Het naembouck van 1562

Tweede druk van het Nederlands-Frans woordenboek

[p. CXXII]

XII. Wijze van uitgave

Het woordenboek is zo getrouw mogelijk overgedrukt, d.w.z. dat veranderingen tot het strikt noodzakelijke werden beperkt. De lezer kan zich aan de hand van de opgenomen reproducties gemakkelijk voorstellen hoe het Naembouck er uit ziet. Evenals het origineel werd het op twee kolommen herdrukt met vervanging van de gotische letter, voor het Nederlands, door een vette letter. Wegens het formaat en de nota's onderaan de bladzijde, kon de oorspronkelijke foliëring niet behouden blijven, wat voor gevolg had, dat de kolomtitel bovenaan of in de tekst soms moest veranderd worden. Dit gebeurde stilzwijgend, zoals ook met de klaarblijkelijk verkeerde interpunctie (een dubbel punt voor een punt of omgekeerd), een verkeerde kleine letter aan het begin van een Franse vertaling. Een verandering in de woordvorm werd alleen aangebracht daar, waar wij meenden te staan voor een fout, meestal, zoniet altijd, een drukfout; in de Aantekeningen achteraan worden deze en andere wijzigingen (in de tekst tussen [ ]), steeds opgegeven. Aan het niet altijd konsekwente gebruik van de tekens oe en ụ hebben wij niets veranderd. Enkele malen werd de woordorde gewijzigd, ofschoon wij daartegen zelf wel principiële bezwaren hadden. Doch die bezwaren konden ten slotte niet opwegen tegen het lang niet denkbeeldige gevaar, dat men een of ander woord als niet-voorkomende zou gaan beschouwen. In de Aantekeningen treft men trouwens de oorspronkelijke orde aan.

Wat de alfabetische orde aangaat, weze de lezer er op bedacht, dat die door de bewerkers niet streng is in acht genomen. Herhaaldelijk hebben zij woorden, die bij een grondwoord behoren en op dezelfde wijze beginnen, door elkaar bijeengebracht. Nu eens is het eerste woord van zo 'n groep een infinitief (b.v. oerboren waarop volgt oerboorte), dan weer een verleden deelwoord (b.v. behaeght ‘clos’ na een groep behaghen ‘complaire’, bekéuen, waarop bekiuen volgt en bekiken), of nog een ander-

[p. CXXIII]

woord (b.v. benautheyt, benauwen, benaut). Deze groepen hebben wij zorgvuldig behouden, omdat zij gemakkelijk zijn te overzien en tevens kostbare aanwijzingen kunnen bevatten voor de bronnenstudie. De woordorde werd dus alleen veranderd, waar ze al te zeer afweek van de normale of hinderlijk was.

Opgelost werden de gebruikelijke afkortingen voor ende, n, er, per, pro, us, ver, voor de (een streepje boven de slot -n in afgaende, dansende, ghelijckende, volghende, zijnde), alsook Fr. cōe (comme), flaq (flaque), espoulmā (espoulmant).

In het origineel wordt door een hand gewezen naar en op de spreekwoorden; die hand werd, bij gebrek aan een zelfde teken, vervangen door een pijltje. Een enkele maal werd cursief en tussen [ ] een verwijzing in de tekst ingelast. Voor het raadplegen lette men er verder op, dat de y nu eens voorkomt op de plaats van de i en elders na x (dit laatste als slotklank), de ck nu eens op c, dan op k, de ij nu eens vóór, dan na i.

Moeilijk is het soms uit te maken of sommige woorden inz. bepaalde composita aaneen moeten worden geschreven; wij hebben die gevallen naar beste weten of naar analogie opgelost met eventuële aantekening.

Voor het overige menen wij, in de mate van het menselijke, voor een getrouwe reproductie te kunnen instaan.

De handschriftelijke aantekeningen in het Naembouck werden onderaan de kolommen opgenomen en kursief gedrukt na het woord (vet gedrukt), waarbij zij behoren of waarnaast zij voorkomen; op de aantekening volgt de vergelijking met de lemmata (gespatiëerd gedrukt) in de tweede en derde druk van Kiliaan (K2 en K3). Wat alléén in K2 voorkomt staat tussen ( ); wat alléén in K3 voorkomt tussen [ ]. Aldus krijgt men een juiste kijk op het gebruik, dat van de aantekeningen gemaakt werd, en komen tevens enkele verschillen tussen K2 en K3 naar voren. In dit gedeelte werden de u door v, de i door j, de j door i vervangen waar zij die waarde hebben. Behouden bleef het bekende teken .j. = id est. Niet opgenomen vertalingen uit K2-K3 worden door stippels vervangen. Een punt tussen ronde haakjes (.) wijst op een onleesbare letter; een? op een onzekere lezing. Voor deze aantekeningen verwijzen wij naar hoofdstuk IV hierboven. Uitvoeriger commentaar moest achterwege blijven, hoort trouwens bij een kritiek op het woordenboek.