Militair woordenboek

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1197 D19 en 1197 D20

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Militair woordenboek van H.M.F. Landolt uit 1861, in twee delen.

 

redactionele ingrepen

Wanneer bij een lemma naar een ander lemma wordt verwezen, is het mogelijk naar het andere lemma door te klikken. In een enkel geval wordt echter doorverwezen naar een woord dat niet bestaat; daar ontbreekt uiteraard de link.

 

deel 1

p. 97: bij het lemma ‘Cohorte’ wordt naar ‘Legioen van Eer’ verwezen, dit lemma of een gelijkend lemma bestaat echter niet

p. 219: bij het lemma ‘Grondboor’ wordt naar ‘Mijnboor’ verwezen, dit lemma of een gelijkend lemma bestaat echter niet

p. 277: bij het lemma ‘Kadet’ wordt naar ‘Opvoeding’ verwezen, dit lemma bestaat niet, wel het lemma: ‘Vorming’; daarnaartoe is de link aangebracht

p. 285: ‘landsnechten’ → ‘landsknechten’: ‘De legers van de landsknechten in de 16^de en in het begin der 17^de eeuw’

p. 292: bij het lemma ‘Kapitein’ wordt naar ‘Rustkamer’ verwezen, dit lemma bestaat niet

p. 305: bij het lemma ‘Kerkparade’ wordt naar ‘Godsdienst’ verwezen, dit lemma bestaat niet

p. 346: het foutieve paginanummer 446 veranderd in 346

p. 353: bij het lemma ‘Loopgraaf’ wordt naar ‘Insnijdingen’ verwezen, dit lemma bestaat niet

 

deel 2

p. 53: bij het lemma ‘Omheining’ wordt naar ‘Heiningen’ verwezen, dit lemma bestaat niet

p. 92: ‘Ordonnanskomdagniën’ → ‘Ordonnanskompagniën’

p. 143: bij het lemma ‘Ridder’ wordt verwezen naar ‘Bannier’, dit lemma bestaat niet

p. 213: bij het lemma ‘Strijdwagens’ wordt verwezen naar ‘Sikkelwagens’, dit lemma bestaat niet

p. 353: ‘heggevuur’ → ‘hekkevuur’: ‘Vuur. In de beteekenis van schieten. Zie Gelederenvuur, Hekkevuur, Rottenvuur, Pelotonsvuur, enz.’

p. 367: het foutieve paginanummer 327 veranderd in 367

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. De errata van p. 355 van deel 1, en 411-412 van deel 2 zijn doorgevoerd, behalve de correctie op deel 2, p. 297, regel 4 van onder, die niet terug te vinden is (‘mogelijk lees moeijelijk’). Ook de blanco pagina's (deel 1: p. II, IV, 356; deel 2: II, IV, 410) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[deel 1]

[pagina ongenummerd (I)]

MILITAIR WOORDENBOEK.

 

[pagina ongenummerd (III)]

MILITAIR WOORDENBOEK, voor NEDERLANDERS BEWERKT door H.M.F. LANDOLT, Ridder der orde van de eikenkroon, eerste luitenant bij het regiment grenadiers en jagers.

Eerste deel.

A-L.

TE LEYDEN, BIJ A.W. SYTHOFF.

1861.

 

[pagina ongenummerd (V)]

AAN ZIJNE EXCELLENTIE DEN HEER GENERAAL-MAJOOR JHR. E.A.O. DE CASEMBROOT, Buitengewoon adjudant des konings, minister van oorlog, enz., enz.

WORDT

 

[pagina ongenummerd (VI)]

DEZE VRIJE OMWERKING UIT WARE HOOGACHTING EN EERBIED OPGEDRAGEN door H.M.F. LANDOLT.

 

[p. 355]

ERRATA.

Bladz. 10	reg. 19 v.o.	staat: kanonnades	lees: carronnades
Bladz. 30	reg. 10 v.b.	staat: dat het bij het	lees: dat bij het,
Bladz. 56	reg. 17 v.o.	staat: 1834	lees: 1836
Bladz. 72	reg. 17 v.o.	staat: 1771	lees: 1762
Bladz. 124	reg. 21 v.b.	staat: werking	lees: werktuig
Bladz. 140	reg. 20 v.b.	staat: centreren	lees: centreren, equilibreren of
Bladz. 192	reg. 1 v.o.	staat: worpwerptuigen	lees: monsterwerptuigen
Bladz. 194	reg. 17 v.o.	staat: heele, have en kwart kartouwen van 48, 24 en 12	lees: heele en halve kartouwen van 48 en 24 en velstukken van 12 .
Bladz. 269	reg. 6 v.b.	Achter Jager 1o. moet volgen:

 

Jagers. De eerste J., die in Nederlandsche dienst traden, behoorden tot het legioen van den graaf Van Salm, dat in 1785 opgerigt werd. In het volgende jaar werd het afgedankt, doch de troepen in dienst der staten van Holland en West-Friesland genomen. Nadat zij tegen de Pruissen gestreden hadden, verliet de graaf in 1787 onverwacht het land en de staten hielden van zijn korps onder anderen 2 kompagniën J. in dienst. Deze gingen in 1793 over in dienst van de generaliteit en werden met 2 kompagniën, die datzelfde jaar door den graaf Van Bijlandt waren opgerigt, vereenigd tot het bataillon jagers van Bijlandt, welk bataillon in 1794 met een ander bataillon vermeerderd en tot een regiment gevormd werd. Het 1^ste bataillon telde 4, het tweede 7 kompagniën. De J. streden met onderscheiding in de zuidelijke Nederlanden. Na de vestiging der Bataafsche republiek werden 4 bataillons jagers, elk van 6 kompagniën opgerigt, die zoo in Noord-Holland in 1799 als aan den Mein in 1800 en 1801 en aan den Donau in 1805 met roem streden. In 1805 werden uit die bataillons 2 regimenten ligte infanterie, elk van 2 bataillons, à 5 kompagniën gevormd, die in 1806 op 3 bataillons gebragt en weder met den naam van J. bestempeld werden, terwijl toen tevens 1 regiment J. bij de koninklijke garde werd opgenomen. Dit laatste werd met het regiment grenadiers tot een regiment garde-infanterie vereenigd, uit de beide eersten werd één regiment J. van 4 bataillons gevormd, dat eerst tot 3 en in 1808 tot 2 bataillons van 9 kompagniën werd verminderd. Bij de inlijving van het koningrijk Holland, werd dit regiment het 33^ste regiment ligte infanterie, uit 4 bataillons, elk van 7 kompagniën, bestaande. Toen de Nederlandsche krijgsmagt in September 1814 georganiseerd werd, kwamen daarbij 7 bataillons jagers, waarvan 2 (het 10^de en 11^de bataillon) voor West-Indië bestemd waren, terwijl het 16^de, 18^de, 27^ste, 35^ste en 36^ste bataillon hier te lande dienst deden. Alle 7 bataillons streden bij Waterloo met onderscheiding, het 27^ste ook bij Quatre-bras. In October 1816 werden de afdeelingen (regimenten) infanterie gevormd en kwamen de J. bij de 13^de, 14^de, 15^de, 16^de en 17^de afdeeling, terwijl zij in December 1818 bij de bataillons militie dier afdeelingen werden ingelijfd. Eerst den 7^den Julij 1829 werden weder 2 bataillons J. opgerigt, die na een groot aantal organisatiën in 1841 met het regiment grenadiers, tot het thans bestaande regiment grenadiers en jagers werden vereenigd.

Bladz. 270	reg. 16 v.b.	staat: de schooners 3, en	lees: 3, de schooners en
Bladz. 290	reg. 18 v.o.	staat: 0,855 el	lees: 0,0855 el
Bladz. 297	reg. 17 v.o.	staat: aanvankelijk ligte ruiterij, zij	lees: aanvankelijk ligte ruiterij en werd toen Celeren genoemd; zij
Bladz. 297	reg. 15 v.o.	staat: hunne uitrusting	lees: hare uitrusting
Bladz. 319	reg. 4 v.o.	staat: korporaals (gefreiten). Daarbij	lees: korporaals. Daarbij
Bladz. 320	reg. 1 v.o.	staat: tot in het gevecht	lees: tot het gevecht

 

 

[deel 2]

[pagina ongenummerd (I)]

MILITAIR WOORDENBOEK.

[pagina ongenummerd (III)]

MILITAIR WOORDENBOEK, voor NEDERLANDERS BEWERKT door H.M.F. LANDOLT, Ridder der orde van de eikenkroon, kapitein bij het zevende regiment infanterie.

Tweede deel.

M - Z.

TE LEYDEN, BIJ A.W. SYTHOFF.

1862.

 

[p. 411]

ERRATA.

Bladz. 3	reg. 22	v.b. staat:	verradelijk	lees: verraderlijk
Bladz. 3	reg. 24	v.b. staat:	voor	lees: vóór
Bladz. 6	reg. 26	v.b. staat:	ded	lees: den
Bladz. 9	reg. 9	v.b. staat:	zijn	lees: zijne
Bladz. 9	reg. 12	v.b. staat:	gepsen	lees: gespen
Bladz. 10	reg. 22	v.o. staat:	Marschdispositie, Marschorde	lees: Marschdispositie, Marschorde. Zie Dispositiën.
Bladz. 15	reg. 26	v.b. staat:	wasen	lees: waren
Bladz. 15	reg. 5	v.o. staat:	fustpfund	less: fuszpfund
Bladz. 18	reg. 11 en 12	v.b. staat:	doen springen	lees: scheuren
Bladz. 23	reg. 16	v.b. staat:	stukken	lees: stutten
Bladz. 25	reg. 5	v.b. staat:	vervaardigd	lees: vervaardigt
Bladz. 28	reg. 16	v.b. staat:	plaatsen,	lees: plaatsen.
Bladz. 32	reg. 7	v.b. staat:	deze	lees: dezen
Bladz. 36	reg. 6	v.o. staat:	de	lees: den
Bladz. 44	reg. 26	v.b. staat:	voorzien	lees: vervoeren
Bladz. 50	reg. 20	v.b.	moet vervallen.
Bladz. 50	reg. 6	v.o. staat:	hopmam	lees: hopman
Bladz. 52	reg. 14	v.b. staat:	gewonnen	lees: geworven
Bladz. 56	reg. 19	v.b. staat:	Pruissen	lees: Russen
Bladz. 89	reg. 8	v.o.	moet vervallen.
Bladz. 93	reg. 28	v.b.	Het artikel Offensief naar blz. 50.
Bladz. 99	reg. 6	v.b. staat:	is, regtens	lees: is en regtens
Bladz. 117	reg. 19	v.o. staat:	grotoer	lees: grooter

 

Bladz. 122 reg. 2 v.o. bijvoegen:

De kartetsen van 4 bestaan uit blikken kartetsbussen en ijzeren kartetsdeksels met een handvatsel van ijzerdraad. De bodem bestaat uit eene legering van 3 gewigtsdeelen lood en 7 deelen tin. Zij worden gevuld met 70 kogels van 1/8 , 10 van 1/18 en 14 van 1/24 . Deze 94 kogels bestaan uit eene legering van gelijke gewigtsdeelen lood en tin en worden met zwavel vastgezet. De kartets weegt 4,85 pond.

 

Bladz. 126 reg. 20 v.o. staat: punt. 5^o.

lees: punt. Bij ons te lande heeft het projectiel 9 nokken, 6 in de voorste en 3 in de achterste rij en bedraagt het gewigt 3,96 pond. De puntgranaat-kartets heeft uitwendig denzelfden vorm als de puntgranaat. Zij is gevuld met 69 looden kogels van 1/24 met zand vastgezet en heeft eene springlading van 4,3 lood, die afzonderlijk in een blikken kokertje besloten is. Haar gewigt bedraagt 5,20 pond. 5^o.

 

[p. 412]

Bladz. 126	reg. 18	v.o. staat:	van de kogel	lees: van den kegel
Bladz. 128	reg. 17	v.b. staat:	Blijkens de	lees: Blijkens
Bladz. 128	reg. 11	v.o. staat:	negenoeg	lees: nagenoeg
Bladz. 153	reg. 26	v.b. staat:	mililair	lees: militair
Bladz. 154	reg. 3	v.o. staat:	sappenkorf	lees: sappenvork
Bladz. 167	reg. 6	v.b. staat:	eene	lees: een
Bladz. 167	reg. 7	v.b. staat:	bestudo	lees: testudo
Bladz. 173	reg. 7	v.o. staat:	die	lees: dien
Bladz. 177	reg. 25	v.b. staat:	vijands moet	lees: vijand moest
Bladz. 178	reg. 25	v.b. staat:	eersten	lees: eerste
Bladz. 186	reg. 9	v.b. staat:	tkans	lees: thans
Bladz. 187	reg. 7	v.b. staat:	legt	lees: ligt
Bladz. 187	reg. 15	v.b. staat:	de tuimelaar leggen	lees: den tuimelaar liggen
Bladz. 190	reg. 3	v.o. staat:	kregen	lees: kreeg
Bladz. 192	reg. 19	v.o. staat:	zoo als die	lees: zoo als
Bladz. 288	reg. 21	v.b. staat:	In den	lees: In de
Bladz. 295	reg. 28	v.b. staat:	tospasselijk	lees: toepasselijk
Bladz. 297	reg. 3	v.b. staat:	sterk	lees: vermogend
Bladz. 297	reg. 6	v.b. staat:	vooral door	lees: door
Bladz. 297	reg. 7	v.b. staat:	gezigtsveld:	lees: gezigtsveld.
Bladz. 297	reg. 9	v.b. staat:	lenzen.	lees: lenzen, wanneer
Bladz. 297	reg. 15	v.b. staat:	in ééne zelfde soort van	lees: in een zelfden
Bladz. 297	reg. 4	v.o. staat:	mogelijk	lees: moeijelijk
Bladz. 352	reg. 6	v.b. staat:	worden.	lees: worden. Tot de paarden met eene roode grondkleur behooren de roodschimmels, brandschimmels, bloesemschimmels en stekelvossen.
Bladz. 378	reg. 4	v.b. staat:	landweer.	lees: landweer en zoo als bij ons met de militie, die bij de korpsen wordt ingedeeld en de schutterij, die op zich zelven blijft.
Bladz. 378	reg. 3	v.o. staat:	bepaalce	lees: bepaalde