De Middelnederlandse boerden

[p. 96]

XVI Dit es de frenesie⁺aant.

⁺ Het dich[t] al dat lepel lect:^1.
waendi dat ic bem vergect,
dat ic oec niet dichte ende make,^3.
des nacht als ic niet en vake?
menichgen, als hi slaept,
sijn ers herde wide gaept
ende blaest als ene bosine.^7.
Ay ute vercorne fine!
des es leden menichgen dach,
dat mi v minne int herte lach,^10.
ende gine wilt mijns niet ontfarmen.
Dicken hebbedi doen verwarmen^12/13.
mijn herte ende gemaect cout;
om v bem ic worden out
ende graeu als ene catte,
ende gine achtes dit no datte.
ocht v minne mi steruen daede,
wie soude mi betren die scaede?
Lachtijs, maecti v sceren,^19.
so willics mi af keren,
want hine dult algader niet^21.
die te haluen wege weder tiet;^22.
anders waric in dole.^23.
Nv liggic te parijs ter scole
ende bem daer een studant.

+ Het opschrift is in blauw. De eerste letter van vs. 1 is een grote blauwe, met rood versierde initiaal.

+ 77c

1. al dat lepel lect iedereen; deze uitdr. was ook later nog gewoon (WNT. 8, 1514, 1588, 2398, de laatste plaats eind 18de e.).

3. make synoniem van dichte.

7. bosine bazuin.

10. u minne de liefde tot u.

12/13. doen verwarmen...ende gemaect cout nu eens in gloed gezet en dan weer doen verkillen.

19. lach je er om, spot je er mee.

21. dult is dwaas.

22. weder tiet teruggaat.

23. dole verwarring, zinsverbijstering; misschien in woordspeling met Dôle, de oude hoofdstad van Franche Comté, dat een universiteit had.

[p. 97]

 

Selden coemt mi boec in die hant,

 

maer ic lere ontginnen pasteiden;^27.

 

bem ic dan ter quader weiden,

 

es een quaet dorp dan parijs?⁺

30

ic wedde sinc contre sijs,^30/1.

 

nochtan eysch ic toe twee aes:

 

die seide dat ic ware .i. dwaes,

 

hine ware mi niet willecome.

 

Alsic dan weder thus come,

35

so bem ic meester vander arten^35.

 

ende wille eten vleesch ende tarten

 

ende hebbe gewonden den croec.^37.

 

Ic soude node stoeten een loec,^38.

 

maer ic songe wel een montet.^39.

40

Int leste hebbic an een net^40.

 

ende bem een everardijn.^41.

 

⁺ Ic dronke gerne goeden wijn,

 

maer ic en weet waermet copen,

 

dus moet ic achter lande lopen

45

te minen moyen, te minen maegen,^45.

 

die mijn ongheual luttel claegen.

 

so hebbic die prouende met ghewelde^47.

 

tusscen couden berge ende biestervelde;^48.

 

so coemt een ander ende wilse mi nemen:

50

gaet ten biscop van bremen,^50.

27. ontginnen aansnijden.

+ vs. 29 en 30 staan in het hs. in omgekeerde volgorde.

30/1. ik durf wel wedden zes ogen te gooien tegen iem. die vijf gegooid heeft, m.a.w. het grootste risico te nemen om staande te houden dat het zo is; het volgende vs. houdt blijkbaar een restrictie in, misschien: met het voorbehoud dat ik eerst twee azen mgag gooien.

35. meester vander arten magister artium.

37. en draag krullende lokken (een voorrecht van zekere ‘klerken’; zie Ducange op crocus).

38. stoeten een loec knoflook stampen, m.a.w. mij bemoeien met het bereiden van spijs, of van geneesmiddelen(?).

39. montet motet; geestelijk gezang.

40. net als kleding van de landlopers, ‘netteboeven’

41. everardijn zwervende bedelmonnik.

+ 77d

45. moyen moeien, tantes.

47. provende prebende; met ghewelde in mijn macht.

48. Biestervelde Bijsterveld, eig. kaal, woest land; verg. voor een groot aantal van derg. benamingen Stoett no. 1168 en mijn uitgave van de Dichten en Spelen van Jan van den Berghe.

50. biscop van Bremen Willems meende dat men hierbij kon denken aan Joannes, 32ste bisschop van Bremen, ‘wien de geschiedenis een' groven woeker te last legt’ (Mengel. v. Vaderl. Inhoud 32); m.i. schuilt er eer een woordspeling in die evenwel niet duidelijk is; misschien met breme = brem? (als doornige struik).

[p. 98]

 

hi sal v te rechte houden.^51.

 

Soe leecht ment in de vouden^52.

 

dat ic en behoude niet.

 

Dus es den menichgen gesciet

55

die sonder recht tsine verloes,

 

want dat paepscap es al loes.^56.

 

Ende constu spreken geen latijn?

 

Ay here, een florijn

 

es daer beter, geloeft mi des,

60

dan een sac vol latijns es;

 

dit coemt al bi symonien.

 

Nv willic scone vrouwen vrien

 

ende moet gelt costen mede

 

al................⁺

65

mi bliv.............

 

die duuel soude mi bet hebben

 

want ic bem al sonder goet

 

ende ligge onder voet

 

Ki bien fra bien ara.^69.

70

Waendi dat ic niet en versta?

 

Hets walsch dat gi spreect.

 

Gi hebt mi vten slape gewect,

 

wel leede moete v gescien!

 

Ic hebbe in minen drome gesien

75

een calf singen messe

 

en kende lettren niet sesse,

 

ende het wert cardinael te rome

 

ende was den paeus willecome,

 

want het was sire suster kint -

80

dus es die werelt nv gescint -^80.

 

het vercochte om gelt pardoen.^81.

 

Ic sach een kint kerstin doen^82.

 

van enen pape in kempin lande,

51. te rechte houden recht verschaffen.

52. zo plooit men het.

56. dat paepscap het priesterdom, het volk der priesters.

+ De verzen 64 en 65 zijn uitgevlakt en geheel onleesbaar gemaakt; ook onder de kwartslamp was er niets van te zien.

69. wie goed doet goed ontmoet.

80. dus...gescint zo schandelijk gaat het nu in de wereld toe.

81. pardoen kwijtschelding van kerkelijke straffen.

82. kerstin doen dopen.

[p. 99]

 

ende onder des papen hande

85

so wort dat kint een geet.^85.

 

hine gauer niet omme enen dreet^86.

 

dattie dinc bet vore.^87.

 

Wat wijt mi dese hoere?^88.

 

Si clapt mi mijn hoeft ontwee!

90

deus, mi es herde wee!

 

ende legt mi ouer dander side.

 

Mi dunct altenen dat ic ride

 

alse nv langes, alse nv dwers,

 

op eens graeus moencs ers.^+94.

85. geet geit.

86. dreet scheet.

87. om beter van te voren (de zaken) te overleggen? (dus van voredinken?).

88. dese hoere dezelfde persoon waarvan in vs. 10 vg. gesproken wordt?

+ Na vs. 94 volgde een nieuw blad, dat uitgesneden is.

94. ers aars.