Uit Roemer Visscher's Brabbeling. Deel 2

[p. 36]

Tepel-wercken.

't Lof van rethorica.

aant.Die in een cleyn dingh te prysen eenichsins aerdich ‘is,
Prijst wel ghenoech dat cleyne prijs waerdich ‘is,
Daerom ist haest goet, hoe dat hijt gaet vercieren:
Maer elck sal segghen dat ick ben uyt mijn sinne,
Dat ick sulck een dingh te prysen beginne,
Datmen volprysen mach in gheender manieren.

Dan evenwel sal ick voort nayen desen naet,
En spinnen van fijn vlas eenen groven draet,
Om dat ick mijn jonsticheyt sou brenghen te werck,
Teghen haer, die mijn kindsheyt heeft ghevoedt met rust,
Mijn jeuchdelijckheyt door ghejaecht met lust:
Denckende noyt Meester so goet, hy was eerst Clerck.

Nu haren rechten naem en weet ick niet,
D'een seyt datse Rethorica, d'ander Poesis hiet:
Maer hierom willen wy ons soo seer niet quellen:
Sout ghy de Liefste die met jonst op u siet,
Laten varen om de naem van Nel ofte Tiet?
Beantwoort dit eerst, ghy goede ghesellen.

Ick peyns wel neen ghy, en soo soud ick mede,
Daerom wil ick sluyten een eeuwighe vrede,
En onverbreeckelijck houden dat elck sy blijckelijck,
En achten al die voor vernuftighe Sophisten,
Die om een naem, woort, of tittelken twisten,
En loven Rethorica Rethorijckelijck.

[p. 37]

25

Sy is de ghene die my verselschapt altijd,

 

In blijschap, in droeffenis, in vrede, in strijt,

 

Over Zee, over Zant, in rotsen, in ryen,

 

By de Jonghers en Maechden isse my een eere,

 

Int by zijn der ouden noch immer soo seere:

30

In eenicheyt verdrijftse quellende fantasien.

 

 

 

Comt nu Mnemosine met u Dochteren al,

 

Vanden Berch Parnasso in dit soete dal,

 

Bespoeyt my uyt de Fonteyn van Pegaso ghetreden,

 

Stuwt onder mijn penne woordekens soet,

35

Ut druckende merckelijck der sinnen gloet,

 

Om Rethorices lof lofwaerdich te verbreden.

 

 

 

Rethorica dan gheseyt op het ronste,

 

Is alleen onder allen de eenighe conste,

 

Daermen alle anderen door recht leert ghebruycken:

40

Want in gheen consten mach men worden ervaren,

 

Of men moet ghehoort hebben 't geheluyt van haer snaren:

 

Ist niet recht datse dan alle hier onder duycken?

 

 

 

Alle andere consten hoe verheven en gheeert,

 

Worden uyt Boecken of in Scholen gheleert,

45

Doort onthouwen van langhwylich lesen en hooren:

 

Maer dese voncke, of lichtende claerheyt,

 

Een strale van Godes eeuwighe waerheyt,

 

Wort alle Rethorijckers van jonghs aengheboren.

 

 

 

'T lof deses voncks mach dan niet blyven verburghen,

50

In mijn plompe verstant of 't sou my verwurghen,

 

En voort begraven opt Kerck-hof van verghetelheyt:

 

'T is, segh ick, een voncke van de recht yvere colen,

 

Gheen vier des vernufts uyt den Hemel ghestolen,

 

Door des ouden Promethei verwaende vermetelheyt.

[p. 38]

55

Lof loflijcke voncke boven alle prysens waert:

 

Lof Rethorica, ghebroet van Goddelijcker aert:

 

Gevende vreucht voor en nae, onvermengt met smert,

 

Onghelijck ander Consten, die door 't leeren ontrusten,

 

Voort ghebruyckt worden met moeyten en onlusten,

60

Als de Arent beknaghende 't onverteerlijck hert.

 

 

 

Grammatica leert slechs schryven en spellen:

 

Arithmetica is om den Coopman te quellen:

 

Astrologia maeckt van loghens een neeringhe:

 

Dialectica spreeckt van twisten en grauwen:

65

Musica can niet dan stameren en bauwen:

 

Dan Rethorica is vol Goddelijcke leeringhe.

 

 

 

Moyses siende zijn volck ghepasseert,

 

Doort roode Meyr, heeft ghedanckt en gheeert,

 

Godt den Heer met vaersen van Rethorijcke:

70

'T Boeck Deuteronomij is met vaersen beschreven:

 

Salomon heeft in ghedicht zijn stem verheven:

 

Esaias en Job deden oock desghelijcke.

 

 

 

Maer boven al David, die op zijn Harps geclanck,

 

Rethorijckelijck Godts lof met vaersen sanck,

75

Met hondert vijftich Psalmen, die lieflijck en soet’ zijn,

 

Wort ghepresen van die dees const willen bedelven:

 

Maer onverstant strijt altijt teghen hem selven,

 

Dat eens goet is, soude dat altijt niet goet’ zijn?

 

 

 

Meest alle Propheten, daermen of leest of hoort,

80

Brachten onder desen schijn de kern van Gods Woort,

 

Deur een sonderlinghen in-val van den rasenden Gheest:

 

Sulcx deden de Poeten, en de Rethorijckers doent noch,

 

Daer in ist eensdeels een volcxken doch,

 

Die daer zijn, sullen comen, en hebben gheweest.

 

 

85

Dattet de Romeynen soo hebben verstaen als ick,

[p. 39]

 

Bewysen haer schou plaetsen van mueren dick,

 

Ghebout nae eysch, tot des consts gheleghenheyt:

 

Die Veronensers ginghen op desen baen:

 

Die van Nimis hebben oock niet stil ghestaen,

90

Om te betoonen haer goede gheneghenheyt.

 

 

 

Geen van alle andere consten machmen vry nomen,

 

Dan dese alleen, die altijt sonder schroomen,

 

Vryelijck uytroept voor alle straten en steghen,

 

Teghen al der Tyrannen straffe ghesetten,

95

Steecken het deur-dringhent gheluydt der Trompetten,

 

Des waerheyts, daer sy is toegheneghen.

 

 

 

Woude Rethorica en 't kindeken swyghen,

 

Hoe haest sou menich jonghman vercryghen,

 

Daer hy nae jaecht met nechtich begeeren:

100

Hoe souden de Wyven haer Mannen smyten:

 

Hoe souden de Cramers het volck beschyten:

 

Hoe souden de Apen de Schapen scheeren.

 

 

 

Momus heeft ghenoech inden Hemel te beslechten,

 

Om der schijn Goden pleyten te berechten,

105

Dat hy niet bedillen mach dese cluchten:

 

Maer heeft Rethorica hier opter aerden,

 

Ghestelt als zijn Stadthoustere van waerden,

 

Hier uyt spruyt dat schijns-volck haer niet moghen luchten.

 

 

 

Tyrannen regeerende teghen recht en reden,

110

En die om eyghen baet prysen Oorloch voor Vrede:

 

Rechters die door gonst de Justici buyghen:

 

Preeckers die haer kettery als Schriftuere dryven:

 

Rentemeesters die primum mihi schryven:

 

Omghecochte Taelmans en valsche ghetuyghen.

 

 

115

Crijchsluy die de vrienden meer dan de vyanden quellen:

 

Woeckeraers die op eenendertich ten honderden tellen:

[p. 40]

 

Coopluy die voor goet vercoopen bedurven waren:

 

Coppelaers die met loghens een huwelijck knoopen:

 

Jordens die om ghelt haer Vrouwen vercoopen:

120

Voort die haer troude Wyven met andere besparen.

 

 

 

Die banckeroet gespeelt en overvloedich ghelt’ hebben,

 

En die Broeders die Sint Jobs trappen getelt’ hebben,

 

Sijn de gheen daer dees const af wort ghewraeckt,

 

Niet om datse eenichsins is bevleckt:

125

Maer om datse te met haer ghebreecken ondeckt:

 

Dan ist niet pryselijck, dat van dese wort ghelaeckt?

 

 

 

Cicero is daer door seer hooch vermaert,

 

Dat hy van Catilina vyant was verclaert,

 

Leet zijn smaet en list met groote standachticheyt.

130

Als Octavius van boeven worde verheven,

 

Vraechde wat quaets heb ick onwetent bedreven,

 

Dat dese my prysen met sulcke aendachticheyt?

 

 

 

Orphei snaren die 't woeste volck bekoorden,

 

Waren Rethorices soet luydende woorden,

135

Onderwysende waer in des levens prijs leyt:

 

Eerst het huysghesin te regheren redelijck,

 

Met vreemden en ghebueren te leven vredelijck,

 

En alle dingh oordeelen met verstant en wijsheyt.

 

 

 

Dit is van den rechten Dedalo, de ghesponnen draet,

140

Daermen mede uyt en inden doolhof gaet,

 

Om de Minotaurissche ypocrisy te verschoren,

 

Meer te werck brenghende door boertelijck schryven,

 

Dan door disputerend hertneckich kyven,

 

Als dese verstandighe Werelt wyse Doctoren.

 

 

145

Dan dese groote belantaernde kaersen,

 

Seggen, de Rethoryckers mengen onder haer vaersen,

 

Poetelijcke droomen, cluchten en fabulen:

[p. 41]

 

Wie soude haer straffen? Datse segghen is waer:

 

Hier in volghen sy 't exempel van haer Meester naer,

150

Die 't Evangelij vercondichde, jae by parabulen.

 

 

 

Maer op datse niet valschs en souden stichten,

 

Proeven sy haer vleughels op d' Amoureuse gedichten,

 

Soo voort in Philosophi, en Wet der natueren:

 

Als dit draf dan haer hongher niet mach versaden,

155

Comt Rethorica en leytse op de rechte paden,

 

Om te smaken den kern, en broot der Schriftueren.

 

 

 

Ghelijck als d' eenighe Soon van d' eeuwige Vader,

 

De doot ghesturven is voor ons alle gader,

 

Omdat wy van d' eeuwighe doot vry souden raecken,

160

Soo draecht sy gheduldich der Menschen spot,

 

Treckt de cap aen, en wort ghewillich sot,

 

Om al de Werelt wijs te maken.

 

 

 

Wat gheeft Rethorica? sal de gierighe vraghen,

 

Veel meer dan u Afgoden t' eenighen daghen,

165

U sullen verleenen met sorghen en suchten,

 

Ghy hebt veel, zijt arm, door begeerende lust,

 

Hy weynich, is rijck door ghenoeghende rust:

 

Want alle Jaers wassen doch nieuwe vruchten.

 

 

 

Dan sy gheeft haer Dienaers een goet oordeel,

170

Den welbespraeckten seer groot voordeel,

 

Om met spreucken te vercieren haers redens glans,

 

Alle dingh met woorden levendich afmalen,

 

En daer toe eenen rijcken schat der talen,

 

Noch hier en boven een Lauren crans.

 

 

175

Swaer zijn der vraten gulsighe buycken,

 

Swaer zijn der gierighen gulden fuycken,

 

Swaer is de sonde dalende ter Hellen:

 

Licht is de const die niemant verlast,

[p. 42]

 

Licht is de deucht des waerheyts gast:

180

Rethorica vliecht ten Hemel, met haer lichte gesellen.

 

 

 

Sy is een clare spieghel voor de leecken,

 

Een berispende stemme van alle ghebreken,

 

Een scherp ghebidt om de Ketters te mennen,

 

Een preecken daer de Ghemeente veel af onthout,

185

Een bril daer een Vorst zijn ghebreken doorschout,

 

Een spore die nae deucht en eere doet rennen.

 

 

 

Sy is den kinderen een groote vermakelijckheyt,

 

Den jonghers gheeftse een vrolijcke sprakelijckheyt,

 

Een solacelijck overdencken voor d' oude bedaechden,

190

Sy is soo eerlijcken cortwijl alsmen mach noemen,

 

Sy is de Studenten een bogaert vol bloemen,

 

Een reghel van alle eerbaer Vrouwen en Maechden.

 

 

 

Trouwe is doot over langhe Jaren:

 

Eere is al langh voor Mey vervaren:

195

Justiti is ghevloden voor cracht en ghewelt:

 

Gheloof is van Ypocrisy ghevanghen:

 

Liefde slaept op beyde haer wanghen:

 

Dan Rethorica alleen behout noch het velt.

 

 

 

Hola mijn penne het wort seer laet,

200

Ghy zijt moede (weet ick) maer onversaet,

 

Om vande const prijs en eer te segghen.

 

Rust, segh ick, rust u ghespleten lip,

 

Scheyter uyt, als de Schipper uyt zijn Schip,

 

Die latet midden int water legghen.