Multatuli Encyclopedie

Pythagoras,

ca. 570-500 v.Chr., beroemd Grieks wijsgeer en wiskundige, zijn naam werd vereeuwigd door het naar hem genoemd theorema van de wiskunde: de stelling van Pythagoras (a²=b²=c²). Volgens overlevering offerde Pythagoras 100 ossen bij het vinden van zijn theorema. Een zinspeling hierop vinden we in een brief aan J.N. van Hall, waarin m. spreekt van de ‘slachtersrekening’ van Pythagoras (11 maart 1873, vw xv, p. 671). In Idee 52 schrijft hij dat het hem niet bevalt dat Pythagoras' leerlingen zich beriepen op het autos epha (Gr. hij zelf, de meester, heeft het gezegd; vw ii, p. 319; cf. brief aan Mimi d.d. 30-31 juli 1863, vw xi, p. 192). In Over Specialiteiten schrijft hij hierover:

‘Van myn onsterfelykheid ben ik zeker. Ik heb te veel gezegd dat tot zaag kan omgeknoeid worden, om niet heel stevig in leven te blyven na m'n dood. Ik schaam my als ik bedenk hoevelen er gereed staan de skeletten van m'n arme statiepaarden, averechts opgetuigd voor hun huurkarretjes te spannen. Iets eerlyker dan Pythagoras waarschuwde ik reeds voorlang tegen 't vervloekte autos ephè... óók 'n *fraze!’ (vw v, p. 494)

Voor diens theorema vond m. een volgens hem nieuw bewijs. Hij nam het voorzien van een tekening op in Idee 529 (vw iii, p. 357-358), en tekent in een noot uit 1872 aan dat niemand hem de ‘prioriteit’ ervan heeft betwist (vw iii, p. 437). Hij was zo ingenomen met zijn vinding dat hij de tekening uit Idee 529 in zijn zegelring liet graveren. In een brief aan C. Busken Huet d.d. 16 maart 1867 noemt hij zijn bewijs ‘eenvoudiger en helderder’ dan alle vorige. Hij vraagt Busken Huet hem te helpen ‘aan 't constateren dat het my behoort’: ‘Anders lees ik 't over eenigen tyd in de courant, als 'n uitvindsel van v. Lennep [*J. van Lennep] of v. Twist [*Duymaer van Twist]’ (vw xii, p. 140). Een artikel in het Nieuwe Tijdschrift voor Wiskunde (viii, p. 265; 1920-1921) toont echter aan dat dit bewijs al rond 1830 in Nederland, en in 1860 in Frankrijk door Delboeuf geleverd was. *drie