De Middelnederlandse boerden

[p. 109]

XVIIIaant.

⁺ Dits van heilen van beersele^1.
Die de iij. jaghede te spele.^2.
Ghi hebt gehoert te menegher vre
Vertrecken scone auonture^4.
Van messeliken dinghen,^5.
Beide vedelen ende singhen,
Ende somtijt spelen metter herpen,
Mer alsoe vremde alse tantwerpen
Hier voermaels ene ghesciede,
Sone hebbe alle die liede
Niet gehoert, wanic wale,
Alsoe ic v in dietscher tale
Vertellen sal, dore ene bede
Die .i. goet geselle ane mi dede,
Dies mi niet en woude verlaten.^15.
Tantwerpen in der coperstraten^16.
Woende, alsoe ic mi versinne,
Ene herde goede ghesellinne^18.
Ende hiet van bersele heile,
Die hare dicke maecte veile
Goeden gesellen dien sijs onste,^21.
Ende dien si toende hare conste.
Eens geuielt, hoerdic vertellen,
Dat ane hare quamen .iij. gesellen
Op enen dach, alsic versta,
Deen vore ende dander na,
⁺ Ende die hare alle om vrienscap baden,^27.
Dat si hem wilde ghestaden^28.
Te comene daer si ware;

+ 330b

1. beersele het kleine plaatsje Beersel even ten Z. van Brussel.

2. jaghede te spele haar spel dreef met -; tot een voorwerp van spot maakte.

4. Vertrecken vertellen.

5. messeliken allerlei (vreemde).

15. verlaten kwijtschelden; vrijstellen.

16. coperstraten Koepoortstraat; zie Aant.

18. goede ghesellinne lustig vrouwtje.

21. onste gunde.

+ 330c

27. vrienscap erotice, liefdesgunst; nog in de 17de e. bekend.

28. ghestaden toestaan.

[p. 110]

30

Si wilden spreken iegen hare

 

Hemelike ende anders niet.

 

Alse heile van bersele siet

 

Dat hare soe scone geuel,^33.

 

Peinset si in hare herte wel

35

Si souds hem allen saden gerume,^35.

 

Haer en faelgierde hare dume.^36.

 

Dat ierste was, des geloeft,^37.

 

Een moeldere, hiet willem hoeft;^38.

 

Dien hiet si comen ter seluer stont

40

Rechts in den auont.^40.

 

Dander was .i. pape, dien hiet si comen

 

Alse hi die slaepclocke hadde vernomen.^42.

 

Terde was hare gebuer, .i. smet,

 

Dien hiet si comen ongelet

45

Alse die diefclocke geluut ware.^45.

 

Dus scieden si alle .iij. van hare

 

Van goeden troeste ende blide,

 

Ende elke wachte wel sijn getide.^48.

 

Alst quam tusschen dach ende nacht,

50

Quam willem, diet hadde gewacht.

 

Heile ontfingkene blidelike

 

Ende was met hem heimelike;

 

Oec speelden si der minnen spel,

 

Want si conste dat ambacht wel.

55

Dus laghen si in hare iolijt,^55.

 

Tote dat was slaepcloc tijt.

 

Doe quam die pape met fieren sinne

 

Ende seide: heile, laet mi inne;

 

Jc ben hier, ghi wet wel wie.

60

Ay heile, dat v lieue ghescie,^60.

 

Sprac wille[m], wie es daer?

33. dat haar zo'n buitenkansje ten deel viel.

35. saden verzadigen; tevreden stellen (ironisch); gerume ruimschoots.

36. eig. als haar de macht niet ontbrak; dus: voor zover zij het voor het zeggen had.

37. als eerste beloofde zij dus (te wille te zijn).

38. moeldere molenaar.

40. bij het begin van de avond.

42. slaepclocke avondklok (waarbij de kerk gesloten werd).

45. diefclocke die het begin van de nacht aankondigde.

48. wachte sijn getide verbeidde het vastgestelde uur.

55. iolijt, pleizier, genot.

60. dat v lieue ghescie God zegene u.

[p. 111]

 

Willem, in weets niet, maer^62.

 

Het dinct mi die pape wesen.

 

Hi soude mi ouer thoeft lesen^64.

65

Ende beteren mi dat mi deert.

 

Ay lieue heile, werweert

 

⁺ Maghic haestelike dan vlien,

 

Dat mi die pape nine mach sien?^68.

 

Heile seide: daer bouen hangt .i. bac,

70

Dies ic hier voermaels ghemac

 

Hadde te menegen stonden;

 

Ane die haenbalke es hi gebonden

 

Met enen vasten zele wel.

 

Daer sidi bat dan ighering el.^74.

75

Doe hiet willem den pape in doen^75.

 

Ende is in den bac geuloen.

 

Heile dede den pape te ghemake,

 

Ende alsi die wiekwake^78.

 

Driewerf hadden gheslaghen,

80

Ghinc die pape liggen ghewaghen^80.

 

Vter ewangelien menech woert.

 

Oec soe seidi dit bat voert,^82.

 

Dat die tijt noch soude comen

 

Dat god die werelt soude doemen,

85

Beide met watre ende met viere,^85.

 

Ende dat soude wesen sciere^86.

 

Dat al die werelt verdrinken soude,

 

Grote ende clene, ionge ende oude.

 

Dit hoerde willem daer hi sat

90

Bouen hoge in ghenen bac,

 

Ende peinsde het mochte wel waer wesen

 

Sidermeer dat papen lesen,^92.

 

Ende dewangeli gheeft getughe.

 

Hieren binnen soe quam hughe

95

Van bersele, die smet,

62. in ic en.

64. lesen, bidden; een bezweringsformulier uitspreken.

+ 330d

68. nine niet en.

74. ighering el ergens anders

75. in doen binnenlaten.

78. wiekwake zie Aant.

80. ghewaghen vertellen.

82. bat voert verder.

85. Beide zowel.

86. sciere spoedig.

92. Sidermeer dat aangezien het.

[p. 112]

 

Die te langhe waende hebben gelet^96.

 

Ende gemert bouen sinen wille.^97.

 

Vore die dore clopte hi stille.

 

Heile sprac: wie es daer?

100

Ay heile, dat benic vore waer.

 

Doe sprac heile: ghine moget niet inne.

 

Ay heile, wel lieue minne,

 

Seldi v gelof dan breken?

 

Jc moet v emmer endelike spreken.

105

Ghine selt, sprac heile, teser stont,

 

Want in ben niet wel ghesont;

 

⁺ Ghine moget niet in comen nu.

 

Ay lieue heile, soe biddic v

 

Ochtic mach teser stont^109.

110

Dat ghi mi cussen laet uwen mont.

 

Doe seide heile toten pape:

 

Ay here, laet cussen desen knape^112.

 

V achterste inde, hi sal wanen wel

 

Dat ict ben ende niemen el;

115

Sone saeghdi boerde nie soe goet.

 

Die pape stont op metter spoet

 

Ende sette die cauele sijn^117.

 

Tehans vore een vensterkijn,^118.

 

Ende huge waende dat heile ware

120

Ende custe spapen ers al dare

 

Met soe heten sinne,

 

Dat sine nese vloechder inne,

 

Soe dat die smet sonder waen

 

Harde wel waende sijn geuaen

125

Gelijc der mese inder clouen.^125.

 

Van torne wart hi al verscouen,^126.

 

Want hine was niet soe verdoert,^127.

 

Hine heeft gheuoelt ende gegoert^128.

 

Dat hi gecust heeft .i. ers,

96. hebben gelet uitgebleven te zijn.

97. gemert gewacht; bouen tegen.

+ 331a

109. Ochtic dat of als ik

112. inde eind.

117. cauele (achter)kaken.

118. Tehans dadelijk.

125. clouen knip (met woordspeling op de bet. kerf, kloof).

126. verscouen buiten zichzelf.

127. verdoert dwaas.

128. gegoert geroken.

[p. 113]

130

Want die mont dochte hem staen dwers

 

Ende die cauele op ende neder.^131.

 

Wetkerst, peinst hi, hier comic weder!^132.

 

Hi liep thuus als die was erre;^133.

 

Een groet yser nam hi gereet

135

Ende staect int vier ende maket heet,

 

Soe dat gloyde wel ter cure,

 

Ende lieper mede vore heilen dure^137.

 

Ende riep: heile, lieue minne,

 

Ic moet nu endelike inne,

140

Ochtic moet cussen v mondekijn;

 

Deen vanden tween moet emmer sijn,

 

Ochtic sta hier al den nacht,^142.

 

Hier toe dwinget mi uwer minnen cracht.

 

Die pape die sijns niet vergat,

145

Hine sette weder sijn achterste gat

 

⁺ Daer hijt te voren hadde gheset,

 

Ende die smet stac ongelet^147.

 

Tgheloyende yser in den ers.

 

Doe sanc hi lude dit vers:

150

Water, water, ic ben doet!

 

Dit riep hi met anxte groet

 

Ene harde lange stont;

 

Dat woerd verstarf hem in den mont.

 

Doe wert willem in groter sorghen,

155

Die daer bouen lach geborghen.

 

Hi peinsde: nu eest waerheide

 

Van dat die pape te nachte seide,

 

Dwater es comen sekerlike,

 

Nu sal verdrinken al erterike;

160

Mer eest dat ic henen driue,

 

Die bac houd mi wel te liue.^161.

 

Sijn mes hi gegrepe

 

Ende sneet ontwee den repe^163.

 

Daer die bac mede hing.

131. cauele vgl. 117; op ende neder, verticaal.

132. wetkerst eig. Christus weet; sterke verzekering.

133. erre boos.

137. wel ter cure flink.

142. sta blijf staan.

+ 331b

147. ongelet onverwijld.

161. te liue in leven.

163. repe touw.

[p. 114]

165

Doe seide willem dese ding:

 

Nu wouds god ende goed geual,^166/7.

 

Ochte willem hoeft iet zeilen sal.

 

Aldus quam willem met allen

 

Ter erden neder gheuallen,

170

Dat hem dede harde wee,

 

Want hi doe brac ontwee

 

Sinen arm ende sinen dic scinkel.^172.

 

Die pape scoet in een winkel^173.

 

Ende waende dat die duuel ware;

175

In enen vulen putte viel hi dare,

 

Alsoe alsmen mi doet weten

 

Quam hi thuus al besceten

 

Ende sinen ers al verbrant,

 

Te sceerne gedreuen ende ghescant.^179.

180

Hi hadde bat gebleuen thuus

 

Ende ghesongen sinen benedicamus.

 

Aldus voeren heilen gasten.

 

Die smet hadde oec onraste,

 

Mer hi verdroeght vele te bat,

185

Dies die pape cloyde sijn gat;^185.

 

⁺ Daer met hadde hi hem wel gewroken.

 

Met orloue es dit gesproken;

 

Wie met hoeren omme gheet,

 

Toren, scade, scande ende leet¹⁸⁹

190

Es hem nakende sonder spel;

 

Dat scene heilen gasten wel.^191.

166/7. nu mogen God en de fortuin het beschikken of ik, Willem Hooft, (met mijn bak) zal kunnen varen.

172. dic scinkel schenkel, dijbeen.

173. winkel hoek.

179. Te sceerne gedreuen als een voorwerp van bespotting; ghescant te schande gemaakt.

185. Dies daarom dat.

+ 331c

189 Toren verdriet.

191. scene is gebleken.