De Middelnederlandse boerden

(1957)–C. Kruyskamp– rechtenstatus



[pagina 51]
IX Van .iij. ghesellen die den bake stalenaant. Ghi goede liede, hoort na mie, Selke boerde en hoerdi nie Als ic v hier sal vertellen. Wilen waren .iij. ghesellen, 5[regelnummer] Scakers, dieue ende mordenarenGa naar voetnoot5. Waren si wel .xx. Jaren, Ende teenre tijt, gheloues mi, Namen si al sonder siGa naar voetnoot8. Enen man wel .c. scilde.Ga naar voetnoot9. 10[regelnummer] Die ene sprac, hine wilde Hem met dier dinc nemmeer generen, Hi wouts ave staen ende ontberen,Ga naar voetnoot12. Want die selc waren in haer doen Storuen gherne in haer scoen,Ga naar voetnoot14. 15[regelnummer] Ofte vor den hancdief si stupen,Ga naar voetnoot15.Ga naar voetnoot15. Men sietse van der galgen drupen. Des woudi sijn broet winnen gaen. Vanden .ij. sciet hi saen, Met enen dorper dienst hi vant. 20[regelnummer] Die cnape conste wel int lant Erien, dicke coren saien,Ga naar voetnoot21. Derschen, wannen, sniden, maien. Alsoe wel diendi dare, Dat hem die dorper tenden jare 25[regelnummer] Sine dochter gaf tenen wiue Ende al sijn goet na sinen liue. Tenen tide dese knape
[pagina 52]
Ghemiste van enen scape,Ga naar voetnoot28. Ga naar margenoot+ Dat hi liep soeken tot hijt vant. 30[regelnummer] Doen sach hi comen int dlant Sine .ij. ghesellen bloet, In netten om der lieden broet.Ga naar voetnoot32. De knape liep te sinen wiue Ende sprac: hier comen .ij. keitiue,Ga naar voetnoot34. 35[regelnummer] Minne, dien seldi teten setten; Siet waer si comen int netten. Mettien die cnape vter duere Ginc ende sloet hem indie scuere. Saen die .ij. ter dore in spronghen. 40[regelnummer] Watse lasen ofte songhen,Ga naar voetnoot40. Dat hebbic te male vergheten, Maer te voren si wel weten Dat haer gheselle es de weert.Ga naar voetnoot43. Si liepen sitten biden heert. 45[regelnummer] De ghone sach op waer hinc enen bake;Ga naar voetnoot45. Hi began te wriuen sijn kake Ende sprac: gheselle, bi sent baue, Eer morghen vroech sal hi aue! Die vrouwe, dies gheware waert, 50[regelnummer] Si waende dat[ti] sinen baert Vander caken sal doen sceren. Ja, sprac si met groter eren,Ga naar voetnoot52. Hi es soe swert ende soe ru, Daer toe geuic .ij. penningen nv. 55[regelnummer] Na den eten die .ij. van danen gaen; Groeten raet datse slaen, Datse selen stelen inder nacht Den bake, hoe wel dat men wacht.Ga naar voetnoot58. Die man quam sinen wiue vraghen 60[regelnummer] Hoe haer de .ij. behaghen. Si sprac: deen sach sere op waert,
[pagina 53]
Altoes wreef hi sinen baert Ende sprac: men moesten aue doen. 65[regelnummer] Ic gaf den seluen gaertsoenGa naar voetnoot65. Twee ij D^r, ter hulpen tier saken.Ga naar voetnoot66. Ay minne, si meinen onsen bake, Te nacht selen sine halen. Ter vaert laetten ons neder dalen, 70[regelnummer] Ten voeten vanden bedde wine legghen, Diepe int stroe; wijt niemen en segghen. Die .ij. dieue hem besprakenGa naar voetnoot72. Datse tsnachts int huus braken. Die een om den bake quam,Ga naar voetnoot74. 75[regelnummer] Ga naar margenoot+ Hine vanten niet, des was hi gram. Die neder bleef sprac: hebdine, sech? Die ander sprac: die bake es wech. Ja, sprac hi, es dat waer? Die dief liep sonder vaer 80[regelnummer] Daer die vrouwe lach in slape Bi haren man den goeden knape. Dwijf hi vten slape trac, Die dief die an haer sprac: Segt mi, seitti, lieue minne, 85[regelnummer] Brochti den bake hier inne? Waer hebdine ghedaen? Dwijf den dief anworde saen, Vakrecht, binnen haren mont:Ga naar voetnoot88. Ghi brochten ghister nauont 90[regelnummer] Tonsen voeten hier int stroe. Die dief sprac: dat si alsoe. Dwijf te slapen wert ghereet. Die dief den bake ten halse smeet,Ga naar voetnoot93. Siere verde hiere mede liep. 95[regelnummer] Die knape langer niet en sliep, Vten slape hi ontbrac.Ga naar voetnoot96. Sijn wiif dit an hem sprac: Daer ghi den bake hadt gheleit
[pagina 54]
Moest v te nacht sij[n] verseit;Ga naar voetnoot99. 100[regelnummer] V vroetscap en es niet weert een ey! Die knape sprac: mijn bake es wey!Ga naar voetnoot101. Si hebben wech hare stratenGa naar voetnoot102. Die .ij. die gisteren aten, Maer indie helle moeten si quelen,Ga naar voetnoot104. 105[regelnummer] Ic salne hen weder stelen! Die cnape cleedem; na hi ran, Sciere achter haeldi den man Die daer sinen bake droech; Vanden laste maecti groet ghesoech,Ga naar voetnoot109. 110[regelnummer] Dander dief stilde die honde. Die knape sprac met stilder monde,Ga naar voetnoot111. Also ofti sine gheselle ware: Die bake weecht v alte sware, Gheeft mi den bake, gheselle mijn, 115[regelnummer] Ic salne draghen een lettelkijn. Nemten hier, die dief sede, Want hi brect mi al mine lede. Den knape begans wel te behaghen, Den bake ginc hi thuus draghen. 120[regelnummer] Ga naar margenoot+ Die dief die den bake ontloetGa naar voetnoot120. Liep vore; in sijn ontmoetGa naar voetnoot121/2. Vant hi sciere den anderen dief. De dief sprac: god gheue v grief! Waer hebdi den bake ghedaen? 125[regelnummer] De dief die antworde saen: Wat? en gauic v den bake niet? Ghi daet dat v groet verdrietGa naar voetnoot127. Gheue entie goede sente Jan! Ic weet wel dat die goede man 130[regelnummer] Sinen bake onuerholen Van uwen halse heeft ghestolen. Ic gheloefs wel, dander sprac, Hi heuet ghestolen menech pac.
[pagina 55]
Maer ontbeit mijn, ic halen weder. 135[regelnummer] Die dief stac met haesten nederGa naar voetnoot135. De broec van sinen liue; Alsoe pleghen de doorp wiue Op thoeft te draghen enen doec, Alsoe wimpeldi sijn broec.Ga naar voetnoot139. 140[regelnummer] Ouer droeghe ende ouer diep Tes knapen huse waert hi liep Ende bleef staende vore den dam. Die knape metten bake quam; Sijn wijf waendi daer wel sien.Ga naar voetnoot144. 145[regelnummer] Hi sprac: minne, hlupt mien. Stillekijn sprac die dief: Gheeft mi den bake, suete lief; Die .ij. dieue moet men raden.Ga naar voetnoot148. Die knape ginc den bake laden 150[regelnummer] Den dief van sinen liue; Wel waendi laden sinen wiue. Die dief siere verde liep;Ga naar voetnoot152.Ga naar voetnoot152. Die knape ginc int huus ende riep Met ere luder sprake: 155[regelnummer] Ende hebbic emmer minen bake!Ga naar voetnoot155. Dwijf lach bouen ende riep neder: Lief, hebben wi den bake weder? Die man sprac: sidi daer bouen? Nu en wasic noit soe verscouen!Ga naar voetnoot159. 160[regelnummer] Den bake waendic v hebben beuolen, Maer si hebbene mi ghestolen Vanden halse, die .ij. keitiue!Ga naar voetnoot162. Nochtan laticken hem niet bliven. Die man liep na; saen hisse vant 165[regelnummer] Ga naar margenoot+ In ene scuere die int lant Woeste ende die allene stoet.Ga naar voetnoot166.
[pagina 56]
Ay hoert wat die knape doet! Bouen de want onder tacGa naar voetnoot168. Tenen gat sijn eers hi in stac 170[regelnummer] Te male bloet, sonder broec. Deen dief saecht. hi sprac: loec,Ga naar voetnoot171. Gheselle, mijn moeder vore haer doot Si was vter maten groot Te male in haer anschijn gheswollen; 175[regelnummer] Haer kinnebacken sijn groet als bollen, Thaer haer ouer doeghen stont, Den nese hinc lanc onder den mont: Sie, gheselle, waer si staet! Vlien es ons den besten raet. 180[regelnummer] Die .ij. dieue liepen dan;Ga naar voetnoot180. Sinen bake greep de man Ende liep[er] mede tsinen huus. Die .ij. dieue, sere confuus, Ter scueren weder si in traken, 185[regelnummer] Maer doen si ghemesten sbaken, Wisten si wel ter waerhede Dat de man om sinen bake dede.Ga naar voetnoot187. Si selen weder stelen ganghen Al souden siere omme hanghen. 190[regelnummer] Si keerden weder inder nachten Ende braken inden dore bachtenGa naar voetnoot191. Een groet gat onder die sille.Ga naar voetnoot192. Die knape saecht, die emmer wille Sinen bake houden te rechte. 195[regelnummer] Daer sach hi waer een der knechte Tenen gate sinen aerm in stac. De knape sijn swert vte trac, Den dief hi den aerm af sloech; Maer hine maecte gheen ghesoech,Ga naar voetnoot199. 200[regelnummer] Maer hi seide: gheselle, comt naer, Die bake es mi alte swaer, In machen niet vorder sleepen,
[pagina 57]
Maer ic hebben wel begrepen.Ga naar voetnoot203. Stect oec v hant hier binnen, 205[regelnummer] De bake selen wi wel ghewinnen. Die dief dede sanders raet; Die knape ander weruen slaet Den dief af sien aerme, Ende riep hi: wacharme! 210[regelnummer] Minen aerme hebbic verloren! Ga naar margenoot+ Die ander sprac: nv te voren Verloesic hier oec den minen. Penninghen, hellinghe, poteuinenGa naar voetnoot213. Moeten wi bidden gaen int lant.Ga naar voetnoot214. 215[regelnummer] Worde oec ons weerc becant, Ane de galghe moesten wi waien. Swighen best! lopen wi draien.Ga naar voetnoot217. Die .ij. dieue liepen vlien. An dit bispel mach men sien, 220[regelnummer] Alse een doet bederue quaet,Ga naar voetnoot220. Sie dat hijs te tide aue staet Eer hem scade of verdriet Oppenbaer daer af ghesciet. Dies en doet, hets sijn scade. 225[regelnummer] God huede ons van allen quaden. Amen ijC xx iiij verse	voetnoot5. Scakers rovers. voetnoot8. sonder si onbetwijfelbaar. voetnoot9. scilde gouden munten. voetnoot12. ave staen (het) opgeven, ermee ophouden. voetnoot14. plachten een gewelddadige dood te sterven (in haer scoen: langs de weg, niet in bed). voetnoot15. voor stupen is doorgehaald slupen. voetnoot15. stupen (in het hs. is slupen doorgehaald) eig. buigen, hier ironisch: het hoofd laten hangen door de strop (aldus Mnl. W.), of: knielen. voetnoot21. erien ploegen. voetnoot28. van deze bep. bij ghemissen is niet ongewoon (zie Mnl. W.). margenoot+ 149b voetnoot32. netten bekend als dracht der landlopers (zie enklaar, Var. Luyden); om der lieden broet bedelende om brood. voetnoot34. keitiue arme schooiers. voetnoot40. lasen baden. voetnoot43. weert heer des huizes. voetnoot45. De ghone een van hen. voetnoot52. met groter eren alleen als stoplap te verstaan; misschien ook met gedachte aan: in alle ernst; naievelijk. voetnoot58. hoe...wacht hoe goed men hem ook bewaakt. voetnoot65. gaertsoen vent. voetnoot66. ij D^r twee penningen; tier tot die. voetnoot72. hem bespraken kwamen overeen. voetnoot74. aan het begin is als(e) uitgevallen. margenoot+ 149c voetnoot88. Vakrecht slaperig. voetnoot93. de vrouw viel spoedig in slaap. voetnoot96. hij schrok wakker. voetnoot99. verseit verteld. voetnoot101. wey weg. voetnoot102. zij hebben hem weggenomen en zijn ermee van door. voetnoot104. quelen lijden. voetnoot109. ghesoech gezwoeg; hij zwoegde onder de last. voetnoot111. met stilder monde binnensmonds. margenoot+ 149d voetnoot120. ontloet afgeladen had. voetnoot121/2. in sijn ontmoet vant hi hij kwam tegen. voetnoot127. Ghi daet je hebt zo iets gedaan. voetnoot135. stac streek. voetnoot139. wimpeldi plooide hij. voetnoot144. waendi meende hij. voetnoot148. raden radbraken. voetnoot152. dief in margine nog eens bijgeschreven (dus tweemaal dief). voetnoot152. siere verde liep ging er vandoor. voetnoot155. Ende hebbic emmer nu heb ik in elk geval. voetnoot159. verscouen rampzalig. voetnoot162. keitiue ellendelingen. margenoot+ 150a voetnoot166. voor stoet is stant doorgehaald. voetnoot168. tac het dak. voetnoot171. loec kijk. voetnoot180. dan vandaar; heen. voetnoot187. Dat dat het. voetnoot191. bachten aan de achterkant. voetnoot192. sille drempel. voetnoot199. maecte gheen ghesoech steunde niet. voetnoot203. begrepen gevat. margenoot+ 150b voetnoot213. hellinghe munten ter waarde van een halve penning; poteuinen koperen munten. voetnoot214. bidden bedelen. voetnoot217. lopen wi draien laat ons er tussenuit trekken. voetnoot220. doet bederue quaet slechte dingen doet om aan de kost te komen.

Vorige Volgende

IX Van .iij. ghesellen die den bake stalenaant.