Vanden verlooren zoone

[p. 75]

Bijlage C.

Prijnse, deken ende eet¹⁾ naer betamen”
Om schuwen blame” int eerlijck converseren
Van onse Camer Retorica in Rouselare bij namen”
In SEBAER HERTEN t'welck wij continueren,
Hebben doen ramen”²⁾ en dese caerte dicteren”
Diemen moet useren” (hoewel hem de jeuch stoort)
Ende de boete betalen diemen hier sal nareren;
Want goede wetten brenghen veel deught voort.

Eerst.

Als ghij ter Camer in compt doet reverentie,”
Tis onse intentie;” ende, eerbaerlick,
Husschelick sprekende, groedt elckx presensie”
Want hij verbeurt die hier in faelt.
Gheeft audientie” als er wort verhaelt
Refereijn, ofte dat hij hoort een liet singhen,
Ofte als de belle clinckt, anders hij dwaelt.
Confusie can veel saecken te niet brijnghen.

Tweede.

Siet! niemant en sal men in dese Camer ontfanghen”,
Trecken, noch pranghen” jeghen sijnen danck:
Maer wie naer dese conste heeft verlanghen,
Sal, uut vrijen wille, volghen der consten gheclanck,
Bidden ende doen bidden op dat hij den ghanck
De conste onverseert ende blijft sonder praten an
Ghetuijgnisse van u leven ende dien wandel cranc;
Want ten is gheen bedwonghen spel dat men laten can.

1) eet = bestuur.

2) ramen = ontwerpen, opmaken.

[p. 76]

 

Derde.

 

 

 

Alle jonghers sullen moghen sijn aenghenomen”

 

En in de Camer commen,” al sijn zij onghetraut.

 

Maer willen der uut scheeden om hun vervrommen,

 

Als hij sal huwen, dit wel onthoudt,

 

Moet gheven thien stuijvers hoe cloeck, hoe stoudt.

 

Daeromme bepeijst u wel, ghij jonghelijnghen,

 

Ghetraut sijnde volght de Camer dat u niet en raudt,

 

Want de jeught en mach niet ghedwonghen sprijnghen.

 

 

 

Vierde.

 

 

 

Commende inde gulde sal elck moeten nantieren¹⁾”

 

(Sonder rouwen ofte vieren²⁾)” twee stuvers net:

 

Dat voor den cnape. Voors sult ghij bestieren³⁾

 

Noch drije stuijvers alsmen u te boucke set,

 

Dan suldij ghevonden sijn in dese Camer wet.

 

Ghij en meucther niet uut, naer uwen wille bloet,

 

Dan met bequame reden, verstaet noch bet:

 

Alle beloften sijn goet diemen luijde ende stille doet.

 

 

 

Vijfde.

 

 

 

Elck sal ghehouden sijn t'sondaechs ten drien,”

 

Sonder teghen strien,” hem bij t'gheselschap te vinden.

 

Dese conste exerceren om gheests verblien.

 

Wie swinters voor den vijven comt sal men opbinden

 

Heel ghelach ende tsomers voor sessen, beminde.

 

Wie daer naer compt half wilt u bereden sijn

 

Tot ses ende seven blijft met den wel ghesinden:

 

Gheen gheselscap soo goet het moet ghescheijden sijn.

 

 

 

Sesde.

 

 

 

Niemant en sal moghen loopen op ander ghelaghen,”

 

Bij vrienden oft maghen” oft de boete bloot

 

Soude hij moeten betalen; sonder vraghen

 

Het waere een stuijver, mi hoort den cloot.

 

Brijnkt niemant op t'gheselscap min joot

 

Sonder consent, dus sijt indachtich stille,

 

Ten waere kameristen van binnen oft buijten groot.

 

Sot sijn ze die de conste verachten willen.

1) nantieren = betalen (Fr. nantir = borgstellen).

2) vieren = woedend, kwaad worden.

3) bestieren = betalen.

[p. 77]

 

Sevenste.

 

 

 

Reden ist dat het jaerghelt hier sij ontrent”

 

Niemant en sij absent,” het ware jeghens recht.

 

Twee stuijvers sjaers te gheven maeckt u ghewent,

 

Voor doot schult thien stuijvers, tsij rijck oft slechte.

 

Int huijs gaen¹⁾ niemant en kijfe, noch en vechte

 

Op dat ons andere niet in blaemte en pramen.

 

Maeckt u gheprezen metten wijsen cnechte:

 

Niemant en daerf hem van goede congregatie schamen.

 

 

 

Achste.

 

 

 

Refereijn sprekende seght met oorlof voor consent”

 

Oft ghij waert verblent” oft buijten weghe

 

Ende sghelijckx van lideken; blijft hier mede content.

 

Als een ander spreckt swijgt wel ter deghen

 

Oft een stuijver door sulcke schade creghen.

 

En wilt den weert te langhe borghen niet

 

Maer acht daghen oft het ware dobbel daer teghen.

 

Die sijn schult betaelt is uut de sorghe.

 

 

 

Negenste.

 

 

 

Ende op dat wij eerbaerlijck samen verheughen”

 

Niemant en sal vermoghen” oft ander t'wijncken

 

Om heel of halve potten onbehoorlijcke teughen,

 

Meer dan sijn wel moghen onmatelijck drincken

 

Daer mede sij Retorika haer eere crincken;

 

Een halven stuver dies blijfter elck in jonste valle

 

Daerome sijt matich, wilt hier op dincken,

 

Want bacus is viant vande consten alle.

 

 

 

Thienste.

 

 

 

Sijt commende om scheeden gaet nieuwers naer”

 

Om vraukens oneerbaer,” ofte het soude u schaden,

 

In herberghen hier ofte daer;

 

Maer ghij sult een paer naer huijs stillen u paden.

 

Als ghij daer sijt meught ghij u beraeden

 

Ende gaen daer ghij wilt en naer u t'hiende²⁾ rijden

 

Quade tonghen mochten u anders beladen:

 

Men moet de gebeurs soo wel als de vrienden mijden³⁾.

1) = bij het naar huis gaan.

2) t'hiende = ?

3) mijden = ontzien.

[p. 78]

 

Elfste.

 

 

 

Ist dat men verneemt oft sal willen leeren,”

 

Om vreucht te vermeeren,” uut den gheest te spelen,

 

Daer en sal niemant, sonder oorsaecke, af keeren

 

Maer de conste vermeeren; al sonder vervelen

 

Hem ghewilligh emploijeren ende secretelijck helen

 

Op dat andere niet en crijghen ende romen blie,

 

Oft ghij verbeurt om dat ghij de conste laet stelen:

 

Den clappaert siet men verachten alomme Fije.

 

 

 

Twaelfste.

 

 

 

Tsal zijn soo wie een rolle weijgert sal verbeuren”

 

Twee stuijvers, sonder treuren,” om zijn misdaet;

 

Wie aenveert ende besiet en noch stelt te leuren,

 

Drie stuijvers in dien hij blijft opstinaet.

 

Wiese acht daghen heeft, mij wel verstaet,

 

Ende weder brijnght, hij mach wel swijghen,

 

Een gulden verbeurt hij, volghende het placaet,

 

Want een tijt die wech is en can men niet weder crijghen.

 

 

 

Derthienste.

 

 

 

Die een rolle totten lasten ghehouden heeft”

 

Ende niet en can, hij sneeft;” dan gaet ('t) al qualick

 

En ('t) spel moet achter bliven, (hij) en is niet weert dat hij leeft.

 

Daer omme sal hij sijn boete betalich,

 

Twee guldens, om dat hij is schuldich

 

Der conste, en die eere die daer doore de siende verflauwen

 

Hem en sal men niet sparen, ick bent gheraden:

 

Wie sijn eere verliest magh wel sijn hooft crauwen.

 

 

 

Veertienste.

 

 

 

Ooft oock ghebeurde tot eeninghe stonden”

 

Deur waer uut ghesonden” bij princen verheven

 

Eenighe rollen van diversche faconden¹⁾

 

Al waerense met voor dachten raet uut gegheven

 

Men machse wederom nemen staet hier gheschreven:

 

Wie weijghert die verbeurt al wildij hem int nachte wenschen

 

De redene waeromme twert hier verdreven.

 

Men vijnt ter werelt niet veel vol maeckte menschen.

 

 

 

Vijftienste.

 

 

 

Als mene erghens een spel sal willen prouven”

1) Fr. faconde = welbespraaktheid.

[p. 79]

 

Comt sonder touven” maer en brijnght niemant mede,

 

Sonder consent, ofte men sal u bedrouven;

 

Vijf stuijvers bleefve terstond ter stede.

 

Brijnckt oock niemant op stellijnghe om deerbaerhede

 

Ofte eenen gulden verbeurt hij met eene keere wijs;

 

Want daer veel volckx is vol onvrede,

 

Maer het is goed dansen waer ruijme plecke is.

 

 

 

Sestienste.

 

 

 

Als jemant van buijten ons comt besoucken”

 

Elck sal hem verkloucken” om eere te bewijsen

 

Userende Retorica om druckx af houcken

 

Van buijten oft uut boucken” siet se te prijsen.

 

Elck soucke den eendracht altijts te spijsen,

 

Wiet niet en doet hij sal waerachtigh sneven;

 

Vijf stuijvers voor boete compt sulckx te rijsene.

 

Goelieflick ist als de broeders eendrachtich leven.

 

 

 

Seventhien.

 

 

 

Voors eerweerde, expeerde mercurijalisten”¹⁾

 

Wilt gheen tijt verquisten” met onnutten clap:

 

Schuijt vieleinnie²⁾, schimp, jnvije, vermijt alle twisten,

 

Midts heresie, jaloursie, weest oock niet slaep,

 

Stelt refereijnen, rondeelen met groote blijtschap,

 

Oock baladen soo weerdij in state reesen.

 

Van thiene tot vijfthiene maer gheen hoogher trap:

 

In alle dingh moet reghel ende mate wesen.

 

 

 

Achtienste.

 

 

 

Gheen ander thuijs spel³⁾ in gheender manieren”

 

En machmen antieren,” ofte op de Camer brijnghen;

 

Vloucken noch sweeren, roupen noch tieren,

 

Ofte men sal u de boete terstont doen opbrijnghen,

 

Want met wetten moet men de onwetende dwijnghen

 

Laet haet ende nijdt vaeren uut den ouden twistwaen.

 

Wilt uwen horen met traecheijt mijnghen:

 

Want discordia doet meest al te quiste gaen.

 

 

 

Neghent hienste.⁴⁾

 

 

 

Alsmen sal zijn ghedachvaert bijden cnape”

1) Hermes werd door de ouden o.a. beschouwd als de god van de welsprekendheid.

2) Schuijt vieleinnie = schuwt schandelijke, gemene taal.

3) thuijsspel = dobbelspel.

4) Angillis tekent hier bij aan: De artikelen van 19 medebegrepen tot het einde zijn als proza neergeschreven.

[p. 80]

 

Niemant en sal slapen,” maer conparere

 

Op dat hij de boete gheen schade rape,

 

Ofte eenen halven stuijver moet hij geven.

 

Weer en weijghert gheen boete van op ende van nere,

 

Maer betaelt terstont oft ghij soudt belast werden

 

Met dobbel boete, niemant en refusere,

 

Want die misdoet die moet ghestraft werden.

 

 

 

Twintichste.

 

 

 

Alser iemant van de werelt scheet”

 

Spoet u ghereet” om tlichaem te eeren;

 

Het selve tot inde kercke ende grave leet,

 

Uwen lof suldij daer door vermeeren:

 

Wie anders doet hem naeckt verseeren.

 

Dinckt dat de doot op ons allen smertich leijt,

 

Om deerbaerheijt wille compt met swarte cleeren.

 

Begraven ist tlaste werk van bermherticheijt.

 

 

 

Eenentwintichste.

 

 

 

Commende inde kercke om te hooren misse

 

Ende princepalick op de feestdaghen hier naer verhaelt

 

Op santa Barbara dach, onthout dese lesse,

 

Als patroonesse elck quite hem ende niet en faelt.

 

Daer naer op heijlich Sacraments dach, niet en dwaelt,

 

Op sinte Michiels dach om den diensts Godts vermeeren.

 

Die blijft in ghebrecke voor boete drije groote betaelt

 

Tot proffijte van den Autaer die men daer eeren sal.

 

 

 

Tweentwintich.

 

 

 

Alle boeten hier vooren generael werden gheoppreseert

 

Tot profijt vande gulde.

 

Daeromme een ijder jet quaet juijseert

 

Want men elck een hier mede waerschouwen wilde.

 

En weest niet haert, maer in toestaen milde;

 

Wilt dese caerte wel nauwe oorboeren recht.

 

Voorsichtich wandelen noijt mensche en schilde:

 

Het is goet wachten dat men u te vooren seght.

 

 

 

Drijentwintich.

 

 

 

Ten neghen hueren sal den cnape het toneel”

 

Uut hanghen daermen stick oft heel” sal willen vergaeren

 

Oft een stuijver verbuert hij voor sijn deel.

 

Hij moet oock inde haelen ende wel bewaeren.

 

Wij en willen, u broeders, niet voorder spaeren

[p. 81]

 

Dan recht en reden onder alle lieden commen.

 

Laet ons ZEBAER HERTEN bij een vergaeren,

 

Want nijdighe herten oijt weijnich sijde sponnen.

 

 

 

Vierentwintich.

 

 

 

Ende offer gheschillen vielen teenigher tijt”

 

Elck sal subijt”, om schuwen veel schande,

 

Den prince ende decken, sonder teghen strijdt,

 

Laten weten volghet ende stellen in handen,

 

Sijn vermogen ist noot wijder wijder verbanden,

 

Hier bij te voughen t'welck niemant schelde snel

 

Maer deijdienti¹⁾ volght met goeden verstande:

 

Want niemant soo wijs hij leert noch int ende wel.

 

 

 

Vijfentwintichste.

 

 

 

Dese caerte ende reghel, broeders ghepresen,”

 

Wilt doorsien, door lesen” en de reden oorbooren.

 

Tis ghedaen om datter eerbaerheijt mits desen

 

Onder ons soude wesen, naer t'wel behooren.

 

Dus niemant en wilt hem hier jeghens spooren

 

Soo hij misdoet, maer ghewilligh te buijghen.

 

Past want alle calaeijngen²⁾, sonder verstooren,

 

Blijven jnden mont van twee ghetuijghen vast.

Aldus geciteerd door Angillis, t.a.pl. blz. 8-15, die vermeldt dat deze ‘Caerte’ te vinden is in het Gulde-bouk II, fol. 72-79 incl.

Een tweede reglement uit veel later tijd, eveneens op rijm, en wel in 34 vierregelige strofen, maakte Angillis bekend in zijn ‘Analectes pour servir à l'histoire de Roulers.’ gepubliceerd in ‘Annales de la société d'émulation, pour l'étude de l'Histoire & des Antiquités de la Flandre.’ Série III, Tome IV, 1869; blz. 351-356.

De bepalingen in beide reglementen zijn vrijwel gelijk, een enkel oud voorschrift is weggelaten, een enkele nieuwe bepaling is opgenomen. Zo wordt in strofe 9 verboden tijdens het voorlezen van gedichten ‘touback (te) roocken, omdat de spraeck hier door lydt onghemack’. Ook een bewys van kennis der Oudheid wordt gegeven: in strofe 19 wordt gewaarschuwd tegen onmatigheid,

1) deijdienti = ? Is het misschien een verschrijving? Er zijn meer verdachte plaatsen in dit reglement.

2) calaeijnge = Mnl. calange = eist (in rechte).

[p. 82]

want ‘Een Mydas siet geiren de reden const vercleent’ (Koning Midas prees de piepende herdersfluit van Pan boven het snarenspel van Apollo; daarvoor werd hij met ezels oren gestraft) en in strofe 20 tegen te grote luidruchtigheid op straat: ‘'T is een sot die wilt dat Momus met de seeghbaer herten spot’. (Momus werd door de ouden vereerd als de god van de scherts en de spot).

N.B. Een enkele maal maal schijnt Angillis zich bij de weergave van de teksten in deze Bijlagen afgedrukt vergist te hebben. Die fouten zijn hier echter niet hersteld, de tekst van Angillis is volkomen nauwkeurig weergegeven. (b.v. Bijlage B, blz. 72, 9e r.v.o. al niet dan, lees: el niet dan; Bijlage C, str. 6 mi hoort den cloot, lees: nu ....; str. 10 Sijt commende, lees Tyt...).