Multatuli Encyclopedie

Aantekeningen,

1. geplaatst in de vierde druk van de Max Havelaar, de eerste door m. zelf gecorrigeerde druk (Amsterdam: G.L. Funke, 1875), en in de vijfde druk, die in 1881 ‘herzien, gewyzigd en aangevuld’ bij Uitgeversmaatschappij Elsevier verscheen. De laatste aantekening luidt: ‘Volgens de laatste berichten uit Indiën is Lebak een woesteny. Gehele dorpen zyn uitgestorven. (Nieder-Ingelheim, augustus, 1881)’ (vw i, p. 297-376). Ook bij de herdrukken van de meeste andere werken voegde m. in de loop der jaren ‘aantekeningen en ophelderingen’ toe.

2. de door m. gemaakte aantekeningen gedurende zijn ‘smartelyke Odyssee’, nl. de tijd na Lebak (Idee 951, vw vi, p. 147-148; *Odyssee). Door het verloren gaan van deze aantekeningen (‘De lyst der onderwerpen in Sjaalmans pak (...) is grotendeels uit het geheugen opgesteld, en zeer onvolledig.’), was hij genoodzaakt zich ‘te bepalen tot noten van vry laten datum’ (Idee 957, vw vi, p. 152-153).