht en wat licht;
En zyt gy gestemd tot iets roerends en teeders,
Verneemt wat ik hoorde in het somber Gesticht!
| |
| |
| |
II.
De zuster van liefde.
Een jonge zuster leidde ons binnen:
Een telg des hemels, waer zy trad,
Die slechts den naem van Leontine,
Niets anders van de wereld had.
De liefde, die de zielen heiligt,
Die Godes zoon tot ons bewoog,
Des hemels reine, pure liefde
Glom in haer neêrgeslagen oog.
Die liefde klonk in hare stemme,
Zoo zacht als zilvren toongeluid;
Die liefde zweefde in haer gebaerden,
En blonk door gansch haer wezen uit.
| |
| |
Zy was wel teeder als een bloeme,
Zy was wel bleek als 't wassen beeld,
En toch werd zelden vrouw der aerde
Met zulk een schoonheid toebedeeld.
In 't witte saeijen kleed gedoken,
(Voor zoo veel schoons te ruw een' dos)
Geleek ze een pas ontloken lelie,
Verborgen in een bed van mos.
Verschaf my Rubens' eeuwge kleuren,
En 'k zal haer schildren met dien gloed,
Maer nooit de zaligheid verbeelden,
Die doorstraelde in zoo 'n kalm gemoed.
De hemel, ach! laet zware plagen
Op 't ongelukkig menschdom toe,
Maer hecht niet zelden versch gebloemte,
Ja roozen aen zyn geeselroê.
En wat zyn ze anders dan gebloemte,
Dan roozen in dees wildernis,
Die teedre wezens, wier heel leven
Een grootsch, gestadig offer is?
Geboren in den schoot der weelde,
Om jeugd en schoonheid aengebeên,
Verstooten ze al 't genot der wereld,
En vlieden zy naer 't Kruishout heen.
| |
| |
Zy vliên er heen, om haer' Geliefden
Te volgen op zyn heilig spoor;
Om boet te plegen voor heel 't menschdom,
Te bidden nacht en dagen door;
Om ongelukkigen te minnen,
Om lydenden ten troost te zyn;
Om zalf op elke wond te gieten,
Om heul te biên aen elke pyn!
En hier in 't woonhuis der ellende,
Hier waer de reus der rampen heerscht,
Hier oefnen zy haer liefdedaden,
Haer heilge zending liefst en eerst!
O Schepper! laet ge in andere oorden
Geen zulke dierbre wezens toe,
Wie mint daer uwe ellendelingen,
Wie kroont daer uwe geeselroê? -
Dan, 't was de zuster Leontine,
Die ons geleidde in het gesticht:
Een engel by verworpelingen
Der kunne, - in duisterheên een licht!
Daer waren er by honderdtallen,
Vervoerd, of bly, of droef van aerd;
Van wanhoop of van woede schreeuwend,
Doch alle op zusters wenk bedaerd.
| |
| |
Wanneer zy zich aen haer vertoonde,
Hoe diep geschokt in zin en ziel,
Was 't of het nevelfloers der rede
Een stond van voor hare oogen viel.
Wy zagen er, die, als gevoelloos,
Met de oogen op één punt gerigt,
By 't naedren van de dierbre zuster,
Een' glimlach vormden op 't gezicht.
Wy zagen er, wier stemmen brulden
Met bovenmenschelyke kracht,
En die een enkel woord der zuster
Tot innige bedaerdheid bragt.
Wy zagen er, die tranen stortten,
Ten prooi aen 't onverdraeglykst leed,
En die haer natte wangen droogden
Aen d'onderzoom van 's zusters kleed!
En wat 's de reden van dien invloed
Op schepslen van de rede ontbloot?
Alleen de kracht dier wondre neiging,
Die werkt op ieder' rampgenoot!
De zuster kende al deze vrouwen,
Tot in de plooijen harer ziel;
Zy wist, wat ieders kwael behoefde,
Wat elk bedroefde of elk beviel.
| |
| |
Zy deelde aen elk die neiging mede,
Die hert aen herten kleven doet;
Zy bragt aen ieder heul en heeling,
En heerschte aldus op elks gemoed.
Zy wist de bron van aller kwelling,
En menig naer en droef verhael
Ontvloeide soms haer maegdenlippen,
Verscheurend zonder woordenprael.
Hier was 't een offer van de driften,
En daer een offer van de ellend';
Nu was 't een offer van de krankheid,
En dan van rampen ongekend. -
‘Maer, waerde zuster! waerom fronst gy
Op eens zoo angstig het gelaet,
En waerom zoekt gy onze kleine,
Die ginder aen die tralie staet?’
Zy sprak geen enkel woord, de zuster;
Maer snel gelyk een bliksemschicht,
Was zy gevlogen tot de tralie,
En had ze 't kind er van geligt.
Zy zette 't zoo angstvallig neder,
En 't scheen zy stortte een dankgebed,
Als iemand, die in lyfsgevaren
Een' ander 't leven heeft gered.
| |
| |
En nauw was 't meisje wat verwyderd,
En nauw vat zy haer moeders hand,
Wanneer een bleek ontvleescht geraemte
Zich vreeslyk aen de tralie spant.
Hare opgespalkte blikken gloeiden,
(Want dat geraemte was een vrouw!)
En vlamden op de lieve kleine,
Alsof zy haer verslinden wou.
Zy stak haer beenderige vingren
Door 't yzer naer het meisjen uit,
En deed met kracht haer tanden klettren,
En sloeg een vreemd en wild geluid.
En 't was niet zonder moeite en pooging,
En na het kind verborgen was,
Dat dan de zuster haer verwoedheid
Met zachte streeling wat genas.
‘Geloofd zyn Jesus en Maria!’
Sprak Leontine, als opgebeurd,
‘Dat wy geen tweede schouwspel zagen
Van 'tgeen hier onlangs is gebeurd!’
‘O waerde zuster! gun verschooning:
Wy zien u met bewondring aen,
Maer kunnen van uw ras verschrikken
Noch van uw woorden iets verstaen.
| |
| |
Wie is dan deze zinnelooze,
Zoo vreeslyk en verwoed van aerd;
En wat, wat kon zy tegen 't meisje,
In d' yzren kooi zoo streng bewaerd?
En zeg, wat was dat aeklig schouwspel,
Waervan gy als met yzing spreekt?
O waerde zuster! doe 't ons kennen,
't Zy als een gunst u afgesmeekt?’
En met haer teedere englenzachtheid
En treffend zonder woordenprael,
Deed ons de maegdelyke zuster
Een zielontroerende verhael.
| |
| |
| |
III.
De zinnelooze.
‘Die gy daer even mogt beschouwen
Als razende ondier uitgespat,
Was, eer de kwael haer had gevat,
Gezondheid, weelde en overvloed,
Een geest vol gaven daerbeneven
Was haer in ruime maet gegeven,
Met alles, wat het aerdsche leven
Men zegt, dat over vrouwentrekken
Nog nooit zoo 'n waes van schoonheid hing,
Dat zy een glans was, waer ze ging,
En eerbied en bewondering
| |
| |
Men zegt, dat haer verheven ziel,
Waerin ze een' schat van deugden gaerde,
Haer' leest in schoonheid evenaerde;
Dat de aelmoes met verhoogde waerde
Dat stille godsvrucht haer versierde,
Gelyk een balsemgeur de lucht,
En dat zy zelden zonder vrucht
Voor lydenden haer smeekgezucht
Één bede bleef haer lang ontzegd:
't Was dertien jaren reeds geleden,
Sints zy den echt was ingetreden,
En nog geen spruit van teederheden
Dan eindelyk, der menschen Hoeder
Scheen nu geroerd door haer verdriet:
Hy toonde haer in 't bly verschiet,
Waer hy de hoop in schittren liet,
Wie kan bedenken, hoe verheugd
Het hert nu sloeg der half beschroomde;
Van welk een zaligheid zy droomde,
En hoe haer 't bloed nu sneller stroomde
| |
| |
En hoe zy reeds in haer gedachte
Den wensch haers levens zag gelukt:
Een zuigling aen haer borst gedrukt,
Een vader, die als gâ, verrukt
Wanneer zy nu haer' echtgenoot
Geens anders heil meer zag benyden,
Dan dacht ze aen geen verleden tyden;
Dan verwde 't zaligend verblyden
Zy vlood ten outer iedren morgen,
En smolt er gansch in zielsgenot,
En droeg haer vrucht daer op aen God,
En bad Maria om voor 't lot
Maer wie haer heil beseffen mag,
Wanneer zy schrikbre weeën tartte,
En na de ondragelykste smarte,
Een kindje drukkend aen heur harte,
Eilaes! dat heil mogt luttel duren:
De ontroering sloopte gansch heur kracht;
Door 't hevig wee in zwym gebragt,
Moest zy in koortsvlam heel den nacht
| |
| |
Het spruitje was zoo zwak, zoo teêr,
Dat men geen stond den doop vertraegde;
En toen de ontwaekte moeder vraegde:
‘Waer is myn engel?’ - iemand klaegde:
Wanneer zy deze woorden hoorde,
Zag zy verwilderd in het rond; -
Een bang gegil ontvlood haer' mond,
Alsof een moordpriem haer een wond
En in bezwyming neêrgestort,
Zag men de doodverw haer bekruipen,
En 't zweet haer van het voorhoofd druipen,
Als iemand, die door vreesbre stuipen
Haer schyndood duerde twee paer dagen;
En toen haer oog weêr open ging,
Toen was zy dat afzichtlyk ding,
Toen was zy die ellendeling,
Haer rede was het zelfde lot
Als haer onnoozel wicht beschoren:
Zy vloden saem naer hooger kooren;
En 't eerste woord, dat zy liet hooren,
| |
| |
‘Hy heeft my,’ riep ze in haer verwoedheid,
En 't haer zich rukkende uit het hoofd,
‘Hy heeft myn kroost, myn bloed geroofd,
Waerom dan nog aen Hem geloofd,
Dus brulde en woedde ze even fel.
Zy dreigde ze allen te verslinden,
Die haer omringden en beminden,
Tot men verpligt was haer te binden
De hand des Heeren reikt den beker
Des lydens aen zyn liefste kroost:
En zy, voor wie de menschheid bloost,
Zyn zeker van een' hoogren troost,
En daerom is 't, dat wy hun pyn,
Hun lyden te verzachten poogen
Met al wat liefde kan betoogen,
Opdat zy ons by Gode mogen
| |
| |
| |
IV.
De razerny.
Brak af en poosde een stond,
En zag weêr met benauwde blikken
Doch scheen geruster, toen ze op 't grasplein
‘O waerde zuster! onze kleine
Wekt alle uw zorg en angst.
't Is vreemd, van u en van de moeder
Zyt gy voor haer het bangst.
En toch gy zwygt daervan de reden
En prikkelt ons verlangst.
| |
| |
Wat was dan toch 't ontzettend schouwspel
Dat gy hier onlangs zaegt
Van deze ontzinde, deze moeder,
't En ware 't een geheim bevatte,
Dan bleef het ongevraegd!’
De zuster scheen niet zeer genegen
Als iemand, die in 't stille peinzen
Alleen op ons herhaelde bede
Hernam ze, en ging dus voort:
‘O neen, 't is geen geheim, beminde!
Geen moeite, die 'k me ontzie,
Maer een bedroevende gedachte,
My telkens op een nieuw doet beven,
De zinnelooze dan, werd razend
In 't Godshuis aengebragt:
Een jaer verliep, en hare krankheid
Was reeds verligt, verzacht;
Zoo dat zy tusschenpoozen kende
Van rede en denkingskracht.
| |
| |
En daerom werd zy thans ook minder
Dan by haer komst bewaekt;
En daerom werd zy uit haer banden
En had zy zelfs, voor korte stonden,
Nu kwam eene eedle weduwvrouwe,
In ons gesticht, verzeld van dienstmaegd
Door de eerbre moeder tot aenbiddens -
Het was een lief tweejarig meisje,
Een bloempje voor den Heer;
Met englenlachjes op het aenzicht,
En blonde vlechten langs de schouders,
Het kindje dartelde om ons henen,
De moeder en de dienstmaegd sloegen
Een' enklen stond was 't uit hare oogen,
Eilaes! en 't was te spâ.
| |
| |
Daer hoort men 't kleine wichtje kermen
Daer vliegen moeder beide en dienstmaegd
Door hof en zael en gang;
Maer niemand vindt het droeve schepsel,
Al zoekt men nog zoo lang.
Er valt my een gedachte binnen,
Een lichtstrael van omhoog:
Ik yl naer deze zelfde tralie,
Waer fluks uw kleine aen boog,
En, God! welk een gezicht vertoont zich
Het kindje by de zinnelooze
En onder haer vervoerde omarming
Schier stikkend en verplet!
Het engeltje in den klauw der booze!
En hoe 't daer uit gered?
Eerst wilde ik zacht gestreel beproeven,
En smeekend dat zy 't kindjen gave,
Sprak ik haer minzaem toe;
Maer zy met eenen sombren spotlach,
Riep luid en bitsig: ‘hoe!
| |
| |
‘Hoe! zoudt gy 't my alweêr ontrooven,
Me ontstelen wreed en laf!
O neen! o neen! het zal my blyven,
My blyven tot in 't graf;
Wat God my tweemael heeft gegeven,
O! zoudt gy dan zoo wreed zyn, zuster!
En voor myn tranen blind?
Of hebt ge dan uw eigen moeder,
Haer streeling niet bemind?
En ziet gy niet in my de moeder,
O ja, dit zyn wel 's vaders trekken!
Dit 's wel myn eigen oog,
Waermede ik in myn' schoonen bloeityd,
Een oog zoo blauw als daer die hemel,
Waerheen myn liefling vloog.
Zeg, zeg my, weêrgevonden engel!
Zoo lang door my verbeid,
Zeg, heeft de moeder Gods Maria
Hoe dikwyls om uw vlugt naer boven
Uw moeder heeft geschreid?
| |
| |
Maer nu heeft zy me u weêr gegeven:
O! ze is zoo wonder goed!
Zy weet het best wat moeders lyden,
Wier teeder herte bloedt.
Zie, 'k val haer, met myn' schat in de armen,
Uit dankbaerheid te voet!’ -
Zy liet zich op de kniën zygen,
Alsof zy inderdaed een bede
En hief dan weêr, in wild verrukken,
Het kindje van den grond.
Hier was de weduw toegevlogen,
Hoe wreed gedrukt in beendrige armen
De vreugd haers levens lag,
Toen stapt ze naer de zinnelooze,
En dreigt ze met een' slag.
Nu stygt de woede der ontzinde
Op eens ten hoogsten top:
Zy heft het kindje by de voeten
En spreekt: ‘wie my of 't kind durft naedren,
Zoo klief ik het den kop!’
| |
| |
En hier, hier maekte ze een beweging
Door niemand ooit geloofd:
Zy zwaeide 't kindjen als een' slinger
Al gonzend boven 't hoofd!
Wy allen dachten, dat het leven
In 't wichtje was gedoofd.
En dan, dan kuste zy het weder,
En huilde: ‘o, zoo ik wist!...
Ziet, neen! ik wil myn kind niet dooden,
Het lyk wierd me ook betwist; -
Ik delf het in my zelv'! Gy, maekt dan
En haer gezicht stond woest en vreeslyk,
Hare oogen gloeiden in de holten,
En nu geleek zy, neen! geen mensch meer,
Maer een verscheurend dier.
De weduw zonk in onmagt neder:
Men nam dien stond te baet,
Om haer te dragen op een rustbed,
Beducht voor zulk een' staet,
En vreezend dat van schrik zy stierve...
Maer met het kind wat raed?
| |
| |
Wat raed? ach! niemand wist er eenen:
Scheen elk, geslagen van bedwelming,
En spraekloos staerden wy op 't schouwspel,
Een glim van hoop bleef slechts nog over:
Misschien, zoo men haer wou
Aen haer vervoering overlaten,
Dat haer de slaep zou overvallen,
En oopnen haer den klauw!
Het was zoo. Nauw een uer verlaten,
En nog een kwaert uers verder, sliep ze
By 't kindjen op haer bed.
Men drong in stilt' de tralie binnen...
En - 't meisje was gered!
Gered, maer God! in welk een' toestand,
Na zoo veel wreeds en naers!
Het lyfjen overdekt met striemen,
De wangjes blauw en paersch,
Het oog gesloten, en een zweetdrop
Aen ieder strengje haers!
| |
| |
En nauw was 't kindje haer ontnomen,
Wanneer zy opwaerts schiet,
En nu door razerny verwonnen,
Zich eensklaps zinken liet.
Een vlokkend schuim kookte op haer lippen...
| |
| |
| |
V.
Rouw en troost.
De zuster ging henen - ging henen, bewogen;
Door smertlyk herdenken geschokt in de ziel,
Zwol menig een traen in hare engelenoogen,
Die paerlend als dauw langs haer aengezicht viel.
En wy, door het zien der ontzinde verslagen,
Door 't aeklig verhael van de zuster verplet,
Wy wilden niet verder meer weten of vragen,
En volgden ontroerd en verbysterd haer' tred.
‘Maer wie dan toch de edele moeder mag wezen,
Zoo deerlyk geschokt door den schrik van 't geweld,
Dat zy, voor haer kind, van de kranke moest vreezen?
En zyn zy gelukkig nog heiden hersteld?’
Zoo spraken wy, later, met vrienden te samen.
Men wees ons op 't kerkhof een plekjen, en daer
Beneden een treurwilg een' zerk met twee namen:
Ginds slapen de moeder en 't kindje te gaêr...
| |
| |
En dikwyls nadien kwamen sombre gedachten
Het hert ons met rouw en met bitterheid slaen:
Hoe luttel de kindren der menschen zyn te achten,
Zelfs die, met de gunsten des lots overlaên!
Hoe schoonheid en rykdom en geest en vermogen,
En al wat wy vieren met roem en met lof,
En al wat den mensch kan in waerde verhoogen,
Toch altoos maer kleeft op vergankelyk stof!
Hoe zy, die met groenende lauweren prykend,
En zy, die op troonen als goden aenbeên,
En zy, die, het menschdom met kennis verrykend,
Zich hoog zien verheffen by 't lage gemeen;
Hoe zy, die om de oorzaek der dingen te weten,
De waerheid ontblooten van schaduw en schyn:
Hoe zy, die de breedte der hemelen meten,
Slechts broederen van onze zinlooze zyn!
Slechts broederen van deze ellendige ontzinde,
Die eenmael haer aendeel van gaven ook had;
Wier deugden en schoonheid de wereld ook minde;
Die 't hert van een' teederen egâ bezat;
En die door één hevige ramp eens gebryzeld,
Verplet als de bloem, die voor 't ploegyzer zwicht,
Thans zorglyk bewaekt en gekluisterd, gegyzeld,
Beneden het roofdier gevallen daer ligt! -
| |
| |
Ontroerde verbeelding! wat treurige schimmen,
In schittrende stralen van glorie gehuld,
Doet gy voor myn oog uit het doodenryk klimmen?
Hun blik is met somberen weemoed vervuld.
Een jongeling de eene, in den bloeityd der jaren,
Wiens schedel de vlam van een licht overstraelt,
Uit hem in 't gebied van de kennis gevaren,
Doch 't brein overneveld, ten grave gedaeld!
En de andere een vorst uit het ryk der gedachte,
Met de eeuwig omlauwerde harp in de hand,
Wien 't hoog Kapitool met de gloriekroon wachtte,
Wanneer hy ontsliep met gebryzeld verstand! -
Pascal! groote geest, door geen grooter verwonnen,
En Tasso! vernuft dat my sidderen doet;
Gedoofde, verwoeste, gevallene zonnen,
Gy offers des waenzins, weest me eeuwig gegroet!
Terwyl we u herdenken, doorluchtige schimmen,
Gevoelen wy, dat ons een huivering slaet:
Wy ook trachten hooger den berg op te klimmen,
Al smachtend naer 't licht, waer de geest zich in baedt.
En is al ons haken naer kunst en naer kennis,
Ons streven naer waerheid en zedelyk schoon,
In de oogen der Almagt ligt roeklooze schennis?
Bereiden we ons ligt dus uw noodlot ten loon?
| |
| |
Verbeelding, laet af! o het hert zou verdorren,
De hoop zou vergaen in de moedigste ziel,
En 't schepsel zou tegen den Schepper ligt morren,
Zoo zulk een vertoog voor geen zaliger viel.
Maer, heil ons! wy zien in het duister ook lichten,
De bloem op de heide, de bron in de rots;
Wy zien by het lyden het weldaden-stichten,
Wy zien overal de voorzienigheid Gods!
En daerom, wanneer wy de menschheid beschouwen,
Zoo vinden wy midden in deze woestyn
Ook lachende oäses en frissche landouwen,
Waer heilige deugden 't gebloemte van zyn.
Wy vinden er wezens, die 't vooroordeel tarten,
Om hemelsche daden te plegen op de aerd';
Wy vinden er waerde en grootmoedige harten,
En blinkend vernuft aen de liefde gepaerd!
Vincenten a Paulo! uw namen zyn lichten,
Die de aerde overglansen met koestrenden gloed,
Uw daden zyn zegen, uw woorden zyn schichten
Der hemelsche liefde in elk teeder gemoed.
Hoe vruchtbaer is 't zaed, dat gy wierpt in de voren,
Voor 't menschdom een oogst van het voedendste graen;
Daeruit is een Abt de l'Épée eens geboren,
Daeruit is een Triest voor ons Belgie ontstaen!
| |
| |
En zulke verhevene wereldbehoeders,
En zulke verbeelders van 't engelendom,
O kindren der menschen! zyn ook onze broeders!
De geur hunner deugden verspreidt zich alom;
Maer deugden en gaven, hoe waerdig, hoe heilig,
Zyn tegen de rampen alleen niet bestand;
Zy maken alleen geene ellendigen veilig,
Maer eischen de hulp van een hoogere hand.
O Godheid! voor wie alle schepselen knielen,
Die staemlen uw goedheid, uw magt en uwe eer,
Zie neder op 't stof, dat Gy wildet bezielen,
Zie op den geringste' uwer dienaren neêr!
Laet plagen en kwalen het lichaem hem krenken,
Behandel dat lichaem als nietigen slaef;
Maer laet hem de magt om uw magt te overdenken,
O laet hem den geest ongeschonden en gaef!
En gy, o gelukkigen, grooten der aerde!
Die 't droevige noodlot van lydenden ziet,
Vergeet niet, dat ook eene moeder hen baerde,
Vergeet toch de onschuldige zinloozen niet!
Vergunt hun een' wyk voor de guerheid des weders,
Vergunt hun wat zoets voor het haveloos lyf;
En zyt gy gestemd tot iets roerends en teeders,
Gaet heen, en doorwandelt hun somber verblyf!
December 1841.
|
|
Auteursrechtvrij